واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل، فعال‌سازی مکانیزم ماشه را غیرقانونی خواند و گفت مسکو اعمال دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی را به رسمیت نمی‌شناسد.
نبنزیا در نشست خبری آغاز ریاست مسکو بر شورای امنیت سازمان ملل برای ماه اکتبر گفت: «ما در دو واقعیت موازی زندگی خواهیم کرد؛ زیرا برای برخی بازگشت تحریم‌ها رخ داده، اما برای ما نه.»
او تاکید کرد ایالات متحده و متحدانش با دنبال کردن «روندی غیرقانونی» و نادیده گرفتن پیشنهادهای روسیه و چین برای تمدید این قطعنامه و ادامه مذاکرات، «راه‌حل دیپلماتیک را از دست داده‌اند».
محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت جمهوری اسلامی، درباره جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل گفت که حکومت ایران انتظار داشت که روسیه در جریان این جنگ به کمکش بیاید اما مسکو کمکی نکرد. این اولین بار نیست که مقامات جمهوری اسلامی از کمک نکردن روسیه در این جنگ انتقاد می‌کنند.
ظفرقندی در گفت‌وگویی تصویری که چهارشنبه ۹ مهر منتشر شد، تاکید کرد که روسیه در زمینه پزشکی «به هیچ وجه کمک نکرد» و در دیگر زمینه‌ها نیز کمکی به جمهوری اسلامی نکرد.
او افزود که پیمان‌ها، تفاهم‌نامه‌های راهبردی، نظامی یا امنیتی، هیچ‌گاه در عمل به درد جمهوری اسلامی نخورده‌اند.
در دی‌ماه ۱۴۰۳، جمهوری اسلامی و روسیه با هدف تقویت همکاری‌های بلندمدت، یک تفاهم‌نامه جامع راهبردی دوجانبه به امضا رساندند.
به گفته ظفرقندی در جنگ هشت ساله جمهوری اسلامی و عراق، «شاید سوریه کمی کمک می‌کرد و کره شمالی هم اندکی»، اما در جنگ اخیر با اسرائیل هیچ کدام از کشورها به کمک جمهوری اسلامی نیامدند.
وزیر بهداشت جمهوری اسلامی درباره آمارهای تلفات انسانی در این جنگ نیز اضافه کرد: «بیشترین تعداد مجروحان در جنگ ۱۲ روزه مربوط به روز آخر بود، در حمله به زندان اوین حدود ۱۵۰ نفر مجروح شدند.»
انتقادها از عملکرد روسیه در جنگ ۱۲ روزه
این اولین بار نیست که مقامات یا رسانه‌های جمهوری اسلامی از کمک نکردن روسیه به جمهوری اسلامی در جریان جنگ با اسرائیل انتقاد می‌کنند.
پیشتر یک مقام ارشد جمهوری اسلامی که منصوب علی خامنه‌ای است حتی تاکید کرد که روسیه علیه جمهوری اسلامی اقدام کرده و اطلاعات مربوط به پدافند هوایی ایران را در اختیار اسرائیل گذاشته است.
محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، اوایل شهریورماه در گفت‌وگویی اعلام کرد که در جریان جنگ اخیر و جنگ قبل از آن میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، این تردید به وجود آمده بود که چرا اسرائیل دقیقا از مکان‌های تجهیزات پدافند هوایی ایران مطلع است.
او افزود که هم ارزیابی‌اش و هم اطلاعاتی که به او رسیده، حاکی است که «روس‌ها اطلاعات تمام مراکز پدافندی را به اسرائیلی‌ها داده بودند».
صدر با اشاره به «نامردی روسیه»، تاکید کرد: «روس‌ها این جوری هستند.»
صدر تاکید کرد که در جریان جنگ اخیر جمهوری اسلامی و اسرائیل، «مشخص شد که پیمان استراتژیک جمهوری اسلامی و روسیه کشک است».
پس از این اظهارات، مرکز رسانه قوه قضاییه بدون ذکر مستقیم نام صدر، اعلام کرد این نهاد علیه او اعلام جرم و او را به دادستانی احضار کرده است.
اما پیش از صدر نیز روزنامه اصولگرای فرهیختگان در مطلبی نوشت عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در سفری به مسکو و دیدار با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری این کشور، «پیام گلایه‌آمیز» علی خامنه‌ای را به طرف روس منتقل کرد، زیرا روسیه در جریان جنگ ۱۲ روزه، انتظارات جمهوری اسلامی را برآورده نکرد.
این روزنامه سه‌شنبه ۲۴ تیر نوشت: «در ابتدای جنگ، روس‌ها خواهان پایان درگیری بودند، اسرائیل را به‌عنوان متجاوز شناختند و تهاجم اسرائیل را محکوم کردند، اما در مجموع، موضع‌گیری‌شان چندان قوی نبود یا دست کم موضع‌گیری‌ای که در ایران انتظار می‌رفت به این معنی که روس‌ها با شدت بیشتری در این قضیه ایستادگی کنند و مواضعشان را قوی‌تر و جدی‌تر بیان کنند، دیده نشد.»
خبرگزاری رویترز دوم تیر به نقل از منابع ایرانی گزارش داد تهران از میزان حمایت مسکو در جریان جنگ اخیر رضایت نداشته است.
این خبرگزاری نوشت در پی انجام گسترده‌ترین عملیات نظامی آمریکا در ایران از زمان انقلاب سال ۱۳۵۷، رهبر جمهوری اسلامی عراقچی را راهی مسکو کرد تا از پوتین برای حمایت بیشتر از تهران در برابر ایالات متحده و اسرائیل کمک بخواهد.
پیشتر تورج اتابکی، پژوهشگر ارشد پژوهشکده بین‌المللی تاریخ اجتماعی، در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال گفت: «پوتین در آغاز تلاش می‌کرد در جنگ ایران و اسرائیل نقش میانجی را ایفا کند و از این طریق، حمایت آمریکا را به نفع خود در جنگ روسیه و اوکراین جلب کند. اما اکنون به نظر می‌رسد که آمریکا دیگر نیازی به نقش‌آفرینی روسیه نمی‌بیند. در نتیجه، شانس موفقیت دیپلمات‌هایی مانند عراقچی در سفر به مسکو و دیدار با پوتین بسیار پایین است.»
مرتضی قربانی، مشاور عالی فرمانده کل سپاه پاسداران، روحانیت را «سرمایه نظام» خواند و گفت: «امروز در شرایطی حساس و پرخطر قرار داریم، اما به برکت ولایت فقیه و حضور مردم مومن و مقاوم، از هیچ قدرتی هراسی نداریم.»
او افزود: «اگر کسی جمهوری اسلامی را تهدید کند، پاسخ آن شکستن دهان دشمن خواهد بود.»
مشاور فرمانده سپاه اضافه کرد: «روحانیت باید همچنان در میان مردم بماند و باید مراقب باشیم امکانات و تجملات ما را از مردم جدا نکند.»
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در چارچوب اجرای تحریم‌های سازمان ملل، پنج فرد و یک نهاد ایرانی را به دلیل ارتباط با سازمان نوآوری و پژوهش‌های دفاعی ایران (سپند) در فهرست تحریم‌ها قرار داده است. این نهاد به عنوان جانشین برنامه تسلیحات هسته‌ای جمهوری اسلامی پیش از ۲۰۰۴ معرفی شده است.
وزارت خارجه آمریکا چهارشنبه ۹ مهر تاکید کرد این تحریم‌ها نشان‌دهنده تلاش‌های مداوم جمهوری اسلامی برای تامین فناوری‌های حساس در راستای برنامه‌های اشاعه‌ای سلاح هسته‌ای است که امنیت منطقه و ایالات متحده را تهدید می‌کند.
رضا مظفری‌نیا، مدیر سپند، یکی از افراد تحریم‌شده است. او بر توسعه فناوری‌های حساس با کاربردهای احتمالی در تسلیحات هسته‌ای و نیز بر خرید تجهیزات دوکاربردی برای این سازمان نظارت داشته است.
نام علی فولادوند، رییس اداره تحقیقات سپند، نیز در فهرست دیده می‌شود. او به‌طور مستقیم در روند تامین و پیشبرد فناوری‌های دوکاربردی حساس و انتقال دانش فنی مورد نیاز برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای مشارکت داشته است.
محمدرضا قدیر زارع زغالچی، از مقام‌های باسابقه سپند، به‌تازگی به ریاست گروه «شهید فخار مقدم» منصوب شده است.
این گروه زیرمجموعه سپند محسوب می‌شود و در زمینه شناسایی پرتو و رفتار نوترونی تخصص دارد. زغالچی نیز به دلیل نقش خود در تلاش برای دستیابی به تجهیزات و فناوری‌های حساس هدف تحریم قرار گرفته است.
در کنار این افراد، شرکت بین‌المللی فناوری‌های اندیشه دماوند (دماوندتک) نیز در فهرست تحریم‌های قرار گرفته است.
این شرکت متهم است که سفر کارشناسان هسته‌ای ایران به روسیه را برای پیگیری فناوری‌های دوکاربردی تسهیل کرده و همچنین در تامین تجهیزات پیشرفته مشارکت داشته است.
فایننشال‌تایمز ۱۴ مرداد خبر داد یک هیات ایرانی از موسسه‌های علمی روسیه بازدید کرده است. این موسسه‌ها، فناوری‌ها و قطعاتی دو‌منظوره تولید می‌کنند که می‌توانند در تحقیقات تسلیحات هسته‌ای نیز به کار روند.
بر اساس گزارش این نشریه، این سفر چهارم اوت سال گذشته و با پرواز ماهان‌ایر انجام شده است.
بر اساس این گزارش، این افراد با گذرنامه‌های دیپلماتیک سفر کرده‌اند، برخی از گذرنامه‌ها شماره‌های متوالی داشته‌اند و همه در یک روز، فقط چند هفته پیش از سفر، صادر شده بوده‌اند.
فایننشال‌تایمز افزود که یکی از اعضای هیئت، عامل برنامه هسته‌ای ایران بوده که به گفته مقامات غربی، برای «سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی» (سپند) کار می‌کند.
علی کلوند، مدیرعامل شرکت دماوندتک، دیگر فرد تحریم شده از سوی وزارت‌خارجه آمریکا متهم است به نمایندگی از سپند برای خرید اقلام مورد استفاده در توسعه ادوات انفجاری هسته‌ای از تامین‌کنندگان خارجی تلاش کرده است.
همچنین علی باکویی، رییس بخش فیزیک اتمی و مولکولی دانشگاه تربیت مدرس و رییس هیات‌مدیره دماوندتک، به دلیل نقش خود در تامین تجهیزات حساس مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای تحت تحریم قرار گرفته است.
روبیو: ۴۴ فرد و نهاد را تحریم کردیم
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده چهارشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد آمریکا در حمایت از فعال‌سازی «اسنپ‌بک» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، تحریم‌های تازه‌ای را علیه ۴۴ فرد و نهاد مرتبط با برنامه هسته‌ای و شبکه‌های تسلیحاتی این کشور اعمال می‌کند.
وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد: «ایران همچنان در تلاش است برای برنامه‌های اشاعه‌ای خود اجزا و فناوری‌های حساس تامین کند.»
او گفت: «ایالات متحده متعهد است تمام مسیرهای ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را مسدود کند و هیچ تردیدی در پاسخ‌گو کردن کسانی که از فعالیت‌های اشاعه‌ای تهران حمایت کنند، نخواهد داشت.»
در همین رابطه، وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز اعلام کرد ۲۱ نهاد و ۱۷ فرد مرتبط با شبکه‌های تامین تسلیحاتی جمهوری اسلامی را به فهرست تحریم‌های خود افزوده است. به گفته آمریکا، این شبکه‌ها در تهیه فناوری‌ها و کالاهای حساس و همچنین برنامه‌های موشک‌های بالستیک و هواپیماهای نظامی نقش داشته‌اند.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرد که ایالات متحده اجرای تحریم‌های مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی را آغاز کرده است. او در ایکس خود نوشت که تحریم‌ها و کنترل‌های صادراتی تازه، ۴۴ فرد و نهاد مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای، موشکی و نظامی حکومت ایران را هدف قرار می‌دهد.
روبیو تاکید کرد: «همان‌طور که دونالد ترامپ روشن کرده است، ما همه مسیرهای دستیابی حکومت ایران به سلاح هسته‌ای را مسدود خواهیم کرد.»
وزرای خارجه گروه هفت و نماینده عالی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مشترک، ضمن استقبال از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، تاکید کردند که همه اعضای سازمان ملل موظف‌اند به‌سرعت تحریم‌های بازگردانده‌شده را اجرا و به طور کامل رعایت کنند.
وزرای خارجه کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا در این بیانیه نوشتند که دیپلماسی همچنان ضروری است و جمهوری اسلامی باید فورا وارد گفت‌وگوی مستقیم با ایالات متحده شود و در مسیر پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای خود پیشرفت قابل‌سنجشی نشان دهد.
در بخشی از این بیانیه آمده است که جمهوری اسلامی باید بدون تاخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کامل داشته باشد، بازرسی‌ها را از سر گیرد و موجودی مواد هسته‌ای خود به‌ویژه اورانیوم با غنای بالا را شفاف‌سازی کند.
کشورهای گروه هفت همچنین متعهد شدند به تلاش‌های دیپلماتیک ادامه دهند تا اطمینان حاصل شود جمهوری اسلامی هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.
مکانیسم ماشه چرا فعال شد؟
بریتانیا، فرانسه و آلمان پنج‌شنبه شش شهریور ماه روند ۳۰ روزه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه حکومت ایران را آغاز کردند.
در سال‌های گذشته کشورهای مختلفی از جمله کشورهای اروپایی و آمریکا، جمهوری اسلامی را متهم کرده‌اند که به دلیل سال‌ها پنهانکاری به‌دنبال تولید سلاح هسته‌ای است؛ اگرچه تهران این موضوع را همواره رد کرده است.
جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۵ با بریتانیا، فرانسه، آلمان، آمریکا، روسیه و چین توافقی موسوم به «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) را امضا کرد که به‌موجب آن تحریم‌های سازمان ملل، آمریکا و اروپا به حالت تعلیق درآمد و در مقابل، تهران پذیرفت برنامه هسته‌ای خود را محدود کند.
شورای امنیت سازمان ملل با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ این توافق را در ژوئیه ۲۰۱۵ تایید کرد. با این حال، در این قطعنامه امکان استفاده از سازوکاری موسوم به «اسنپ‌بک» یا «مکانیسم ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌های تعلیق‌شده در نظر گرفته شده است. اعتبار این قطعنامه ۲۸ مهرماه امسال ( ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) به پایان می‌رسد.
براساس برجام، اگر طرف‌ها نتوانند اختلافات مربوط به «عدم پایبندی اساسی ایران» را حل کنند، هر عضو توافق می‌تواند از طریق شورای امنیت سازمان ملل روند بازگشت تحریم‌ها را آغاز کند.
با اجرای مکانیسم ماشه، تمام تحریم‌های مصوب شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران در شش قطعنامه سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ احیا شد.
