با وجود برقراری آتش‌بس میان اسرائیل و حماس پس از دو سال جنگ، آسوشیتدپرس گزارش داد که پرسش‌های بی‌پاسخ درباره آینده توافق و سرنوشت غزه همچنان باقی است؛ مسائلی که در صورت حل‌نشدن، می‌توانند به ازسرگیری جنگ منجر شوند.
مرداد ۱۴۰۴؛ پذیرش نخستین طرح آتش‌بس
در مرداد ۱۴۰۴، حماس با طرح جدید آتش‌بس پیشنهادی مصر و قطر موافقت کرد؛ طرحی که از مذاکرات پیشین و مبادله‌های گروگان‌ها الهام گرفته بود. یک مقام آمریکایی به سی‌بی‌اس نیوز گفت که این طرح عناصر مورد نظر سه طرف — اسرائیل، حماس و دولت ترامپ — را در بر داشت و به‌تدریج به طرح جامع ۲۰ ماده‌ای صلح تبدیل شد.
۳۱ شهریور تا ۲ مهر ۱۴۰۴؛ مذاکرات فشرده در حاشیه سازمان ملل
در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، استیو ویتکاف (فرستاده ویژه ترامپ) و جرد کوشنر (مشاور و داماد رئیس‌جمهوری) طرح ۲۰ ماده‌ای را به شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر، ارائه کردند تا متن نهایی را بازنویسی و دقیق‌تر کنند.
سپس نسخه جدید برای رهبران عرب از جمله ترکیه و مصر ارسال شد. در اول مهر، ترامپ طرح را در نشستی با چند رهبر عرب معرفی کرد و بازخوردهای متعددی دریافت کرد. یکی از مقامات آمریکایی گفت: «آن نشست نقطه آغاز فاز سیاسی طرح بود.»
۲ تا ۶ مهر ۱۴۰۴؛ آماده‌سازی نسخه نهایی با محوریت عذرخواهی اسرائیل
پس از پایان اجلاس سازمان ملل، کوشنر و ویتکاف در نیویورک ماندند تا نسخه نهایی طرح را آماده کنند. یکی از بندهای مهم آن، عذرخواهی رسمی بنیامین نتانیاهو از قطر بود؛ اقدامی برای ترمیم روابط پس از حمله هوایی اسرائیل به دوحه که در آن چند مقام حماس و یک نظامی قطری کشته شدند.
یک مقام آمریکایی گفت: «این بند عذرخواهی اعتماد تازه‌ای ایجاد کرد و باعث شد راه برای مذاکرات جدی‌تر باز شود.»
۷ مهر ۱۴۰۴؛ تماس سه‌جانبه ترامپ، نتانیاهو و نخست‌وزیر قطر
ترامپ در دیدار با نتانیاهو در کاخ سفید، طرح را به‌طور رسمی اعلام کرد. در تماس تلفنی سه‌جانبه با نخست‌وزیر قطر، نتانیاهو بابت حملات هوایی به دوحه عذرخواهی کرد و گفت کشته‌شدن نظامی قطری «غیرعمد و مایه تأسف عمیق» بوده است.
به گفته یک مقام ارشد آمریکایی به سی‌بی‌اس، این اقدام «یک نقطه عطف در فضای بی‌اعتمادی میان طرف‌ها» بود و در جهان عرب بازتاب مثبتی داشت. در همان زمان، ارزیابی‌های اطلاعاتی نشان می‌داد که حماس نیز «به نقطه خستگی و تمایل به مصالحه» رسیده است.
اوایل مهر ۱۴۰۴؛ شکل‌گیری تماس‌های پشت‌پرده
چند روز بعد، با هماهنگی مصر، نشستی در شرم‌الشیخ میان رؤسای اطلاعاتی مصر و ترکیه و نخست‌وزیر قطر برگزار شد تا راه برای گفت‌وگوهای مستقیم اسرائیل و حماس باز شود.
در تاریخ ۱۱ مهر ۱۴۰۴، زمانی که کوشنر در فلوریدا بود و شنید حماس آماده مذاکره بر سر آزادی گروگان‌ها شده، فوراً به خانه ویتکاف در میامی رفت تا روی جزئیات طرح کار کنند.
۱۳ تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴؛ دیدار مستقیم نمایندگان اسرائیل و حماس
با میانجی‌گری ترکیه، قطر و مصر، نمایندگان حماس و اسرائیل برای نخستین بار در شرم‌الشیخ پشت میز مذاکره نشستند. وقتی تیم‌های فنی به پیشرفت قابل توجهی دست یافتند، کوشنر و ویتکاف نیز به مذاکرات پیوستند تا بر مفاد سیاسی و انسانی توافق تمرکز کنند.
۱۶ مهر ۱۴۰۴؛ روز سرنوشت‌ساز در شرم‌الشیخ
کوشنر و ویتکاف صبح زود وارد شرم‌الشیخ شدند و بیش از ۲۰ ساعت پی‌درپی مذاکره کردند. آنان توافق را به دو مرحله تقسیم کردند:
۱. فاز اول: آزادی گروگان‌های اسرائیلی و تعدادی از زندانیان فلسطینی.
۲. فاز دوم: برقراری آتش‌بسی تقریباً دائمی، خلع سلاح تدریجی گروه‌ها و تشکیل دولت تکنوکرات در غزه.
ترامپ از واشنگتن پیام داد: «اول از همه، توافق را نهایی کنید.» یکی از مقام‌ها گفت: «او در جریان همه جزئیات بود و دست‌کم سه بار مستقیماً با کوشنر و ویتکاف تماس گرفت.»
در شامگاه همان روز، مقام‌های آمریکایی از «پیشرفت‌های جدی» خبر دادند. دو طرف پس از روزها گفت‌وگو و رفع سوءتفاهم‌ها بر سر آزادی ۲۰ گروگان اسرائیلی در ازای زندانیان فلسطینی به توافق رسیدند.
یکی از مذاکره‌کنندگان گفت: «اعتماد متقابل بالا رفت، فضای انسانی‌تری بر گفت‌وگو حاکم شد و رهبران عرب احساس کردند توافق واقعاً ممکن است.»
۱۷ مهر ۱۴۰۴؛ اعلام رسمی توافق
ساعت ۵:۳۰ عصر به وقت واشینگتن (۲:۳۰ بامداد به وقت شرم‌الشیخ)، ترامپ در پستی در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال نوشت: «امروز روزی بزرگ برای جهان عرب و اسلام، اسرائیل و ایالات متحده است. خوشا به حال صلح‌آفرینان!»
پس از اعلام توافق، کوشنر و ویتکاف به قاهره رفتند و در دیدار با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر، درباره فاز اجرایی طرح گفت‌وگو کردند. سپس به تل‌آویو پرواز کردند.
۱۷ مهر ۱۴۰۴، تل‌آویو؛ استقبال کابینه اسرائیل
در تل‌آویو، آن دو با اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهوری اسرائیل، و سپس با بنیامین نتانیاهو دیدار کردند. در جلسه کابینه، پس از ارائه جزئیات طرح، حاضران برای آنان کف زدند. یک مقام آمریکایی گفت: «البته اختلاف‌نظرهایی وجود داشت، اما همه بر سر بازگشت گروگان‌ها و آغاز روند صلح توافق داشتند.»
مقامات آمریکایی هشدار دادند که مسیر اجرای توافق هنوز پرمخاطره است و واشینگتن به‌دقت بر جزئیات نظارت خواهد کرد تا از بروز سوء‌تفاهم جلوگیری شود.
یکی از اعضای تیم ترامپ گفت: «شاید دلیل موفقیت ترامپ این بود که اهل میانه‌روی نبود. او کاملاً در کنار اسرائیل ایستاد، و همین باعث شد اسرائیلی‌ها به او اعتماد کنند و گفت‌وگوها به‌طور بی‌سابقه‌ای صریح و خلاقانه پیش برود.»
با اجرای مرحله نخست طرح صلح، نیروهای اسرائیلی از بخش‌هایی از غزه عقب‌نشینی کرده‌اند و شمارش معکوس برای آزادی تمام گروگان‌ها آغاز شده است. اگر این روند طبق برنامه پیش برود، جهان شاهد نخستین آتش‌بس پایدار میان اسرائیل و حماس از زمان آغاز جنگ خواهد بود.
به‌گزارش آسوشیتدپرس، این توافق که با فشار ایالات متحده، کشورهای عربی و ترکیه حاصل شده، در نخستین مرحله به آزادی گروگان‌های باقی‌مانده از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اختصاص دارد؛ حمله‌ای که با یورش نیروهای تحت رهبری حماس به خاک اسرائیل آغاز شد و به کشته شدن نزدیک به ۱۲۰۰ نفر و گروگان‌گیری ۲۵۱ نفر منجر شد.
اسرائیل نیز متعهد شده در مقابل آزادی گروگان‌ها، حدود ۲ هزار زندانی فلسطینی را آزاد کند؛ از جمله صدها نفر که در جریان جنگ بازداشت شده یا حکم قطعی دارند.
بر اساس مفاد توافق، آتش‌بس از ظهر جمعه اجرایی شده و ارتش اسرائیل بخشی از نیروهای خود را از مناطق پرتنش همچون غزه‌سیتی و خان‌یونس خارج کرده است، هرچند نظامیان این کشور همچنان در شهر رفح، شمال نوار غزه و نوار مرزی با اسرائیل حضور دارند.
همزمان، ده‌ها هزار آواره فلسطینی به خانه‌های خود بازمی‌گردند و بر اساس اعلام منابع سازمان ملل، اسرائیل از روز یکشنبه اجازه ارسال گسترده کمک‌های انسانی به غزه را صادر کرده است.
به‌نوشته آسوشیتدپرس، مرحله بعدی توافق شامل آغاز مذاکرات برای خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه، خلع سلاح حماس، و تعیین نهاد جایگزین برای اداره این منطقه است.
هرچند جرارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، روز شنبه در تل‌آویو وعده داد که روز دوشنبه «جشن آزادی» برگزار خواهد شد، اما مقام‌های فلسطینی و ناظران منطقهای با دیده تردید به آینده نگاه می‌کنند.
به نوشته آسوشیتدپرس، حماس که پیشتر اعلام کرده بود آزادی آخرین گروگان‌ها را منوط به خروج کامل ارتش اسرائیل میداند، اکنون با تکیه بر تضمینهای ترامپ این شرط را به تعویق انداخته و در انتظار تحقق وعدههاست.
طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ خواستار حفظ یک منطقه حائل باریک در داخل خاک غزه توسط اسرائیل و کنترل «راهرو فیلادلفیا» در مرز غزه و مصر شده است؛ موضوعی که میتواند مانعی جدی در برابر دستیابی به صلح کامل باشد.
در همین حال، یکی از حساسترین محورهای توافق، موضوع خلع سلاح حماس است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بارها تاکید کرده تا زمانی که توان نظامی حماس از جمله شبکه تونلها نابود نشود، عملیات پایان نخواهد یافت.
با این حال، به‌گزارش آسوشیتدپرس به نقل از منابع عربی مطلع از مذاکرات، احتمال دارد حماس با تحویل سلاحهای تهاجمی به یک کمیته مشترک فلسطینی-مصری موافقت کند.
در مورد ساختار حکومت پساجنگ نیز اختلافنظر جدی وجود دارد. اسرائیل خواهان حذف کامل نفوذ حماس در غزه است، اما همزمان با نقش یافتن تشکیلات خودگردان یا مسیر تشکیل دولت فلسطینی مخالفت میکند.
حماس نیز اعلام کرده حاضر است قدرت را به تکنوکراتهای فلسطینی واگذار کند، اما با حضور یک نهاد بینالمللی به رهبری تونی بلر – که در طرح ترامپ پیشبینی شده – مخالفت کرده و خواستار تصمیمگیری درونفلسطینی شده است.
آسوشیتدپرس مینویسد که برای مردم اسرائیل، آزادی گروگان‌ها اولویت اصلی است، و برای فلسطینیها در غزه، توقف بمباران و رسیدن کمکها حیاتی است.
با این حال، بسیاری از ساکنان غزه نگرانند که هرگونه بنبست در مذاکرات بهانهای برای آغاز مجدد حملات اسرائیل شود؛ بهویژه آنکه نتانیاهو و متحدانش همچنان از تداوم کنترل امنیتی بلندمدت بر غزه و حتی خروج «داوطلبانه» جمعیت فلسطینی سخن میگویند.
در پایان، آسوشیتدپرس هشدار داده که در صورت شکست مذاکرات یا طولانیشدن آن، غزه ممکن است وارد وضعیت بلاتکلیفی شود؛ با نیروهای اسرائیلی در بخش‌هایی از آن، حماس همچنان فعال، و مردمی که در پناهگاهها و چادرها بدون چشمانداز بازسازی بهسر میبرند.
