خانواده اردلان قاسمی، از کشته‌شدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی»، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال بر دادخواهی در زمینه کشته شدن این معترض و مجازات عاملان قتل او تاکید کردند. بر اساس مدارک به دست آمده، این معترض از پشت هدف تیراندازی قرار گرفته و کشته شده است.
حامد بخشی، دانشیار پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد و وجیهه جلائیان بخشنده، استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه گلستان، در پژوهش خود مراجعه به فال‌گیر در بخشی از جامعه ایران را یک «مکانیسم فرهنگی برای مواجه با بلاتکلیفی و دغدغه‌های زندگی» توصیف می‌کنند.
یافته‌های این تحقیق در آخرین شماره نشریه «پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران» دانشگاه اصفهان منتشر شده است.
پژوهشگران برای بررسی دقیق‌تر پدیده فال‌گیری، بیش از هزار قطعه از گفت‌وگوهای یک فال‌گیر زن شناخته‌شده در نیشابور را ضبط و تحلیل کردند.
فال‌گیر چگونه مشکل را می‌سازد و امید می‌دهد؟
نتایج این مطالعه حاکی از آن است که ساختار گفت‌وگو در اتاق فال‌گیر طبق یک الگوی چهار مرحله‌ای شامل «شناسایی مشکل، پیشگویی، تجویز راهکار و ترسیم فرجام» پیش می‌رود.
در گام اول، فال‌گیر «با زبانی خاص و بیشتر انتزاعی» و با استفاده از اصطلاحاتی مانند «سنگینی»، «بسته شدن»، «چشم سنگین»، «گره افتادن در کار» و «شلوغی» که به‌صورت عینی مشاهده یا تجربه نمی‌شوند، مسائل را به گونه‌ای ترسیم می‌کند تا فضایی تهدیدآمیز برای مراجعه‌کننده پدید آید.
به تعبیر پژوهشگران، فال‌گیر از این طریق جایگاه خود را به‌عنوان «تنها فرد قادر در تشخیص و رفع این مشکلات» تثبیت می‌کند.
در گام دوم، مسائلی مهمی مانند ازدواج و تشکیل خانواده، فرزندآوری، کار، تحصیل، ثروت، و مشکلات قضایی و اداری محور پیشگویی‌ها قرار می‌گیرد؛ مسائلی که با «نیازها و دغدغه‌های اجتماعی و فردی» مراجعه‌کنندگان همخوانی دارد.
اغلب این پیشگویی‌ها «ترکیبی از هشدار و امید» است و آینده‌ای کم‌وبیش امیدوارکننده را پیش چشم مخاطب می‌گذارد.
برای نمونه، در یکی از جلسات، مرد ۵۸ ساله‌ای که نگران شغل خود است، از فال‌گیر این پیام را دریافت می‌کند: «کار جدیدی که شروع می‌کنه به نفعشه.» این نمونه‌ای از روایت‌های امیدبخش است که می‌تواند اضطراب فرد را کاهش دهد.
مرحله سوم «تجویز راهکار» است. در این مرحله، فال‌گیر با توصیه‌هایی مانند نذر، صدقه، دعا، صبر و احتیاط در برابر اطرافیان غیرقابل اعتماد، «احساس کنترل بر شرایط» را در مراجعه‌کننده تقویت می‌کند.
این توصیه‌ها به فرد این پیام را منتقل می‌کند که با چند عمل ساده می‌تواند مسیر زندگی خود را بهبود بخشد.
در مرحله چهارم، تقریبا همه فال‌ها با ترسیم «آینده‌ای مثبت» تمام می‌شوند و فالگو از این راه حس امید و اطمینان را در مشتریان خود تقویت می‌کند.
به گفته پژوهشگران، این وعده‌ها با «پاسخ به دغدغه‌های مشتریان، فال‌گیری را به‌عنوان راهکاری برای غلبه بر بلاتکلیفی و ناامیدی تثبیت می‌کنند و فالگو با ارائه تصویری روشن از آینده، مشتریان را به ادامه باور به توانایی‌های خود و هدایت او ترغیب می‌کند».
فال‌گیری، از خرافه تا «فناوری فرهنگی»
بخشی و جلائیان با اشاره به رونق فال قهوه و تاروت و همچنین فال‌گیری در پیام‌رسان تلگرام و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، این پدیده را صرفا «خرافی» نمی‌دانند.
آنها معتقدند در جامعه امروز ایران، فال‌گیری به «فناوری فرهنگی» تبدیل شده است؛ سازوکاری که در دل بحران اقتصادی، فشارهای اجتماعی و ناامنی‌ها، «نقش مهمی در پاسخ به نیازهای روانی، اجتماعی و وجودی مشتریان ایفا می‌کند».
به باور آنها، این یافته‌ها «نه‌تنها بازتاب‌دهنده دغدغه‌های مشتریان در زمینه‌هایی مانند ازدواج، فرزندآوری، کار و شغل، تحصیل، ثروت و مسائل قانونی است»، بلکه از «توانایی فالگو در شخصی‌سازی واگویه‌ها» بر اساس ویژگی‌های مشتریان و زمینه‌های فرهنگی-اجتماعی حکایت دارد.
پژوهشگران در پایان تاکید می‌کنند نتایج این تحقیق می‌تواند برای سیاست‌گذاری فرهنگی و اجتماعی قابل استفاده باشد.
به نوشته این دو پژوهشگر، از آنجا که «فال‌گیری با کاهش اضطراب و تقویت احساس کنترل» همراه است، نهادهای اجتماعی می‌توانند از همین سازوکار در برنامه‌های مشاوره روان‌شناختی و حمایت اجتماعی بهره ببرند.
بر این اساس، ایجاد فضاهایی که امکان گفت‌وگو و پاسخگویی به نیازهای عاطفی و وجودی افراد را فراهم کند، می‌تواند جایگزین مناسبی برای مراجعه به فال‌گیر باشد.
طبق یافته‌ها، عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان به فال‌گیری موثر هستند و در نتیجه، سیاست‌هایی که ناامنی معیشتی را کاهش دهند، در کاهش تقاضا برای فال‌گیری نیز نقش خواهند داشت.
شکارچی دوشنبه ۲۶ آبان در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا گفت این دستورالعمل پس از جمعآوری نظرات کارشناسان مختلف تنظیم شده و هدف آن، نصب دوربین در اتاقهای عمل به گونه‌ای است که «حریم خصوصی بیمار نیز حفظ شود».
او افزود: «این اقدام توسط ما پیش از هر گونه توسعهای در این زمینه مطرح و به وزارتخانه پیشنهاد شد. هدف ما از تدوین این دستورالعمل، رسیدگی به گزارشهای دریافتی درباره برخی افراد تکنیسین بوده که بدون مجوز اقدام به انجام عمل می‌کنند و پزشک نیستند.»
معاون نظام پزشکی با تاکید بر لزوم اعمال نظارت بیشتر در اتاقهای عمل، نصب دوربین را اقدامی «کاملا درست» بهمنظور «تحت کنترل» قرار دادن تمامی فرایندهای انجامشده حین جراحی خواند.
هشدار درباره احتمال نقض حریم خصوصی بیمار و پزشک
در ماههای گذشته، چندین گزارش رسانه‌ای و شهروندی درباره سپردن وظیفه و مسئولیت جراحی به رزیدنتها منتشر شده است.
کاربران شبکه‌های اجتماعی میگویند برخی پزشکان مشهور که دارای پست و سمت در ارکان حکومت جمهوری اسلامی نیز هستند، جراحی را به تکنسین‌ها میسپارند و تنها پایان کار را امضا می‌کنند.
با این حال، کیارش آرامش، پزشک و متخصص پزشکی اجتماعی و اخلاق زیستی، در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال، نصب دوربین در اتاقهای عمل برای مقابله با چنین پدیدهای را «نقض کامل حریم خصوصی بیمار و پزشک» توصیف کرد.
او توضیح داد: «وقتی افرادی در وزارت بهداشت به این ویدیوها دسترسی داشته باشند، دیگر نمیتوان حفاظت از آن را کنترل کرد؛ بنابراین زمینه سوءاستفاده فراهم میشود.»
علی القاصی مهر، رییس کل دادگستری استان تهران، ۲۴ آبان از سازمان نظام پزشکی خواست اسامی پزشکان و افراد متخلفی که در زیرزمینها و مکانهای غیربهداشتی، بدون مجوز و حتی با سوءاستفاده از نام پزشکان خارجی اقدام به جراحی می‌کنند، «بدون استناد به کمبود نیرو» به قوه قضاییه معرفی کند.
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با اشاره به این دستور گفت در گام نخست، برخی «ارائهدهندگان خدمات سلامت از جامعه پزشکی» مرتکب تخلف شده‌اند و پرونده آنها هماکنون در حال رسیدگی است.
شکارچی افزود بخش دوم این مشکل به «دخالتهای غیرمجاز» افرادی خارج از جامعه پزشکی، از جمله برخی آرایشگران، مربوط میشود که بدون صلاحیت در امور درمانی فعالیت می‌کنند.
آرامش با اشاره به این بحران به ایران‌اینترنشنال گفت: «تا زمانی که بنیاد اخلاقی جامعه متحول نشده و یک سازمان نظام پزشکی مستقل و نه نیمهدولتی شکل نگرفته است، این مشکل برطرف نخواهد شد.»
در این گزارش که دوشنبه ۲۶ آبان منتشر شد، آمده است: «چرخی در بازار ناصرخسرو نشان می‌دهد که در کمتر از ۱۰ دقیقه میتوان به انواع و اقسام داروهای اعصاب و روان دسترسی پیدا کرد. ویاس، ریتالین، دیازپام، زولپیدوم، میدازولام و دهها داروی دیگر که با قیمتهای باورنکردنی به فروش میرسند، از ورقی دو تا پنج میلیون تومان.»
این گزارش بر پایه گفت‌وگو با مصرفکنندگان داروها، روانپزشکان، پرستاران بخشهای مسمومیت در بیمارستانهای اصلی تهران و همچنین صاحبان داروخانهها تهیه شده است.
یک پرستار در مصاحبه با شرق گفت: «تقریبا هیچ شیفتی بدون حداقل یک مراجعه سوءمصرف داروی روان تمام نمیشود.»
یک روانپزشک نیز که نامش فاش نشده، از نبود آمار و اطلاعات جدید در زمینه سوءمصرف داروها و اعتیاد خبر داد.
او به شرق گفت: «داروهای مرتبط با اختلالات روان مثل ویاس از آنجایی که در دسته آمفتامینها قرار میگیرند، قابلیت سوءمصرف نیز در آنها وجود دارد.»
نشئگی با داروها
سوگل، یکی از مصرفکنندگان این داروها که هنوز وارد دهه سوم زندگیاش نشده، در مصاحبه با شرق گفت عوارض متعدد سوءمصرف این داروها را در میان دوستانش دیده و «آن را زندگی کرده» است.
او توضیح داد که «هر چندوقت یکبار مصرف این داروها متنوعتر میشود» و حتی برخی داروهای ویژه بیماران سرطانی به‌دلیل ایجاد «یک نوع نشئگی خوشایند»، از سوی گروهی از جوانان مورد استفاده قرار میگیرند.
سوگل به افزایش مصرف برخی داروهای خوابآور در میان نوجوانان و جوانان اشاره کرد و افزود مشکل اصلی این داروها این است که در ابتدای مصرف فرد احساس بهبود می‌کند، اما با گذشت زمان و عادت بدن به دارو، اثر آن کاهش مییابد و وضعیت روانی فرد بهمراتب بدتر از قبل میشود و «در موقعیتهایی تصمیمهای ناگهانی خطرناکی میگیرند».
او همچنین تاکید کرد پزشکان این نوع داروها را «بهراحتی تجویز می‌کنند».
در ساله‌ای اخیر گزارشهای مختلفی از افزایش بیماریهای مربوط به اعصاب و روان در ایران منتشر شده است.
دادههای رسمی نشان میدهند حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت ایران با نوعی اختلال روانی مواجه هستند و فشارهای مزمن اقتصادی و اجتماعی، وضعیت روان جمعی را در مرحله هشدار قرار داده است.
کارشناسان، عواملی چون محدودیتها و فشارهای اجتماعی، تحریمهای اقتصادی فلجکننده، بیثباتیهای سیاسی و حتی جنگ را در ایجاد چنین شرایطی موثر میدانند.
همچنین در ساله‌ای اخیر، آمار اقدام به خودکشی در ایران رشد قابل توجهی داشته است.
کارشناسان توصیه می‌کنند اگر با فرد یا افرادی روبهرو شدید که از جملات یا عباراتی حاکی از افسردگی یا تمایل به پایان دادن به زندگی استفاده می‌کنند، از آنها بخواهید با پزشک معتمد، مراکز تخصصی حمایت روانی یا فردی مورد اعتماد درباره نگرانیهای خود گفت‌وگو کنند. اگر خودتان به خودکشی فکر میکنید، در ایران میتوانید با اورژانس اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.
خانواده قاسمی دوشنبه ۲۶ آبان به ایران‌اینترنشنال گفت که سه سال بعد از کشته شدن فرزندشان، عامل و آمر این قتل هنوز مشخص و مجازات نشده است.
تیراندازی از پشت
اردلان قاسمی، ۴۴ ساله و اهل گیلانغرب، شامگاه پنج‌شنبه ۱۹ آبان ۱۴۰۱ حوالی ساعت ۱۲، در شهر کرمانشاه هدف تیراندازی نیروهای وابسته به حکومت قرار گرفت و جان خود را از دست داد.
بر اساس جواز دفن صادر شده برای او، قاسمی از ناحیه کمر هدف دو گلوله قرار گرفته که هر دو از شکم او خارج شده‌اند و یک گلوله نیز به کتف او اصابت کرد.
به گفته نزدیکان، شب حادثه، او همراه یکی از دوستانش هنگام شعارنویسی هدف تیراندازی مستقیم قرار گرفت و حدود دو ساعت و نیم پس از تیراندازی، جان باخت.
بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی نزدیکان او، قاسمی پیش‌تر در تهران با گلوله ساچمه‌ای زخمی و بازداشت شده بود و پس از آزادی به کرمانشاه بازگشته بود.
گرفتن پول و تعهد کتبی از خانواده
نزدیکان این خانواده گزارش داده‌اند تحویل پیکر او به خانواده منوط به پرداخت مبلغی از سوی آنان شده بود.
پیکر این معترض در تاریخ ۲۱ آبان ۱۴۰۱ تحت تدابیر امنیتی و پس از اخذ تعهد کتبی از خانواده، در آرامستان طاقیل گیلانغرب به خاک سپرده شد.
خانواده قاسمی به‌دلیل فشارهای امنیتی امکان انتشار آزادانه عکس و فیلم از مراسم را نداشتند.
خیزش «زن، زندگی آزادی» سال ۱۴۰۱ در واکنش به کشته شدن مهسا ژینا امینی به دست ماموران گشت ارشاد در سراسر ایران به راه افتاد.
فریاد «مرگ بر خامنه‌ای» و اعتراض علیه جمهوری اسلامی در خیابان‌ها بلند بود و شعارنویسی نیز به عنوان بخشی از خیزش انقلابی در بسیاری از شهرها رواج داشت.
در گزارشی کشته‌شدن ۵۵۱ معترض، از جمله ۶۸ کودک و ۴۹ زن را در این دوره اعتراضی، مستندسازی کرده است.
طبق این گزارش، دستکم ۲۲ تن از معترضان، از جمله چهار کودک و هشت زن، با خودکشی یا مرگی مشکوک جانشان را از دست داده‌اند.
حکومت با بازداشتهای گسترده، تعدادی از معترضان زندانی را اعدام کرد و آمران و عاملان کشتار معترضان مجازات نشدند.
فشار بر خانوادههای کشته‌شدگان
پیش‌تر گزارشهای بسیاری از ادامه فشار بر خانوادههای دادخواه منتشر شده و بسیاری از آسیبدیدگان به جای دسترسی به خدمات درمانی و جبران خسارت، تحت فشارهای نهادهای امنیتی قرار گرفتهاند.
کمیته مستقل حقیقتیاب سازمان ملل، آذر ماه ۱۴۰۳ اعلام کرد بازماندگان و آسیبدیدگان سرکوب خشونتآمیز جنبش «زن، زندگی، آزادی» از سوی حکومت ایران، به دسترسی به حقیقت، عدالت و پاسخگویی در مورد نقض حقوق بشر و جنایات علیه بشریت نیاز فوری دارند.
سوم آذر ۱۴۰۱ شورای حقوق بشر سازمان ملل در نشستی ویژه درباره سرکوب خیزش انقلابی ایرانیان به دست جمهوری اسلامی، قطعنامهای را به تصویب رساند که بر اساس بندی از آن، یک کمیته حقیقتیاب بینالمللی درباره اعتراضات ایران تشکیل شد.
شورای حقوق بشر سازمان ملل وظایفی را بر عهده کمیته حقیقتیاب قرار داده که شامل بررسی کامل و مستقل موارد نقض حقوق بشر به ویژه در مورد زنان و کودکان ایرانی در جریان اعتراضات سراسری، بررسی شکایتها و تخلفات و جمعآوری، تجزیه و تحلیل شواهد مربوط به آنها و حفظ شواهد میشود.
