رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، روز شنبه در دیدار با عباس عراقچی گفت که ازسرگیری گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای تهران، تنها راه دستیابی به راه‌حلی برای این مناقشه و نیز تنش با اسرائیل است.
اردوغان همچنین گفت ترکیه آماده است نقش تسهیل‌گر را برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای ایفا کند و افزود: «باید هرچه سریع‌تر گام‌هایی برای گشودن مسیر دیپلماسی از طریق گفت‌وگوهای فنی و در سطح رهبران میان ایران و آمریکا برداشته شود.»
درگیری نظامی میان اسرائیل و جمهوری اسلامی شکاف میان مواضع بلندپروازانه پکن و توان واقعی آن برای تاثیرگذاری بر تحولات خاورمیانه را آشکار کرد.
چین که بزرگترین خریدار نفت تحریمی جمهوری اسلامی است و روابط دوجانبه را «شراکت راهبردی جامع» توصیف می‌کند، در برابر حملات اسرائیل به ایران تنها به صدور بیانیه‌های محکومیت اکتفا کرده است.
به گزارش بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، پکن با مقصر دانستن اسرائیل، سعی در نادیده گرفتن اقدامات جمهوری اسلامی در نقض تعهدات عدم اشاعه هسته‌ای و تهدیدات مکرر تهران علیه موجودیت اسرائیل دارد.
انگشت اتهام چین به‌سوی اسرائیل
چین در سال‌های اخیر از برنامه موشکی جمهوری اسلامی حمایت کرده و با ارسال تسلیحات و اطلاعات هدف‌گیری به حوثی‌های یمن، نقش فعالی در حمایت از این گروه نیابتی تهران ایفا کرده، اما در موضع‌گیری علنی خود مسئولیت بحران فعلی را صرفا متوجه اسرائیل می‌داند.
فو کونگ، سفیر چین در سازمان ملل، پس از نخستین حملات اسرائیل، این اقدام را «ناقض حاکمیت، امنیت و تمامیت ارضی ایران» دانست.
چاینا دیلی، نشریه نزدیک به حزب کمونیست چین، نوشت ریشه درگیری‌های اخیر را باید در امتناع اسرائیل از «مهار ماشین جنگی خود» پس از حمله هفتم اکتبر حماس جست‌وجو کرد.
پکن همچنین بارها از واشینگتن خواسته برای مهار تنش‌ها در منطقه وارد عمل شود؛ درخواستی که از ناتوانی پکن در تاثیرگذاری مستقیم بر روند درگیری‌ها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل حکایت دارد.
سه روز پس از آغاز حملات، وزارت امور خارجه چین از کشورهایی که «نفوذ خاصی بر اسرائیل دارند» خواست برای کاهش تنش‌ها وارد عمل شوند.
برچسب «صلح‌آمیز» برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی
مقام‌های چینی از آغاز بحران کنونی، در حالی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را «صلح‌آمیز» توصیف کرده‌اند که یافته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از موارد متعدد نقض تعهدات عدم اشاعه از سوی تهران حکایت دارد.
فو کونگ اعلام کرد چین با اقدام نظامی علیه «تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز» مخالف است و بر ضرورت احترام به حقوق جمهوری اسلامی در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تاکید کرد.
لی سونگ، نماینده چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز با تکرار این موضع، بر حمایت پکن از «خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای» تاکید کرد.
این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا با انتقاد از «عدم همکاری گسترده» جمهوری اسلامی اعلام کرده تهران اکنون به میزان کافی اورانیوم غنی‌شده برای ساخت حدود ۹ بمب در اختیار دارد.
سخن گفتن از میانجی‌گری بدون پشتوانه عملی
چین با «صلح‌آمیز» خواندن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، سعی در مشروعیت‌زدایی از کارزار نظامی اسرائیل دارد.
سازمان همکاری شانگهای که تحت حمایت پکن فعالیت می‌کند، به‌سرعت «اقدام تهاجمی» اسرائیل علیه «اهداف غیرنظامی» در ایران را «نقض فاحش حقوق بین‌الملل» خواند و آن را محکوم کرد.
چین از این طریق تلاش کرد موضع خود علیه اسرائیل را در قالب یک اجماع بین‌المللی جلوه دهد.
مقام‌های چینی ساختار امنیتی آمریکا را ریشه اصلی بحران کنونی دانسته و دیپلماسی پکن را تنها راه حل معرفی کرده‌اند.
با این حال، شی جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین، در واکنشی کلی تنها خواستار تنش‌زدایی از سوی طرف‌های درگیر شد، بی‌آنکه طرح یا ابتکار مشخصی برای حل بحران ارائه دهد.
این رویکرد فاصله عمیق میان موضع‌گیری‌های بلندپروازانه پکن و عملکرد واقعی آن را نشان می‌دهد. چین از کشورهای منطقه می‌خواهد برای میانجی‌گری به آن مراجعه کنند، اما خود هیچ مسئولیت جدی برای پایان دادن به خشونت‌ها نمی‌پذیرد.
امتناع از استفاده از اهرم اقتصادی علیه تهران
چین خریدار نزدیک به ۹۰ درصد نفت صادراتی ایران است و از این طریق، عملا حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی جمهوری اسلامی را تامین مالی می‌کند؛ موضوعی که اهرم فشار قابل توجهی در اختیار پکن قرار می‌دهد.
با این وجود، چین از استفاده موثر از این اهرم، از جمله با کاهش خرید نفت تحریمی یا تعلیق پروژه‌های مشترک، خودداری کرده است، چرا که چنین اقداماتی مستلزم هزینه اقتصادی مستقیم برای پکن خواهد بود.
در نتیجه، نفوذ پکن در عمل با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است. تا کنون نه اسرائیل و نه حکومت ایران به پیشنهاد چین برای ایفای نقش فعال در برقراری آتش‌بس پاسخ مثبت نداده‌اند.
این موضوع نشان می‌دهد پکن در زمان بروز بحران، ابزار کارآمدی برای تاثیرگذاری بر روند درگیری‌ها در اختیار ندارد.
یک مقام ارشد جمهوری اسلامی به رویترز گفت که گفت‌وگوها و پیشنهادهایی که وزیران خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا روز جمعه در دیدار با عباس عراقچی درباره برنامه هسته‌ای ایران در ژنو مطرح کردند، «غیرواقع‌بینانه» بود و اصرار بر این پیشنهاد‌ها، دو طرف را به توافق نزدیک‌تر نخواهد کرد.
او افزود: «در هر صورت، ایران پیشنهادهای اروپایی را در تهران بررسی و پاسخ‌های خود را در نشست بعدی ارائه خواهد کرد.»
این مقام همچنین تاکید کرد که غنی‌سازی صفر یک بن‌بست است و جمهوری اسلامی درباره توانمندی‌های دفاعی خود، از جمله برنامه موشکی، مذاکره نخواهد کرد.
فیلیپو گرندی، کمیسر عالی پناهجویان سازمان ملل، هشدار داد که جنگ اسرائیل و جمهوری اسلامی نباید به بحران جدیدی از آوارگی در خاورمیانه منجر شود.
گررندی گفت: «این منطقه پیش‌تر نیز از جنگ و آوارگی رنج زیادی کشیده است. باید فورا تنش کاهش یابد، چون پس از فرار مردم، بازگشت سریع ممکن نیست و پیامدهای آن نسل‌ها ادامه می‌یابد.»
خبرگزاری حکومتی مهر گزارش داد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک شهروند آلمانی به نام مارک کافمن را به اتهام «جاسوسی» در نزدیکی سایت‌های نظامی و هسته‌ای در استان مرکزی بازداشت کرده است.
این خبرگزاری ویدیویی منتشر کرد که در آن کافمن به‌عنوان یک گردشگر یهودی و دو تابعیتی معرفی می‌شود که با دوچرخه در حال عبور از این منطقه بوده است.
کافمن در این ویدیو می‌گوید از حضور خود در نزدیکی یک منطقه نظامی و ممنوعیت گرفتن عکس و فیلم در این منطقه آگاه بوده و موقعیت مکانی‌اش را برای «یک دوست» ارسال کرده است.
این ویدیو به‌طور گسترده ویرایش شده و هیچ اعتراف صریح و مشخصی از این گردشگر آلمانی در آن دیده نمی‌شود.
در بخشی از ویدیو، کافمن توضیح می‌دهد که ساعت هوشمند «گارمین» او مسیر جایگزینی برای سفرش پیشنهاد داده است. بلافاصله پس از این اظهارات، راوی برنامه می‌گوید «کسی هدایت مسیر او را بر عهده داشته» و کافمن از «فرماندهان آمریکایی و یهودی» دستور می‌گرفته است.
گوینده این ویدیو آمنه‌سادات ذبیح‌پور است که در سال ۲۰۲۲ به‌دلیل همکاری با نهادهای اطلاعاتی حکومت ایران در گرفتن اعترافات اجباری از زندانیان سیاسی در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت.
جمهوری اسلامی کافمن را به جمع‌آوری اطلاعات درباره سایت‌های نظامی حساس، از جمله انبارهای موشکی، مسیرهای پرواز پهپادها و پایگاه‌های هوایی متهم کرده است.
افزایش بازداشت اتباع خارجی هم‌زمان با تشدید تنش‌ها
دستگیری این شهروند آلمانی بخشی از موج جدید بازداشت اتباع خارجی در ایران است که پس از آغاز حملات اسرائیل در ۲۳ خرداد شدت گرفته است.
پیش‌تر خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، گزارش داد نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی یک شهروند اروپایی دیگر را در شمال غرب ایران به ظن «جاسوسی» از «مناطق حساس» دستگیر کرده‌اند.
در پرونده‌ای دیگر، تسنیم نوشت دو تبعه خارجی در کرج به اتهام «همکاری با موساد» بازداشت شده‌اند. مقام‌های امنیتی در این خصوص گفتند این دو نفر اطلاعات مربوط به محل دفاتر رسانه‌های دولتی و محل سکونت یکی از مقام‌های حکومتی را در اختیار رابطی در آلمان قرار داده‌اند.
افزایش شمار بازداشت‌ها در ایران نگرانی‌هایی را در اروپا و آمریکا برانگیخته است.
روزنامه واشینگتن پست به نقل از یک سند وزارت امور خارجه ایالات متحده نوشت گزارش‌هایی تاییدنشده از بازداشت شهروندان آمریکایی در ایران به این وزارتخانه رسیده و بسیاری از اتباع این کشور هنگام تلاش برای خروج از ایران با تاخیر و آزار مواجه شده‌اند.
سفارت مجازی ایالات متحده در تهران از شهروندان این کشور خواسته است هرچه سریع‌تر ایران را ترک کنند و هشدار داده که بسته شدن حریم هوایی و تنش‌های فزاینده منطقه، شرایط را به‌شدت ناامن کرده است.
اگرچه برخی مرزهای زمینی در ایران همچنان باز هستند، دولت آمریکا تاکید کرده که نمی‌تواند خروج ایمن شهروندانش را تضمین یا در روند تخلیه به آن‌ها کمک‌رسانی کند.
فرانسه نیز بازداشت اتباع خارجی در ایران را محکوم کرده است. پاریس پیش‌تر از جمهوری اسلامی به‌دلیل ادامه بازداشت دو شهروند فرانسوی در ایران، نزد دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرد.
مقام‌های فرانسوی این بازداشت‌ها را دارای انگیزه سیاسی و بخشی از سیاست «دیپلماسی گروگان‌گیری» حکومت ایران توصیف کرده‌اند؛ اتهامی که جمهوری اسلامی آن را رد می‌کند.
نت‌بلاکس، نهاد ناظر بر اینترنت در جهان، گزارش داد اتصال اینترنت در ایران بار دیگر محدود شده. این اختلال پس از آن صورت می‌گیرد که حکومت ایران دسترسی شهروندان به اینترنت را در زمان جنگ با اسرائیل کاملا برای بیش از دو روز قطع کرد.
