عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس: دیگر ضرورتی برای ادامه مذاکره وجود ندارد
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، گفتتحریم‌های جدید آمریکا در آستانه دور پنجم مذاکرات، نشانه جدی نبودن ایالات‌متحده در دیپلماسی است.
بقایی گفت: «وزارت خارجه مارکو روبیو با تسری تحریم‌های آمریکا به بخش ساخت‌وساز، رکورد جدیدی را در تاریخ طولانی دشمنی و اقدامات قهرآمیز غیرقانونی آمریکا علیه ملت ایران رقم زد. این اقدام، شرورانه، غیرقانونی و ضد انسانی است.»
او گفت استمرار تحریم‌های آمریکا نشان می‌دهد سیاستگزاران آمریکایی «از هیچ شرارتی برای کارشکنی در مسیر توسعه و پیشرفت ایران» فروگذار نمی‌کنند.
نشریه نیوزویک با استناد به تصویری که یک شرکت تجاری چینی فعال در حوزه ماهواره‌های سنجش از دور منتشر کرده، گزارش داد که آمریکا جنگنده‌های اف- ۱۵ جدیدی را در پایگاه دیه‌گو گارسیا مستقر کرده است.
این اقدام در بحبوحه افزایش تنش‌ها میان واشینگتن و تهران بر سر مذاکرات هسته‌ای صورت گرفته است.
مجله نیوزویک اعلام کرده که برای دریافت نظر رسمی، با فرماندهی ایندوپاسیفیک نیروهای مسلح ایالات متحده (INDOPACOM) تماس گرفته است.
به‌نوشته نیوزویک، تصاویر ماهواره‌ای جدید، استقرار جنگنده‌های اف-۱۵ نیروی هوایی ایالات متحده در پایگاه دیه‌گو گارسیا و افزایش شمار بمب‌افکن‌های حاضر در این پایگاه واقع در اقیانوس هند افزایش تایید کرده است.
این پایگاه، که در فاصله‌ای حدود دو هزار مایلی از ایران قرار دارد، در صورت تشدید تنش‌ها و شکست دیپلماسی هسته‌ای، می‌تواند به عنوان سکوی عملیات نظامی ایالات متحده مورد استفاده قرار گیرد.
آمریکا پیشتر در اوایل ماه مه بمب‌افکن‌های استراتژیک بی-۵۲ را در دیه‌گو گارسیا مستقر کرده بود. پیش از آن نیز دست‌کم شش فروند بمب‌افکن رادارگریز بی-۲ در این جزیره مستقر شده بودند.
به‌نوشته نیوزویک، تصاویر ثبت‌شده از جت‌های جنگی آمریکا در پایگاه دیه‌گو گارسیا، از سوی سامانه ایر اسپیس (Airspace) متعلق به شرکت چینی میزار ویژن (MizarVision) ثبت شده‌است. این شرکت خود را به‌عنوان ارائه‌دهنده هوش تجاری ژئو- مکانی مبتنی بر هوش مصنوعی معرفی می‌کند.
تصویر جنگنده‌های اف-۱۵ نخستین‌بار در حساب کاربری GEOINT در شبکه اجتماعی ایکس که در زمینه اطلاعات با منبع باز فعالیت دارد، منتشر شد.
استقرار جنگنده‌های جدید در دیه‌گو گارسیا در حالی انجام گرفته که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، اعلام کرده که اگر ایران توافق جدید هسته‌ای را نپذیرد، گزینه نظامی روی میز خواهد بود. او پیشتر در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، به‌طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شده بود.
یکی از اصلی‌ترین موانع پیشرفت مذاکرات میان دو کشور، اختلاف نظر درباره سطح غنی‌سازی اورانیوم است. ایالات متحده خواستار برچیده شدن کلی غنی‌سازی در خاک ایران است، در حالی که جمهوری اسلامی می‌گوید در هر شرایطی به غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، گفته است: «ما حتی یک درصد توان غنی‌سازی را هم نمی‌توانیم بپذیریم. از نگاه ما، هرگونه توافق باید شامل برچیده شدن غنی‌سازی باشد.»
در مقابل، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز گفته است: « غنی‌سازی اورانیوم در ایران ادامه خواهد داشت؛ چه با توافق و چه بی‌توافق.»
این دو قرار است جمعه دوم خرداد، در رم دور پنجم مذاکرات واشینگتن و تهران را برگزار کنند.
وزارت امور خارجه چین نیز در بیانیه‌ای در ماه آوریل اعلام کرد:«چین قدردان پایبندی ایران به عدم تولید سلاح هسته‌ای است، حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را محترم می‌شمارد و از تلاش تهران برای گفت‌وگو با تمامی طرف‌ها، از جمله ایالات متحده، و دفاع از حقوق مشروع خود از طریق مذاکره حمایت می‌کند.»
نیوزویک در گزارش خود افزوده است که وضوح و کیفیت بالای تصاویر ماهواره‌ای تجاری چینی، به گفته کارشناسان، نشان‌دهنده افزایش توان پکن در رصد فعالیت‌های نظامی ایالات متحده در سطح جهانی و تقریبا به‌صورت لحظه‌ای است. این مسئله در حالی اهمیت می‌یابد که چین در برابر فشارهای غرب، در حال ارزیابی سطح حمایت خود از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، که برای شرکت در اجلاس منطقه‌ای دیپلماسی اقتصادی به شیراز سفر کرده بود، در آستانه دور پنجم مذاکرات با نماینده آمریکا، در گفت‌وگویی با صداوسیمای جمهوری اسلامی بار دیگر خطوط قرمز تهران را ترسیم کرد.
به گفته منابع مطلع، این مصاحبه با هماهنگی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و کمیته مذاکرات رفع تحریم‌ها صورت گرفته و هدف آن ارسال پیام‌هایی روشن پیش از ورود به گفت‌وگوهای حساس بوده است.
عراقچی در این گفت‌وگو به‌صراحت گفت:«طرف آمریکایی به غنی‌سازی در ایران اعتقادی ندارد و اگر این هدف آنها باشد، اساسا توافقی در کار نخواهد بود.»
او در ادامه افزود: «اگر آمریکا می‌خواهد برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران را پایان دهد، توافق هسته‌ای وجود نخواهد داشت.»
به‌نظر می‌رسد که این مصاحبه با اهداف مشخصی صورت گرفته است تا بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. بخشی از اصلی‌ترین اهداف این اقدام عراقچی را می‌توان چنین برشمرد:
۱. زمینه‌سازی رسانه‌ای و سیاسی: نحوه بیان عراقچی و محورهای مطرح‌شده در مصاحبه نشان می‌دهد تهران تلاش دارد روایت خود را در افکار عمومی و رسانه‌های بین‌المللی تثبیت کند. این تاکتیک در راستای فشار غیرمستقیم بر طرف مقابل برای پذیرش خواسته‌های ایران ارزیابی می‌شود.
۲. ارسال پیام مستقیم به آمریکا: مصاحبه عراقچی را می‌توان در قالب «دیپلماسی عمومی» یا «مذاکره از طریق رسانه» تحلیل کرد. پیام آشکار به طرف آمریکایی این است که جمهوری اسلامی حاضر نیست از حق غنی‌سازی خود عقب‌نشینی کند و چنین خواسته‌ای را پایان مذاکرات می‌داند.
۳. مدیریت افکار عمومی داخلی: در روزهای اخیر، منابع ایران‌اینترنشنال گزارش داده‌اند که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با صدور بخشنامه‌ای انتشار تحلیل‌ها و اخبار مذاکرات از منابع خارجی را ممنوع کرده و مقرر شده است تنها وزارت امور خارجه منبع رسمی اطلاع‌رسانی باشد. مصاحبه عراقچی نیز در همین چارچوب و با هدف مدیریت انتظارات داخلی، چه در سطح عامه مردم و چه در سطح نخبگان سیاسی و رسانه‌ای انجام شده است.
۴. کاهش سطح انتظارات از مذاکرات: از نکات مهم مصاحبه، اذعان به این واقعیت بود که واشینگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی در ایران است. این موضع، مطابق با اظهارات اخیر سخنگویان کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا، فضای مذاکرات را به‌شدت محدود کرده است.
در صورت عدم انعطاف در این موضوع، احتمال شکست مذاکرات بالا رفته و این شکست می‌تواند به التهاباتی در بازار ارز، طلا و بورس تهران منجر شود. عراقچی با تکرار جمله آشنای مقام‌های جمهوری اسلامی که «ما سال‌ها با تحریم زندگی کرده‌ایم»، در واقع به دنبال کاهش سطح انتظارات عمومی از نتیجه مذاکرات رم بوده است.
۵. زمینه‌سازی برای مقصرنمایی در صورت شکست مذاکرات: براساس گزارش نشریه آمریکایی اکسیوس، منابع اطلاعاتی اسرائیل اخیراً ارزیابی خود را تغییر داده‌اند و معتقدند مذاکرات هسته‌ای ممکن است به‌زودی شکست بخورد. ظاهراً تهران نیز چنین احتمالی را جدی گرفته است.
مصاحبه عراقچی در این زمینه به‌منزله یک “بیمه رسانه‌ای” تلقی می‌شود؛ ابزاری برای ثبت موضع رسمی ایران در افکار عمومی و فراهم‌کردن زمینه برای مقصر جلوه دادن طرف مقابل در صورت شکست مذاکرات. همچنین می‌تواند عراقچی را از تیغ انتقادات احتمالی در داخل کشور مصون نگاه دارد.
نکته پایانی
منابع نزدیک به جمهوری اسلامی طی روزهای اخیر به ایران‌اینترنشنال گفته‌اند که در صورت شکست مذاکرات، «طرح جایگزین» مشخصی برای کنترل بحران و اداره کشور وجود ندارد. به همین دلیل، مقامات جمهوری اسلامی می‌کوشند فضای گفت‌وگو همچنان حفظ شود، حتی اگر پیشرفتی حاصل نشود.
جمعه، دوم خرداد، تا حدود زیادی مشخص خواهد شد که آیا دو طرف در مسیر توافق حرکت خواهند کرد یا اینکه رم به ایستگاه پایانی دیدارهای عراقچی–ویتکاف تبدیل می‌شود و مسیر جدیدی در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آغاز خواهد شد که یا به تشدید فشار حداکثری می‌انجامد و یا به اقدامی نظامی.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، بر مخالفت تهران با توقف غنی‌سازی اورانیوم تاکید کرد و گفت زمان تصمیم‌گیری در این مورد فرا رسیده است.
عراقچی در پستی در ایکس نوشت: «قرار است برای پنجمین دور از گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا به رم سفر کنم. یافتن مسیر رسیدن به توافق کار پیچیده‌ای نیست. درباره سلاح هسته‌ای در سطح صفر، ما توافق داریم. درباره غنی‌سازی در حد صفر، توافقی نداریم. زمان تصمیم‌گیری فرا رسیده است.»
هانیه رئیسی، فرزند ابراهیم رئیسی، رییس دولت که در سقوط بالگرد کشته شد، گفت که پدرش «هیچ‌وقت نمی‌گذاشت عکس خانوادگی از او بگیریم، ناراحت می‌شد و می‌گفت شاید دوربین گم می‌شود و عکس دست کسی بیفتد.» او افزود: «اگر عکسی باقی مانده یواشکی خواهرم که دست به دوربین بود گرفته است.»
