در بیانیه‌ای مشترک، جمعی از کارشناسان مستقل سازمان ملل متحد از جمهوری اسلامی ایران خواستند که احمدرضا جلالی، پزشک و پژوهشگر ایرانی-سوئدی را که از سال ۲۰۱۶ به‌طور خودسرانه در بازداشت به سر می‌برد، فوراً و بدون قید و شرط آزاد کند.
این بیانیه با اشاره به وخامت شدید وضعیت جسمی جلالی، از جمله حمله قلبی اخیر او، هشدار می‌دهد که ادامه بازداشت او ممکن است تهدیدی جدی برای جان این زندانی سیاسی باشد.
احمدرضا جلالی، پزشک متخصص در زمینه پزشکی بحران و استاد دانشگاه، در آوریل ۲۰۱۶ در حالی که به دعوت رسمی برای شرکت در کارگاه‌های آموزشی به ایران سفر کرده بود، توسط نهادهای امنیتی بازداشت شد. او پس از محاکمه‌ای که به گفته ناظران بین‌المللی فاقد معیارهای دادرسی عادلانه بوده، به اتهام «جاسوسی» به اعدام محکوم شد. براساس گزارش‌های منتشر شده، اعترافات منسوب به او تحت شکنجه اخذ شده و نهادهای حقوق بشری و گروه کاری بازداشت‌های خودسرانه سازمان ملل، بارها اعلام کرده‌اند که بازداشت جلالی «خودسرانه» و فاقد وجاهت قانونی است.
در این بیانیه، مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، یکی از امضاکنندگان اصلی است که به‌طور ویژه نسبت به نقض مستمر حقوق بشر در ایران هشدار داده است. همچنین آلیس جیلی ادواردز، گزارشگر ویژه در امور شکنجه، و موریس تیدبال-بینز، گزارشگر ویژه در زمینه اعدام‌های فراقضایی و خودسرانه، از دیگر امضاکنندگان برجسته این بیانیه‌اند.
کارشناسان در این بیانیه تأکید کرده‌اند که ایران موظف است طبق حقوق بین‌الملل، شرایط بازداشت انسانی و دسترسی کامل به خدمات درمانی را برای زندانیان تضمین کند. آن‌ها همچنین به الگوی نگران‌کننده بازداشت‌های خودسرانه افراد دوتابعیتی یا ساکنان خارجی توسط حکومت ایران اشاره کرده‌اند؛ روندی که غالباً به‌منظور چانه‌زنی سیاسی یا تبادل زندانیان دنبال می‌شود.
در پایان، کارشناسان سازمان ملل از مقامات جمهوری اسلامی خواسته‌اند که فوراً پرونده جلالی را بازبینی کرده و مسیر فعلی را تغییر دهند، پیش از آنکه آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت و جان این زندانی وارد شود. آنان همچنین اعلام کرده‌اند که همچنان با دقت، روند این پرونده را پیگیری خواهند کرد.
کتاب قلیان فروردین‌ماه سال گذشته با عنوان «احضار دوال‌پای رسوایی با پای سیب» به زبان فارسی منتشر شد. نسخه انگلیسی این کتاب هم فروردین‌ماه سال جاری با عنوان «باشگاه شیرینی‌پزی زندان اوین» به چاپ رسید.
به گزارش نیویورکر، متن این کتاب به‌صورت مخفیانه و در چند مرحله از زندان خارج شد.
این بخش‌ها در اختیار مازیار بهاری، مستندساز ایرانی-کانادایی، قرار گرفت؛ کسی که خود نیز در سال ۱۳۸۸ به‌مدت ۱۱۸ روز در زندان اوین محبوس بود.
بهاری که اکنون مدیریت وب‌سایت خبری ایران‌وایر را بر عهده دارد، فصل‌های مختلف کتاب را از طریق پیامک یا عکس‌هایی از تکه‌های کاغذ دریافت کرد. تیم ایران‌وایر سپس این مطالب پراکنده را گردآوری و تنظیم کرد.
زندان اوین؛ بدنام‌ترین زندان ایران
نیویورکر نوشت زندان اوین تهران در حال حاضر ۱۵ هزار نفر را در خود جای داده و به یکی از بدنام‌ترین زندان‌های جهان تبدیل شده است. این زندان دارای محوطه‌ای مخصوص برای چوبه دار و اجرای احکام اعدام است.
بند ۲۰۹ زندان اوین مکان نگهداری زندانیان سیاسی است که اغلب بابت اتهاماتی نظیر «افساد فی الارض»، «محاربه» و «تبلیغ علیه نظام» به حبس محکوم شده‌اند. در این بند سلول‌های انفرادی وجود دارد که فاقد تخت یا سرویس بهداشتی هستند.
باشگاه شیرینی‌پزی زندان اوین
سپیده قلیان، فعال سیاسی ۳۰ ساله و نویسنده کتاب «باشگاه شیرینی‌پزی زندان اوین: بقا در بدنام‌ترین زندان‌های ایران در ۱۶ دستور پخت»، از سال ۱۳۹۷ تاکنون سه بار زندانی شده است.
او نخستین بار به‌دلیل حمایت از کارگران اعتصاب‌کننده شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه دستگیر شد و در صدا و سیمای جمهوری اسلامی وادار به اعترافات اجباری شد.
در سال ۱۴۰۲، قلیان پس از آزادی از زندان اوین حجاب اجباری خود را برداشت و با فریاد «خامنه‌ای ضحاک، می‌کِشیمت زیر خاک»، شعارهایی علیه رهبر جمهوری اسلامی سر داد.
او ظرف ۲۴ ساعت مجددا دستگیر و به زندان اوین بازگردانده شد.
ترکیب خاطرات تلخ با دستورهای آشپزی
کتاب قلیان ترکیبی از خاطرات، افشاگری و دستورالعمل آشپزی است.
به گفته بهاری، قلیان در نگارش این کتاب از سبک کنایه‌آمیز و غیرمستقیم استفاده کرده است. خواننده اغلب نمی‌تواند تشخیص دهد که روایت‌های دردناک مطرح‌شده مربوط به تجربیات شخصی نویسنده هستند یا داستان زندانیان دیگری که او برای حفظ امنیت آن‌ها، هویتشان را فاش نمی‌کند.
فصل‌های مختلف این کتاب شامل روایت‌های دلخراش از زندگی گذشته زندانیان زن و شکنجه‌های جسمی و روانی آن‌ها، از جمله آزمایش‌های اجباری بکارت، است.
بر اساس روایت‌های این کتاب، زندانیان از سرعت قدم‌های نگهبانان پی می‌برند که باید خود را برای این رویارویی‌های دردناک آماده کنند.
با این حال، در میان این روایت‌های تراژیک، زندانیان برای یکدیگر شیرینی می‌پزند.
قلیان در این کتاب می‌نویسد: «شاید بپرسید مگر زندان... زندان نیست؟ چطور ممکن است آنجا قنادی کرد؟ اما اگر شیرینی‌پزی جزو جدایی‌ناپذیر وجود شما باشد، می‌توانید آن را در هر زمان، در هر جا و در هر نوع زندانی انجام دهید.»
مبارزه برای حقوق ابتدایی
به گفته نازنین زاغری-راتکلیف، شهروند ایرانی-بریتانیایی که شش سال در زندان اوین محبوس بود، مسئولان زندان‌های جمهوری اسلامی حتی حاضر نیستند ابتدایی‌ترین حقوق زنان را به رسمیت بشناسند.
با این حال، زندانیان زن مصمم بودند برای به دست آوردن این حقوق مبارزه کنند.
آن‌ها از متقاعد کردن مسئولان برای برگزاری ملاقات هفتگی مادر و کودک شروع کردند و تا جمع‌آوری پول برای خرید اجاق ادامه دادند تا بتوانند نان خود را بپزند؛ نانی که آلوده به داروهای آرام‌بخش نباشد.
روایت‌های تکان‌دهنده
یکی از خط‌های داستانی کتاب درباره زندانی جوانی است که پس از دستگیری متوجه می‌شود باردار است.
این زن جوان که پیش از بازداشت تنها یک بار رابطه جنسی داشته و هیچ‌گونه آموزش جنسی ندیده بود، از بارداری و پیامدهای آن بی‌اطلاع بود. در نهایت، او در زندان ناچار به پایان دادن خودخواسته به بارداری‌اش شد.
قلیان این داستان دردناک را با دستور پخت «کاچی» همراه کرده و می‌نویسد: «در برابر زنی که سرد و غمگین است و پس از پایان بارداری، بی‌صدا دچار خونریزی شده، چه می‌توان کرد؟ کاچی تنها درمانی است که برایش می‌شناسم.»
کتاب قلیان همچنین به زندانیان مشهوری همچون نرگس محمدی، فعال حقوق زنان و برنده جایزه نوبل صلح ۲۰۲۳، می‌پردازد؛ کسی که هنگام دریافت این جایزه در زندان اوین به‌سر می‌بُرد.
بر پایه گزارشی از مرکز حقوق بشر ایران، جمهوری اسلامی در حال حاضر بالاترین آمار زندانی کردن نویسندگان زن را در جهان به خود اختصاص داده است.
این نهاد در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن برخورد امنیتی با اهل قلم یادآور شد: «شاعران و نویسندگان جنایتکار نیستند، بلکه حافظه اخلاقی یک ملت محسوب می‌شوند.»
بر اساس اطلاعات رسیده به ایران‌اینترنشنال در روز دوشنبه ۱۲ خرداد، این زندانی سیاسی شامگاه ۱۱ خرداد به بیمارستان طالقانی تهران منتقل و با تشخیص کیست خونی در ناحیه شکم، بستری شده است.
طبق اطلاعات رسیده، صیدال در بیمارستان از دریافت دارو خودداری کرده و جانش در خطر است.
صیدال، پنجم خرداد در نامه‌ای سرگشاده از زندان اوین اعلام کرد به‌دلیل نقض حق دسترسی به درمان و تحمیل محدودیت‌های تنبیهی از جمله ممنوعیت ملاقات و تماس، وارد اعتصاب غذا و دارو شده است.
در این نامه که خطاب به مردم ایران، شورای حقوق بشر سازمان ملل، گزارش‌گران ویژه حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری نوشته شده، آمده است: «با آگاهی کامل از عواقب، مسئولیت هرگونه آسیب جسمی و روانی را متوجه مقامات جمهوری اسلامی ایران می‌دانم و از نهادهای بین‌المللی درخواست رسیدگی فوری دارم.»
بسیاری از زندانیان در ایران به‌ناچار از اعتصاب غذا بهعنوان آخرین راه برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده میکنند و جان خود را به خطر می‌اندازند.
آن‌ها اغلب در اعتراض به برآورده نشدن مطالبات خود، از جمله تاخیر در رسیدگی به پرونده و مراعات نشدن حقوقشان بهعنوان زندانی، اعتصاب غذا میکنند.
در همین زمینه بخوانید: زندانی اهل افغانستان پس از اعتصاب غذا در اعتراض به رفتار مسئولان زندان قزلحصار جان باخت
عدم رسیدگی درمانی، سیاستی برای فرسودن روان زنان زندانی
صیدال، ۳۰ اردیبهشت در نامه‌ای با انتقاد از وضعیت درمانی زنان در اوین نوشت نظام درمانی حاکم بر بند زنان زندان اوین «نه صرفا ناکارآمد، بلکه در خدمت یک سیاست مشخص به منظور فرسایش جسمی و روانی زنان زندانی، خصوصا مخالفان سیاسی» قرار گرفته است.
این زندانی سیاسی که دکترای حقوق بین‌الملل دارد، در این زمینه به مواردی از جمله فقدان مستمر پزشک عمومی در بند زندان، عدم حضور پرستار در بند در مدت قابل توجهی از هفته، محدودسازی زندانیان سیاسی در دسترسی به متخصصین پزشکی، مراکز درمانی فاقد استاندارد، روند اعزام فرسایشی و هزینه‌های درمانی نامتوازن اشاره کرد.
او خواستار ثبت و مستندسازی وضعیت درمانی بند زنان زندان اوین، فشار برای اعمال اصل تضمین حق بر سلامت و جلوگیری از مرگ خاموش زندانیان، گشودن مسیرهای نظارت بین‌المللی و مستقل بر وضعیت بهداشتی زندان‌ها، به‌ویژه زندان اوین، الزام جمهوری اسلامی به رعایت استانداردهای حداقلی سلامت در زندان‌ها و رفع تبعیض سیاسی در دسترسی به خدمات درمانی شد.
صیدال که به‌دلیل فعالیت‌هایش در شبکه اجتماعی «کلاب‌هاوس» در دو پرونده مجزا به سه سال حبس محکوم شده، از ۱۵ مهر ۱۴۰۳ دوران محکومیت خود را در بند زنان زندان اوین سپری می‌کند.
بیشتر بخوانید: یادداشت سایه صیدال از زندان اوین؛ بر موضع خود علیه اعدام ایستادگی می‌کنیم
در سال‌های گذشته گزارش‌های متعددی درباره عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان سیاسی و زیر پا گذاشتن حق دسترسی آنان به درمان مناسب از سوی مسئولان زندان‌ها در ایران منتشر شده است.
طی این سال‌ها زندانیان سیاسی زیادی در زندان جان خود را از دست داده‌اند اما جمهوری اسلامی هیچ مسئولیتی در قبال مرگ آن‌ها که به دلیل فشار، شکنجه و ارائه ندادن خدمات پزشکی بوده، نپذیرفته است.
ایران‌اینترنشنال، فروردین ۱۴۰۳ در گزارشی با اشاره به ادامه فشارهای امنیتی و قضایی بر زنان زندانی سیاسی محبوس در بند زنان زندان اوین، نوشت شماری از آن‌ها از رسیدگی پزشکی محروم هستند و برخی دیگر به دلیل کهولت سن از مشکلات بسیاری رنج می‌برند.
