یورگن واتنه فریدنس، رییس کمیته نوبل در واکنش به اظهارات دونالد ترامپ که خود را شایسته دریافت جایزه صلح نوبل می‌داند، تاکید کرد تصمیم‌های این نهاد تنها بر اساس معیارهای تعیین‌شده از سوی آلفرد نوبل گرفته می‌شود و تحت تأثیر کارزارهای سیاسی یا رسانه‌ای قرار نمی‌گیرد.
او گفت: «در تاریخ طولانی جایزه صلح نوبل، فکر می‌کنم این کمیته با هر نوع کمپین و توجه رسانه‌ای روبه‌رو بوده است. ما هر ساله هزاران نامه از مردم دریافت می‌کنیم که می‌خواهند بگویند از نظر آن‌ها چه چیزی به صلح منجر می‌شود.»
رییس کمیته نوبل افزود: «اعضای کمیته در اتاقی گرد هم می‌آیند که دیوارهایش پر از پرتره‌های برندگان پیشین است؛ اتاقی که با شجاعت و درستکاری آکنده است. بنابراین تصمیم‌های ما فقط بر پایه کار و خواست آلفرد نوبل گرفته می‌شود.»
اطلاعات رسیده به ایران‌اینترنشنال در جمعه ۱۸ مهرماه حاکی است او اکنون در معرض خطر اخراج به ایران قرار دارد؛ جایی که به گفته خانواده‌اش، جان او در صورت بازگردانده شدن، در خطر جدی است.
به گفته فریده فهیمی، همسر محمد سوران آرام، این فعال پناهجو ۱۱ مهرماه در خیابانی در آنکارا به‌دست پلیس مهاجرت متوقف و پس از بررسی مدارک، بازداشت و به اردوگاه مهاجران «آکیورت» در حومه آنکارا منتقل شد.
فهیمی در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال گفت همسرش به بیماری دیابت شدید مبتلاست و بینایی چشم چپ خود را تا حد زیادی از دست داده اما در کمپ در شرایط نامناسب و بدون مراقبت درمانی نگهداری می‌شود.
در سال‌های اخیر وضعیت پناهجویان و پناهندگان سیاسی و مدنی ایرانی ساکن ترکیه نامناسب‌تر از قبل شده و فشارهای جمهوری اسلامی دشواری این وضعیت را تشدید کرده است.
سال‌ها انتظار در ترکیه
محمد سوران آرام و خانواده‌اش از سال ۲۰۱۴ پس از خروج از ایران در ترکیه زندگی می‌کنند. آن‌ها در ابتدا پرونده پناهندگی خود را به دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) ارائه دادند و در سال ۲۰۱۶ موفق به دریافت تاییدیه رسمی پناهندگی شدند.
با این حال، پس از واگذاری پرونده‌های پناهندگان به اداره مهاجرت ترکیه در سال ۲۰۱۷، پرونده این خانواده به‌صورت ناگهانی بسته شد.
به گفته همسر او در مصاحبه‌ای که در سال ۲۰۲۳ انجام شد، به آن‌ها گفته شد به‌دلیل پاسخ ندادن به مامور کنترل آدرس، پرونده‌شان بسته شده است: «در حالی که هیچ تماس یا اطلاع‌رسانی‌ای پیش از آن به ما صورت نگرفته بود و با وجود ارائه مدارک خانه، وکیل و شواهد متعدد، دادگاه نیز درخواست ما را رد کرد.»
این خانواده پس از سال‌ها بلاتکلیفی، حدود دو سال پیش برای انتقال به کانادا اقدام کرده و پرونده‌شان هم‌اکنون در سفارت کانادا در آنکارا در حال بررسی است اما به گفته فهیمی، تا امروز هیچ حمایت یا پاسخ رسمی‌ای از سوی دولت کانادا یا سفارت این کشور دریافت نکرده‌اند.
او تاکید کرد: «بی‌تفاوتی و سکوت سفارت کانادا در برابر شرایط بحرانی همسرم و بی‌پناهی من و فرزندانم، واقعا غیرقابل درک و ناامیدکننده است.»
پیش از این در اسفندماه ۱۴۰۱، پناهجویان ساکن ترکیه خبر داده بودند پرونده بسیاری از آن‌ها که پیش‌تر از سوی دفتر سازمان ملل در این کشور پذیرفته شده بود، از وب‌سایت این دفتر حذف شده است.
وضعیت بحرانی خانواده در آنکارا
همسر این پناهنده سیاسی که اکنون همراه دو فرزند هفت و ۱۲ ساله خود در آنکارا، بدون پشتیبانی و درآمد زندگی می‌کند، وضعیت خود را «بسیار بحرانی» توصیف کرده است.
به گفته او، پس از باطل شدن کارت اقامت موقت، خانواده‌اش از دسترسی به خدمات درمانی و آموزشی محروم شده‌اند و دو فرزندشان نیز به‌دلیل نداشتن مدارک اقامت، از رفتن به مدرسه بازمانده‌اند.
فهیمی از جامعه بین‌المللی، نهادهای حقوق بشری و به‌ویژه دولت کانادا خواست تا برای جلوگیری از بازگردانده شدن همسرش به ایران «مداخله فوری» کنند.
او هشدار داد که بازگردانده شدن سوران آرام به ایران می‌تواند به بازداشت، شکنجه یا حتی خطر جانی منجر شود و تاکید کرد: «تمام اسناد و مدارک مربوط به فعالیت‌های حقوق بشری او و بازداشت‌های گذشته موجود است و بازگرداندنش به ایران نه تنها نقض آشکار حقوق بشر است، بلکه می‌تواند به نابودی کامل خانواده بینجامد.»
فهیمی در ادامه گفت: «زندگی ما چهار نفر بر لبه پرتگاه قرار گرفته و هر لحظه ممکن است دیر شود. خواهشمندم صدای ما باشید.»
سوران آرام نیز در یک فایل ویدیویی که در زمان بازداشتش در آنکارا ضبط شده، از فعالان حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی خواست فورا با نهادهای مربوطه تماس بگیرند و او را نجات دهند.
فعالیت‌های مدنی و بشردوستانه آرام
منابع نزدیک به خانواده آرام به ایران‌اینترنشنال گفتند که او پیش از خروج از ایران در حوزه‌های اجتماعی و مدنی فعالیت داشته و پس از مهاجرت نیز در اقدامات داوطلبانه انسانی، از جمله کمک‌رسانی به پناهجویان مشارکت داشته است.
به گفته نزدیکانش، او چند سال پیش در جریان بحران مرزی «ادیرنه» با هزینه شخصی خود برای پناهجویان مواد غذایی و پوشاک فراهم کرده بود. اقدامی که در آن زمان در رسانه‌های محلی نیز بازتاب یافت.
پیش از این و در دی‌ماه ۱۳۹۶، آژانس خبررسانی کُردپا گزارش داده بود اداره اطلاعات مهاباد، خانواده سوران آرام را احضار کرده و از آنان خواسته است نشانی محل زندگی و شماره تماس او را در اختیار نیروهای اطلاعاتی قرار دهند.
در این گزارش آمده بود که نیروهای امنیتی از خانواده آرام خواسته‌اند فرزندشان را از خارج کشور به ایران بازگردانند.
بازداشت و احتمال دیپورت سوران آرام در حالی است که طبق اصول بین‌المللی حقوق پناهندگان، از جمله اصل «عدم بازگرداندن اجباری»، هیچ پناهجویی نباید به کشوری بازگردانده شود که جان یا آزادی‌اش در خطر باشد.
نهادهای حقوق بشری بارها نسبت به بازگرداندن پناهجویان ایرانی از ترکیه به ایران هشدار داده‌اند.
در بیانیه کمیته نوبل صلح که جمعه ۱۸ مهر منتشر شد، آمده است این جایزه به‌دلیل «تلاش‌های خستگی‌ناپذیر ماچادو در ترویج حقوق دموکراتیک مردم ونزوئلا و مبارزه‌اش برای گذار عادلانه و مسالمت‌آمیز از دیکتاتوری به دموکراسی» به او اهدا می‌شود.
کمیته نوبل افزود که او «شعله دموکراسی را در میان تاریکی فزاینده زنده نگه داشته است».
ماچادو، رهبر مخالفان نیکلاس مادورو، رییس‌جمهوری ونزوئلا، به شمار می‌رود. مادورو که به تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری ونزوئلا متهم شده، با بحران مشروعیت بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کند.
ماچادو در دو دهه گذشته یکی از چهره‌های برجسته جنبش دموکراسی‌خواهی در ونزوئلا بوده است. او در ابتدا با تاسیس سازمان «سوماته»، برای برگزاری انتخابات آزاد و منصفانه مبارزه کرد و بعدها رهبری نیروهای مخالف دولت را بر عهده گرفت.
تمجید کمیته نوبل از «شجاعت، کلام و اراده» ماچادو
کمیته نوبل در ادامه بیانیه خود از ماچادو به‌عنوان «نمونه‌ای استثنایی از شجاعت مدنی در آمریکای لاتین» یاد کرد و افزود: «او توانسته اپوزیسیونی را که زمانی به‌شدت دچار تفرقه بود، حول یک خواسته مشترک که برگزاری انتخابات آزاد و استقرار حکومتی مردمی است، متحد کند.»
ماچادو سال گذشته از سوی ائتلاف مخالفان به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی شد اما حکومت ونزوئلا صلاحیت او را رد کرد.
او سپس به حمایت از ادموندو گونزالس اوروتیا، نامزد مورد حمایت احزاب مخالف، پرداخت و صدها هزار داوطلب را برای نظارت بر روند انتخابات سازمان‌دهی کرد.
هرچند نظرسنجی‌ها از پیروزی گونزالس حکایت داشتند اما در نهایت نهاد انتخاباتی ونزوئلا مرداد ۱۴۰۳ اعلام کرد مادورو با کسب ۵۱ درصد آرا برای بار سوم به‌عنوان رییس‌جمهوری این کشور انتخاب شده است.
ماچادو نتیجه انتخابات را نپذیرفت و به مبارزه علیه مادورو ادامه داد. او با وجود تهدیدهای جانی کشورش را ترک نکرده و همچنان در ونزوئلا مانده است اما به‌دلیل شدت گرفتن سرکوب‌ها از سوی حکومت، ناچار است در مخفی‌گاه زندگی کند.
کمیته نوبل در ادامه بیانیه خود نوشت: «ماچادو با شجاعت، کلام و اراده خود نشان داده است که ابزارهای دموکراسی همان ابزارهای صلح هستند. او امید به آینده‌ای را زنده کرده است که در آن حقوق بنیادین شهروندان پاس داشته می‌شود و مردم آزادند در صلح زندگی کنند.»
واکنش کمیته نوبل به گمانه‌زنی‌ها درباره اهدای جایزه صلح به ترامپ
یورگن واتنه فریدنس، رییس کمیته نوبل نروژ، ۱۸ مهر در پاسخ به پرسشی درباره تلاش‌های مداوم دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، برای دریافت جایزه صلح نوبل گفت: «در تاریخ طولانی این جایزه، کمیته ما با انواع کارزارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی مواجه بوده است.»
او اضافه کرد: «اعضای کمیته در اتاقی کار می‌کنند که دیوارهایش با تصاویر برندگان پیشین پوشیده شده؛ فضایی که نمادی از شجاعت و صداقت است.»
در هفته‌های گذشته، ترامپ بارها گفته بود به‌دلیل «پایان دادن به هشت جنگ»، از جمله تلاش‌های اخیرش برای توافق صلح میان اسرائیل و حماس، شایسته دریافت جایزه صلح نوبل است.
پایگاه خبری بلومبرگ در همین رابطه نوشت هرچند تصمیم کمیته نوبل برای اعطای جایزه به ماچادو در تضاد با کارزار تبلیغاتی ترامپ برای کسب این عنوان بود اما این انتخاب تا حدودی هم‌راستا با مواضع رییس‌جمهوری آمریکا در مخالفت با مادورو ارزیابی می‌شود.
ماچادو در ماه‌های اخیر از مواضع ترامپ در قبال حکومت ونزوئلا تمجید کرده است.
او ۲۴ شهریور با اشاره به تنش‌های فزاینده میان کاراکاس و واشینگتن تاکید کرد ترامپ «بزرگ‌ترین فرصتی» است که اپوزیسیون ونزوئلا در اختیار دارد.
ماچادو آبان ۱۴۰۳ نیز گفته بود سیاست‌های ترامپ می‌تواند زمینه را برای خروج مادورو از قدرت در ونزوئلا فراهم آورد و دموکراسی را در این کشور نجات دهد.
در سال ۲۰۲۳، نرگس محمدی، فعال حقوق بشر ایرانی، برنده جایزه نوبل صلح شد.
این جایزه در سال ۲۰۰۳ نیز به شیرین عبادی، حقوقدان و فعال حقوق بشر، رسیده بود.
جوایز نوبل طبق وصیت آلفرد نوبل، مخترع و صنعتگر ثروتمند سوئدی، بنیان‌گذاری شده‌اند و از سال ۱۹۰۱ تاکنون به پاس دستاوردهای برجسته در حوزه‌های علم، ادبیات و صلح اهدا می‌شوند؛ هرچند در دوران جنگ‌های جهانی با وقفه‌هایی همراه بودند.
جایزه اقتصاد بعدتر به این مجموعه افزوده شد.
برندگان جوایز نوبل را کمیته‌هایی از متخصصان نهادهای علمی گوناگون انتخاب می‌کنند. محل اهدای همه جوایز استکهلم است، به‌جز جایزه صلح که در اسلو اعطا می‌شود؛ سنتی که ریشه در دوران اتحاد سیاسی سوئد و نروژ در زمان آلفرد نوبل دارد.
