مجلس شورای اسلامی چهارشنبه با اکثریت قاطع به طرحی رأی داد که همکاری حکومت ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را متوقف می‌کند. این تصمیم کمتر از یک روز پس از آغاز آتش‌بسی شکننده با اسرائیل، در پی ۱۲ روز جنگ خونین، اتخاذ شد.
این طرح با ۲۲۱ رأی موافق، بدون رأی مخالف و یک رأی ممتنع از مجموع ۲۲۳ نماینده حاضر در جلسه تصویب شد و در صورت تایید شورای عالی امنیت ملی، دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای در ایران، ممنوع خواهد شد.
دسترسی آژانس تنها در صورت «تضمین امنیت»
علیرضا سلیمی، عضو هیات رییسه مجلس، اعلام کرد که این طرح، ورود بازرسان آژانس به ایران را تنها در صورتی مجاز می‌داند که امنیت تاسیسات هسته‌ای و فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران به‌طور کامل «تضمین شود». موضوعی که تشخیص آن بر عهده شورای عالی امنیت ملی خواهد بود.
از جمله شروط ازسرگیری همکاری با آژانس در این طرح، این موارد ذکر شده است: تضمین کامل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران، تضمین حق غنی‌سازی اورانیوم طبق ماده چهار معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و اطمینان از این‌که شورای امنیت سازمان ملل، مکانیزم ماشه تحت قطعنامه ۲۲۳۱ را علیه تهران فعال نخواهد کرد.
این طرح همچنین هرگونه اجازه ورود بازرسان آژانس بدون تامین این تضمین‌ها را جرم تلقی می‌کند و ممنوعیت‌ها هم شامل همکاری‌های مربوط به پادمان و پروتکل الحاقی می‌شوند.
مجلس همچنین به مجازات مقاماتی که اجازه دسترسی غیرمجاز بدهند، رأی داد.
سلیمی این مصوبه را «پاسخی به حملات رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به حاکمیت و زیرساخت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای در ایران» توصیف کرد.
تهران می‌گوید به دنبال سلاح هسته‌ای نیست و قطعنامه‌ای که پیش از این از سوی آژانس تصویب شد و جمهوری اسلامی را ناقض تعهدات عدم اشاعه خواند، زمینه‌ساز حملات اسرائیل شده است.
این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که پس از ۱۲ روز درگیری موشکی و پهپادی بی‌سابقه میان ایران و اسرائیل، جنگ فعلا متوقف شده است.
درگیری‌هایی که هم اهداف نظامی و هسته‌ای در ایران و هم شهرهای اسرائیل را هدف قرار داد.
صلح نه، فقط وقفه
گرچه فعلا سلاح‌ها از کار افتاده‌اند و خبر چندانی از انفجارها نیست اما نمایندگان مجلس شورای اسلامی تاکید کردند که این آرامش به‌معنای توافق آتش‌بس نیست و تنها «وقفه‌ای در حملات» تلقی می‌شود.
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در نشست این کمیسیون گفت: «ما وارد آتش‌بس نشده‌ایم. صلحی در کار نیست. اگر رژیم صهیونیستی دوباره حمله کند، با قدرت بیشتری پاسخ خواهیم داد.»
به گفته رضایی، درخواست توقف حملات از طریق یک واسطه منطقه‌ای و به‌صورت غیرمستقیم از سوی ایالات متحده به ایران منتقل شده است.
او همچنین اظهار داشت که تهران بر اساس ماده ۱۰ معاهده ان‌پی‌تی و ماده ۶۰ کنوانسیون وین ۱۹۶۹، حق قانونی دارد به‌دلیل «حملات به زیرساخت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای»، همکاری با آژانس را به حال تعلیق درآورد.
اتهام جاسوسی و جانبداری به آژانس
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نطق‌های خود، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رافائل گروسی، مدیرکل آن را به ارائه «گزارش‌های نادرست، رفتار سیاسی‌کارانه و تسهیل جاسوسی علیه تاسیسات هسته‌ای در ایران» متهم کردند.
رضایی اعلام کرد که قرار است شکایت‌هایی رسمی علیه مقامات آژانس به‌دلیل «تخلف و جاسوسی» مطرح شود.
در جریان بحث‌ها، نمایندگان خواستار اقدام حقوقی بین‌المللی علیه اسرائیل و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور شده و خواهان «پیگیری جنایات جنگی و دریافت غرامت» شدند.
علی خضریان، از طراحان اصلی این طرح، ایالات متحده، کشورهای اروپایی و آژانس را متهم کرد که از شفافیت هسته‌ای در ایران برای هدف‌گیری نظامی تاسیسات استفاده کرده‌اند.
او گفت: «آن‌ها گزارش‌های فنی را به ابزار جنگی تبدیل کردند و راه را برای خرابکاری اسرائیل هموار نمودند.»
خضریان همچنین افزود که همکاری هسته‌ای جمهوری اسلامی همیشه فراتر از الزامات قانونی بوده و کشورهای غربی از تهران خواسته‌اند به‌طور کامل از غنی‌سازی دست بکشد، در حالی که این حق طبق ماده چهار ان‌پی‌تی برای ایران به رسمیت شناخته شده است: «آن‌ها سایت‌های هسته‌ای ما را هدف می‌گیرند و بعد می‌خواهند خسارت را بررسی کنند. چطور می‌توان به چنین سیستمی اعتماد کرد؟»
روابط حکومت ایران با آژانس در سال‌های اخیر پرتنش بوده است. تهران دو سال پیش یک‌سوم بازرسان آژانس را اخراج کرد و این نهاد را سیاسی خواند.
همچنین در سال ۲۰۲۲، ایران چندین دوربین نظارتی آژانس را از تاسیسات خود جمع‌آوری کرد.
تسریع در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس، پیش از رأی‌گیری در مورد طرح مورد نظر با سخنانی پرشور از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی تمجید کرد و به غرب هشدار داد توان ایران را دست‌کم نگیرد.
او گفت: «ما کاملا مسلح و آماده پاسخ هستیم و برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ما اکنون با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت.»
قالیباف اضافه کرد پاسخ‌های موشکی ایران باعث عقب‌نشینی ایالات متحده و اسرائیل از اهداف راهبردی‌شان شده؛ هرچند اسرائیل مدعی تحقق اهداف خود است.
اظهارات قالیباف با شعارهای «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» از سوی نمایندگان همراه شد.
از سوی دیگر، گروسی امروز اعلام کرد بازگشت بازرسان به تاسیسات هسته‌ای در ایران، «اولویت شماره یک» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هنگام پرسش درباره فعالیت‌های زیرزمینی کوه کلنگ گزلا، پاسخ کوتاه و قاطعی از جمهوری اسلامی دریافت کرد: «این موضوع به شما مربوط نیست.»
حال با وجود تاسیسات غیرقابل نفوذ کوه کلنگ گزلا، این سوال مطرح است که آیا موضع دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، مبنی بر «نابودی کامل» برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی پس از حملات بمب‌افکن‌های بی-۲ با بمب‌های ۱۴ تنی به فردو و نطنز، واقعیت دارد یا همچنان خطر دست‌یابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی به قوت خود باقی است؟
انتقال مخفیانه مواد هسته‌ای
قبل از حملات آمریکا به فردو، ۱۶ کامیون در خارج از این تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی مشاهده شدند.
سیما شاین، کارشناس برنامه هسته‌ای تهران که ۳۰ سال در تشکیلات نظامی اسرائیل فعالیت داشته، در این باره به تلگراف گفته است که رژیم ایران بخش قابل توجهی از اورانیوم غنی‌شده خود را قبل از بمباران آمریکا به مکانی مخفی منتقل کرده است.
شاین تاکید کرد تهران سایت‌های پنهانی دارد که «صدها و احتمالا هزاران» سانتریفیوژ پیشرفته قادر به تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی، در آن‌ها نصب شده است.
به گزارش تلگراف، کوه کلنگ گزلا ممکن است بهترین پناهگاه برای این فعالیت‌ها باشد.
این مجتمع گسترده در ۱۴۵ کیلومتری جنوب فردو و در فاصله چند دقیقه‌‌ای از تاسیسات هسته‌ای نطنز در استان اصفهان قرار دارد.
عمق غیرقابل نفوذ
تاسیسات مورد نظر که هنوز در حال ساخت است، طی چهار سال گذشته به‌طور مخفیانه تقویت و گسترش یافته است.
گروسی در آوریل گفت «نمی‌توان منتفی دانست» که این تونل‌ها برای ذخیره مواد اعلام نشده استفاده شوند.
کوه کلنگ گزلا با ارتفاع یک هزار و ۶۰۸ متر بیش از ۵۰ درصد بلندتر از کوه ۹۶۰ متری فردو است. این ارتفاع، حفاظت مطمئن‌تر و فضای بیشتری برای عملیات هسته‌ای زیرزمینی فراهم می‌کند.
در حالی که فردو دو ورودی تونل دارد، کوه کلنگ گزلا دارای چهار ورودی است، دو ورودی در سمت شرقی کوه و دو ورودی در غرب آن.
مهم‌تر از همه، اتاق‌های زیرزمینی آن احتمالا در عمق بیش از ۱۰۰ متری سطح زمین قرار دارند که در مقایسه با عمق ۶۰ تا ۹۰ متری فردو، حفاظت بسیار بیشتری فراهم می‌کند.
محدودیت بمب‌های آمریکایی
برای هدف قرار دادن سایت‌های زیرزمینی مانند فردو، آمریکا بمب جی‌بی‌یو-۵۷ را در اختیار دارد که می‌تواند تا عمق ۶۰ متری نفوذ کند. حتی بمب‌های عظیم ۱۴ تنی که علیه فردو استفاده شد نیز برای رسیدن به اهداف مدفون در کوه کلنگ گزلا با مشکل روبه‌رو خواهند شد.
ریوئل مارک گرخت، محقق ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی، به تلگراف گفت: «مجتمع زیرزمینی کوه کلنگ گزلا قرار است سایت تسلیحات هسته‌ای رژیم روحانیت باشد که حتی نیروی هوایی آمریکا نیز با بزرگ‌ترین بمب‌های خود برای نابودی آن مشکل خواهد داشت.»
استراتژی پراکندگی
ارزیابی‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد جمهوری اسلامی با استفاده از استراتژی پراکندگی قابلیت‌های هسته‌ای خود را در چندین سایت توزیع کرده تا در صورت حمله، بقای توان هسته‌ای را تضمین کند.
جمهوری اسلامی طی سال‌های اخیر حدود شش هزار سانتریفیوژ پیشرفته در تاسیسات مختلف مستقر کرده که بسیاری از آن‌ها برای بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قابل دسترسی نیستند.
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی معتقد است ایران می‌تواند «چندین هزار سانتریفیوژ پیشرفته را مخفیانه در مجتمع تونلی جدید کوه کلنگ گزلا مستقر کند».
چنین قابلیتی به ایران اجازه می‌دهد حتی در صورت نابودی تاسیسات شناخته‌شده، به فعالیت‌های غنی‌سازی ادامه دهد.
تهدید بالقوه ساخت سلاح اتمی
تحلیل‌گران هشدار می‌دهند اگر جمهوری اسلامی با تهدیدی مواجه شود که بقای این رژیم را به خطر بیندازد، احتمالا موضع خود را مبنی بر استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای کنار گذاشته و به سرعت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت می‌کند.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تا ۱۷ اردیبهشت، ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد در ایران انباشته شده که نسبت به گزارش اسفند آژانس، افزایش ۱۳۳.۸ کیلوگرمی را نشان می‌دهد.
برخی نمایندگان تندروی مجلس شورای اسلامی پیش از این گفته‌اند کشور اکنون باید برای تولید بمب‌های هسته‌ای تلاش کند.
احمد نادری، نماینده مجلس، در این خصوص گفت: «معتقدم باید آزمایش بمب هسته‌ای انجام دهیم. راه دیگری برای ما وجود ندارد.»
