واشینگتن با طرح رهبری جدید سوریه برای جذب هزاران جنگجوی خارجی سابق در ارتش که پیش‌تر با حکومت بشار اسد جنگیده‌اند، موافقت ضمنی دارد. این موافقت به شرطی است که روند جذب به‌طور شفاف انجام شود. موضوعی که نماینده ویژه رییس‌جمهوری آمریکا در امور سوریه آن را تایید کرده است.
رویترز دوشنبه ۱۲ خرداد از قول این دیپلمات ارشد ایرانی نوشت که تهران در حال تنظیم پاسخی منفی به پیشنهاد آمریکاست. پاسخی که عملا به رد این طرح خواهد انجامید.
پیشنهاد آمریکا شنبه ۱۰ خرداد از طریق بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در سفر کوتاهش به تهران به مقامات ایرانی ارائه شد.
در هفتههای اخیر پنج دور گفت‌وگو میان عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، برگزار شده اما اختلافات کلیدی همچنان به قوت خود باقی ماندهاند.
خواست آمریکا: توقف غنی‌سازی و خروج ذخایر اورانیوم از ایران
بر اساس گزارش رویترز، ایالات متحده از ایران خواسته است تمام فعالیتهای غنی‌سازی اورانیوم را متوقف و ذخایر فعلی اورانیوم با غنای بالا را به خارج از کشور منتقل کند.
تهران این خواستهها را رد کرده و می‌گوید به دنبال استفاده صلحآمیز از فناوری هسته‌ای است.
دیپلمات ایرانی به رویترز گفت: «در این پیشنهاد، موضع آمریکا درباره ممنوعیت غنی‌سازی در خاک ایران تغییر نکرده و هیچ توضیح روشنی درباره لغو تحریم‌ها وجود ندارد.»
در حالی که عراقچی گفته است تهران بهزودی به‌طور رسمی به این پیشنهاد پاسخ می‌دهد، وزارت خارجه آمریکا از اظهار نظر در اینباره خودداری کرده است.
ایران خواستار لغو فوری همه تحریمهایی است که اقتصاد نفتمحور آن را فلج کرده‌اند. با این حال، واشینگتن می‌گوید تحریم‌های هسته‌ای باید بهصورت مرحلهای برداشته شوند.
روزنامه والاستریت ژورنال یک‌شنبه از ابلاغ هفته گذشته کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، مبنی بر توقف تمام فعالیتهای تحریمی جدید علیه جمهوری اسلامی خبر داد و به نقل از یک منبع نزدیک به کاخ سفید نوشت کارزار فشار حداکثری دونالد ترامپ فعلا متوقف شده است.
ارزیابی تهران: توافقی «بد» و یکطرفه
دیپلمات ایرانی منبع رویترز به این خبرگزاری گفت کمیته بررسی مذاکرات هسته‌ای که زیر نظر علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند، این پیشنهاد را «کاملا یکطرفه» دانسته و بر این باور است که این طرح نه به منافع ایران پاسخ می‌دهد و نه توازنی در خواستهها برقرار کرده است.
به گفته او، تهران این پیشنهاد را یک «توافق بد» میداند که از سوی واشینگتن با خواستههای یکجانبه تحمیل شده است.
این بنبست در مذاکرات در حالی رخ می‌دهد که تنشهای هسته‌ای میان ایران و غرب، خطر رقابت تسلیحاتی در منطقه و درگیری با اسرائیل را افزایش داده است.
دولت ترامپ در ماههای اخیر فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی را از سر گرفته، تحریم‌ها را تشدید کرده و هشدار داده است در صورت عدم توافق، گزینه حمله نظامی را منتفی نمیداند.
در مقابل، مقامات تهران اعلام کرده‌اند حاضرند محدودیتهایی را در غنی‌سازی بپذیرند اما به تضمینهای روشن و الزامآور نیاز دارند که ایالات متحده در آینده توافق را نقض نکند.
دو مقام ایرانی هفته گذشته به رویترز گفتند اگر واشینگتن بخشی از داراییهای بلوکهشده ایران را آزاد کند و حق غنی‌سازی غیرنظامی ایران را به رسمیت بشناسد، تهران حاضر است غنی‌سازی را به‌طور موقت متوقف کند تا مسیر برای یک توافق سیاسی باز شود.
اسرائیل که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را تهدیدی موجودیتی میداند، بارها تهدید کرده به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله خواهد کرد.
این در حالی است که کریستی نوم، وزیر امنیت داخلی ایالات متحده، هفتم خرداد در سفری به اسرائیل با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این کشور دیدار کرد و در گفتوگویی «صریح»، با دادن پیام مستقیم ترامپ، به نتانیاهو هشدار داد در مذاکرات با جمهوری اسلامی کارشکنی نکند.
بر اساس بیانیه رسمی وزارت امنیت داخلی آمریکا، نوم در این دیدار تاکید کرد که رییسجمهور ترامپ خواهان دستیابی به صلح در منطقه و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است.
از سوی دیگر، عراقچی در یک نشست خبری مشترک با وزیر خارجه مصر در قاهره گفت: «فکر نمیکنم اسرائیل چنین اشتباهی کند که به ایران حمله کند.»
اردیبهشت ماه امسال، وزیر دفاع عربستان سعودی در سفر به تهران، پیام پادشاه این کشور را به مقامات ایرانی رساند که بر پایه گزارش رویترز، ملک سلمان در آن از تهران خواسته است پیشنهاد ترامپ را جدی بگیرند تا خطر جنگ با اسرائیل کاهش یابد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، زلنسکی دوشنبه ۱۲ خرداد گفت دولت اوکراین فهرستی شامل نزدیک به ۴۰۰ کودک را که از سوی نیروهای روسی از مناطق اشغالی ربوده شده‌اند، تهیه کرده و به طرف روسی ارائه داده است اما به گفته زلنسکی، روسیه تنها با بررسی ۱۰ مورد از این فهرست موافقت کرده است.
اوکراین پیش از این بارها روسیه را به ربودن و انتقال اجباری کودکان از مناطق اشغالی متهم کرده و بازگرداندن این کودکان را یکی از شروط مذاکرات صلح اعلام کرده است.
روسیه این اتهام را رد می‌کند و می‌گوید هدف از انتقال کودکان، محافظت از آن‌ها در برابر درگیری‌ها بوده است.
موضوع انتقال اجباری کودکان اوکراینی یکی از محورهای تنش‌برانگیز در پرونده‌های حقوق بشری علیه روسیه است و دیوان کیفری بین‌المللی پیش‌تر رییس‌جمهوری روسیه را به‌دلیل این اقدام تحت پیگرد قرار داده است.
مذاکرات کوتاه بود
مقام‌های ترکیه اعلام کردند دور دوم گفت‌وگوهای مستقیم میان روسیه و اوکراین که در استانبول برگزار شد، تنها یک ساعت پس از شروع، پایان یافت.
رستم عمروف، وزیر دفاع اوکراین که ریاست هیات اوکراینی را برعهده داشت، گفت دو کشور توافق کردند تمام اسرای جنگی را که به‌شدت بیمار هستند یا زیر ۲۵ سال سن دارند، با یکدیگر مبادله کنند. بر اساس این توافق اجساد سربازان کشته‌شده نیز به کشورهایشان بازگردانده خواهند شد.
عمروف تاکید کرد: «کی‌یف بر این باور است که تمامی مسائل کلیدی در مذاکرات با روسیه تنها در سطح رهبران قابل حل است و پیشنهاد داده تا پیش از پایان ماه جاری میلادی، نشست دیگری برگزار شود تا مذاکرات پیشرفت کند.»
معاون وزیر خارجه اوکراین پس از مذاکرات استانبول با بیان این‌که «روسیه همچنان با ایده آتش‌بس بدون قید و شرط مخالفت می‌کند»، گفت: «پیشنهادهای روسیه را دوشنبه دریافت کردیم و نتوانستیم در مذاکرات استانبول به آن‌ها واکنش نشان دهیم.»
ولادیمیر مدینسکی، رییس هیات روسی گفت مسکو پیش از آغاز مذاکرات، پیش‌نویس یادداشت تفاهم صلح را از طرف اوکراین دریافت کرده و روسیه نیز قرار است در این نشست پیش‌نویس توافق‌نامه خود و پیشنهادهایی درباره آتش‌بس ارائه دهد.
این مذاکرات در حالی پایان یافت که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، هشدار داده بود اگر پیشرفتی حاصل نشود، واشینگتن ممکن است نقش میانجی‌گری را کنار بگذارد.
ابراز امیدواری ترکیه
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، گفت: «با گفت‌وگو می‌توان اختلاف دیدگاه‌ها را کاهش داد و این مذاکرات می‌تواند نتایج ملموسی به همراه داشته باشد که ما را یک گام به صلح نزدیک‌تر کند.»
او همچنین تاکید کرد که «نقش آمریکا در روند صلح اهمیت دارد» و هدف این دور گفت‌وگوها، بررسی شروط آتش‌بس از سوی هر دو طرف است.
به‌دنبال دور قبلی این مذاکرات که ۲۶ اردیبهشت در استانبول برگزار شد، دو طرف دست به بزرگ‌ترین تبادل اسرا در طول جنگ زدند و هر کدام هزار اسیر را آزاد کردند.
آن مذاکرات هم در نهایت بدون هیچ توافقی درباره آتش‌بس یا صلح به پایان رسید و تنها مواضع اولیه بیان شد.
عضویت اوکراین در ناتو
رهبران لهستان، رومانی و لیتوانی در بیانیه‌ای مشترک پس از نشست کشورهای گروه بی۹ و نوردیک که شامل کشورهای حوزه بالتیک، اروپای مرکزی، اسکاندیناوی و اعضای شرقی ناتو است، در بیانیه‌ای اعلام کردند از عضویت اوکراین در ناتو حمایت می‌کنند و گفتند برای اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه آماده‌اند.
این کشورها تاکید کردند که روسیه «هیچ علاقه واقعی‌ای به صلح نشان نداده است» و جنگ را ادامه می‌دهد.
رهبران این کشورها گفتند که برای مقابله با تهدیدهای امنیتی، در حال حرکت به‌سوی اختصاص دست‌کم پنج درصد از تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های دفاعی و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط هستند.
ترامپ اول خرداد در تماس با رهبران اروپایی گفته بود پوتین، همچنان باور دارد در جنگ اوکراین در موقعیت برتر است و قصد پایان دادن به آن را ندارد.
واکنش آلمان به حمله پهپادی اوکراین
گفت‌وگوهای استانبول یک روز پس از آن انجام می‌شود که کی‌یف به چند بمب‌افکن اتمی روسیه حمله کرد.
این حمله پهپادی به چهار پایگاه هسته‌ای روسیه انجام شد و در نتیجه آن دست‌کم ۴۱ بمب‌افکن هسته‌ای روسیه به ارزش بیش از هفت میلیارد دلار منهدم شد.
این حمله، بزرگ‌ترین عملیات با بیشترین بُرد ممکن علیه روسیه از ابتدای جنگ میان دو کشور اعلام شده است.
سخنگوی دولت آلمان در برلین گفت برلین از پیش در جریان حمله پهپادی اوکراین به عمق خاک روسیه قرار نداشته اما «چنین هماهنگی‌ای لازم نیست زیرا اوکراین حق دفاع از خود در برابر جنگی را دارد که ناقض حقوق بین‌الملل است».
اوکراین پیش از حملات پهپادی یک‌شنبه به پایگاه‌های هوایی روسیه، ایالات متحده را نیز در جریان قرار نداده بود.
به گفته سخنگوی دولت آلمان، فریدریش مرتس، صدر اعظم این کشور، در نخستین دیدار حضوری خود با ترامپ که پنج‌شنبه در واشینگتن برگزار می‌شود، برای رسیدن به «آتش‌بس منصفانه» در اوکراین تلاش خواهد کرد.
او به خبرنگاران گفت: «اهداف دولت روشن است و صدر اعظم از همه توان خود استفاده خواهد کرد تا رییس‌جمهوری آمریکا را برای آتش‌بس منصفانه تحت فشار قرار دهد؛ از جمله با طرح تهدید به اعمال تحریم‌ها.»
خبرگزاری رویترز دوشنبه ۱۲ خرداد به نقل از سه مقام وزارت دفاع سوریه نوشت که بر پایه این طرح، حدود سه هزار و ۵۰۰ جنگجوی خارجی - عمدتا اویغورهای چینی و اتباع کشورهای همسایه - در یگان تازه‌تاسیس «لشکر ۸۴ ارتش سوریه» سازمان‌دهی خواهند شد.
این یگان از ترکیب نیروهای سوری و خارجی تشکیل می‌شود.
توماس باراک، سفیر آمریکا در ترکیه که ماه گذشته به‌عنوان نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور سوریه منصوب شد، در پاسخ به خبرنگار رویترز در دمشق، درباره موضع واشینگتن نسبت به این طرح گفت: «می‌توان گفت به شرط شفافیت، تفاهمی وجود دارد.»
او افزود که حفظ این نیروها - که بسیاری از آن‌ها به رهبری جدید سوریه وفادارند - در چارچوب یک ساختار دولتی، بهتر از رها کردنشان در فضای بی‌ساختار است.
پس از حدود ۱۳ سال جنگ داخلی در سوریه میان گروه‌های شورشی و حکومت بشار اسد، سرنوشت جنگجویان خارجی عضو گروه «تحریر الشام» (HTS)، یکی از مهم‌ترین موانع نزدیکی دولت جدید سوریه با غرب بوده است.
تحریر الشام که روزگاری شاخه‌ای از القاعده به‌شمار می‌رفت، سال گذشته با کنار زدن اسد، قدرت را در دمشق به دست گرفت.
تا اوایل ماه می، ایالات متحده خواستار آن بود که نیروهای خارجی به‌طور گسترده از ساختارهای امنیتی سوریه کنار گذاشته شوند اما پس از سفر رییس‌جمهوری آمریکا به خاورمیانه در اردیبهشت ماه، رویکرد واشینگتن نسبت به دمشق دگرگون شد.
ترامپ ضمن لغو تحریم‌های دوران اسد، در ریاض با احمد الشرع، رییس‌جمهوری موقت سوریه، دیدار کرد و توماس باراک، یکی از نزدیک‌ترین دوستانش را به‌عنوان فرستاده ویژه در سوریه منصوب کرد.
دو منبع نزدیک به وزارت دفاع سوریه به رویترز گفته‌اند الشرع و مشاورانش در گفت‌وگو با طرف‌های غربی استدلال کرده‌اند که جذب جنگجویان خارجی در ارتش، خطر امنیتی کمتری دارد تا رها کردن آن‌ها؛ چرا که در صورت کنار گذاشتن ایشان، ممکن است دوباره جذب القاعده یا داعش شوند.
وزارت خارجه آمریکا و سخنگوی دولت سوریه از اظهار نظر درباره این موضوع خودداری کرده‌اند.
نگرانیهای پکن از حضور اویغورها در ارتش سوریه
هزاران مسلمان سنی از کشورهای مختلف در آغاز جنگ داخلی سوریه برای جنگ با حکومت اسد به صفوف شورشیان پیوستند. حکومتی که با حمایت شبهنظامیان شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی، در برابر مخالفان مقاومت میکرد.
برخی از این نیروها، گروه‌های مستقل تشکیل دادند و برخی دیگر به گروههایی چون داعش پیوستند که مدت کوتاهی خلافت خودخواندهای در سوریه و عراق اعلام کرد و سپس با شکست مواجه شد.
نیروهای خارجی در گروه تحریر الشام به‌عنوان رزمندگانی وفادار، منضبط و آموزشدیده شناخته شدند و بخش عمدهای از یگانهای نخبه انتحاری این گروه را تشکیل دادند.
آن‌ها پس از جدایی تحریر الشام از القاعده، با داعش و دیگر شاخههای القاعده نیز جنگیدند.
اویغورهای چینی و اتباع آسیای مرکزی عمدتا عضو گروه «حزب اسلامی ترکستان» (TIP) هستند. گروهی که دولت چین آن را سازمانی تروریستی میداند.
یک مقام سوری و یک دیپلمات خارجی به رویترز گفتند که پکن از دمشق خواسته است تا نفوذ این گروه را محدود کند.
سخنگوی وزارت خارجه چین در واکنش گفت: «چین امیدوار است سوریه با همه اشکال تروریسم و افراطگرایی مقابله کند و به نگرانیهای جامعه جهانی پاسخ دهد.»
عثمان بغرا، مقام سیاسی حزب اسلامی ترکستان، در بیانیه‌ای کتبی به رویترز اعلام کرد که این گروه به‌طور رسمی منحل و در ارتش سوریه ادغام شده است.
او نوشت: «در حال حاضر، این گروه کاملا تحت فرمان وزارت دفاع سوریه فعالیت می‌کند، تابع سیاست ملی است و هیچ ارتباطی با نهادها یا گروه‌های خارجی ندارد.»
تابعیت سوری برای جهادیها و انتصابهای جنجالی
دی ماه ۱۴۰۳، انتصاب شماری از نیروهای جهادی خارجی عضو گروه تحریر الشام به مقام‌های ارشد نظامی، نگرانیهایی را در دولتهای غربی برانگیخت و درباره جهتگیری دولت اسلامگرای جدید سوریه، تردیدهایی ایجاد کرد.
تا زمانی که دیدار تاریخی ترامپ و الشرع برگزار شد، یکی از اصلیترین محورهای اختلاف با واشینگتن و دیگر دولتهای غربی، درخواست برای تعلیق این انتصابات و اخراج نیروهای خارجی از ارتش سوریه بود.
الشرع اعلام کرده که ممکن است به جنگجویان خارجی و خانوادههای آن‌ها به‌دلیل نقششان در سرنگونی اسد، تابعیت سوری اعطا شود.
عباس شریفا، کارشناس گروه‌های جهادی در دمشق، به رویترز گفت نیروهایی که در ارتش جذب شده‌اند، «وفاداری خود را به رهبری سوریه نشان دادهاند و از نظر ایدئولوژیک غربال شده‌اند».
او هشدار داد: «اگر این نیروها را کنار بگذارید، طعمه داعش یا دیگر گروه‌های افراطی میشوند.»
