خانواده رییس کشته‌شده ستاد نیروهای مسلح: گاو صندوق ما در حمله به خانه همسایه پرتاب شد
وزارت اطلاعات در نامه‌ای محرمانه که نسخه‌‌ای از آن به ایران‌اینترنشنال رسیده، به وزارتخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ هشدار داده است که پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه موجب توقف فروش نفت ایران و وقوع بحران‌های بزرگ اقتصادی و امنیتی و رشد بیکاری و تشدید نارضایتی اجتماعی در کشور می‌شود.
وزارت اطلاعات در این نامه که دوشنبه ۲۰ مرداد ارسال شده، با اشاره به تحرکات اخیر آمریکا و سه کشور اروپایی، از نهادهای اقتصادی «حساس» خواسته است در برابر سناریوی فعال‌سازی این سازوکار، آمادگی کامل داشته باشند.
بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی عضو برجام، اعلام کرده‌اند در صورتی که جمهوری اسلامی به تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای عمل نکند، آماده‌اند مکانیسم ماشه را برای بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه تهران فعال کنند.
جمهوری اسلامی در هفته‌های گذشته بر این موضوع اصرار ورزیده بود که اجرای مکانیسم ماشه بیشتر جنبه روانی دارد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، اواسط مرداد اعلام کرد در مورد تبعات مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک، «بزرگ‌نمایی» شده و بیشتر از چیزی که هست در چشم مردم جلوه‌اش داده‌اند.
با این حال نامه محرمانه وزارت اطلاعات دولت مسعود پزشکیان نشان می‌دهد جمهوری اسلامی فراتر از این اظهارنظرهای رسمی و در پشت پرده، از «تهدیدات بالقوه» فعال‌سازی این مکانیسم واهمه دارد.
پیامدهای امنیتی و گسترش نارضایتی عمومی
در بخشی از نامه محرمانه وزارت اطلاعات، نسبت به «شکل‌گیری تهدیدات اجتماعی و روانی ناشی از بحران اقتصادی» هشدار داده شده است.
پیامدهای اجتماعی این وضعیت شامل نوسانات شدید ارزی، کاهش قدرت خرید مردم، افزایش بیکاری، تعدیل نیروها و تشدید نارضایتی عمومی برشمرده شده است.
با شدت گرفتن بحران‌های ساختاری در جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته و حتی پیش از جنگ ۱۲ روزه، بارها هشدارهایی در داخل حکومت درباره قریب‌الوقوع بودن شکل‌گیری یک جنبش اعتراضی دیگر مانند سال ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱ مطرح شده است.
در یک نمونه، در جلسه فوق‌العاده‌ای که بهمن سال گذشته با حضور سران سه قوه جمهوری اسلامی و بیش از ۶۰ مقام ارشد حکومتی برگزار شد، از نگرانی‌هایی جدی در مورد احتمال از سرگیری اعتراضات مردمی و «تهدیدهای امنیتی سخت برای نظام» سخن گفته شد.
مقامات ارشد جمهوری اسلامی هشدار دادند مشکلات اقتصادی شدید، به‌ویژه در شرایط کنونی، ممکن است به یک بحران بزرگ امنیتی تبدیل شود که در نهایت به سرنگونی حکومت بینجامد. بحران و آسیب‌پذیر بودن زیرساخت‌هایی که وزارت اطلاعات نیز در نامه محرمانه خود به نهادهای حکومتی کمابیش به آن اذعان کرد.
در این نامه و در بخش غذا و دارو، به مساله کمبود مواد اولیه و تجهیزات پزشکی و نیز اختلال در واردات مواردی مانند انسولین یا داروهای افراد مبتلا به سرطان و دیگر بیماری‌های خاص اشاره شده است.
در بخش محصولات کشاورزی، افزایش هزینه نهاده‌های وارداتی و افزایش ریسک امنیت غذایی برای اقشار آسیب‌پذیر پیش‌بینی شده است.
پیامدهای اقتصادی برای هلدینگ‌ها
بنا بر تاکید وزارت اطلاعات، فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی و سازمان ملل را بازگرداند و محدودیت‌های گسترده‌ای در صادرات و واردات کالا و خدمات ایجاد کند.
مسدود شدن دارایی‌ها و حساب‌های ارزی در خارج از کشور، تحریم دوباره فعالان و صنایع نفت، پتروشیمی، بانک، کشتی‌رانی، بیمه و فناوری‌های حساس و توقف فروش تسلیحات، از دیگر پیامدها عنوان شده است.
غرب و به ویژه آمریکا در ماه‌های گذشته تحریم اشخاص و نهادهای مرتبط با جمهوری اسلامی را افزایش داده‌اند.
کمتر از دو هفته پس از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، کارزار تازه‌ای از سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد.
آخرین نمونه در این زمینه مربوط به ۱۶ مرداد بود که آمریکا تحریم‌هایی علیه ۱۸ فرد و نهاد مرتبط با تهران را به‌دلیل ایفای نقش محوری در تلاش برای کسب درآمد و دور زدن تحریم‌های واشینگتن وضع کرد.
به گفته وزارت اطلاعات، بازگشت تحریم‌های گسترده می‌تواند «اعتبار بین‌المللی برندهای ایرانی» را تخریب کند و موجب خروج شرکای خارجی از همکاری‌های فعلی و محدودیت در امضای قراردادهای جدید شود.
این نهاد امنیتی علاوه بر تحریم‌ها، از تهدیدها در حوزه سرمایه‌گذاری، بیمه و امنیت سایبری سخن گفت و درباره احتمال افزایش حملات سایبری هدفمند به زیرساختهای اقتصادی هشدار داد.
در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی نیز با ممنوعیت خرید نفت ایران، شرکت‌های بزرگ و زیرساختهای انتقال پالایش و صادرات، با توقف قراردادهای توسعه‌ای تهدید می‌شوند.
با وجود تحریم‌ها، تا پیش از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ در بهمن ۱۴۰۳، برخی پالایشگاه‌های کوچک چینی (قوری‌ها)، همچنان به‌دلیل تخفیف‌های بسیار بالای جمهوری اسلامی، نفت ایران را می‌خریدند اما پس از آغاز کار ترامپ، این روند رفته رفته مختل شد.
وب‌سایت «اویل پرایس» ۱۸ مرداد گزارش داد با وجود تخفیف‌های وسوسه‌کننده، چینی‌ها خریدار نفت ایران نیستند و این موضوع سبب شده بیش از ۳۰ میلیون بشکه نفت در نزدیکی مالزی معطل بمانند.
این بیشترین حجم ذخیره‌سازی شناور نفت ایران در بیش از پنج سال گذشته است.
توصیه به گسترش روابط اقتصادی با چین، روسیه و عراق
وزارت اطلاعات در پایان این نامه، مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه را پیشنهاد کرده است.
این اقدامات شامل بازبینی فوری قراردادهای بین‌المللی، شناسایی نقاط آسیب‌پذیر شرکت‌ها در برابر تحریم، پایش فعال تهدیدات سایبری، طبقه‌بندی اسناد حساس و استفاده از ابزارهای پوشش ریسک ارزی است.
این نهاد امنیتی خواهان متنوع‌سازی زنجیره تامین شد و تاکید کرد باید مسیرها و تامین‌کنندگان جایگزین در کشورهایی مانند چین، روسیه و عراق شناسایی شوند که «کمتر متاثر از تحریم‌ها هستند».
به گفته وزارت اطلاعات، اجرای این اقدامات می‌تواند «تاب‌آوری» هلدینگ‌های اقتصادی کشور را در برابر سناریوی فعال‌سازی مکانیسم ماشه افزایش دهد.
رییس اتاق اصناف تهران با اشاره به مشکلات اقتصادی اصناف گفت: «امروز نان خشک حتی گران‌تر از نان تازه به فروش می‌رسد، زیرا برخی نان یارانه‌ای را خشک کرده و دوباره عرضه می‌کنند.»
حمیدرضا رستگار افزود: «به دلیل جایگاه ملی این محصول و حجم بالای یارانه‌ای که دولت برای آن پرداخت می‌کند، هدف اصلی این است که این یارانه مستقیماً به مصرف‌کننده نهایی برسد.»
تغییر مواضع مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، درباره مذاکره با آمریکا و نحوه واکنش به حملات نظامی پس از جنگ ۱۲ روزه، با واکنش تند اصولگرایان و شماری از چهره‌های سیاسی روبه‌رو شد. منتقدان این مواضع را نشانه «ضعف و انفعال» و «مخالف با امنیت ملی» خواندند.
حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، دوشنبه ۲۰ مرداد در یادداشتی با عنوان «آقای رییس‌جمهور! این دو قطبی واقعی نیست»، تاکید کرد: «ادامه مذاکره با آمریکا غیر از تسلیم، معنای دیگری ندارد.»
او با اشاره به این‌که برخی مقامات کشور این دوگانه را به‌گونه‌ای مطرح می‌کنند که گویی «یا باید مذاکره کنیم یا آماده جنگ باشیم»، گفت که این رویکرد «حذف کامل گزینه مقاومت» است.
شریعتمداری سخنان اخیر پزشکیان در دیدار با خبرنگاران را «واجد همین نگاه» دانست و افزود که رییس‌جمهور توضیح نداده است وقتی آمریکا سقف مذاکرات را از پیش تعیین کرده، «آیا این روند غیر از تسلیم، معنای دیگری دارد؟»
پزشکیان ۱۸ مرداد گفت: «می‌خواهید بجنگید؟ خب [آمریکا] آمد زد .... دوباره درست کنیم باز هم می‌آید می‌زند. این مسائل را نمی‌توان احساسی حل کرد.»
او همچنین گفت که «رفتن برای حرف زدن به معنای تسلیم شدن نیست».
حمید رسایی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، با مقایسه سخنان پزشکیان در اسفند ۱۴۰۲ و مرداد امسال، گفت که این مواضع «تصویر ضعف» به دشمن می‌دهد و می‌تواند «او را به حمله مجدد تشویق کند».
پزشکیان دوم مرداد تاکید کرده بود توان هسته‌ای ایران «در دانش دانشمندان» است و کشور هیچ‌گاه قصد ساخت سلاح هسته‌ای نداشته است.
او ۳۱ تیر نیز در گفت‌وگو با شبکه الجزیره گفت که برنامه هسته‌ای ایران پایان نیافته و این تصور «توهم» است، چون «این برنامه در ذهن دانشمندان است نه فقط در تاسیسات هسته‌ای».
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم ۱۰ مرداد در گفت‌وگویی با شبکه خبری فاکس‌نیوز گفت ایران علی‌رغم حملات آمریکا و اسرائیل، همچنان توان بازسازی زیرساخت‌ها و ازسرگیری غنی‌سازی را دارد؛ چون دانشمندان، فناوری و تجهیزات مورد نیاز همچنان در اختیار تهران است.
روزنامه وطن امروز، مواضع اخیر پزشکیان را «نسنجیده» و «گل به خودی» توصیف کرد و نوشت که او «تهدید دونالد ترامپ را تکرار کرده و آن را دلیلی برای عقب‌نشینی دانسته است».
روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران هم با انتقاد از تاکید مکرر پزشکیان بر هماهنگی با رهبر جمهوری اسلامی، این رویکرد را «مصونیت‌سازی نامقبول» خواند.
در شبکه‌های اجتماعی، علی‌اکبر رائفی‌پور، سخنان پزشکیان را «سراسر تناقض» خواند.
مجید شاکری، اقتصاددان حامی جمهوری اسلامی نیز پرسید: «چطور می‌توان ذهن رییس‌جمهور را از دعوای آشتی یا جنگ با آمریکا فراتر برد؟»
بسیاری از شهروندان در پیام‌های خود به ایران‌اینترنشنال از اختلال، قطعی و کندی اینترنت در ایران و تاثیر آن بر زندگی روزمره و معیشتشان گفتند. آن‌ها تاکید کردند هم‌زمان با بحران‌های دیگر مانند قطع برق و آب، گرانی و بیکاری، محدودیت اینترنت فشار مضاعفی بر مردم وارد کرده است.
در ماه‌های اخیر، بسیاری از کسانی که کسب‌وکارشان به اینترنت وابسته است، شرایط سخت‌تری را در ایران تجربه کرده‌اند.
ایران‌اینترنشنال از مخاطبان خود خواست اگر اختلال اینترنت روی کار یا زندگی آن‌ها هم تاثیر گذاشته، تجربه خود را به اشتراک بگذارند.
یک مخاطب نوشت: «اینترنت ضعیف است و برق که قطع می‌شود دیگر هیچ نداریم.»
فردی دیگر گفت: «این روزها آب، برق، اینترنت و گرانی همه دست به دست هم داده تا ما قشر ضعیف را از پا دربیاورند.»
چند شهروند تاکید کردند حتی همان اینترنتی که پیش‌تر بدون اختلال بود، اکنون با قطعی و کاهش سرعت همراه شده است.
یک مخاطب گفت: «تنها اینترنت بود که خوب بود، الان در همه چیز اختلال هست؛ آب، برق، گرانی و بدبختی‌های دیگر.»
بعضی از پیام‌ها نشان می‌دهند شهروندان تاثیر این وضعیت را بر فعالیت‌های شغلی و روانی خود تجربه می‌کنند.
یک شهروند نوشت: «این شرایط افزون بر مسائل مالی، تاثیر بدی بر روان ما دارد.»
فردی دیگر از چندین ساعت قطع تلفن ثابت در روز خبر داد و یک مخاطب هم گفت: «اینترنت ایرانسل یک ماه است هر روز ساعت ۵:۲۰ بعد از ظهر قطع می‌شود تا ۱۰:۳۰ شب.»
کسب‌وکارها در بحران
برخی پیام‌ها به مشکلات کسب‌وکارها اشاره داشتند.
یک راننده تاکسی اینترنتی نوشت که قطع اینترنت باعث شده در برخی ساعات تا ۴۰ دقیقه از کار بیفتد.
اختلال اینترنت بر خدمات آنلاین مسیر‌یابی نیز اثر گذاشته است.
یک مخاطب نوشت: «جی‌پی‌اس کار نمی‌کند و وضع دیوانه‌کننده است.»
راننده‌ای هم با اشاره به مشکلات ایجاد شده در چی‌پی‌اس گفت: «امروز بار داشتم برای تهران، نقطه تحویل را زده بود لوکزامبورگ!»
صاحب یک شرکت فعال در شبکه‌های اجتماعی هم نوشت: «با بی‌برقی و اینترنت ضعیف، فروش ما نصف شده و شاید مجبور شویم تعطیل کنیم.»
شماری از شهروندان از تاثیر جنگ ۱۲ روزه بر وضعیت اینترنت گفتند.
یکی از این شهروندان تاکید کرد: «جنگ ۱۲ روزه تقریبا همه کارهای اینترنتی را نابود کرده و آمار بیکاری را بالا برده است.»
فردی دیگر گفت: «در زمان جنگ اینترنت کلا قطع بود و ملی شده بود که خیلی ضرر کردیم.»
شهروندی دیگر گفت: «مهندس آی‌تی در خانواده داریم که ماهی ۶۰ میلیون درآمد داشت، الان شش ماه است هیچ درآمدی ندارد چون کارفرماها می‌گویند وقتی مردم به اینترنت دسترسی ندارند، هزینه برای سایت بیهوده است.»
برخی پیام‌ها هم به دشواری انجام کارهای ساده روزمره اشاره کردند.
یک مخاطب نوشت: «می‌روم خانه مشتری برای انجام کار، برق قطع می‌شود. می‌آیم پای اینترنت که کار را انجام دهیم، سرعت پایین است یا قطع است.»
فرد دیگری گفت: «هیچ چیز سر جایش نیست. دیگر واقعا کلافه شده‌ایم.»
مجموعه روایات شهروندان نشان می‌دهد قطعی و محدودیت اینترنت همراه با دیگر بحران‌های جاری، بخشی جدایی‌ناپذیر از مشکلات روزمره زندگی در ایران شده است.
بسیاری معتقدند این روند به رکود اقتصادی، بیکاری و فشار روانی بیشتر بر مردم منجر شده است.
استاندار خراسان رضوی گفت: «افغانستان با سرعت چشمگیری در حال توسعه صنعتی است و ما اگر در این زمینه تسریع نکنیم عقب می‌مانیم.» غلامحسین مظفری افزود: «ما در حال حاضر کالا به افغانستان صادر می‌کنیم و باید مشکلاتی مانند محدودیت تعداد خودروهای عبوری را رفع کنیم.»
