حزب وابسته به جریان اصلاحطلب خواستار «تغییر بنیادین» در سیاست خارجی ایران شد
در ادامه افزایش فشار جریانهای اصلاحطلب بر دولت برای بازنگری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در نامهای سرگشاده به مسعود پزشکیان، رئیس دولت، خواستار تغییر راهبردی در رویکرد ایران نسبت به ایالات متحده شد.
محمود واعظی، رییس دفتر حسن روحانی در دوره ریاست جمهوری گفت: «ادعای رییسجمهور آمریکا درباره نابودی صنعت هستهای جمهوری اسلامی چیزی جز توهم و نمایش تبلیغاتی نیست.»
او ادامه داد: «در سایر موضوعات نیز رفتارهای ترامپ بیش از آنکه نشانه سیاستورزی جدی باشد، رنگ و بوی نمایش دارد.»
دونالد ترامپ در ماههای گذشته، بارها بر نابودی تاسیسات فردو و نطنز بر اثر حملات آمریکا تاکید کرده است.
خبرگزاریها در ایران گزارش دادند که قانون الحاق جمهوری اسلامی به معاهده «کنوانسیون بینالمللی مقابله با تامین مالی تروریسم» (سیافتی) از سوی مسعود پزشکیان به دستگاههای اجرایی مرتبط ابلاغ شد.
پزشکیان در نامه سهشنبه ۲۹ مهر به قوه قضائیه، وزارت کشور، وزارت اطلاعات، وزارت دادگستری، وزارت امور خارجه، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی، قانون الحاق جمهوری اسلامی به این معاهده را که در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی تصویب شده است، ابلاغ کرد.
کنوانسیون سیافتی، کنوانسیون مکمل پالرمو است که برای جلوگیری از تامین مالی فعالیتهای تروریستی و تسهیل همکاری بینالمللی برای شناسایی و قطع منابع مالی تروریسم مصوب شده است.
جمهوری اسلامی سالها گروههایی مانند حماس و حزبالله لبنان را که در جامعه بینالمللی به عنوان گروه تروریستی شناخته میشوند، تامین مالی کرده است.
پیشتر مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی چهارشنبه ۹ مهر با پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم بهصورت مشروط موافقت کرده بود.
بر اساس مصوبه این مجمع، الحاق ایران به این کنوانسیون تنها در صورتی امکانپذیر خواهد بود که «مغایرتی با قانون اساسی و قوانین داخلی کشور» نداشته باشد. این تصمیم پس از ماهها بحث و بررسی و در فضایی متفاوت از زمان طرح اولیه لایحه اتخاذ شد.
اقدام مجمع، واکنش منفی خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، را به همراه داشت. فارس دهم مهر نوشت این اقدام، کشور را در «مسیر تاریخی اما پر از ابهام» قرار داده است.
به نوشته این رسانه، منتقدان هشدار دادهاند که پیامدهای این تصمیم برای امنیت ملی و حاکمیت ایران «بسیار سنگین و جبرانناپذیر» خواهد بود.
نامه پزشکیان در شرایطی ابلاغ شد که موضوع پیوستن جمهوری اسلامی به گروه ویژه اقدام مالی (افایتیاف) و اجرای توصیههای آن از سال ۱۳۹۵، یکی از مهمترین چالشهای سیاست داخلی و خارجی ایران بوده است.
جمهوری اسلامی در آن سال متعهد شد ۴۰ توصیه افایتیاف را اجرا کند و به همین دلیل از فهرست کشورهای مشمول اقدامات مقابلهای تعلیق شد. با این حال، به دلیل بلاتکلیفی در تصویب دو لایحه کلیدی – پالرمو و سیافتی – ایران در اسفند ۱۳۹۸ دوباره به فهرست سیاه بازگشت.
در سالهای بعد، این لوایح بارها میان مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص دست به دست شد، اما به سرانجام نرسید. کارشناسان در آن مقطع دلیل اصلی بازگشت ایران به لیست سیاه را همان بیتصمیمی و تعلل در تعیین تکلیف لوایح دانستند.
پیوستن به افایتیاف و سایر کنوانسیونهای مرتبط، از جمله وعدههای پزشکیان در آخرین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود.
او در مناظره ۲۹ خرداد ۱۴۰۳، همراه با مصطفی پورمحمدی، از پیوستن جمهوری اسلامی به افایتیاف حمایت کرد. محمدباقر قالیباف نیز با این موضع تلویحا موافقت داشت.
محمدرضا عارف، معاون اول دولت گفت: «اگر دشمن دوباره شیطنتی کرد، ما برای آن شرایط برنامه داریم و کاملا آماده هستیم و نیروهای مسلح هم سیلی محکمتری به دشمن خواهند زد.»
او اضافه کرد: «ما برنامه لازم را تهیه کردهایم و نگران خطای دشمن نیستیم.»
معاون اول پزشکیان افزود: «ما قبل از جنگ ۱۲ روزه به این نتیجه رسیدیم که باید در زمینه فناوریهای نوین اقدامات بیشتری انجام دهیم و در این سه چهارماه گذشته در این زمینه پیشرفتهای ناباورانهای داشتهایم البته باید این مسیر را دنبال کرده و باید فناوریهای پیشرفته را در اولویت قرار دهیم.»
یک معترض ایرانی که در جریان قیام زن، زندگی، آزادی مورد اصابت گلوله قرار گرفت، با بیش از ۸۰ گلوله سربی که در بدنش جا خوش کرده، دائما درد میکشد. او حالا با ترس از اخراج از ترکیه به ایران دستو پنجه نرم میکند؛ جایی که ممکن است با مجازاتی شدید روبهرو شود.
آریا استاد ابراهیمی ۲۲ ساله در گفتگو با ایراناینترنشنال توضیح داد که چگونه در جریان اعتراضات در شهر کردنشین مهاباد در پاییز ۱۴۰۱ از سوی نیروهای امنیتی به شدت زخمی شد و پس از تهدیدهای مکرر علیه خود و خانوادهاش مجبور به فرار از کشور شد.
او با بیان این که از سوی نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی زخمی شده است گفت: «آن روز، وقتی به جمعیت حمله کردند من به یک زن و پسر کوچکش کمک کردم فرار کنند. من جان آنها را نجات دادم، اما از فاصله نزدیک مورد اصابت گلوله قرار گرفتم و بهشدت مجروح شدم.»
ابراهیمی گفت که هر دو پایش مورد اصابت گلولههای ساچمهزنی قرار گرفته است.
او به ایراناینترنشنال گفت: «از آن جا که مهاباد تحت حکومت نظامی بود، آنها مرا به جای بیمارستان به یک روستا بردند و برخی از گلولهها را خارج کردند، اما حدود ۸۰ گلوله هنوز در بدنم باقیمانده است.»
او گفت، پزشکان بعدا تایید کردند که بسیاری از گلولهها در نزدیکی زانوها و رگهایش گیر کرده و جراحی را غیرممکن کردند.
ابراهیمی گفت: «درد هرگز متوقف نمیشود، وقتی میخوابم، اگر به پهلو بچرخم یا دستم را زیر سرم بگذارم، از درد بیدار میشوم. مثل این است که کسی سرنگی را در مچ دستم فشار میدهد.»
از اعتراض تا تبعید
قبل از قیام، ابراهیمی بوکسور و دوندهای بود که برای تحصیل در رشته حقوق آماده میشد. زندگی او روزی تغییر کرد که در مراسم تشییع جنازه زانیار ابوبکری، معترض کشته شده در یکی از خونینترین روزهای تظاهرات مهاباد، شرکت کرد.
او به یاد میآورد: «مردم مهاباد به طرز وحشیانهای مورد ضرب و شتم و تیراندازی قرار گرفتند. من نمیتوانستم بیتفاوت بمانم و کاری نکنم.»
پس از تیراندازی، او برای در امان ماندن از دستگیری، در خانهای امن پنهان شد.
نیروهای امنیتی چندین بار به خانه خانوادهاش حمله کردند و تهدید کردند که اگر تسلیم نشود، خواهر ۹ سالهاش را خواهند ربود.
او گفت: «آنها نیمهشب با اسلحه آمدند. خواهر کوچکم هنوز از ترس آن شبها بهبود نیافته است.»
در نهایت، او از ایران فرار کرد و به ترکیه پناهنده شد. اما به گفته او، حتی در آنجا نیز امنیت پیدا نکرده است.
وضعیت پناهندگی او لغو شده است و باید مرتبا به مقامات گزارش دهد، او میترسد که این روند در نهایت منجر به دستگیری و اخراجش شود.
ابراهیمی توضیح داد: «دولت ترکیه اقامت و وضعیت پناهندگی من را لغو کرد و حالا، از طریق یک وکیل، فقط دارم وقت میخرم. باید هر چند هفته یک بار برای امضا به اداره مهاجرت بروم و هر بار وحشتزدهام. دیدهام که چطور کسانی که مثل من پناهنده سیاسی هستند هنگام امضا دستگیر و به ایران بازگردانده شدهاند.»
او گفت که این ترس، زندگی روزمره را غیرقابل تحمل کرده است: «نمیتوانم بخوابم. میترسم که روزی به خانهام بیایند و مرا ببرند. اگر مرا برگردانند، حکمم اعدام خواهد بود. میدانم در ایران چه اتفاقی برایم خواهد افتاد.»
بحران رو به رشد برای پناهندگان ایرانی
مصیبت ابراهیمی بخشی از بحران گستردهتری است که پناهجویان ایرانی در ترکیه با آن مواجه هستند.
ایراناینترنشنال پیش از این گزارش داده بود که چگونه مخالفان سیاسی و معترضانی که از ایران فرار کردهاند، با خطر بازداشت، بدرفتاری و در برخی موارد اخراج مواجه میشوند.
در ماه ژانویه، ایراناینترنشنال سینا رستمی، پناهنده ۳۵ ساله ایرانی را که در یک اردوگاه اخراج از ترکیه نگهداری میشود، معرفی کرد.
رستمی که همچنین از معترضان سابق جنبش «زن، زندگی، آزادی» بود، گفت که مرتبا از سوی نگهبانانی که با باتوم به او ضربه میزدند، از خواب بیدار میشد و مجبور به زندگی در محلههای شلوغ و کثیف میشد.
رستمی در آن زمان گفت: «نحوه برخورد آنها با ما در اینجا طوری است که انگار ما انسان نیستیم.»
در ماه فوریه، ایراناینترنشنال در مورد ناهید مدرسی، پناهنده و فعال الجیبیتیکیو پلاس ایرانی، که پس از واگذاری مسئولیتهای پناهندگی سازمان ملل به آنکارا، وضعیت شخص تحت حفاظت خود را از دست داد، گزارشی منتشر کرد.
او گفت: «من خودم را پنهان میکنم چون از بیرون رفتن خیلی میترسم.»
وکلای حقوقی تخمین میزنند که وضعیت هزاران ایرانی که زمانی تحت حفاظت سازمان ملل بودند، لغو شده و آنها در معرض خطر بازداشت و اخراج قرار گرفتهاند.
این موارد در کنار هم، الگوی رو به رشدی از فشار بر پناهندگان ایرانی در ترکیه را نشان میدهند.
گروههای حقوق بشری هشدار میدهند که تبعیدیان سیاسی بدون حمایت رها میشوند و با احتمال بازگشت به ایران روبرو هستند، جایی که در معرض شکنجه، زندان یا اعدام قرار میگیرند.
آریا استاد ابراهیمی، علیرغم جراحات و عدم اطمینان، همچنان مصمم است که به صحبت کردن ادامه دهد.
او به آرامی گفت: «من هیچ جرمی مرتکب نشدهام. فقط آزادی میخواستم.»
مصطفا آلاحمد، کارگردان سینما، در واکنش به ویدیوی منتشرشده از مراسم عروسی دختر علی شمخانی، گفت که با دستور شمخانی در تیرماه ۱۴۰۱ بود که او و محمد رسولاف به خاطر بیانیهای در حمایت از مردم آبادان و محکومیت حادثه متروپل دستگیر شدند.
آلاحمد در یادداشتی تازه همچنین به سخنان علی شمخانی پس از جنگ ۱۲ روزه اشاره کرد که پس از حمله اسرائیل به نهادها و فرماندهان جمهوری اسلامی در گفتوگو با صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفته بود: «اجازه ندهیم اختلافی هرچند کوچک به هر دلیل ما بین ما و ایرانیان ایجاد شود.»
او با انتقاد از این جمله نوشت: «در شرایطی که کشور در وضعیت جنگی است و شمخانی در موقعیتی آشفته سخن میگوید، ذهن ناخودآگاه او نظام را از مردم جدا کرده است.»
این کارگردان همچنین به اتهامهای مالی و امنیتی اطرافیان شمخانی اشاره کرد و گفت: «در همان زمان، دو معاون شمخانی به اتهام جاسوسی برای بریتانیا تحت تعقیب قرار گرفتند. همچنین مشخص شد موعود شمخانی، برادرزاده او، با حسین عبدالباقی، سازنده متروپل، در ارتباط بوده است. موعود شمخانی ۲۷ ساله به فسادهای مالی گسترده در منطقه اروند متهم بود و علی شمخانی، عضو هیئتمدیره منطقه آزاد اروند، او را نماینده خود در آن منطقه کرده بود.»
به گفته آلاحمد، شمخانی همچنین پروژههای عمرانی آبادان و خرمشهر را به یکی از بستگان خود به نام ناجی شمخانی واگذار کرده و برادر دیگرش، عبدالعظیم شمخانی، در ۲۵ سالگی و با مدرک دیپلم مدیر زیباسازی اهواز شده است.
این حزب تاکید کرده است که پس از ۴۷ سال تقابل و سیاستهای «آرزومحور و ایدئولوژیک»، زمان آن فرا رسیده تا جمهوری اسلامی با «واقعگرایی و عقلانیت» مسیر تازهای در روابط خارجی خود انتخاب کند.
در این نامه که به امضای آذر منصوری، دبیرکل حزب اتحاد ملت رسیده، آمده است: «نبود یک راهبرد مشخص و آیندهنگر در سیاست خارجی، بهویژه در قبال آمریکا، موجب از دست رفتن فرصتهای تاریخی و افزایش هزینههای ملی شده است.» حزب از دولت خواسته است با تدوین «نقشه راه روشن» برای روابط تهران و واشینگتن، از واکنشهای مقطعی و سیاستهای انفعالی فاصله بگیرد و به سمت دیپلماسی خلاق و اعتدالگرایانه حرکت کند.
حزب اتحاد ملت همچنین با انتقاد از عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت پزشکیان، گفته است در شرایطی که کشور بیش از هر زمان به «دیپلماسی خلاق» نیاز دارد، «نشانی از آن در رفتار سیاست خارجی دولت دیده نمیشود». این حزب در پایان ابراز امیدواری کرده که در دوران پزشکیان، فصلی تازه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی آغاز شود؛ فصلی که بر پایه «منافع ملی، عزت مردم و واقعگرایی سیاسی» بنا شود.
این جبهه در بیانیه ۲۶ مرداد خود از دولت خواسته بود با «اصلاح ساختار حکمرانی، حذف نظارت استصوابی، و پایان دادن به انزوای بینالمللی» زمینه گفتوگو و مصالحه ملی را فراهم کند. جبهه اصلاحات همچنین هشدار داده بود که در صورت ادامه وضعیت فعلی، تهدید فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی میتواند به بازگشت تحریمهای شورای امنیت و «رکودی عمیقتر از پیامدهای جنگ اخیر» بینجامد.
انتشار بیانیه جبهه اصلاحات در مردادماه با واکنش تند رسانههای «محافظهکار» روبهرو شد. روزنامه کیهان این بیانیه را «ترجمه اظهارات نتانیاهو» و نشانه «همسویی با اهداف غرب» خواند و خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، آن را «سند سرسپردگی به دشمنان خارجی» توصیف کرد.