موسسه علوم و امنیت بین‌الملل در گزارشی نوشت که تصاویر ماهواره‌ای جدید نشان می‌دهد حکومت ایران همچنان به فعالیت‌های عمرانی در تاسیساتی در جنوب سایت غنی‌سازی نطنز در کوه کلنگ (کلنگ گزلا) ادامه می‌دهد، اما ماهیت دقیق فعالیت‌های هسته‌ای در این تاسیسات همچنان مبهم و محل پرسش جدی است.
موسسه علوم و امنیت بین‌الملل در گزارشی که جمعه ۱۱ مهرماه منتشر کرد افزود که این فعالیت‌ها که از سپتامبر ۲۰۲۵ مشاهده شده، بیشتر در مراحل پایانی ساخت‌وساز و تقویت امنیتی قرار دارد و به معنای گسترش یا شتاب‌گیری فعالیت‌های هسته‌ای نیست.
در این گزارش تاکید شده است که تحلیل‌ها حاکی است این اقدامات توانایی بازسازی سریع بخش‌های تخریب‌شده برنامه هسته‌ای را نشان نمی‌دهد.
واشینگتن‌پست نیز جمعه گذشته ۴ مهر با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و نظرات تحلیل‌گران گزارش داد جمهوری اسلامی همچنان به ساخت یک تاسیسات نظامی عمیق زیرزمینی در منطقه کوه کلنگ یا کلنگ گزلا در جنوب سایت هسته‌ای نطنز ادامه می‌دهد.
این منطقه پس از حملات آمریکا و اسرائیل توجه ناظران را بیش از پیش به خود جلب کرده است.
در گزارش واشینگتن پست نیز تاکید شده بود که بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد حکومت ایران در ماه‌های اخیر فعالیت‌های عمرانی در این سایت زیرزمینی را افزایش داده است.
این روند حاکی از آن است که جمهوری اسلامی کار بر روی برنامه هسته‌ای تسلیحاتی خود را به‌طور کامل متوقف نکرده و احتمالا با احتیاط در حال بازسازی ظرفیت‌های از دست‌رفته است.
این پروژه در مکانی موسوم به «کوه کلنگ‌گزلا» یا همان «کوه کلنگ» اجرا می‌شود؛ جایی که مهندسان ایرانی از سال ۲۰۲۰ در دل رشته‌کوه زاگرس، در فاصله حدود ۱.۵ کیلومتری نطنز، مشغول حفر تونل بوده‌اند.
پیش‌تر در اردیبهشت‌ماه، موسسه علوم و امنیت بین‌الملل گزارش داده بود حکومت ایران در حال احداث یک محوطه امنیتی با حصارهای جدید در است.
دو گزینه پیشروی ایران
بهنوشته دیوید آلبرایت، رییس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل و از نویسندگان گزارش جدید این موسسه، بهنظر میرسد جمهوری اسلامی دو مسیر اصلی برای این سایت در پیش دارد: یا تجهیزات باقیمانده در این تاسیسات را که بهشدت زیر نظر است جمعآوری کند و در نتیجه در معرض حملات مجدد قرار گیرد، یا ساخت تدریجی ظرفیت‌های جدید را پیش گیرد که در این صورت باید هرگونه واردات یا تولید داخلی خارج از صنایع نظامی بهشدت از نظر کیفیت و احتمال خرابکاری مورد بررسی قرار گیرد.
پیشینه و وضعیت کنونی
موسسه علوم و امنیت بین‌الملل که این سایت را از زمان آغاز ساخت در اواخر ۲۰۲۰ رصد میکند، پیش‌تر به عمق و ابعاد بالقوه تونلها، ورودیهای تقویتشده و اقدامات امنیتی همچون احداث دیوار و حصار پیرامون کوه اشاره کرده بود.
در گزارش این موسسه تاکید شده که تا خرداد ماه امسال این ارزیابی وجود نداشت که این تاسیسات عملیاتی شدهاند و فعالیت‌های اخیر نیز همین برداشت را تایید میکند.
بهنوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل یکی از دلایل عدم حمله هوایی مستقیم به این محل در جنگ ۱۲ روزه می‌تواند همین موضوع باشد، اگرچه احتمال حملات غیرمتعارف همچنان منتفی نیست.
تکمیل دیوار و حصار امنیتی
در گزارش جدید منتشر شده در ۱۱ مهر آمده است که تصاویر ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵ نشان می‌دهد محیط امنیتی اطراف کوه کامل شده و در حال تبدیل به یک «حصار دو لایه» است؛ بدین معنا که پشت دیوار، حصاری در حال احداث است و فضای میان دیوار و حصار می‌تواند به منطقه نظارت الکترونیکی بدل شود.
بهنوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل انتظار میرود در آینده برجهای نگهبانی و جادههای گشتی به این مجموعه افزوده شود. با این حال در غیاب دوربین، حسگر، نورافکن و سیستمهای هشدار، این موانع بیشتر فیزیکیاند و علیه نفوذگران حرفهای کارایی محدودی دارند.
ورودی شرقی و نشانههای پایان حفاری
در این گزارش همچنین گفته شده است که تصاویر ماه‌های خرداد تا مرداد نشاندهنده فعالیت در ورودی شرقی اصلی تونل است؛ ورودیای که تاکنون کمترین کار پایدارسازی بر آن انجام شده و جریان آب مداوم نشانهای از مشکلات زمینشناسی احتمالی در این منطقه است.
بهنوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل جمهوری اسلامی اکنون تمرکز خود را بر تکمیل این ورودی گذاشته است. تغییر شکل توده خاکهای حاصل از حفاری نیز نشان می‌دهد کارها بیشتر در جهت تکمیل سازههاست تا گسترش تونل.
تقویت تاسیسات تونلی ۲۰۰۷
براساس این گزارش، تصاویر ماهواره‌ای ۱۰ اوت ۲۰۲۵ از شرکت مکسار نشان می‌دهد ورودیهای تاسیسات تونلی قدیمیتر که از سال ۲۰۰۷ ساخته شده بودند، با پوشش ضخیم بتنی تقویت و سپس با خاک پوشانده میشوند. این اقدام آشکارا با هدف مقاومسازی در برابر حملات هوایی یا خرابکاری انجام می‌شود.
این مجموعه سالها غیرفعال بود اما طی پنج سال اخیر به تدریج بازفعال شده و در دو سال اخیر تغییرات قابلتوجهی در حصارهای امنیتی و ساخت الحاقات ورودیها پیدا کرده است. برخی الحاقات میتوانند برای نگهداری تجهیزات و تاسیسات پشتیبانی تونل به کار روند.
پرسشهای کلیدی درباره انتقال مواد هسته‌ای
در ادامه این گزارش آمده است که روش مشابه تقویت ورودیها پیش‌تر در تاسیسات فردو نیز مشاهده شده بود، جایی که پیش از حمله آمریکا در عملیات «چکش نیمهشب»، دریچههای تهویه هوا با دیوارههای بتنی محافظت شده بودند.
اقدام حکومت ایران پس از آن حمله برای افزودن چنین لایههایی در نطنز این پرسش را مطرح میکند که آیا جمهوری اسلامی توانسته پیش از ضربات آمریکا مواد ارزشمند از جمله ذخایر اورانیوم غنیشده یا تجهیزات هسته‌ای را به این تاسیسات منتقل کند یا خیر.
این نگرانی با تصاویر ماهواره‌ای ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ شدت گرفته که خروج یک کامیون حدود ساعت ۹ صبح از محوطه تونل را نشان می‌دهد.
