در سی‌امین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (کاپ۳۰) در بلم برزیل، بیش از ۳۰ کشور هشدار دادند اگر برنامه‌ای مشخص برای کنار گذاشتن نفت، گاز و زغال‌سنگ در متن نهایی گنجانده نشود، توافق پایانی ممکن است شکست بخورد. همزمان پیش‌نویس توافق پایانی بدون اشاره به سوخت‌های فسیلی منتشر شد.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ آبان اعلام کرد سازمان ملل متحد پیش‌نویس جدید توافق اجلاس اقلیمی کاپ۳۰ را منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش، در پیش‌نویس جدید اشاره‌ای به سوخت‌های فسیلی دیده نمی‌شود؛ موضوعی که می‌تواند مناقشات میان کشورهای حاضر در این کنفرانس را افزایش دهد.
نشست اقلیمی کاپ۳۰ در شهر بلم، در گرما و رطوبت حاشیه جنگل آمازون، به نقطه تنش جدی رسیده است.
نشریه ایتالیا اینفورما در گزارشی نوشت بیش از ۳۰ کشور اروپایی، آمریکای لاتین و دولت‌های کوچک آسیب‌پذیر، در نامه‌ای رسمی به ریاست برزیلی کنفرانس اعلام کرده‌اند پیش‌نویس فعلی توافق «هیچ اشاره‌ای به برنامه خروج از سوخت‌های فسیلی ندارد» و به حداقل معیارهای قابل قبول برای یک توافق معتبر هم نزدیک نیست.
این کشورها هشدار داده‌اند بدون تعیین یک مسیر مشخص برای کاهش و حذف تدریجی نفت، گاز و زغال‌سنگ، نتیجه کاپ۳۰ تنها به «مجموعه‌ای از نیت‌های کلی» محدود می‌شود.
یک مذاکره‌کننده اروپایی گفته است این متن را نمی‌توان برای تصویب به پارلمان‌ها ارائه کرد و در صورت ادامه وضعیت فعلی، احتمال رد پیش‌نویس و آغاز بن‌بستی طولانی و جدی وجود دارد.
کشورهای پیش‌برنده نقشه راه
در کنار اتحادیه اروپا، کشورهایی مانند کلمبیا، فرانسه، آلمان، بریتانیا، اسپانیا، سوئد، کاستاریکا، شیلی و شماری از دولت‌های جزیره‌ای که با بالا آمدن آب دریا و فرسایش سواحل درگیرند، از تدوین یک نقشه راه جهانی برای «گذار منصفانه و تدریجی از سوخت‌های فسیلی» حمایت می‌کنند.
به گفته هیات‌های حاضر، بیش از ۸۰ کشور از این رویکرد حمایت کرده‌اند.
ایرنه ولس تورس، وزیر محیط زیست کلمبیا، در بلم گفت: «هدف این نیست که هر توافقی امضا شود؛ هدف دستیابی به نتیجه‌ای متناسب با بحران اقلیمی است. یک متن خالی و مبهم، شکست قطعی دیپلماسی اقلیمی خواهد بود.»
مخالفت قدرت‌های نفتی
در مقابل، محور کشورهای تولیدکننده سوخت فسیلی، از عربستان سعودی و روسیه گرفته تا هند و برخی اعضای گروه کشورهای در حال توسعه، با هرگونه اشاره صریح به «خروج» یا «کاهش اجباری» مصرف نفت و گاز مخالفت می‌کنند.
این کشورها می‌گویند جهان توسعه‌یافته نباید با تعیین مسیر خروج از سوخت فسیلی، مانع رشد اقتصادی کشورهای دیگر شود.
یک مذاکره‌کننده این گروه گفته است: «نمی‌توانیم معاهداتی را امضا کنیم که انگار فقط برای تعطیلی پالایشگاه‌های اروپا نوشته شده‌اند، در حالی‌که بسیاری از مردم ما هنوز به انرژی قابل اتکا دسترسی ندارند.»
سایه دوبی و هدف ۱.۵ درجه
بحث‌ها در بلم ادامه همان نزاع کاپ۲۸ در دوبی است؛ جایی که نزدیک به ۲۰۰ کشور توافق کردند «از سوخت‌های فسیلی فاصله بگیرند» اما هیچ تاریخ و برنامه‌ای در متن گنجانده نشد.
نهادهای علمی و سازمان ملل بارها تاکید کرده‌اند بدون کاهش سریع مصرف نفت، گاز و زغال‌سنگ، هدف محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه عملا غیرممکن می‌شود.
چالش‌های دولت لولا
اگرچه لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا، رییس‌جمهوری برزیل، خود از طرفداران نقشه راه جهانی خروج از سوخت فسیلی است اما دولت او به دلیل مجوزهای نفتی جدید در ساحل آمازون تحت انتقاد شدید قرار دارد.
فعالان محیط زیست می‌گویند برزیل نمی‌تواند هم «پایتخت اقلیم جهان» باشد و هم پروژه‌های حفاری در مناطق حساس را گسترش دهد.
تهدید به خروج، آتش‌سوزی و فشار فزاینده
همزمان با انتشار نامه کشورهای معترض، پنجشنبه آتش‌سوزی در مرکز همایش‌ها جلسه‌های کاپ۳۰ را برای چند ساعت متوقف کرد.
آندره کورئا دو لاگو، رییس برزیلی کاپ۳۰، گفته است هیچ متن کاملی وجود ندارد اما کنفرانس نمی‌تواند نتیجه‌ای عقب‌تر از تصمیمات گذشته ارائه کند.
ناظران می‌گویند نتیجه بلم فراتر از یک توافق فنی است: آزمونی برای اعتبار کل روند سازمان ملل در حوزه اقلیم.
اگر کاپ۳۰ در قلب آمازون نتواند مسیر خروج از به‌کار‌گیری سوخت‌های فسیلی را مشخص کند، شکاف بی‌اعتمادی میان کشورهای آسیب‌پذیر و تولیدکنندگان بزرگ بیشتر خواهد شد.
این رسانه پنجشنبه ۲۹ آبان نوشت که گسترش جنگ در سودان طی هفتههای اخیر، بهویژه تصرف شهر الفاشر به دست نیروهای پشتیبانی سریع، پای تعدادی از رقبای منطقهای، از جمله «جمهوری اسلامی، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، ترکیه، مصر و اسرائیل» را به یک «رقابت نیابتی» کشانده است.
رقابتی که به نوشته این رسانه نزدیک به جریانهای سنتی-مذهبی محافظهکار در آمریکا، می‌تواند «موازنه قدرت در دریای سرخ را دگرگون کند.»
در بخشی از گزارش واشینگتنتایمز آمده است: «امارات متحده عربی، یکی از متحدان کلیدی آمریکا در خاورمیانه، به حمایت مالی و تسلیحاتی از نیروهای پشتیبانی سریع متهم شده است. ارتش سودان نیز هرچه بیشتر به تسلیحاتی که جمهوری اسلامی در اختیار آن میگذارد متکی شده و این وضعیت یک نبرد نیابتی پیچیده میان جمهوری اسلامی، آمریکا و متحدانش ایجاد کرده است.»
همزمان با گسترش روابط نظامی ایران با ارتش رسمی سودان، نیروهای پشتیبانی سریع هم به تسلیحات پیشرفتهتر اروپایی و روسی دست یافته است.
نیروهای پشتیبانی سریع که از آوریل ۲۰۲۳ در حال نبرد با ارتش سودان هستند، چهارم آبان شهر الفاشر را تصرف کردند و پس از محاصرهای ۱۸ ماهه، ارتش را از آخرین پایگاهش در منطقه دارفور غربی بیرون راندند.
پس از سقوط شهر، گزارشهایی از اعدامهای میدانی، خشونت جنسی، حمله به نیروهای امدادرسان، غارت و آدمربایی منتشر شده است.
نیروهای پشتیبانی سریع یک گروه شبهنظامی است که سال ۲۰۱۳ از باقیمانده شبهنظامیان جَنجَوید تشکیل شد. شبهنظامیان جَنجَوید در جریان نسلکُشی دارفور برای حکومت وقت سودان میجنگیدند و مسئول مستقیم جنایتها علیه غیرنظامیان شناخته شده‌اند.
دولت سودان در سال ۲۰۱۳ این گروه را برای مقابله را گروههای شورشی در منطقه دارفور تشکیل داد اما روند تنشها در این کشور به سمتی رفت که نیروهای پشتیبانی سریع از سال ۲۰۲۳ تا کنون با نیروهای مسلح سودان در جنگاند.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، چهارشنبه اعلام کرد که به درخواست محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان، برای پایان دادن به درگیریهای سودان وارد عمل خواهد شد.
وبسایت اکسیوس با استناد به پیشنویسی که به دست آورده، گزارش داد طرح صلح دونالد ترامپ برای پایان جنگ اوکراین شامل یک تضمین امنیتی بیسابقه است که آمریکا و متحدان اروپایی را موظف می‌کند هر حمله آینده روسیه به اوکراین را «حملهای علیه کل جامعه فراآتلانتیک» تلقی کنند؛ مشابه ماده ۵ ناتو. این تضمین امنیتی برای مدت ۱۰ سال اعتبار دارد و با توافق طرفین تمدید می‌شود.
این سند که در کنار یک طرح ۲۸ مادهای دیگر از سوی «دن دریسکول» مقام ارتش آمریکا به ولودیمیر زلنسکی ارائه شده، تصریح می‌کند هر «حمله عمدی، گسترده و پایدار» روسیه بر فراز خط آتش‌بس می‌تواند به واکنش نظامی، اقتصادی یا دیپلماتیک آمریکا و اروپا منجر شود. بر اساس این چارچوب، ناتو و اتحادیه اروپا نیز به‌عنوان امضاکنندگان در کنار اوکراین، آمریکا و روسیه ذکر شده‌اند.
به نوشته اکسیوس، این تضمین امنیتی در حالی ارائه شده که طرح ترامپ از زلنسکی می‌خواهد سرزمین بیشتری نسبت به آنچه اکنون به تصرف روسیه درآمده است، به این کشور واگذار کند. همچنین اوکراین باید بپذیرد که با رفع تحریمهای جهانی علیه روسیه و اعطای عفو بابت ارتکاب جنایتهای جنگی، مقدمات بازگشت روسیه به جامعه جهانی فراهم شود.
بر اساس نسخهای از پیش‌نویس که اکسیوس مشاهده کرده است، کل منطقه دونباس تحت کنترل روسیه قرار میگیرد، خطوط کنونی در خرسون و زاپوریژیا تثبیت می‌شود، ک منطقه غیرنظامی میان دو طرف ایجاد می‌شود، هیچ نیروی ناتو در خاک اوکراین مستقر نمی‌شود، و شمار نیروهای ارتش اوکراین به ۶۰۰ هزار نفر محدود خواهد شد.
فرصت بزرگ یا تله سیاسی؟
یک مقام ارشد کاخ سفید اصالت سند را تایید و اعلام کرده است که طرح باید با همراهی شرکای اروپایی بررسی شود. این مقام افزود دولت ترامپ این تضمین امنیتی را یک «پیروزی بزرگ» برای زلنسکی و امنیت بلندمدت اوکراین میداند.
اما این پیشنهاد می‌تواند ترامپ را با واکنش بخشهایی از پایگاه سیاسیاش که به شعار «اول آمریکا» باور دارند روبهرو کند؛ زیرا در عمل آمریکا را موظف می‌کند در صورت حمله مجدد روسیه، به دفاع نظامی از اوکراین برخیزد.
مسیر مذاکرات
به گفته مقامات آمریکایی، استیو ویتکاف، نماینده ترامپ هفته گذشته با مشاور امنیت ملی اوکراین، روستم اومروف، درباره این تضمین امنیتی مذاکره کرده و نسخه مکتوب آن پنجشنبه به دست زلنسکی رسیده است.
این طرح، در صورت توافق، یکی از نقاط عطف مهم در جنگ اوکراین خواهد بود؛ تقاطعی میان واگذاری بخشهایی از خاک کشور و بهدست آوردن قویترین تضمین امنیتی که تاکنون از سوی دولت ترامپ مطرح شده است.
به گزارش رویترز، نتایج تحقیق «مرکز توسعه جهانی» که پنجشنبه ۲۹ آبان منتشر شد، نشان میدهد که سیاستهای اخیر ۳۸ اقتصاد بزرگ دنیا چطور بر ابعاد گوناگونی از توسعه نظیر سرمایهگذاری، مهاجرت، حمایتهای مالی، تجارت، محیط زیست، سلامت، فناوری و امنیت در کشورهای فقیر اثر میگذارد.
سوئد، آلمان، نروژ و فنلاند جای خود را در بالای این فهرست حفظ کرده‌اند و بریتانیا در رتبه پنجم قرار گرفته است. البته پس از تنظیم این فهرست، بریتانیا اعلام کرد که ۴۰ درصد از کمکهای خود را کم کرده است و انتظار میرود جایگاه این کشور در فهرست افت کند.
افت جایگاه آمریکا
در این بین، آمریکا با افت دو پلهای، در رتبه ۲۸ قرار گرفته است، هر چند این رتبهبندی، کاهش چند میلیارد دلاری کمک های آمریکا پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ را بازتاب نمیدهد.
یان میشل ، یک مقام مرکز توسعه جهانی در این مورد گفت: «تغییراتی که دولت ترامپ ایجاد کرد، بسیار قابل توجه است.»
این فهرست پیش از برگزاری نشست گروه ۲۰ در آفریقای جنوبی منتشر شده است، جایی که قرار است ریاست این گروه به آمریکا منتقل شود.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده که مخالف مشارکت حداکثری کشورش در بخش توسعه بینالمللی است و آژانس توسعه بینالمللی آمریکا به دستور او تعطیل شد، اعلام کرده است که در نشست آفریقای جنوبی شرکت نخواهد کرد.
آژانس توسعه بینالمللی آمریکا یا یواِساِید یک نهاد دولتی قدیمی در آمریکا و مسئول اجرای برنامههای کمکرسانی خارجی، توسعه اقتصادی و کمکهای بشردوستانه در کشورهای مختلف جهان بوده است.
حوزه کاری یواساید وسیع بود و از امدادرسانی در جنگ اوکراین و ایجاد صلح در سومالی گرفته تا نظارت بر بیماریها در کامبوج، تلاشهای واکسیناسیون در نیجریه، پیشگیری از اچآیوی در اوگاندا و کمک به سلامت مادران در زامبیا را در کنار طیف گستردهای از برنامههای دیگر پوشش میداد.
در حال حاضر برخی از اقدامات این سازمان در بدنه وزارت خارجه آمریکا دنبال می‌شود، اما تعداد کارمندان آن بهشدت کاهش یافته و بخش بزرگی از فعالیتهایش متوقف شده است.
افزایش بودجه دفاعی عامل کاهش کمک به توسعه
بسیاری از کشورها سهم خود در کمکهای بینالمللی را به دلیل افزایش بودجه دفاعی کاهش داده‌اند.
یان میشل گفت که البته نقاط روشنی هم در این فهرست وجود دارد. به گفته او، بیش از سهچهارم کشورها، تولید آلایندههای خود را در فاصله سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ کاهش داده‌اند و کشورهای بیشتری میزبان مهاجران و پناهجویان شده‌اند.
بنا به اعلام «مرکز توسعه جهانی»، در حالی‌که در حوزه محیط زیست و مهاجرت پیشرفتهایی وجود داشته، صادرات اسلحه، یارانه سوخت فسیلی و موانع تجاری افزایش داشته که از عقبگرد حکایت دارد.
طرحی با عنوان «سی-۲۵۷» که دوشنبه ۲۶ آبان نخستین مرحله بررسی را در مجلس عوام کانادا پشت سر گذاشت، به ابتکار رومن بیبر، نماینده حوزه «یورک سنتر» از حزب محافظهکار، تدوین شده است.
این طرح با هدف اصلاح قانون کیفری ارائه شده و ترویج آگاهانه فعالیتها یا ایدئولوژی گروههای تروریستی فهرستشده را ممنوع و قابل پیگرد کیفری می‌کند؛ روندی که به نوشته روزنامه «تورنتو سان» پس از «حملات تروریستی حماس» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در تجمعات و فضای عمومی کانادا شدت گرفته است.
گروههای یهودی، از جمله «بِنای بریت» کانادا، از این اقدام حمایت کرده‌اند. ریچارد رابرتسون، یکی از مسئولان این سازمان، با اشاره به افزایش افراطگرایی در سالهای اخیر، گفت: «در کانادا شاهد عادیسازی تمجید از اقدامات و ایدئولوژی گروههای تروریستی هستیم. هر قانونی که بتواند ترویج چنین جریانهایی را جرمانگاری کند، به مقابله با موج رو به رشد افراطگرایی کمک خواهد کرد.»
نمادهای تروریستی در تجمعهای ضداسرائیلی
بهگفته ناظران، در بسیاری از «تجمعهای ضداسرائیلی» و برنامههای «گروههای چپ افراطی»، شرکتکنندگان با در دست داشتن پرچمها، پلاکاردها و حتی پوشیدن لباسهایی که به گروههای ممنوعهای چون حماس، حزبالله یا «شبکه همبستگی زندانیان فلسطینی» اشاره دارد، در عمل این گروهها را تبلیغ می‌کنند.
در مراسم برافراشتن پرچم فلسطین در شورای شهر تورنتو در روز دوشنبه، ویدئویی از زنی با چفیه قرمز منتشر شد که رو به دوربین می‌گفت «حماس را دوست دارم» و علامت مثلثی مربوط به نشانهگذاری اهداف حملات حماس را نشان میداد.
او همچنین ادعا کرد: «همه گروگانهای شما حماس را دوست دارند.»
در رویدادی دیگر در اتاوا، تصاویر برخی راهپیمایان با لباسها و سربندهای مرتبط با حماس نگرانی شهردار پایتخت، مارک ساتکلیف، را برانگیخت، اما پلیس اتاوا گفت در بررسیهایش به این نتیجه رسیده است که «مشکلی در این لباسها» دیده نمی‌شود.
افزایش کمسابقه یهودستیزی
به نوشته تورنتو سان، کانادا از زمان حملات هفتم اکتبر با موجی فزاینده از یهودستیزی مواجه است؛ از تجمعات مکرر علیه کسبوکارهای یهودی تا راهپیماییهای ارعابآمیز در محلههای یهودینشین.
طبق گزارش سالانه بِنای بریت کانادا، میزان رخدادهای یهودستیزانه نسبت به سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۲۲ درصد افزایش یافته است.
شهریور گذشته، دولت کانادا ورود گروه رپ ایرلندی «نیکپ» را به دلیل «تمجید از سازمانهای تروریستی» ممنوع اعلام کرد. این گروه که قرار بود چهار کنسرت در تورنتو و ونکوور برگزار کند، به گفته دولت لیبرال کانادا به ترویج نفرت و خشونت متهم است.
در تابستان سال جاری مارک کارنی، نخستوزیر کانادا، در یک نشست خبری در کنار آنیتا آناند، وزیر خارجه کشورش، اعلام کرده بود که دولت کانادا قصد دارد در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر، فلسطین را به‌عنوان یک کشور مستقل بهرسمیت بشناسد.
خرداد سال گذشته نیز دولت کانادا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروههای تروریستی خود قرار داد.
بر اساس قانون کیفری کانادا، پلیس این کشور می‌تواند علیه افرادی که در «حمایت مالی یا مادی» سازمانهای تروریستی دست دارند، اعلام جرم کند و بانکها نیز میتوانند حساب بانکی آنها را مسدود کند.
کریستینا هایوویشین، معاون نماینده دائم اوکراین در سازمان ملل متحد که به نمایندگی از کشورش در نشست مشورتی شورای امنیت درباره بحران روسیه و اوکراین سخن می‌گفت، تاکید کرد که کی‌یف «محدود شدن توانایی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی و نقض حاکمیت خود» را تحمل نمی‌کند.
این جلسه ذیل دستور کار «حفظ صلح و امنیتِ اوکراین» برنامه‌ریزی شده بود.
این سخنان ساعاتی پس از آن بیان شد که اوکراین طرح صلح تازه واشینگتن را دریافت کرد.
خبرگزاری رویترز در این باره نوشت که زلنسکی پس از گفت‌وگو با یک مقام ارشد ارتش آمریکا برای «همکاری با واشینگتن روی طرح تازه آمریکا برای پایان دادن به جنگ اوکراین آماده است.»
بر اساس این گزارش، رییس‌جمهوری اوکراین انتظار دارد که طی روزهای آینده درباره این طرح با دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، گفت‌وگو کند.
دولت ترامپ از مقامات اوکراین خواسته است این طرح را که شامل واگذاری بخشی از سرزمین به روسیه و کاهش اندازه نیروهای مسلح اوکراین است، بپذیرند.
پیش از سخنان نماینده اوکراین، نمایندگان کشورهای اروپایی چون دانمارک و اسلووانی، حملات روسیه به زیرساخت های انرژی اوکراین را محکوم کردند و آن را موجب فشار به کودکان و سالمندان دانستند.
نماینده فرانسه در شورای امنیت با تاکید بر لزوم برقراری آتش‌بس، از روسیه خواست که با حسن نیت وارد مذاکرات صلح شود.
نماینده بریتانیا هم ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، را متهم کرد که برای صلح با اوکراین جدی نیست.
کشورهای اروپایی در برابر طرحِ تازه مورد حمایت آمریکا مقاومت می‌کنند.
یک مقام آگاه به رویترز گفت که این طرح از کی‌یف می‌خواهد بخش بیشتری از سرزمین خود را واگذار کند و به‌طور جزئی خلع سلاح شود.
اوکراین مدت‌هاست که در برابر هر دو پیش‌شرط یادشده مقاومت کرده و بارها بر این تاکید کرده است که واگذاری سرزمین و صرف‌نظر از توانمندی‌های دفاع یا پذیرش محدودیت‌هایی در اندازه و توان نظامی برای این کشور غیرقابل پذیرش است.
خطر گسترش جنگ
نماینده آمریکا در نشست شورای امنیت سازمان ملل به تجاوز روسیه به حریم هوایی کشورهای عضو ناتو اشاره کرد و گفت که این موضوع خطر گسترش درگیری را به همراه دارد.
مایک والتز از روسیه خواست که حملات خود را متوقف کند و به همراه اوکراین به مذاکرات صلح بپیوندند.
او اضافه کرد: «نکته اصلی این است که هزینه جنگ برای همه طرف‌ها ویران‌کننده بوده و دیگر زمان پایان آن فرا رسیده است.»
نماینده روسیه در این نشست درخواست‌های اوکراین و اروپا برای صلح را ریاکارانه خواند.
واسیلی نبنزیا درباره حمله به غیرنظامیان اوکراینی گفت که اوکراین از غیرنظامیان به‌عنوان سپر انسانی استفاده می‌کند.
زلنسکی: به طرح صلح پاسخ سریع نمی‌دهیم
با وجود موضع قاطع نماینده اوکراین در شورای امنیت به مواردی که گفته می‌شود در طرح صلح دونالد ترامپ مطرح بوده است، رییس‌جمهوری اوکراین پاسخ سریع به این طرح صلح را رد کرد.
ولودیمیر زلنسکی شامگاه پنجشنبه در ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، با تایید دریافت طرح دونالد ترامپ برای صلح اوکراین و روسیه، گفت: «قرار نیست واکنشی تند و ناگهانی داشته باشیم. فعلا بر همکاری صادقانه و شفاف با آمریکا و متحدانمان در اروپا و دیگر نقاط جهان تمرکز داریم.»
او با بیان اینکه باور دارد آمریکا توان به واقعیت تبدیل کردن ایده صلح را دارد، گفت که قرار است در روزهای آینده با دونالد ترامپ صحبت کند.
