هفت فعال برجسته حقوق بشر و برندگان نوبل صلح خواستار توقف غنی‌سازی در ایران شدند
وقتی نعیم قاسم که رهبری حزب‌الله را پس از حسن نصرالله بر عهده گرفت، ۲۲ خرداد امسال مقابل دوربین تلویزیون نشست، نمادهای پشت سر او از تغییری ظریف اما مهم حکایت داشتند.
در این تصاویر پس‌زمینه، دیگر نه تصویری از روح‌الله خمینی دیده می‌شد و نه پرچم‌های همیشه حاضر جمهوری اسلامی. به‌جای آن‌ها، تنها پرچم زردرنگ حزب‌الله و نماد درخت سدر لبنان در پشت سر قاسم قرار داشت.
اکونومیست در این گزارش نوشت تابستان گذشته، زمانی که اسرائیل بسیاری از فرماندهان ارشد حزب‌الله از جمله نصرالله را کشت، نارضایتی پنهانی در درون این گروه شیعه که هم یک حزب سیاسی و هم یک گروه شبه‌نظامی است، شکل گرفت.
آن زمان جمهوری اسلامی، حامی دیرین حزب‌الله، برای کمک به این گروه وارد عمل نشد؛ چیزی که برخی درون حزب‌الله آن را خیانت تلقی کردند. اما واقعیت این بود که تهران هرگز قصد نداشت جان خود را فدای نیروی نیابتی‌اش کند.
اکونومیست به نقل از مئیر جاودان‌فر، کارشناس امور ایران، نوشت: «ایران از حزب‌الله حمایت کرد تا با اسرائیلی‌ها بجنگد، نه اینکه خودش وارد جنگ شود. اگر غیر از این بود، تمام مدل نیابتی را زیر سوال می‌برد.»
در آن زمان، یکی از منتقدان شیعه حزب‌الله رابطه این گروه با تهران را به رابطه رییس‌جمهوری و محافظانش تشبیه کرد: «این وظیفه محافظ است که از رییس‌جمهوری دفاع کند، نه برعکس.»
این منطق هرگز برای ایدئولوگ‌های بلندپایه حزب‌الله، به‌ویژه نصرالله، مساله‌ساز نبود؛ آن‌ها با ایفای نقش مامور وفادار ایران در خدمت به انقلاب اسلامی مشکلی نداشتند. اما برای پایگاه اجتماعی داخلی حزب، این وضعیت تلخ و آزاردهنده بود.
هلال خشان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه آمریکایی بیروت، به اکونومیست گفت: «نیروهای عادی، همان شیعیان معمولی که تلفات سنگینی داده بودند و زیر حملات اسرائیل دوام آورده بودند، ناامید شده بودند. آن‌ها واقعا انتظار داشتند ایران به کمکشان بیاید.»
افول «محور مقاومت»
این نارضایتی و ناامیدی، در ۲۳ خرداد و با حملات هوایی و ویرانگر اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی، دوباره و با شدتی بیشتر بازگشت.
این حمله شباهت تکان‌دهنده‌ای با عملیات‌های پیشین اسرائیل علیه حزب‌الله داشت: استفاده از اطلاعات دقیق، ترور فرماندهان و تضعیف سریع پدافند هوایی.
در پی این حملات، از بیروت، تنها یک پیام تسلیت رسمی برای تهران صادر شد.
با این‌حال، زمانی حزب‌الله به‌عنوان عامل بازدارنده نهایی جمهوری اسلامی شناخته می‌شد؛ نیرویی که می‌توانست مانع حمله اسرائیل به برنامه هسته‌ای تهران شود.
نصرالله به ۱۰۰ هزار نیروی رزمی و زرادخانه‌ای انبوه از موشک‌های خود افتخار می‌کرد، اما امروز، در حالی که فرماندهان بلندپایه سپاه پاسداران یکی پس از دیگری هدف قرار می‌گیرند، حامیان لبنانی‌شان سکوت کرده‌اند.
اکونومیست یادآوری کرد حزب‌الله شاید چاره‌ای جز نظاره صرف و کنار کشیدن خود از مناقشه نداشته باشد. دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل از آخرین جنگ تمام‌عیار با حزب‌الله در سال ۲۰۰۶، تا عمق ساختار این گروه نفوذ کرده‌اند.
در جریان بیش از یک سال نبرد که پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل (۱۵ مهر ۱۴۰۲) آغاز شد، ارتش اسرائیل توان رزمی و نظامی حزب‌الله را تقریبا به‌طور کامل نابود کرد.
سقوط حکومت بشار اسد در سوریه در آذر ۱۴۰۳ نیز تلاش‌های حزب‌الله برای بازسازی را به بن‌بست کشانده است.
امروز زرادخانه موشکی حزب‌الله تهی شده و هزاران نیروی آن که پس از آتش‌بس با اسرائیل در آذر سال گذشته به عراق گریخته‌اند، همچنان بدون سلاح و سرگردان مانده‌اند.
خشان در همین زمینه به اکونومیست گفت: «حزب‌الله دیگر یک نیروی رزمی نیست. آن‌ها به اردکی لنگ تبدیل شده‌اند که حتی توان دفاع از خودشان را هم ندارند.»
با این‌حال، محدودیت‌ها فقط نظامی نیستند و سیاست داخلی لبنان نیز دست و پای حزب‌الله را بسته است.
پس از دو سال بن‌بست سیاسی و تشکیل دولت‌های موقت در لبنان، دی سال گذشته ژوزف عون، فرمانده پیشین ارتش، به ریاست‌جمهوری رسید.
عون مصمم است که اقتدار دولت مرکزی را ولو به قیمت مهار گروه‌هایی مانند حزب‌الله، به کشور بازگرداند.
رهبران باقی‌مانده حزب‌الله به‌خوبی می‌دانند که کشاندن لبنان به جنگی دیگر، ممکن است کشور را به سوی درگیری داخلی سوق دهد.
با وجود پیروزی در انتخابات اخیر شوراهای محلی، حتی در میان پایگاه اجتماعی حزب‌الله هم نشانه‌هایی از نارضایتی دیده می‌شود.
بسیاری همچنان از حزب‌الله خشمگین‌اند که بدون حمایت جدی از جوامع شیعه، لبنان را پس از حملات هفتم اکتبر وارد جنگ حماس با اسرائیل کرد و در نتیجه آن، خانه‌های بسیاری از شیعیان زیر آوار رفت.
نفوذ حزب‌الله بر نهادهای دولتی نیز رو به کاهش است. نیروهای این گروه از پست‌های حساس در فرودگاه کنار گذاشته شده‌اند و ارتش در حال بازپس‌گیری کنترل مناطقی در جنوب لبنان است که پیش‌تر در اختیار حزب‌الله بود.
جاده فرودگاه بیروت که تا چند ماه پیش پر بود از تصویرهای نصرالله و قاسم سلیمانی، حالا با بیلبوردهایی پوشیده شده که از آغاز «عصری نو» برای لبنان خبر می‌دهند.
شروع یک درگیری دیگر، چه داخلی و چه خارجی، می‌تواند بیش از پیش حزب‌الله را تضعیف کند.
اکونومیست تاکید کرد در معنایی گسترده‌تر، شبکه نیروهای نیابتی و شبه‌نظامی که با نام «محور مقاومت» شناخته می‌شد، از هم پاشیده است.
حزب‌الله که برای سال‌ها «نگین» این محور به شمار می‌رفت، دیگر تمایلی به جنگ ندارد.
به گفته یک تحلیل‌گر، بدون حزب‌الله «محور مقاومت» عملا وجود خارجی نخواهد داشت.
برخی ناظران آغاز روند فروپاشی این محور را به کشته شدن سلیمانی در حمله پهپادی آمریکا به بغداد در سال ۱۳۹۸ نسبت می‌دهند.
حمله خونبار اسرائیل به غزه توان تهاجمی حماس را به‌شدت تضعیف کرده و برخی گروه‌های قدرتمندتر عراقی نیز اکنون بیشتر به انتخابات پارلمانی پایان سال فکر می‌کنند تا به جنگ با اسرائیل.
پس از سلیمانی، نیروی پیونددهنده‌ای که این شبکه سایه‌وار جمهوری اسلامی را منسجم نگه می‌داشت، از میان رفته است.
جاودان‌فر در همین زمینه گفت: «موفقیت تنها در ساختن این شبکه نبود، بلکه مدیریت آن هم اهمیت فراوانی داشت و این کفشی بود که اسماعیل قاآنی، جانشین سلیمانی، هیچ‌گاه نتوانست آن را به پا کند.»
حزب‌الله که زمانی سرسخت‌ترین نیروی نیابتی جمهوری اسلامی بود، اکنون بیش از همیشه شبیه به یک حزب سیاسی لبنانی عمل می‌کند: «زخمی، محتاط و نظاره‌گر از حاشیه.»
یسرائیل کاتز دوشنبه ۲۶ خرداد در بیانیه‌ای گفت: «دیکتاتور متکبر تهران [علی خامنه‌ای] اکنون به قاتلی ترسو تبدیل شده که مناطق غیرنظامی اسرائیل را هدف می‌گیرد تا ارتش ما را از ادامه حملاتی که توانمندی‌های او را نابود کرده، بازدارد.»
او ساعتی بعد در توضیحی بیشتر درباره این اظهار نظر اعلام کرد: «می‌خواهم چیزی را که بدیهی است روشن کنم: هیچ‌گونه قصدی برای آسیب فیزیکی به ساکنان تهران وجود ندارد؛ برخلاف آن‌چه دیکتاتور قاتل [خامنه‌ای] علیه ساکنان اسرائیل انجام می‌دهد.»
کاتز تاکید کرد: «ساکنان تهران مجبور خواهند شد بهای دیکتاتوری را بپردازند و از خانه‌های خود در مناطقی که نیاز به حمله به اهداف حکومتی و زیرساخت‌های امنیتی در این شهر وجود دارد، تخلیه شوند. ما به دفاع از شهروندان اسرائیل ادامه خواهیم داد.»
این تحولات در حالی رخ داد که اجلاس سران گروه هفت در کانادا تحت‌الشعاع خطر تشدید درگیری‌ها قرار گرفته است.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، ۲۵ خرداد ابراز امیدواری کرد که توافقی میان جمهوری اسلامی و اسرائیل حاصل شود، اما نشانه‌ای از کاهش درگیری‌ها در چهارمین روز جنگ دیده نمی‌شود.
بر اساس اعلام سازمان خدمات اضطراری ملی اسرائیل، تلفات در این کشور از جمعه ۲۳ خرداد تاکنون به ۲۳ نفر رسیده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، شب گذشته در پی حملات گسترده جمهوری اسلامی در پاسخ به عملیات نظامی اسرائیل، بیش از ۱۰۰ تن دیگر در اسرائیل زخمی شدند.
مقام‌های امدادی می‌گویند عملیات جست‌وجو و نجات در حیفا ادامه دارد، شهری که حمله به آن حدود ۳۰ زخمی بر جای گذاشته است.
به گزارش رسانه‌ها، آتش‌سوزی‌هایی نیز در نیروگاه برق نزدیک بندر حیفا دیده شده است.
ویدیوهایی که از حمله شبانه جمهوری اسلامی منتشر شده، عبور چندین موشک بر فراز تل‌آویو را نشان می‌دهند. همچنین صداهای انفجارهایی در این شهر و همچنین اورشلیم شنیده شده است.
در تل‌آویو، چندین ساختمان مسکونی در منطقه‌ای پرجمعیت و تنها چند صد متر دورتر از دفتر نمایندگی سفارت آمریکا تخریب شدند.
سفیر ایالات متحده در اسرائیل اعلام کرد ساختمان سفارتخانه خساراتی جزئی دیده، اما به کارکنان آن آسیبی نرسیده است.
گایدو تتلبائون، یک سرآشپز ۳۱ ساله که در آپارتمان خود در تل‌آویو بود، می‌گوید اندکی پس از ساعت چهار صبح آژیر هشدار به صدا درآمد: «طبق معمول به پناهگاهی رفتیم که آن طرف خیابان است. چند دقیقه بعد، درِ پناهگاه منفجر شد ... چند نفر با بدن‌های خون‌آلود وارد شدند. وقتی برگشتیم، دیدیم از آپارتمان چیزی نمانده، دیوارها فرو ریخته و شیشه‌ای باقی نمانده بود.»
او افزود: «وحشتناک است، چون هیچ چیز مشخص نیست. این ممکن است آغاز یک دوره طولانی‌تر باشد، یا بدتر شود، یا شاید هم بهتر؛ اما همین مبهم و مجهول بودن، ترسناک‌ترین بخش ماجراست.»
موشک‌های شلیک‌شده از ایران همچنین به نزدیکی بازار پرطرفدار سوق‌الکرمل در تل‌آویو اصابت کردند.
میکده‌ها، رستوران‌ها، خیابانی مسکونی در پتاح‌تیکوا و یک مدرسه در شهر مذهبی بنی‌براک نیز هدف قرار گرفتند.
«روش جدید» در حمله جمهوری اسلامی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد در حمله بامداد دوشنبه «روش جدیدی» مورد استفاده قرار گرفته که موجب شده سامانه‌های دفاعی چندلایه اسرائیل به اشتباه یکدیگر را هدف بگیرند و ایران بتواند اهداف زیادی را با موفقیت مورد اصابت قرار دهد.
سپاه جزییات بیشتری درباره این روش منتشر نکرد.
تا زمان انتشار این گزارش، ارتش اسرائیل به درخواست رسانه‌ها برای اظهارنظر درباره این حمله واکنشی نشان نداده است. هیچ گزارشی نیز مبنی بر برخورد موشک‌های رهگیر اسرائیلی به یکدیگر منتشر نشده است.
مقام‌های اسرائیلی بارها تاکید کرده‌اند سامانه‌های دفاعی این کشور کارایی ۱۰۰ درصدی ندارند و هشدار داده‌اند که روزهای سختی در پیش است.
هم‌زمان ارتش اسرائیل صبح دوشنبه اعلام کرد بار دیگر مراکز فرماندهی متعلق به سپاه پاسداران و نیروهای نظامی جمهوری اسلامی را هدف قرار داده است.
نشست سران گروه هفت و نگرانی از گسترش درگیری‌ها
رهبران گروه هفت یک‌شنبه در کوه‌های راکی کانادا گرد هم آمدند. بحران ایران و اسرائیل در صدر دستور کار این نشست قرار دارد.
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، اعلام کرد اهداف اصلی او در این نشست، تضمین جلوگیری از دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای، دفاع از حق اسرائیل برای دفاع از خود، ممانعت از تشدید درگیری‌ها و ایجاد فضای دیپلماتیک است.
او به خبرنگاران گفت: «این موضوع جایگاه بسیار بالایی در دستور کار نشست گروه هفت خواهد داشت.»
پیش از ترک آمریکا برای حضور در نشست جی-۷، رییس‌جمهوری ایالات متحده در پاسخ به سوالی درباره تلاش برای کاهش تنش‌ها گفت: «امیدوارم توافقی حاصل شود. وقت توافق است ... گاهی اوقات مجبورند کار را با جنگ و دعوا حل کنند.»
مخالفت ترامپ با طرح ترور خامنه‌ای
در واشینگتن، دو مقام آمریکایی به رویترز گفتند ترامپ در روزهای گذشته با طرح اسرائیل برای کشتن خامنه‌ای مخالفت کرده است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در پاسخ به سوالی درباره این گزارش در مصاحبه با فاکس‌نیوز گفت: «خیلی وقت‌ها گزارش‌های غلطی منتشر می‌شود از مکالماتی که اصلا انجام نشده. من نمی‌خواهم وارد این ماجرا شوم.»
او اضافه کرد: «ما آن‌چه را که باید انجام بدهیم، انجام می‌دهیم.»
اسرائیل حملات خود را با یورش ناگهانی آغاز کرد تا فرماندهی عالی نظامی جمهوری اسلامی و تاسیسات هسته‌ای ایران را از کار بیندازد.
مقام‌های اسرائیلی اعلام کرده‌اند این عملیات در روزهای آینده تشدید خواهد شد. تهران هم هشدار داده که در پاسخ «درهای جهنم» را به روی اسرائیل خواهد گشود.
ترامپ در عین حال که حمله اسرائیل را ستوده، خبر مشارکت واشینگتن در این کارزار را رد کرده و به حکومت ایران هشدار داده پاسخ‌هایش را به سمت منافع آمریکا در منطقه گسترش ندهد.
دو مقام آمریکایی گفته‌اند ارتش ایالات متحده در رهگیری موشک‌های ایرانی که به‌سوی اسرائیل شلیک شده، مشارکت داشته است.
ترامپ بارها تاکید کرده تهران می‌تواند با پذیرفتن محدودیت‌های شدید در برنامه هسته‌ای‌اش، به جنگ پایان دهد.
جمهوری اسلامی برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز می‌خواند، اما کشورهای غربی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گویند این برنامه می‌تواند برای تولید بمب اتم نیز به کار گرفته شود.
مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، دوشنبه در مجلس شورای اسلامی گفت تهران قصد تولید سلاح هسته‌ای ندارد، اما به پیگیری «حق» خود در زمینه انرژی و تحقیقات هسته‌ای ادامه خواهد داد.
