معاون اول پزشکیان: شیب مهاجرت نخبگان ملایم و کم شده است
در تازه‌ترین رتبه‌بندی علمی شانگهای در سال ۲۰۲۵، عربستان سعودی با ۱۳ دانشگاه و ترکیه با ۱۱ دانشگاه در میان هزار دانشگاه برتر جهان، از ایران پیشی گرفته‌اند و ایران تنها شش دانشگاه در این فهرست دارد.
این روند نزولی که از سال ۲۰۱۹ آغاز شده، از مشکلات ساختاری در آموزش عالی ایران حکایت دارد.
کارن ابری‌نیا، استاد دانشگاه تهران و دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، دوشنبه سوم شهریور در گفت‌وگو با خبرآنلاین، سلب استقلال دانشگاه‌ها را از مهم‌ترین دلایل افت علمی در کشور دانست.
ابری‌نیا گفت: «اختیاراتی مانند جذب هیات علمی از دانشگاه‌ها گرفته شده و نهادهای بیرونی در تصمیم‌گیری‌های علمی دخالت می‌کنند.»
او افزود: «نهادهایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، بسیج اساتید یا سایر مراجع در فرآیند جذب اعضای هیات علمی دخالت می‌کنند و تصمیم‌گیری را از دانشگاه‌ها گرفته‌اند. مثلا در دولت قبلی تصویب کردند که حتی برای انتخاب ربیس دانشکده‌ها باید از مراجع اطلاعاتی صلاحیت فرد استعلام گرفته شود.»
در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از خیزش «زن، زندگی، آزادی»، جمهوری اسلامی سیاست‌های سرکوبگرانه خود علیه استادان و دانشجویان منتقد را شدت بخشیده و بسیاری از آنان را به کمیته انضباطی کشانده یا اخراج کرده است.
همچنین دخالت نهادهای غیردانشگاهی در فرآیند جذب اعضای هیات علمی از دیرباز مورد اعتراض بسیاری بوده است.
تنها در یک نمونه، رضا ملک‌زاده، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، فروردین ۱۴۰۳ اعلام کرد حدود ۴۰ تن از «بهترین اعضای هیات علمی» این دانشگاه طی دو سال گذشته اخراج یا بازنشسته شده‌اند.
مهاجرت نخبگان و پیامدهای آن برای دانشگاه‌های ایران
ابری‌نیا در ادامه مصاحبه خود گفت «مهاجرت نخبگان» هم نقش تعیین‌کننده‌ای در افت رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران داشته، چرا که پایین بودن حقوق اعضای هیات علمی و مشکلات معیشتی، انگیزه ماندن در دانشگاه را کاهش داده است.
او اضافه کرد: «یکی از همکاران ما را از دانشگاه اخراج کردند و او به عربستان رفت. اکنون رییس دانشکده شده و حقوقی حدود ۱۳ هزار دلار و بودجه پژوهشی یک میلیون دلاری دارد، در حالی که در ایران چنین امکانی وجود ندارد.»
مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، ۹ مرداد در واکنش به مهاجرت نخبگان، بار دیگر انگشت اتهام را به‌سوی قشر تحصیل‌کرده نشانه رفت و با به‌کارگیری ادبیاتی جنسیت‌زده، آن‌ها را به «نامردی» متهم کرد.
او گفت: «نخبه کسی است که علمش را وقف کشورش کند نه اینکه آرزو کند به خارج برود و برای آن‌ها کار کند. نامردی است که من نخبه در این کشور درس بخوانم و نخبه شوم و بروم در کشور دیگری به آن‌ها خدمت کنم.»
پیش‌تر در ۲۰ خرداد، بهرام صلواتی، پژوهشگر و مدیر پیشین رصدخانه مهاجرت ایران، اعلام کرد تنها یک درصد دانشجویان مهاجر به ایران بازمی‌گردند.
محمد جلیلی، رییس مرکز جذب اعضای هیات علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز فروردین‌ماه هشدار داد خروج اعضای هیات علمی به دانشگاه‌های مادر کشور رسیده است.
سهم ناچیز پژوهش در بودجه دانشگاه‌های ایران
ابری‌نیا در ادامه مصاحبه با خبرآنلاین گفت در کنار مهاجرت نخبگان و مداخله نهادهای حکومتی در امور دانشگاهی، سهم پژوهش در بودجه دانشگاه‌های ایران به‌شدت کاهش یافته و بخش عمده این بودجه صرف پرداخت حقوق کارکنان و اعضای هیات علمی می‌شود
او افزود بخش زیادی از تجهیزات دانشگاه‌ها فرسوده و قدیمی است و مشارکت استادان در کنفرانس‌های بین‌المللی نیز به‌دلیل محدودیت‌های مالی به‌شدت محدود شده ست.
روزنامه پیام ما از تصاحب دو هکتار از اراضی ملی «مالی‌دره» در ارتفاعات سوادکوه مازندران با سندهای جعلی خبر داد و نوشت این مراتع در قلب منطقه شکار ممنوع که در مالکیت منابع طبیعی بودند، اکنون به نام برخی افراد ثبت شده‌اند.
بر اساس این گزارش، اهالی سوادکوه مازندران خردادماه شاهد حصارکشی و نصب سیم‌های خاردار در ارتفاعات مالی‌دره و تصاحب دو هکتار از اراضی ملی بودند.
ساکنان محلی می‌گویند این تنها نمونه نیست و در روزهای بارانی و مه‌آلود، زمین‌های دیگری نیز مانند گرزین‌خیل، اترگله و بیم‌دره به همین شیوه تصرف شده‌اند.
داریوش احمدی‌پور، فعال محیط زیست منطقه، پس از انتشار فیلمی از این تصرف، با تهدیدهای گسترده روبه‌رو شده است.
او در همین رابطه گفت: «عکس‌های هوایی قدیمی نشان می‌دهد این زمین‌ها ملی بوده‌اند؛ نه خرمن‌کوبی وجود داشته، نه سنگ‌چینی. به‌راحتی مدارک جعلی جور می‌کنند و این کار به‌صورت تیمی انجام می‌شود.»
به گفته احمدی‌پور، یکی از شگردها محصور کردن اراضی با سیم خاردار یا کاشت درختان میوه در دل جنگل است تا به‌مرور زمان، زمین تغییر کاربری پیدا کند.
اهالی روستاهای اطراف هم می‌گویند مراتع چرای دام آن‌ها با این حصارکشی‌ها از بین رفته و حتی گوسفندها هنگام عبور از سیم‌های خاردار آسیب دیده‌اند.
یکی از اهالی در مصاحبه با پیام ما گفت: «بعد از پیگیری گفتند از دادگاه نامه دارند و صاحب زمین هستند. چطور ممکن است؟ ما دهه‌ها دام‌هایمان را آنجا می‌بردیم و پروانه چرا داشتیم.»
احمدی‌پور در ادامه اظهارات خود تاکید کرد این اراضی در «زیست‌مرز» یا اکوتون قرار دارند؛ منطقه‌ای با تنوع زیستی بالا که هم گونه‌های جنگلی و هم مرتعی در آن زیست می‌کنند.
او هشدار داد در صورت ادامه این روند، با کاهش گسترده زیستگاه‌ها روبه‌رو خواهیم شد: «حتی منابع آبی هم در خطرند؛ روی چشمه‌ها بتن می‌ریزند و آب را با لوله‌کشی به مناطق دیگر می‌برند.»
علی باقری جامخانه، مدیرکل منابع‌طبیعی مازندران-ساری، تایید کرد پنج تا شش ماه پیش، یگان حفاظت منابع طبیعی هنگام بازدید از این منطقه، با فنس‌کشی‌ها مواجه شد.
او گفت: «کل مساحت این مرتع دو هکتار است. در سال ۱۳۹۷ فردی در دادگاه بدوی خواستار خروج این زمین از منابع ملی شد و رای هم به نفعش صادر شد، اما این حکم به ما ابلاغ نشده بود. همان فرد امسال دوباره بازگشت و رای قطعی را رو کرد.»
باقری جامخانه تاکید کرد از همکاران حقوقی خود خواسته موضوع را بررسی کنند تا با استفاده از ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری زمین پس گرفته شود.
این ماجرا در حالی رخ داده که سال گذشته علی علوی، مدیرکل وقت منابع طبیعی مازندران، با دستور دادستان بازداشت شد.
دادستان وقت اعلام کرد او با چراغ سبزهای غیرقانونی و موافقت‌های شفاهی، مسیر زمین‌خواران و سرمایه‌داران جنگل‌خوار را هموار کرده بود.
چندی بعد نیز عباس پوریانی، رییس‌کل دادگستری مازندران، از بازداشت یکی دیگر از مدیران مرتبط با امور انفال، معاون او و چند کارمند به اتهاماتی چون تشکیل شبکه اختلاس و تضییع اموال دولتی خبر داد.
سرنوشت این پرونده‌ها هنوز مشخص نیست، اما پیام ما تاکید کرد روند زمین‌خواری در ارتفاعات مازندران ادامه دارد؛ روندی که هر بار با صدور احکام قضایی و اسناد مشکوک، مراتع و جنگل‌های ملی را هدف می‌گیرد.
در پی انتشار تصاویری از خروج بخار و گاز از قله دماوند، مهدی زارع، رییس پژوهشکده زلزله‌شناسی، گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال فوران آتشفشانی این کوه را رد کرد و تشکیل ابرهایی در اطراف قله را طبیعی خواند.
زارع در نشست مدیریت بحران استانداری مازندران گفت: «آتشفشان دماوند در وضعیت خفته قرار دارد؛ به این معنا که خاموش نیست، اما در مرحله فوران نیز نیست.»
او افزود: «فعالیت‌های درون اتاقک ماگمایی همچنان ادامه دارد و خروج بخار آب و گازهای گوگردی از منافذ سطحی، بخشی از این فعالیت طبیعی است. این پدیده‌ها گاهی به دلیل شرایط جوی، به شکل ابرهایی در اطراف قله دیده می‌شوند و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست.»
ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با بیان اینکه سران آمریکا و اسرائیل «به‌دنبال ایجاد اختلاف و دوقطبی‌سازی در بین مردم و حکومت» هستند، اعلام کرد که با هرگونه تهدید آنان «با قاطعیت و کوبنده‌تر برخورد خواهد کرد و دشمنان را برای همیشه از کرده خود پشیمان خواهد ساخت.»
ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در این بیانیه با قدردانی از «حمایت‌های مردم» در جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، بر تقویت اتحاد مردم و همراهی آن‌ها با مسئولان برای مقابله با «هرگونه تهدید دشمنان» تاکید کرد.
در این بیانیه آمده است: «سران آمریکا و نخست‌وزیر نادان اسرائیل، پس از تحمل شکست نظامی در جنگ ۱۲ روزه، در صدد برآمده‌اند با هدف ایجاد اختلاف و دوقطبی‌سازی در داخل ایران، برای جبران شکست خود، در صفوف متحد مردم، قوای سه‌گانه و نیروهای مسلح رخنه ایجاد کنند.»
ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در پایان نوشت: «نیروهای مسلح اطمینان می‌دهند با تقویت اتحاد، با هرگونه ماجراجویی و تهدید دشمنان با قاطعیت و کوبنده‌تر از گذشته برخورد خواهند نمود و دشمنان را برای همیشه از کرده خود پشیمان خواهند ساخت.»
حسن خمینی، نوه آیت‌الله روح‌الله خمینی، در دیدار با هیات دولت مسعود پزشکیان گفت هویت شیعه در عاشورا ریشه دارد و «تخصص ما ساختن حماسه از شهادت و به خاک و خون کشیده شدن است... ما از شهادت زنده می‌شویم.»
او با اشاره به سخنان بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از پایان جنگ ایران و عراق افزود: «او دعا کرد درِ شهادت به روی ملت بسته نشود، چرا که شهادت دری است که اگر بسته شود، آبشخور تمدن دینی ما بسته می‌شود.»
