فرمان ترامپ برای محدودیت حق شهروندی از راه تولد، در دیوان عالی آمریکا بررسی میشود
دیوان عالی ایالات متحده آمریکا اعلام کرد ماه آینده درخواست دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، برای اجرای گسترده فرمان اجراییاش درباره محدود کردن حق خودکار شهروندی از طریق تولد را که با آرا دادگاه بدوی و تجدیدنظر فدرال متوقف شد، بررسی خواهد کرد.
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی خبر داد که شرکت فضایی اسپیسایکس به رهبری ایلان ماسک به همراه دو شریک فناوری خود، بهعنوان گزینههای اصلی برای تصدی بخشی کلیدی از پروژه سپر دفاع موشکی «گنبد طلایی» دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، مطرح شدهاند.
به گفته شش منبع آگاه که نامشان اعلام نشد،، اسپیسایکس در این پروژه با شرکت نرمافزاری پالانتیر (Palantir) و سازنده پهپاد اندوریل (Anduril) همکاری میکند؛ سه شرکتی که همگی از سوی کارآفرینان نزدیک به ترامپ تاسیس شدهاند و حضورشان در این پروژه، توجه گسترده استارتاپهای دفاعی در حال رشد در صنعت فناوری را به خود جلب کرده است.
ترامپ در فرمان اجرایی ۲۷ ژانویه خود، حمله موشکی را «بزرگترین تهدید فاجعهبار برای ایالات متحده» توصیف کرده بود.
ایلان ماسک تاکنون بیش از ۲۵۰ میلیون دلار برای کمک به انتخاب مجدد ترامپ اهدا کرده و در حال حاضر بهعنوان مشاور ویژه رییسجمهوری و رییس اداره کارآمدی دولت فعالیت میکند؛ نهادی که با هدف کاهش هزینههای دولتی ایجاد شده است.
با اینکه پنتاگون نشانههایی از حمایت از این گروه نشان داده، برخی منابع تاکید دارند که فرآیند تصمیمگیری درباره گنبد طلایی در مراحل اولیه است و ساختار نهایی پروژه و طرفهای نهایی قرارداد ممکن است در ماههای آینده بهطور قابلتوجهی تغییر کند.
این سه شرکت در هفتههای اخیر با مقامات ارشد دولت ترامپ و پنتاگون دیدارهایی داشتهاند تا طرح خود را ارائه دهند؛ طرحی که شامل ساخت و پرتاب بین ۴۰۰ تا بیش از هزار ماهواره برای شناسایی و رهگیری موشکها میشود.
به گفته سه منبع، همچنین قرار است ناوگانی از حدود ۲۰۰ ماهواره مجهز به سلاح موشکی یا لیزری برای انهدام موشکهای دشمن در مدار قرار گیرد. با این حال، گروه اسپیسایکس در بخش تسلیحاتی پروژه دخالتی نخواهد داشت.
یکی از منابع نزدیک به مذاکرات، این روند را «بسیار متفاوت با روند معمول خریدهای نظامی» توصیف کرده و گفته است: «در جامعه امنیتی و دفاعی آمریکا نوعی حساسیت و احترام خاص نسبت به ایلان ماسک، بهدلیل جایگاهش در دولت، وجود دارد.»
اسپیسایکس و شخص ماسک از اظهارنظر درباره اینکه آیا خود او بهطور مستقیم در این مذاکرات و قراردادها مشارکت دارد یا خیر، خودداری کردهاند.
پنتاگون نیز تنها در پاسخی کلی اعلام کرده که «گزینههایی را برای تصمیمگیری رییسجمهوری و در چارچوب دستور اجرایی و هماهنگی با راهبردهای کاخ سفید ارائه خواهد کرد.»
شرکتهای اسپیسایکس، پالانتیر، اندوریل و کاخ سفید نیز به پرسشهای های رویترز در این زمینه پاسخ ندادهاند.
مدل اشتراکی: شیوهای غیرمعمول برای یک پروژه نظامی
در چرخشی غیرمعمول، اسپیسایکس پیشنهاد کرده نقش خود در پروژه گنبد طلایی را در قالب «سرویس اشتراکی» ارائه دهد؛ بدین معنا که دولت بهجای مالکیت کامل بر سامانه، هزینه دسترسی به فناوری را بپردازد.
دو منبع مطلع گفتهاند این مدل اشتراکی که پیشتر گزارش نشده بود، ممکن است برخی از موانع بوروکراتیک در فرآیندهای معمول خرید پنتاگون را دور بزند و موجب تسریع در اجرای پروژه شود. با اینکه این روش با قوانین فعلی مغایرت ندارد، ممکن است در بلندمدت دولت را به اشتراک و قیمتگذاری وابسته سازد و از کنترل بر توسعه مستمر سیستم محروم کند.
به گفته دو منبع، برخی از مقامات پنتاگون در جلسات داخلی درباره اتکا به مدل اشتراکی برای چنین پروژه حیاتی و بزرگی ابراز نگرانی کردهاند.
ژنرال مایکل گیتلاین از نیروی فضایی آمریکا در حال بررسی این موضوع است که آیا اسپیسایکس باید مالک و مجری بخشی از این سامانه باشد یا خیر. گزینههای دیگر شامل مالکیت و بهرهبرداری کامل دولت، یا مالکیت دولتی و بهرهبرداری از سوی پیمانکاران است. گیتلاین نیز به درخواست رویترز برای اظهارنظر پاسخی نداده است.
ترنس اوشاگنسی، ژنرال بازنشسته نیروی هوایی و مشاور ارشد اسپیسایکس، در مذاکرات اخیر این شرکت با مقامات ارشد دفاعی و اطلاعاتی مشارکت داشته است. او نیز از پاسخگویی به رویترز در این زمینه خودداری کرده است.
اگر این کنسرسیوم موفق به کسب قرارداد گنبد طلایی شود، سیلیکونولی به بزرگترین پیروزی خود در صنعت سودآور قراردادهای نظامی دست خواهد یافت و ضربهای به پیمانکاران سنتی همچون نورثروپ گرومن، بوئینگ و آرتیایکس (RTX) وارد خواهد شد.
با این حال، منابع آگاه میگویند که این شرکتها نیز همچنان از بازیگران اصلی در رقابت خواهند بود. لاکهید مارتین نیز در این راستا یک صفحه ویژه در وبسایت خود راهاندازی کرده است.
رقابت گسترده
به گفته یک مقام آمریکایی، تاکنون بیش از ۱۸۰ شرکت در تماس با پنتاگون برای مشارکت در توسعه و ساخت گنبد طلایی ابراز علاقه کردهاند. چهار منبع به رویترز گفتند که اعضای شورای امنیت ملی کاخ سفید از سوی چند شرکت در جریان ظرفیتهای آنها قرار گرفتهاند.
استیو فاینبرگ، معاون وزیر دفاع و سرمایهگذار پیشین، نقشی کلیدی در تصمیمگیری درباره این پروژه خواهد داشت.
فاینبرگ که شرکت سرابروس کپیتال را بنیان نهاده و در صنایع پیشرفته موشکهای هایپرسونیک سرمایهگذاری کرده، گفته هنگام ورود به دولت از کلیه منافع مالی خود در سرابروس خارج خواهد شد. او نیز به درخواست رویترز برای اظهار نظر پاسخی نداده است.
برخی کارشناسان برآورد کردهاند که هزینه کلی پروژه گنبد طلایی ممکن است به صدها میلیارد دلار برسد. پنتاگون چند جدول زمانی برای تحویل بخشهای مختلف پروژه تعیین کرده است؛ از آغاز در سال ۲۰۲۶ تا تحویل کامل پس از سال ۲۰۳۰.
اسپیسایکس در حال رقابت برای بخش موسوم به «لایه محافظت» است؛ مجموعهای از ماهوارهها که وظیفه شناسایی، ردیابی و تعیین مسیر موشکهای متخاصم را بر عهده دارند.
بر اساس گفته دو منبع، اسپیسایکس تخمین زده است که طراحی و مهندسی اولیه این لایه محافظتی بین شش تا ۱۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. این شرکت در پنج سال اخیر صدها ماهواره جاسوسی عملیاتی پرتاب کرده و نمونههای اولیهای را نیز توسعه داده است که میتوانند برای این پروژه بازمهندسی شوند.
رویترز به یادداشتی داخلی از پیتر هگست، وزیر دفاع ایالات متحده، دست یافته که اندکی پیش از ضربالاجل ۲۸ فوریه به فرماندهان ارشد پنتاگون ارسال شده و در آن بر ضرورت «تسریع در استقرار» منظومههای ماهوارهای در قالب طرحهای پیشنهادی اولیه تاکید شده بود.
این بازه زمانی میتواند اسپیسایکس را در موقعیت برتری دهد، چرا که ناوگانی از موشکها (مانند فالکون ۹) و ماهوارههای عملیاتی در اختیار دارد که میتوانند برای این سامانه دفاعی مورد استفاده قرار گیرند.
با این حال، برخی از منابع آگاه میگویند هنوز مشخص نیست که آیا گروه تحت رهبری اسپیسایکس قادر خواهد بود سامانهای مبتنی بر فناوریهای نو را با هزینهای موثر و کارآمد را اجرا کند که واقعا بتواند از آمریکا در برابر حملات موشکی محافظت کند یا نه.
یکی از منابع به رویترز گفت: «هنوز معلوم نیست آیا اسپیسایکس و این شرکتهای فناوری واقعا توانایی اجرایی کردن چنین پروژهای را دارند یا نه. آنها تاکنون هرگز سامانهای کامل را که دفاع ملی به آن وابسته باشد، ارائه ندادهاند.»
وبسایت آکسیوس بهنقل از منابع آگاهی که نام آنها را منتشر نکرد، گزارش داد که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، صبح سهشنبه ۲۶ فروردین، جلسهای با ارشدترین مقامات دولت خود در اتاق بحران کاخ سفید برای بررسی روند مذاکرات هستهای با جمهوری اسلامی برگزار کرد.
بهگزارش آکسیوس، در این نشست که تمامی مقامات ارشد امنیت ملی و سیاست خارجی دولت ترامپ در آن حضور داشتند، مواضع ایالات متحده در دور بعدی مذاکرات که قرار است روز شنبه برگزار شود، بررسی شد.
پیش از این نشست، ترامپ با هیثم بن طارق، سلطان عمان، گفتوگویی تلفنی انجام داد و با او درباره میانجیگری مسقط میان تهران و واشینگتن رایزنی کرد.
خبرگزاری رسمی عمان گزارش داد: «دو طرف درباره حمایت از این مذاکرات برای دستیابی به نتایج مطلوب گفتوگو کردند.»
در اتاق بحران گذشت؟
بهنوشته آکسیوس، در نشست سهشنبه، جیدی ونس معاون رییسجمهوری، مارکو روبیو وزیر امور خارجه، پیت هگست وزیر دفاع، مایک والتز مشاور امنیت ملی، استیو ویتکاف فرستاده ویژه ترامپ، جان راتکلیف مدیر سیا، و دیگر مقامات بلندپایه دولت حضور داشتند.
این نشست در حالی برگزار شد که در درون دولت ترامپ، درباره مسیر پیش رو در مذاکرات و میزان سازشپذیری آمریکا اختلافنظرهایی جدی وجود دارد.
بهگزارش آکسیوس، ونس و ویتکاف به دیپلماسی خوشبیناند و معتقدند که برای دستیابی به توافق، آمریکا باید آماده برخی مصالحه و دادن برخی امتیازات باشد. اما مقامات دیگری چون روبیو و والتز، بهشدت به این مذاکرات بدبیناند و از رویکردی حداکثری در قبال جمهوری اسلامی حمایت میکنند.
آکسیوس در گزارش خود تاکید کرده است که ترامپ خود نیز پیامهای ضد و نقیضی در این زمینه ارسال میکند: از یکسو بر تمایلش به دستیابی به توافق و حل بحران از مسیر دیپلماسی تاکید میکند و از سوی دیگر، جمهوری اسلامی را تهدید به حمله نظامی میکند.
کاخ سفید از اظهار نظر درباره این نشست خودداری کرده و به پرسشهای آکسیوس پاسخ نداده است.
ترامپ دوشنبه ۲۵ فروردین در گفتوگو با خبرنگاران در دفتر کارش در کاخ سفید اعلام کرد که جمهوری اسلامی باید در روند مذاکرات سرعت عمل به خرج دهد و هشدار داد که تهران ممکن است در حال وقتکشی باشد.
او بار دیگر ایران را به اقدام نظامی تهدید کرد و گفت: «اگر لازم باشد، دست به اقدام سختی خواهیم زد.»
در همین روز، استیو ویتکاف در گفتوگو با شبکه فاکسنیوز اظهار داشت که دور نخست مذاکرات با جمهوری اسلامی که شنبه گذشته در عمان برگزار شد، مثبت بوده است.
موضع آمریکا چیست؟
به گفته ویتکاف، موضع آمریکا این است که ایران باید غنیسازی اورانیوم در سطح ۲۰ درصد و نزدیک به درجه تسلیحاتی یعنی ۶۰ درصد را متوقف کند. او احتمال ادامه غنیسازی در سطح ۳.۶۷ درصد — برای مصارف صلحآمیز — را منتفی ندانست.
او همچنین تأکید کرد که هرگونه توافق هستهای باید با راستیآزمایی دقیق سطح غنیسازی اورانیوم همراه باشد و جمهوری اسلامی از ساخت موشکهای بالیستیک با قابلیت حمل کلاهک هستهای و نیز قطعات چاشنی انفجاری بمب اتم خودداری کند.
اظهارات ویتکاف با موضعگیریهای اخیر مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، تفاوت چشمگیری داشت. والتز در هفتههای گذشته بر ضرورت «برچیدن کامل برنامه هستهای ایران» تاکید کرده بود.
همچنین این مواضع در تضاد با سخنان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در دیدار هفته گذشتهاش با ترامپ بود؛ نتانیاهو خواستار «نابودی کامل» برنامه هستهای ایران شد، مشابه آنچه به ادعای او در سال ۲۰۰۳ در لیبی اتفاق افتاد.
با این همه صبح سهشنبه، ویتکاف با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، مواضع خود را روشنتر کرد و نوشت: «هرگونه توافق نهایی باید چارچوبی برای صلح، ثبات و شکوفایی در خاورمیانه ترسیم کند؛ به این معنا که ایران باید برنامه غنیسازی و تسلیحاتی هستهای خود را برچیند و آن را بهطور کامل متوقف کند.»
موضع جمهوری اسلامی چیست؟ آیتالله علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، سهشنبه ۲۶ فروردین در دیدار با مقامات ارشد حکومتی در تهران، دور اول مذاکرات با آمریکا را «رضایتبخش» توصیف کرد.
او گفت: «نه بیش از حد خوشبینم، نه بدبین.»
خامنهای تاکید کرد که نسبت به طرف مقابل «بسیار محتاط و مشکوک» است، اما به «توانمندیهای داخلی» اطمینان دارد.
باید منتظر چه بود؟
قرار بود دور بعدی مذاکرات روز شنبه در رم برگزار شود. این موضوع از سوی آمریکا، جمهوری اسلامی و دولت ایتالیا تایید شده بود و ویزای هیئت ایرانی نیز صادر شده بود.
اما وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی شامگاه دوشنبه اعلام کرد که محل مذاکرات از رم به مسقط تغییر یافته است. مقامات آمریکایی هنوز این جابهجایی را تایید نکردهاند.
آکسیوس بهنقل از منابع مطلع نوشت یکی از دلایل این تغییر، حضور جیدی ونس، معاون رییسجمهوری آمریکا در رم طی تعطیلات آخر هفته بوده است و کاخ سفید ترجیح داده از همپوشانی حضور وی با مذاکرات رسمی پرهیز کند.
نیویورک تایمز به نقل از دو مقام آمریکایی گزارش داد دولت دونالد ترامپ ممکن است بودجه وزارت خارجه ایالات متحده را در سال مالی آینده نزدیک به ۵۰ درصد کاهش دهد.
در این گزارش با استناد به سندی آمده که در طرح پیشنهادی، تقریبا تمام بودجه اختصاصیافته به سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و ناتو حذف میشود، بودجه حمایت از عملیات صلحبانی بینالمللی پایان مییابد و تمام برنامههای تبادل آموزشی و فرهنگی وزارت خارجه، محدود یا متوقف خواهد شد.
حذف بودجه نهادهای بینالمللی و برنامههای فرهنگی
بر اساس گزارش نیویورک تایمز، سندی داخلی در وزارت خارجه آمریکا نشان میدهد دولت ترامپ در حال بررسی کاهش تقریبی ۵۰ درصدی بودجه این وزارتخانه برای سال مالی آینده است؛ طرحی که شامل قطع تقریبا تمامی کمکهای مالی به سازمانهای بینالمللی، از جمله سازمان ملل و ناتو میشود.
دو مقام رسمی آمریکایی گفتهاند که این طرح بخشی از فرآیند هماهنگی میان وزارت خارجه و کاخ سفید برای کاهش بودجه دولت است و سران وزارتخانه در حال بررسی جدی آن هستند.
این در حالی است که کاخ سفید فشار شدیدی بر نهادها وارد کرده تا کاهشهای چشمگیری در بودجههای خود اعمال کنند.
نسخهای از این طرح که تاریخ آن ۱۰ آوریل ثبت شده، در اختیار نیویورک تایمز قرار گرفته و در آن آمده است تقریبا تمامی منابع مالی برای سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و ناتو، بودجه عملیات صلحبانان و همچنین تبادلات فرهنگی و آموزشی از جمله برنامه فولبرایت (برنامه رقابتی سطح عالی برای دادن کمکهزینه به دانشگاهیان) حذف خواهد شد.
کاهش کمکهای بشردوستانه و برنامههای سلامت جهانی
طرح مورد نظر همچنین خواهان کاهش بیش از ۵۰ درصدی بودجه کمکهای بشردوستانه و برنامههای سلامت جهانی است؛ اقدامی که با وعدههای مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا مبنی بر حفظ کمکهای حیاتی، در تضاد است.
مشخص نیست که روبیو شخصا با این کاهشها موافق بوده یا نه.
این طرح به وسیله پیت ماروکو، مقام پیشین ناظر بر کاهش برنامههای کمک خارجی که اخیرا و ناگهانی وزارتخانه را ترک کرده و داگلاس پیتکین، مسئول برنامهریزی بودجه وزارت خارجه، تهیه شده است.
مشخص نیست که این طرح از چه میزان حمایت در کنگره که وظیفه تصویب بودجه را دارد، برخوردار خواهد بود اما به گفته یک مقام مطلع از فرآیند بازنگری بودجه وزارت خارجه، انتظار میرود کاخ سفید در بهار امسال نسخهای مشابه همین پیشنهاد را به کنگره ارسال کند تا کاهشهای در حال اجرا رسمیت یابد.
واکنش تند دموکراتها در کنگره
اخبار مربوط به کاهش شدید بودجه، واکنش منفی دموکراتها در کنگره را در پی داشته است.
سناتور جین شاهین، نماینده دموکرات نیوهمپشایر و عضو ارشد کمیته روابط خارجی، دوشنبه ۲۵ فروردین در بیانیهای اعلام کرد این کاهشها «آمریکا را تنها و آسیبپذیر میکند و به چین و روسیه اجازه میدهد خلأ ایجادشده را پر کنند».
او افزود: «در شرایطی که جنگ در اروپا جریان دارد و تهدیدهای امنیتی در این قاره رو به افزایش است، چرا باید بودجه ناتو را قطع کنیم؟»
سناتور برایان شاتز از هاوایی، عضو ارشد کمیته تخصیص بودجه نیز گفت: «با اینکه در نهایت کنگره درباره بودجه تصمیم میگیرد اما گزارشها درباره برنامه دولت به منظور کاهش نیروی انسانی وزارت خارجه، حضور بینالمللی آمریکا و کمکهای خارجی بسیار نگرانکننده است. این کاهشها نه تنها امنیت آمریکا را تامین نمیکند بلکه آن را به خطر میاندازد.»
شاتز در ادامه گفت: «من میخواهم درباره این موضوع مستقیما از خود وزیر خارجه بشنوم.»
بازگشت منابع استفاده نشده و انحلال یواساید
نیویورک تایمز نوشت که در سند رویت شده از طرح مورد نظر آمده است که وزارت خارجه آمریکا قصد دارد برای سال مالی ۲۰۲۶ که از اول اکتبر آغاز میشود، بودجهای به میزان ۲۸/۴ میلیارد دلار درخواست کند؛ رقمی که ۲۶ میلیارد دلار کمتر از بودجه ثبتشده برای سال مالی ۲۰۲۵ است.
طبق این سند، دولت ترامپ همچنین در نظر دارد بخشی از بودجه سال مالی جاری را نیز پس بگیرد: «ماروکو و پیتکین نوشتهاند که دولت قصد دارد حدود ۲۰ میلیارد دلار از بودجه استفاده نشده سال ۲۰۲۵ را به خزانه بازگرداند.»
در بخش دیگری از این طرح، تمدید توقف استخدام و افزایش حقوق تا پایان سال مالی ۲۰۲۶ پیشنهاد شده؛ مگر برای موقعیتهایی که لازم است تا انتقال برنامههای کمک خارجی از آژانس توسعه بینالمللی آمریکا (USAID) که در حال انحلال است، انجام شود.
اگرچه روبیو ماه گذشته وعده داده بود که برنامههای کمکرسانی حیاتی حفظ خواهند شد اما گزارش شده که دولت ترامپ در هفتههای اخیر برخی از این برنامهها را بیسروصدا لغو کرده است.
در حوزه بهداشت جهانی، تنها برنامههایی که حفظ خواهند شد شامل این موارد است: ۲/۹ میلیارد دلار برای درمان اچآیوی (HIV) از طریق طرح اضطراری ریاستجمهوری برای مقابله با ایدز (PEPFAR)، مبلغ ۶۸۷ میلیون دلار برای مقابله با بیماریهایی مانند سل و مالاریا، ۲۰۰ میلیون دلار برای امنیت سلامت جهانی و ۸۰۰ میلیون دلار برای «صندوق جهانی» که به ازای هر چهار دلار تامینشده بهوسیله سایر اهداکنندگان، یک دلار از سوی آمریکا تامین میشود.
سایر برنامهها، از جمله مبارزه با بیماریهای گرمسیری نادیده گرفته شده، تامین واکسن برای کودکان در کشورهای فقیر و حمایت از سلامت مادران و کودکان، همگی حذف خواهند شد.
در خصوص کمکهای بشردوستانه، این طرح جزییات کمتری ارائه میدهد و در آن اشاره شده است که ۲/۵ میلیارد دلار برای ایجاد یک اداره جدید کمکهای بشردوستانه در وزارت خارجه و ۱/۵ میلیارد دلار نیز برای کمکهای اضطراری مهاجرتی و پناهجویان در نظر گرفته شده که رییسجمهور ترامپ میتواند از آن برای رسیدگی به بحرانهای انسانی استفاده کند.
این سند همچنین پیشنهاد توقف یکساله برنامه کلیدی کنترل مواد مخدر را مطرح میکند، با این استدلال که این برنامه در حال حاضر ۱/۴ میلیارد دلار بودجه استفادهنشده دارد که میتواند برای یک سال کفایت کند.
در نهایت، طرح مورد نظر پیشنهاد تاسیس صندوقی با عنوان «صندوق فرصتهای نخست آمریکا» با بودجهای حدود دو میلیارد دلار در خزانهداری را مطرح میکند؛ صندوقی که به دولت ترامپ اختیار میدهد تا «بر اساس اولویتهای جدید و پایدار دولت، حمایتهای هدفمند در حوزه کمکهای اقتصادی و توسعهای ارائه کند».
پس از آنکه کاخ سفید اعلام کرد برخی کالاهای الکترونیکی، از جمله تلفنهای هوشمند و رایانهها، از تعرفههای جدید معاف میشوند، سهام در اروپا و آسیا افزایش یافت و انتظار میرود بازار آمریکا نیز با روند صعودی همراه شود.
به گزارش خبرگزاری رویترز، دوشنبه در بازارهای آسیایی و اروپایی، شرکتهای فناوری بیشترین سود را بردند.
سهام شرکت اپل در بازار پیشگشایش آمریکا نزدیک به پنج درصد افزایش یافت و شاخص سهام اساندپی ۵۰۰ نیز که در هفته گذشته ۵.۷ درصد رشد کرده بود، با ۱.۶ درصد افزایش همراه شد. شاخص نزدک نیز صعودی شد.
ترامپ یکشنبه اعلام کرد تعرفه واردات تراشههای نیمهرسانا طی هفته آینده اعلام میشود و تصمیم درباره گوشیهای هوشمند نیز «بهزودی» گرفته خواهد شد.
این معافیت شامل ۲۰ دسته محصول میشود که حدود ۲۳٪ از واردات آمریکا از چین را در بر میگیرد و به نظر میرسد به سود شرکتهای تولیدی تمام شود. هر چند دونالد ترامپ هشدار داد که این معافیتها ممکن است موقتی باشند اما روند صعودی بازارها ادامه دارد.
بیثباتی در بازار نفت و طلا
در بازار طلا، با افزایش بیثباتی، قیمت هر اونس طلا به رکورد تاریخی سه هزار و ۲۴۵ دلار رسید. در بازار نفت، بهای نفت برنت به ۶۵.۶ دلار و نفت وست تگزاس به ۶۲.۳۲ دلار افزایش یافت.
این رشد محدود، تحتتاثیر احتمال توقف صادرات نفت ایران و نگرانیها از کاهش رشد اقتصاد جهانی رقم خورده است.
تضعیف دلار ادامه دارد
سردرگمی ناشی از نوسانات سیاست تجاری ترامپ موجب نگرانی سرمایهگذاران شده و اگرچه معافیت برخی کالاهای الکترونیکی از تعرفهها کمک چندانی به بازار اوراق قرضه آمریکا نکرد، اما نتوانست فرایند تضعیف دلار را متوقف کند.
در بازارهای جهانی ارز، دلار آمریکا در برابر ین ژاپن و یورو کاهش یافت و برخی تحلیلگران هشدار دادهاند که تداوم ناپایداری در سیاستهای اقتصادی دولت ترامپ میتواند در بلندمدت جایگاه جهانی دلار را با تهدید جدی روبهرو کند.
سامی شار، اقتصاددان ارشد بانک لومبارد اودیه، گفت:«احتمال رسیدن به توافقهایی که در نهایت منجر به کاهش تعرفهها شود کمی بیشتر شده، و از این جهت چشمانداز نسبتا امیدوارکننده است. اما خطر شکست مذاکرات همچنان وجود دارد و تداوم این بلاتکلیفی به خودی خود به اقتصاد آسیب میزند.»
همزمان بانک سرمایهگذاری گلدمن ساکس اعلام کرد سود سهماهه نخست خود را ۱۵ درصد افزایش داده است. سایر بانکهای بزرگ آمریکا از جمله سیتیگروپ و بانک آو امریکا نیز قرار است این هفته گزارشهای مالی خود را منتشر کنند.
انتظار میرود جروم پاول، رییس بانک مرکزی آمریکا در سخنرانی چهارشنبه خود به نگرانیها درباره رکود اقتصادی و نوسانات بازار اوراق خزانه پاسخ دهد.
در مجموع، اگرچه معافیت موقت برخی کالاهای الکترونیکی از تعرفهها فضای مثبت موقتی در بازارها ایجاد کرده، اما ابهام درباره سیاست تجاری آمریکا همچنان سایه سنگینی بر چشمانداز اقتصادی جهان انداخته است.
کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده، اعلام کرد که آمریکا میتواند فشارها بر جمهوری اسلامی را افزایش داده و صادرات نفت ایران را متوقف کند. این اقدام بخشی از برنامه واشینگتن برای تحت فشار قرار دادن تهران در زمینه برنامه هستهایاش است.
رایت جمعه، ۲۲ فروردین، در جریان سفرش به ابوظبی به خبرگزاری رویترز گفت که متحدان آمریکا در منطقه خلیج فارس بهشدت درباره دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای نگران هستند.
او افزود که این کشورها «در این نگرانی و عزم برای جلوگیری از چنین نتیجهای با ما همنظرند. این نتیجه به سود هیچکس نیست.»
دونالد ترامپ در دوره اول ریاستجمهوری در آمریکا، این کشور را از توافق هستهای قدرتهای جهانی با تهران موسوم به برجام خارج کرد و صادرات نفت ایران را محدود ساخت.
ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید در بیش از دو ماه پیش، بار دیگر رویکردی سختگیرانه در قبال فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی در پیش گرفته است.
تنها چند روز پیش از آغاز مذاکرات ایالاتمتحده و جمهوری اسلامی، دولت آمریکا، پنجشنبه شبکههای مرتبط با تجارت نفت ایران، از جمله یک ترمینال ذخیرهسازی نفت خام مستقر در چین را تحریم کرد. این ترمینال از طریق خط لوله به یک پالایشگاه مستقل در این کشور متصل است.
اشاره رایت به نگرانی مشترک کشورهای منطقه خلیج فارس با آمریکا در زمینه برنامه هستهای جمهوری اسلامی و همنظر بودن با عزم ایالات متحده برای جلوگیری از تحقق دستیابی تهران به سلاح هستهای، حاکی از انتظار آمریکا برای جبران کمبود احتمالی عرضه نفت در صورت قطع صادرات نفت ایران است.
صادرات نفت ایران در دوره ریاستجمهوری جو بایدن که پس از ترامپ به قدرت رسید، دوباره افزایش یافت و طبق دادههای صنعتی، در سال ۲۰۲۵ تاکنون کاهش قابل توجهی نشان نداده است.
چین که با تحریمهای یکجانبه مخالف است، بخش عمدهای از محمولههای نفتی ایران را خریداری میکند.
رایت در پاسخ به این پرسش که ایالات متحده چگونه میتواند سیاست فشار حداکثری خود را بر تهران اعمال کند، گفت: «این کاملا قابل اجراست. ترامپ در دوره اولش این کار را انجام داد. ما میتوانیم کشتیهایی را که از ایران خارج میشوند، ردیابی کنیم. ما میدانیم آنها کجا میروند. ما میتوانیم صادرات نفت ایران را متوقف کنیم.»
او در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا ایالات متحده کشتیهای ایرانی را در دریا متوقف خواهد کرد، گفت: «من درباره روشهای دقیق این اقدام صحبت نخواهم کرد. اما آیا میتوانیم پیچ را بر ایران سفتتر کنیم؟ صددرصد.»
جمهوری اسلامی اعلام کرده که مذاکرات هستهای سطح بالا با ایالات متحده را که قرار است شنبه برگزار شود، یک «فرصت واقعی» در نظر میگیرد. همزمان ترامپ تهدید کرده در صورت شکست مذاکرات، ممکن است به اقدام نظامی روی آورد.
وقتی از رایت پرسیده شد که آیا اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی منجر به تغییر رژیم خواهد شد یا نه، گفت که وارد جزییات نمیشود اما «همه گزینهها روی میز است.»
او افزود: «در کوتاهمدت، بهدلیل قدرت تولید انرژی آمریکا و روابطمان با متحدان، ما تحریمها را تشدید خواهیم کرد و توان صادرات نفت ایران را محدود خواهیم ساخت. ما با اقتصاد شروع میکنیم، با مذاکره آغاز میکنیم، و امیدواریم که همین کافی باشد. اما در نهایت، هیچ ایرانِ مجهز به سلاح هستهای نباید وجود داشته باشد.»
وزیر انرژی آمریکا همچنین پیشبینی کرد که تحت سیاستهای ترامپ در چند سال آینده، چشمانداز مثبتی برای عرضه و تقاضای نفت وجود خواهد داشت و نگرانی بازارها درباره رشد اقتصادی بیاساس خواهد بود.
او گفت سطح قیمت مطلوب نفت «خیلی با قیمت فعلی تفاوتی ندارد» اما «بدیهی است که صنعت باید سودآور باشد تا رشد ایجاد کند. و من فکر میکنم این رشد ناشی از ترکیبی از حذف موانع ساختاری از سوی دولت ترامپ و نوآوری در صنعت خواهد بود.»
رایت همچنین گفت که «هیچ هماهنگی مستقیمی» بین ایالات متحده و گروه تولیدکنندگان اوپکپلاس درباره تصمیم آنها برای افزایش عرضه وجود ندارد، اما «ما روابط بسیار نزدیکی با متحدان اصلی خود در خلیج فارس داریم».
وزیر انرژی آمریکا با تاکید بر این که کشورهای خلیج فارس با دیدگاه دولت ترامپ همعقیدهاند، افزود: «جهان به انرژی بیشتری نیاز دارد.»
چند روز پس از بازگشت به کاخ سفید، ترامپ بهطور علنی از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و رهبر اصلی آن یعنی عربستان سعودی خواست تا قیمت نفت را کاهش دهند.
اوپک و متحدانش از جمله روسیه، تشکیلدهنده گروه بزرگتری به نام اوپکپلاس هستند. افزایش عرضه این گروه باعث شد تا ریزش قیمت نفت که از اعلام تعرفههای گسترده ترامپ آغاز شده بود، بیشتر شود.
رایت قرار است برای ادامه سفر خود به خاورمیانه به عربستان سعودی برود و سپس از قطر نیز بازدید کند.
او در پایان، درباره تاثیر سیاستهای تعرفهای ترامپ بر تقاضای نفت چین، گفت که احتمالا رشد تقاضای نفت در چین در سالهای آینده کندتر خواهد بود، اما تقاضای نفت در جنوب آسیا و آمریکای لاتین رشد خواهد داشت.
قضات دیوان عالی در حکمی بدون امضا که پنجشنبه اعلام شد، به درخواست دولت ترامپ مبنی بر کاهش دامنه سه حکم موقت سراسری صادر شده از سوی قضات فدرال در ایالتهای واشنگتن، ماساچوست و مریلند، که اجرای این فرمان ترامپ را متوقف کرده بودند، پاسخی فوری ندادند و تنها گفتهاند ماه آینده این موضوع را بررسی خواهند کرد.
این فرمان اجرایی یکی از ارکان کلیدی سیاست سختگیرانه رییسجمهوری جمهوریخواه آمریکا در حوزه مهاجرت است.
دیوان عالی در حکم خود، هرگونه تصمیمگیری درباره درخواست دولت را به پس از استماع دفاعیات در جلسهای که برای ۱۵ مه (۲۵ اردیبهشت) برنامهریزی شده است، موکول کرد.
فرمان ترامپ که در اولین روز بازگشت او به کاخ سفید امضا شد، به سازمانهای فدرال دستور داد تا شهروندی کودکانی که در خاک آمریکا متولد میشوند و حداقل یکی از والدین آنها شهروند یا مقیم دائم قانونی آمریکا نیست را به رسمیت نشناسند.
در مجموعهای از شکایات حقوقی، شاکیان شامل دادستانهای کل ۲۲ ایالت دموکرات، مدافعان حقوق مهاجران و چندین مادر باردار، استدلال کردهاند که این فرمان ترامپ حق مندرج در متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا را که در سال ۱۸۶۸ تصویب شد نقض میکند.
متمم چهاردهم تصریح میکند هرکس که در خاک ایالات متحده متولد شود، شهروند آمریکا محسوب میشود.
بند مربوط به شهروندی در این متمم میگوید: «تمام افرادی که در خاک ایالات متحده متولد شده یا تابعیت آمریکا را کسب کردهاند و تحت صلاحیت قضایی آن هستند، شهروند ایالات متحده و ایالتی که در آن اقامت دارند محسوب میشوند.»
ترامپ از تصمیم دیوان عالی برای بررسی این پرونده استقبال کرد و به خبرنگاران گفت که این «پروندهای است که برد آن بسیار آسان خواهد بود».
سخنگوی وزارت دادگستری آمریکا نیز اعلام کرد که مشتاقانه در انتظار ارائه دفاعیات دولت در برابر قضات دیوان عالی است.
متئو پلاتکین، دادستان کل نیوجرسی که در هدایت یکی از دعاوی علیه این فرمان ترامپ نقش دارد، به رویترز گفت: «حق شهروندی بر اساس تولد، که پس از جنگ داخلی آمریکا در قانون اساسی تثبیت شد، را مجموعهای از احکام دیوان عالی پشتیبانی کرده و تضمین میکند که مسئلهای بنیادی مثل شهروندی آمریکایی نمیتواند به سادگی و بر اساس میل و اراده یک شخص فعال یا غیرفعال شود.»
اکثریت قضات دیوان عالی آمریکا را محافظهکاران با نسبت ۶ به ۳ تشکیل میدهند.
دولت ترامپ معتقد است که متمم چهاردهم، که به تقریبا همه متولدان در خاک آمریکا، شهروندی اعطا میکند، شامل مهاجران غیرقانونی یا مهاجرانی که به طور قانونی ولی موقت (مثل دانشجویان یا دارندگان ویزای کار) در آمریکا حضور دارند نمیشود.
در درخواست دولت از دیوان عالی، مساله اعلام انطباق فرمان ترامپ با قانون اساسی از این دیوان خواسته نشده و تنها از دیوان عالی خواسته موضوع احکام قضایی «سراسری» یا «جهانی» را بررسی کند که قضات فدرال برای توقف اجرای بخشهایی از فرمانهای اجرایی مختلف ترامپ، از جمله درباره حق شهروندی بر اساس تولد، صادر کردهاند.
احکام سراسری قضات فدرال جرای حکم را تنها به شاکیان آن پرونده محدود نمیکند و مانع از آن میشوند که دولت بتواند یک سیاست یا فرمان متوقفشده را به طور کلی اجرا کند.
رای دیوان عالی آمریکا در سال ۱۸۹۸ در پرونده «ایالات متحده علیه وانگ کیم آرک»، مدتها به این صورت تفسیر شده است که حق شهروندی را برای کودکانی که در خاک آمریکا از والدین غیرشهروند متولد میشوند تضمین میکند.
وزارت دادگستری دولت ترامپ استدلال کرده است که رای دیوان در آن پرونده محدودتر بوده و فقط به کودکانی مربوط میشود که والدینشان «دارای اقامت دائم و مسکن دائمی در آمریکا بودهاند».
جان ساور، دادستان کل ایالات متحده که نماینده دولت در این پرونده است، نوشت فرمان ترامپ درباره حق شهروندی بر اساس تولد، «منعکسکننده معنای اصلی، برداشت تاریخی و گستره صحیح بند شهروندی است».
او اضافه کرد که حق شهروندی جهانی براساس تولد، مهاجرت غیرقانونی و «گردشگری تولد» را تشویق میکند، که در آن افراد برای تضمین شهروندی فرزندانشان به آمریکا سفر میکنند.
طرفداران احکام قضایی سراسری آن را ابزاری موثر برای جلوگیری از زیادهرویهای ریاستجمهوری میدانند، منتقدان اما معتقدند این احکام، فراتر از اختیارات قضات دادگاههای ناحیهای است و موجب سیاسی شدن قوه قضائیه میشود.