آمریکا اعلام کرد در بزرگ‌ترین بسته تحریمی خود علیه حوثی‌ها، چند شبکه تامین مالی و قاچاق تسلیحاتی این گروه را هدف قرار داده است. بخشی از این تحریم‌ها متوجه شبکه گسترده قاچاق نفت حوثی‌هاست که از طریق واردات فرآورده‌های نفتی ایران، میلیاردها دلار درآمد برای این گروه فراهم کرده است.
۲۴ سال از حادثه‌ای می‌گذرد که معادلات داخلی آمریکا و عرصه بین‌المللی را تغییر داد و پس‌لرزه‌های آن همچنان احساس می‌شود.
شامگاه ۱۹ شهریور، چارلی کرک، فعال سرشناس محافظه‌کار و از حامیان برجسته دونالد ترامپ، به ضرب گلوله کشته شد و این رخداد، به بحث‌ها درباره چشم‌انداز مسائل امنیتی در سالگرد ۱۱ سپتامبر دامن زد.
۱۱ سپتامبر همچنان در گفتمان جهانی بازتاب دارد و در سخنان رسمی مقام‌های کشورهای مختلف شنیده می‌شود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ۱۹ شهریور با دفاع از حمله اخیر این کشور به دوحه برای هدف قرار دادن سران حماس گفت این عملیات مشابه حملات آمریکا به بن لادن و مواضع القاعده پس از ۱۱ سپتامبر بود.
این پرسش همچنان مطرح است که حملات ۱۱ سپتامبر چگونه رخ داد و اکنون با پیشرفت‌های فناورانه چه تحولاتی در شیوه فعالیت گروه‌های تروریستی پدید آمده است.
القاعده، «پایگاهی» برای حمله به آمریکا
ای‌بی‌سی نیوز نوشت اسامه بن لادن، رهبر گروه القاعده، حمله به ایالات متحده را در اولویت نخست خود قرار داده بود.
واژه «القاعده» در عربی به‌معنای «پایگاه» است. پایگاهی که بن لادن امیدوار بود از آن برای تاثیرگذاری بر مسلمانان جهان، تحریک آنان به مخالفت با نفوذ دولت‌های غربی و بر‌پایی حکومت‌های بنیادگرای اسلامی استفاده کند.
انگیزه‌های بن لادن در برداشت افراطی او از تعالیم اسلام، خشم از سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه و تمایل به براندازی نظم موجود جهانی ریشه داشت.
«پایگاه» نامیده شدن این گروه به‌دلیل ساختار متمرکز و سلسله‌مراتبی آن بود؛ ساختاری که وظیفه‌اش تسهیل تامین مالی، آموزش و پشتیبانی لجستیکی «عملیات تروریستی» در سراسر جهان بود، از جمله عملیات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱.
بن لادن برای تقویت القاعده، پیام‌هایی ویدیویی خطاب به هوادارانش منتشر می‌کرد، مراکز آموزشی در افغانستان به‌راه می‌انداخت و با بهره‌گیری از شبکه‌ای پیچیده شامل افراد ثروتمند، مساجد و واسطه‌ها، موفق به جذب منابع مالی گسترده‌ای شده بود.
او نزدیک به یک دهه پیش از وقوع حملات ۱۱ سپتامبر، ایالات متحده را به‌عنوان هدف اصلی خود برگزیده بود و از شبکه گسترده و سازمان‌یافته القاعده برای تحقق برنامه‌هایش بهره می‌برد.
پس از حملات موفق سال ۱۹۹۸ به سفارتخانه‌های آمریکا در آفریقا و حمله سال ۲۰۰۰ به ناوشکن «یواس‌اس کول»، القاعده بزرگ‌ترین عملیات خود را در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به اجرا درآورد که شامل حمله به برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی و پنتاگون و همچنین تلاش ناکام برای حمله به واشینگتن بود که در نهایت با سقوط پرواز ۹۳ خطوط هوایی یونایتد در شنکسویل، به پایان رسید.
این عملیات حاصل جذب و آموزش ۱۹ عامل، تامین منابع مالی و برنامه‌ریزی گسترده بود.
از نوار ویدیویی تا هوش مصنوعی؛ تحول ابزارهای گروه‌های افراط‌گرا در ۲۴ سال گذشته
ای‌بی‌سی نیوز نوشت بن لادن نزدیک به دو سال زمان صرف کرد تا منابع و آموزش‌های لازم را برای انجام این حملات فراهم آورد؛ کاری که امروزه می‌تواند تقریبا به‌صورت فوری صورت گیرد.
طراحان حملات ۱۱ سپتامبر به ابزاری مانند اینترنت و دارک‌وب که امروزه در اختیار تروریست‌ها، مجرمان و افراط‌گرایان خشونت‌طلب قرار دارد، دسترسی نداشتند.
گروه‌های تروریستی اکنون به‌طور فزاینده‌ای از اینترنت برای برنامه‌ریزی حملات، تبلیغ افراط‌گرایی، جذب نیرو، انتشار تبلیغات و تامین مالی استفاده می‌کنند.
اینترنت با ابزارهایی مانند پیام‌رسان‌های رمزگذاری‌شده، امکان برنامه‌ریزی مخفیانه را فراهم می‌آورد و هم‌زمان به بستری برای جنگ روانی و انتشار تصاویر و اطلاعات نادرست به‌منظور القای رعب و وحشت تبدیل شده است.
حضور این گروه‌ها در شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغات، ارتباط‌گیری و جذب نیرو، چالشی جدی برای دولت‌ها و پلتفرم‌ها در مهار گسترش محتوای افراط‌گرایانه و پیشگیری از خشونت احتمالی به وجود آورده است.
موسسه صلح آمریکا در سال ۲۰۰۴ گزارش داد «صدها گروه تروریستی» فعالیت‌های خود را به فضای آنلاین منتقل کرده‌اند و از این بستر برای اهداف مخرب استفاده می‌کنند.
نزدیک به ۲۰ سال بعد، پژوهشی با عنوان «تروریسم و اینترنت: رادیکالیزه شدن آنلاین تا چه حد خطرناک است؟» در سال ۲۰۲۲ منتشر شد که نشان می‌داد افراط‌گرایی آنلاین به تهدیدی آشکار تبدیل شده و ممکن است در گوشه‌های پنهان اینترنت رشد کند و اغلب بدون جلب توجه گسترش یابد.
امروزه گروه‌های تروریستی از اینترنت برای جذب هوادار، به افراط کشاندن مخاطبان و انتشار تبلیغات ترس‌آفرین استفاده می‌کنند. امری که بن لادن با نوارهای ویدیویی به دنبال آن بود.
اینترنت همچنین جمع‌آوری کمک‌های مالی را با بهره‌گیری از روش‌های پرداخت آنلاین بسیار ساده‌تر و ردگیری آن را دشوارتر کرده است.
افزون بر این، تروریست‌ها با ظهور هوش مصنوعی، ابزار تازه‌ای در اختیار دارند.
برقراری ارتباط از طریق چت‌بات‌ها
بر اساس گزارش کمیته امنیت داخلی مجلس نمایندگان آمریکا، هوش مصنوعی فناوری نوظهوری است که می‌تواند انواع محتوا از جمله متن، تصویر و صدا را طبق فرمان کاربر تولید کند.
این گزارش هشدار داد «گروه‌های تروریستی خارجی» به‌دنبال بهره‌گیری از این فناوری برای پیشبرد اهداف خود هستند و به‌عنوان نمونه، می‌کوشند از طریق چت‌بات‌ها با افراد مستعد جذب، ارتباط برقرار کنند.
این کمیته افزود پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی مبتنی بر خدمات ابری مانند تیک‌تاک و تلگرام اجازه داده‌اند از این فضا به‌عنوان بستری برای پرورش افراط‌گرایی استفاده شود.
ای‌بی‌سی نیوز نوشت: «هرچند تروریسم پدیده تازه‌ای نیست اما استفاده از اینترنت و اکنون هوش مصنوعی توان و دامنه فعالیت گروه‌های تروریستی را چندبرابر کرده است. محافلی که پیش‌تر برای عملیات خود به یادداشت‌های پراکنده و نوارهای ویدیویی متکی بودند.»
کارشناسان هشدار می‌دهند اینترنت و هوش مصنوعی توان و دامنه فعالیت گروه‌های تروریستی را به‌طور چشمگیری افزایش داده‌اند.
تهدیدهای کنونی پیچیده‌تر و بین‌المللی‌تر از گذشته هستند و از این رو، راهبردهای مقابله با تروریسم باید با میدان نبرد دیجیتال تطبیق یابد؛ از جمله از طریق همکاری دولت‌ها با پلتفرم‌های فناوری، رصد هوش مصنوعی و تقویت دیپلماسی جهانی.
میراث ۱۱ سپتامبر نباید صرفا به مراسم یادبود محدود بماند، بلکه باید به هوشیاری و پایش مستمر در برابر تهدیدهای نوین بدل شود.
در کنار بزرگداشت یاد نزدیک به سه هزار قربانی این حملات، مقابله نظام‌مند با افراط‌گرایی مجهز به ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های پنهان باید به‌عنوان اولویتی پایدار در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا تاکید کرد این تحریم‌ها بخشی از کارزار فشار حداکثری اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و حوثی‌ها است و هدف آن قطع شبکه‌های مالی و تدارکاتی این گروه است که تهدیدی مستقیم علیه امنیت ایالات متحده، متحدانش و ثبات خاورمیانه به شمار می‌روند.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا پنج‌شنبه ۲۰ شهریور در این بسته تحریمی ۳۲ فرد و نهاد و چهار کشتی را به فهرست تحریم‌ها اضافه کرد. این شبکه‌ها بخشی از فعالیت‌های جهانی حوثی‌ها در زمینه تامین مالی غیرقانونی، قاچاق و خرید تسلیحات هستند و شامل شرکت‌ها و عوامل وابسته به حوثی‌ها در یمن، چین، امارات و جزایر مارشال می‌شوند.
وزارت خزانه‌داری همچنین از شبکه گسترده قاچاق نفت حوثی‌ها پرده برداشت که با واردات فرآورده‌های نفتی ایران به یمن میلیاردها دلار درآمد ایجاد کرده است. محمد عبدالاسلام که در مارس ۲۰۲۵ تحریم شد، سرپرستی این شبکه را بر عهده دارد. زید علی یحیی الشرفی و صدام احمد الفقیه از عوامل اصلی این شبکه معرفی شده‌اند که از طریق شرکت‌های تجاری و نفتی متعدد، محموله‌های نفتی را به یمن قاچاق می‌کنند.
جان هرلی، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی گفت: «حوثی‌ها همچنان جان و دارایی‌های آمریکایی را در دریای سرخ تهدید می‌کنند، به متحدان ما در منطقه حمله می‌کنند و امنیت دریانوردی بین‌المللی را در هماهنگی با ایران تضعیف می‌کنند. ما به فشار حداکثری بر کسانی که امنیت ایالات متحده و منطقه را تهدید می‌کنند ادامه خواهیم داد.»
وزارت خزانه‌داری اعلام کرد هدف تحریم‌های جدید، شبکه‌ای است که خرید و انتقال تجهیزات نظامی پیشرفته برای حوثی‌ها را تسهیل میکند؛ از جمله موشکهای بالستیک، موشکهای کروز و قطعات پهپاد. این تجهیزات در حمله به نیروهای آمریکا و متحدانش و همچنین کشتیهای تجاری در دریای سرخ بهکار رفتهاند.
وزارت خزانه‌داری علاوه بر ایم، چندین شرکت چینی را به اتهام تامین مواد شیمیایی و قطعات پهپاد برای حوثی‌ها تحریم کرد. این شرکت‌ها با جعل اسناد حملونقل و دور زدن کنترلهای صادراتی چین، محموله‌های حساس را به یمن ارسال کرده‌اند.
در بخش دیگری از بیانیه آمده است حوثی‌ها با سوءاستفاده از پوششهای قانونی دارایی‌های دولتی و خصوصی را تصرف و افراد وفادار به خود را برای مدیریت آنها منصوب کرده‌اند؛ اقدامی که صدها میلیون دلار درآمد برای این گروه ایجاد کرده است. همچنین شرکت‌های دخانیات و هلدینگهای بزرگ یمنی، پس از تصرف صنعا در سال ۲۰۱۴، به ابزار پولشویی و تامین مالی حوثی‌ها تبدیل شده‌اند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا پیش‌تر شبکه‌ای از افراد و شرکت‌ها را که در قاچاق نفت، پولشویی و دور زدن تحریم‌ها به نفع حوثیهای یمن فعال هستند، تحریم کرده بود. به گفته این وزارتخانه، این شبکه با همکاری شرکت‌های نفتی وابسته به جمهوری اسلامی، میلیونها دلار فرآورده نفتی جابهجا کرده است.
ایالات متحده روز سهشنبه ۳۱ تیرماه، مجموعهای از تحریم‌های جدید را علیه شبکه‌ای از افراد و شرکتهایی اعمال کرد که متهم به همکاری با گروه حوثی یمن در قاچاق نفت و دور زدن تحریم‌ها هستند. وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که این اقدام در راستای تضعیف منابع مالی حوثی‌ها و جلوگیری از دسترسی این گروه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران به نظام مالی بین‌المللی صورت گرفته است.
پاداش برای افشای شبکه قاچاق نفت ایران
هم‌زمان با این تحریم‌ها، برنامه «پاداش برای عدالت» وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در ازای دریافت اطلاعاتی که به مختل شدن یک شبکه نقض تحریم‌های نفتی و مالی جمهوری اسلامی به رهبری یک زن چینی و همدست عمانی او بینجامد، تا ۱۵ میلیون دلار پاداش پرداخت میکند.
برنامه پاداش برای عدالت در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وانگ شائویون و محمود رشید عمور الحبسی، همکار او، از شرکت‌های صوری مستقر در چین، عمان و ترکیه برای سازماندهی فروش و حمل نفت تحریمی ایران به پالایشگاههای دولتی چین استفاده کردند.»
در این پیام آمده است سود حاصل از این فعالیت‌های غیرقانونی، برای تامین مالی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هزینه شده است.
وزارت خارجه آمریکا همچنین از عموم مردم خواست در صورت داشتن اطلاعاتی درباره وانگ، الحبسی، همکاران آنها یا شبکه مالی تحت هدایتشان، با این وزارتخانه تماس بگیرند.
چین خریدار اصلی نفت ایران به شمار میرود و حدود ۹۰ درصد محموله‌های نفتی جمهوری اسلامی راهی این کشور می‌شود.
پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، واشینگتن کوشیده با اعمال تحریم‌های گوناگون صادرات نفت ایران به چین را محدود و مسیرهای دور زدن تحریم‌ها را مسدود کند.
