نشریه نیویورک‌تایمز گزارش داد جمهوری اسلامی زیر ضربات جنگی ۱۲ روزه، در خاورمیانه عمدتا تنها و ضعیف مانده، اما در نقاط دیگری از جهان در جست‌وجوی متحد است و چشم به بریکس دوخته. با این حال، حملات آمریکا و اسرائیل به ایران، انسجام ائتلاف اقتصادهای نوظهور را به چالش کشیده است.
جمهوری اسلامی یک‌شنبه ۱۵ تیر در نشست دو روزه گروه بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در ریودوژانیرو حضور خواهد یافت.
برای جمهوری اسلامی که عضو تازه‌وارد بریکس به شمار می‌رود، این نشست فرصتی برای نشان دادن این تصویر به جامعه بین‌المللی است که با وجود تحریم‌ها و تهدید به حملات نظامی بیشتر به‌خاطر برنامه هسته‌ای‌اش، همچنان متحدان قدرتمندی دارد.
گروه بریکس پس از حملات نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران در جریان جنگ اخیر، با انتشار بیانیه‌ای «نگرانی شدید» خود را ابراز داشت و این حملات را «ناقض» قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل خواند.
با این حال، این ائتلاف که اعضای آن بیش از نیمی از جمعیت جهان را نمایندگی می‌کنند، از انتقاد مستقیم از اسرائیل یا آمریکا خودداری کرد.
درخواست جمهوری اسلامی برای عضویت در این سازمان در زمان ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی پذیرفته شد.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، بهمن ۱۴۰۳ مشکل عمده حکومت ایران را «آویزان شدن به دلار» خواند و تاکید کرد سامانه مالی بریکس و تبادلات مالی با ارزهای کشورهای عضو آن، «کمک بزرگی به حل این مشکل خواهد کرد».
بریکس در بوته آزمایش
در پشت صحنه، اختلاف‌نظرها بر سر اینکه کشورهای عضو باید با چه شدتی حملات اسرائیل و آمریکا را محکوم کنند، جاه‌طلبی‌های این ائتلاف برای بازتعریف توازن قدرت جهانی و ایجاد وزنه‌ای در برابر غرب را به بوته آزمایش گذاشته است.
الیور اشتونکل، کارشناس مسائل بریکس و استاد موسسه گتولیو وارگاس در برزیل، به نیویورک‌تایمز گفت: «هیچ‌گونه هم‌سویی واقعی درباره ایران وجود ندارد. بنابراین نتیجه، اتخاذ موضعی بسیار بی‌خطر [از سوی اعضای بریکس] بود.»
گروه بریکس در سال ۲۰۰۹ با هدف تقویت نفوذ بزرگ‌ترین اقتصادهای نوظهور جهان شکل گرفت.
این گروه از آن زمان به‌تدریج گسترش یافت و اکنون کشورهایی چون مصر، اتیوپی، اندونزی، ایران و امارات متحده عربی را نیز در بر می‌گیرد.
برخلاف ناتو که همکاری نظامی در آن محوریت دارد، بریکس تمرکز خود را بر دستور کار اقتصادی و ژئوپولیتیکی قرار داده، هرچند در تحقق اهداف مشخص خود تاکنون پیشرفت چشمگیری نداشته و بیشتر به‌عنوان ائتلافی نمادین شناخته شده است.
تحلیل‌گران انتظار دارند تهران از نشست پیشِ رو برای جلب حمایت قوی‌تر از سوی این گروه استفاده کند؛ به‌ویژه در بیانیه نهایی که انتظار می‌رود در پایان نشست منتشر شود.
جمهوری اسلامی تایید کرده هیاتی را به برزیل اعزام خواهد کرد، اما هنوز مشخص نیست چه کسی در راس این هیات حضور خواهد داشت.
گزارشی رسمی نیز درباره احتمال دیدارهای دوجانبه میان هیات جمهوری اسلامی با نمایندگان روسیه یا چین منتشر نشده است.
سانم واکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده چتم هاوس، در مصاحبه با نیویورک‌تایمز گفت: «ظاهرِ عضویت در بریکس در حال حاضر برای ایران بسیار مهم است.»
با این حال، واکنش‌های متفاوت اعضای بریکس به حملات اخیر علیه ایران، نشان‌دهنده تنش‌ها و ناهماهنگی‌هایی است که در پی گسترش سریع و تنوع فزاینده اعضای این بلوک به وجود آمده است.
بر اساس تحلیل نیویورک‌تایمز، کشورهای تازه‌وارد دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به نقش این بلوک در سطح جهان دارند.
پائولو نوگویرا باتیستا جونیور، اقتصاددان و معاون پیشین بانک توسعه بریکس، گفت: «هرچه کشورهای بیشتری پشت میز باشند، رسیدن به اجماع دشوارتر می‌شود.»
تفاوت دیدگاه کشورهای عضو بریکس درباره جنگ ۱۲ روزه
چین و روسیه بریکس را ابزاری برای به چالش کشیدن نفوذ آمریکا در عرصه ژئوپولیتیک و ساز و کارهای تصمیم‌گیری جهانی می‌دانند و برای گسترش این گروه تلاش کرده‌اند.
روسیه حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی را اقدامی توجیه‌ناپذیر و «تجاوزکارانه» توصیف کرد و چین نیز خواستار «خویشتن‌داری» و گفت‌وگو برای حل و فصل بحران شد.
برزیل، میزبان نشست بریکس، حملات به ایران را محکوم کرد و هم‌زمان کوشید تا روابطش با ایالات متحده، دومین شریک تجاری این کشور پس از چین، دچار تنش نشود.
به گفته تحلیل‌گران، لولا دا سیلوا، رییس‌جمهوری برزیل، در برابر فشارهای روسیه و چین برای تبدیل بریکس به ائتلافی ضدغربی مقاومت کرده و این گروه را ابزاری برای افزایش صدای کشورهای در حال توسعه خوانده است.
اشتونکل در همین راستا گفت: «برزیل دنبال دردسر نیست. این کشور به آمریکا بسیار نزدیک‌تر از ایران است و دلیلی ندارد وارد این درگیری شود.»
هند نیز که روابط نزدیکی با آمریکا دارد، در موضوعاتی چون حمله به ایران مواضعی متفاوت داشته است.
آفریقای جنوبی و اتیوپی هم در ابراز موضعی که به دوری از غرب منجر شود، محتاط بوده‌اند.
تجربه‌های قبلی شکاف داخلی در بریکس
این نخستین بار نیست که گروه بریکس در برابر یک مناقشه دچار شکاف داخلی می‌شود.
پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، این ائتلاف برای رسیدن به موضعی مشترک با مشکل مواجه شد.
بریکس تحریم‌های غرب علیه مسکو را مورد انتقاد قرار داد، اما به نقش روسیه در جنگ اشاره‌ای نکرد.
به گزارش رسانه‌های دولتی روسیه، حضور ولادیمیر پوتین در نشست ریودوژانیرو به شکل آنلاین و مجازی خواهد بود؛ تصمیمی که به نظر می‌رسد متاثر از حکم بازداشت دادگاه کیفری بین‌المللی برای رییس‌جمهوری روسیه به‌دلیل تهاجم به اوکراین باشد.
برزیل اساسنامه رم را امضا کرده و موظف به پیروی از احکام دادگاه لاهه است.
برای نخستین بار، شی جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین، نیز از حضور در این نشست خودداری کرده است.
جین‌پینگ اواخر اردیبهشت با همتای برزیلی خود در پکن دیدار کرد و سال گذشته نیز در نشست گروه ۲۰ در ریودوژانیرو حضور یافته بود. اما این‌بار نخست‌وزیر چین به‌جای او، به برزیل سفر خواهد کرد.
برزیل ریاست دوره‌ای بریکس را بر عهده دارد و دا سیلوا امیدوار بود تصویر کشورش را به‌عنوان پیشگام در پیگیری دستور کاری مبتنی بر عدالت در حاکمیت و نظام مالی جهانی تثبیت کند.
با این حال، تحلیل‌گران با توجه به جنگ ۱۲ روزه می‌گویند بریکس برای شکل دادن به موضعی یکپارچه با دشواری مواجه خواهد بود.
شنا در این رودخانه به مدت طولانی ممنوع بود، اما اکنون سه محل جدید برای شنا در حاشیه رود سن در پاریس به روی عموم مردم باز شده است.
امکانپذیر شدن شنا در رود سن نتیجه اجرای پروژهای ۱.۴ میلیارد یورویی برای پاکسازی این رودخانه است.
این طرح همچنین زمینه را برای برگزاری رقابتهای شنا در آبهای آزاد در جریان المپیک پاریس ۲۰۲۴ فراهم کرد.
بازگشایی رود سن برای شنای عمومی در شرایطی صورت می‌گیرد که در روزهای اخیر موج گرمای کمسابقه شماری از کشورهای اروپایی، از جمله فرانسه، را فرا گرفته است.
با این حال، بسیاری از پاریسی‌ها با تردید به امکان شنا در رود سن مینگرند؛ چرا که در جریان رقابتهای المپیک، چندین شناگر به بیماری دچار شدند.
هنوز مشخص نیست آیا این بیماریها مستقیما ناشی از آلودگی آب بوده‌اند یا خیر. پیشتر فدراسیون جهانی شنای آبهای آزاد اعلام کرده بود کیفیت آب رود سن با استانداردهای لازم مطابقت دارد.
یک قرن پیش، به دلیل آلودگی شدید، شنا در رود سن در پایتخت فرانسه غیرقانونی اعلام شد.
در اواخر قرن هجدهم و سراسر قرن نوزدهم، فضولات انسانی عمدتا به‌عنوان کود در کشاورزی به کار میرفت. اما با رواج کودهای جایگزین، این پسماندها به‌تدریج دیگر مصرفی نداشتند و بهطور روزافزون مستقیما به رود سن ریخته میشدند؛ روندی که به آلودگی شدید آب و نامناسب شدن آن برای شنا انجامید.
برای بسیاری از پاریسی‌ها، رود سن به‌دلیل جریان تند، آب تیره، زبالههای شناور و حضور گربهماهیهایی که گاه تا دو متر طول دارند، چندان جذاب یا دلپذیر به نظر نمی‌رسد.
با این حال، به گفته شهرداری پاریس، حضور همین گربهماهیهای بزرگ میتواند نشانهای از بهبود کیفیت آب و تمیزتر شدن رود سن باشد.
نتیجه چهار دهه تلاش برای تصفیه و پاکسازی این رودخانه، افزایش چشمگیر تنوع زیستی آن بوده است؛ بهطوریکه اکنون ۳۴ گونه ماهی در آبهای پاریس زندگی می‌کنند، در حالیکه در آغاز این اقدامات، تنها دو گونه در رود سن یافت میشد.
پلیس متروپولیتن شنبه ۱۴ تیر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «افسران در حال رسیدگی به تجمعی در حمایت از "اقدام برای فلسطین" در میدان پارلمان لندن هستند. این گروه اکنون ممنوعه اعلام شده و ابراز حمایت از آن یک جرم کیفری است. بازداشتهایی در حال انجام است.»
گروه کنشگر «دفاع از هیات منصفهها» ۱۴ تیر در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد ۲۷ نفر، از جمله یک کشیش و تعدادی از کارکنان حوزه سلامت، به اتهام نقض قانون «مبارزه با تروریسم» بازداشت شده‌اند.
به گفته این گروه، بازداشتشدگان پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده بود: «من با نسلکشی مخالفم. من از "اقدام برای فلسطین" حمایت میکنم.»
پارلمان بریتانیا ۱۲ تیر گروه اقدام برای فلسطین را در فهرست سازمانهای تروریستی این کشور قرار داد.
پلیس بریتانیا نیز ۱۳ تیر هشدار داد با اجرایی شدن این قانون، هرگونه حمایت از این گروه جرم به شمار می‌رود.
در هشدار پلیس آمده بود: «این قانون شامل سر دادن شعار، پوشیدن لباس یا نمایش اقلامی چون پرچم، علامت یا نشان نیز خواهد شد.»
بر اساس قانون مبارزه با تروریسم سال ۲۰۰۰ بریتانیا، همه این اقدامات جرم محسوب میشوند و مجازات آنها میتواند تا ۱۴ سال حبس باشد.
سخنگوی گروه «دفاع از هیات منصفهها» در واکنشی کنایهآمیز به این تحولات گفت: «ما از پلیس مبارزه با تروریسم بابت اقدام قاطعانهاش در محافظت از مردم لندن در برابر چند تکه مقوای حاوی پیام مخالفت با نسلکشی در غزه و حمایت از کسانی که در برابر آن اقدام می‌کنند، قدردانی میکنیم.»
تلاش‌های حقوقی برای جلوگیری از اجرایی شدن این تصمیم دادگاه در ۱۳ تیر بینتیجه ماند.
اقدام برای فلسطین خود را یک جنبش اعتراضی مینامد که هیچگاه به خشونت دامن نزده، اما از نافرمانی مدنی حمایت میکند.
تصمیم برای قرار دادن نام این گروه در فهرست سازمانهای تروریستی پس از تخریب عمدی دو فروند هواپیمای وویجر نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا در ۳۰ خرداد انجام گرفت.
اقدام برای فلسطین مسئولیت تخریبها را برعهده گرفت و گفت این عمل را در راستای اعتراض به نقش بریتانیا در حمایت از اسرائیل و جنگ غزه انجام داده است.
چهار نفر از اعضای این گروه در ارتباط با این حادثه بازداشت و به «توطئه برای ورود به مکان ممنوعه و تخریب عمدی اموال» متهم شدند.
پلیس بریتانیا اعلام کرد این عملیات خرابکارانه حدود هفت میلیون پوند خسارت به همراه داشته است.
سانچز امیدوار بود نشست اخیر کمیته فدرال حزب کارگران سوسیالیست به خروج این حزب از بحران ناشی از رسوایی‌های اخیر کمک کند؛ حاشیه‌هایی که مشروعیت وعده‌های اخلاقی و ضدفساد دولت را زیر سوال برده‌اند.
او هفت سال پیش با اتکا به همین شعارها به قدرت رسید.
با این حال، تلاش سانچز برای بازسازی چهره دولت اسپانیا شامگاه ۱۳ تیر به‌شدت تضعیف شد؛ یک روزنامه آنلاین گزارش داد چند زن شاغل در حزب حاکم فرانسیسکو سالازار، مسئول هماهنگی نهادی در دفتر و اقامتگاه رسمی نخست‌وزیر، را به آزار جنسی متهم کرده‌اند.
در پی این اتهامات، سالازار شنبه ۱۴ تیر اعلام کرد از این سمت و همچنین از نقش جدیدش به‌عنوان معاون دبیرخانه سازمانی حزب سوسیالیست، استعفا می‌دهد.
او در عین حال اتهامات مطرح‌شده را رد کرد و افزود: «خیلی درباره‌اش فکر کرده‌ام و به نظرم باورنکردنی است. مدام از خودم می‌پرسم که آیا اشتباهی مرتکب شده‌ام و چیزی نامناسب به همکارم گفته‌ام یا نه، و واقعیت این است که چیزی به ذهنم نمی‌رسد.»
عذرخواهی نخست‌وزیر اسپانیا
منابعی در دفتر نخست‌وزیری اسپانیا در مادرید اعلام کردند تحقیقات داخلی در این زمینه آغاز شده، اما تاکنون هیچ شکایت رسمی علیه سالازار به ثبت نرسیده است.
سانچز ۱۴ تیر ضمن عذرخواهی بابت «اعتماد نابه‌جا» به افرادی که متهم به تخلف شده‌اند، گفت: «در اعتماد به کسانی که شایسته‌اش نبودند، مرتکب اشتباه شدم، اما در مسیر نوسازی تردیدی به خود راه نخواهیم داد.»
با این حال، نخست‌وزیر اسپانیا که با فشار فزاینده‌ای برای برگزاری انتخابات زودهنگام روبه‌رو است، تاکید کرد که قصد کناره‌گیری ندارد.
او افزود: «وقتی دریا طوفانی می‌شود، ناخدا مسئولیتش را رها نمی‌کند؛ او می‌ماند تا کشتی را از طوفان عبور دهد و به ساحل برساند.»
استعفای سالازار تازه‌ترین لطمه به اعتبار و قدرت تشخیص سیاسی نخست‌وزیر اسپانیا به شمار می‌رود.
در تحولی دیگر، سانتوس سردان، دبیر سازمانی حزب سوسیالیست کارگران اسپانیا و از چهره‌های نزدیک به سانچز، ۱۴ تیر با حکم بازداشت موقت روبه‌رو شد.
بر اساس گزارش‌ها، یک قاضی دیوان عالی شواهدی درباره احتمال دست داشتن او در دریافت رشوه مرتبط با قراردادهای ساخت‌وساز عمومی یافته است.
تحقیقات پس از آن آغاز شد که واحد ضدفساد گارد ملی اسپانیا مدارکی به دادگاه ارائه کرد که نشان می‌داد سردان در مکالماتی با خوزه لوئیس آبالوس، وزیر پیشین حمل‌ونقل از حزب حاکم، و دستیارش کولدو گارسیا درباره دریافت رشوه گفت‌وگو کرده است.
آبالوس و گارسیا نیز تحت تحقیق قرار دارند، اما هرگونه تخلف را رد کرده‌اند.
سردان پس از رسانه‌ای شدن این پرونده از سمت حزبی خود استعفا داد و کرسی‌اش در پارلمان اسپانیا را نیز واگذار کرد. او گفته برای اثبات بی‌گناهی‌اش در برابر این اتهامات تلاش خواهد کرد.
