جعفر پناهی پس از دریافت نخل طلای جشنواره کن: امیدوارم هر چه زودتر در ایران به آزادی برسیم
جعفر پناهی، فیلمساز ایرانی و زندانی سیاسی پیشین، برای فیلم «یک تصادف ساده» برنده نخل طلای جشنواره سینمایی کن شد.
کیت بلانشت، بازیگر سرشناس، شامگاه شنبه سوم خرداد مهم‌ترین جایزه جشنواره سینمایی کن را به پناهی اهدا کرد.
پناهی با دریافت جایزه خرس طلایی برلین، نخل طلا کن و شیر طلایی ونیز، به یکی از معدود فیلمسازانی تبدیل شد که موفق به کسب سه‌گانه معتبر سینمایی شده‌اند؛ افتخاری که پیش از او تنها کارگردانانی چون میکل‌آنجلو آنتونیونی، رابرت آلتمن و آنری-ژرژ کلوزو به آن دست یافته بودند.
«یک تصادف ساده» در داخل ایران، بدون دریافت مجوز رسمی و با نافرمانی در برابر سیاست حجاب اجباری جمهوری اسلامی ساخته شده است.
پناهی پس از دریافت نخل طلای جشنواره فیلم کن، با تاکید بر ضرورت کنار گذاشتن اختلاف‌ها در این برهه برای ایران گفت: «از تمام ایرانیان با هر عقیده و مرام، چه در داخل و چه در خارج از کشور، که برای آزادی، کرامت انسانی و دموکراسی تلاش می‌کنند، خواهش می‌کنم اختلافات را کنار بگذارید. مهم کشور ما و یکپارچگی است.»
این فیلمساز با ابراز امیدواری نسبت به رسیدن ایران به آزادی در آینده‌ای نزدیک افزود: «امیدوارم به جایی برسیم که دیگر کسی به ما نگوید چه بپوش چه نپوش، چه بکن، چه نکن و درباره سینما که عشق ماست کسی به ما نگوید چه بساز، چه نساز.»
سخنان او با تشویق‌های پی در پی حضار در سالن مواجه شد.
پناهی: هنگام دریافت جایزه یاد هم‌بندانم و مردمی افتادم که در خیابان برای آزادی می‌جنگیدند
همچنین پناهی در نشست خبری پس از دریافت نخل طلای جشنواره کن، گفت: «هنگام دریافت نخل طلا، چهره دوستانی که با هم در زندان بودیم جلوی چشمانم بود. آن روزها ما در زندان بودیم، اما مردم در خیابان‌های شهر و سراسر کشور برای آزادی می‌جنگیدند.»
این کارگردان افزود: «یک لحظه به خودم گفتم پیش این عزیزان شرمنده نشدم.»
در پاسخ به پرسش خبرنگاری از اوکراین که گفته بود داستان فیلم برای مردم اوکراین – که درگیر جنگ، اسارت و میل به انتقام هستند – هم بسیار ملموس و قابل درک است، جعفر پناهی بر جهانی بودن درد و رنج انسان‌ها تاکید کرد و گفت: «در هر جای دنیا یک‌سری مشکلات وجود دارد؛ جایی جنگ است، جایی دیکتاتوری.»
پناهی افزود: «ما یک درد مشترک داریم و از همان درد مشترک حرف می‌زنیم. وقتی از خشونت می‌گوییم، نگران تداوم آن هستیم. دنبال این هستیم که این چرخه خشونت را جایی متوقف کنیم. امیدوارم آن روز فرا برسد.»
پناهی همچنین از اهمیت این موفقیت برای نسل جدید فیلمسازان گفت و اظهار امیدواری کرد که «این نقطه امید» باعث شکوفایی جوانانی شود که می‌خواهند چه در داخل ایران و چه در جهان بدرخشند.
او در بخشی دیگر از سخنانش گفت: «برای نسل من، سینما مقدس است. ما از خیلی چیزها گذشتیم تا بتوانیم آن فیلمی را که می‌خواهیم بسازیم. کاری را که دوست داشتیم انجام دادیم و اجازه ندادیم مشکلات مانع‌مان شوند. تلاش کردم حتی یک ریال از جایی نگیرم تا استقلالم را حفظ کنم.»
دومین نخل طلا برای سینمای ایران
این دومین بار در تاریخ سینمای ایران است که یک فیلم ایرانی نخل طلای کن را از آن خود می‌کند.
پیش از این، عباس کیارستمی در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۶ با فیلم «طعم گیلاس» موفق به دریافت این جایزه مهم سینمایی شده بود.
بیشتر بخوانید: یک تصادف ساده؛ جعفر پناهی و انتقام از بازجو
علاوه بر «یک تصادف ساده»، فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی نیز در بخش اصلی مسابقه این دوره از جشنواره کن حضور داشت.
پناهی سال ۱۳۹۷ برای فیلم «سه رخ» جایزه بهترین فیلمنامه بخش مسابقه اصلی کن را دریافت کرد، اما به‌دلیل ممنوع‌الخروجی نتوانست در جشنواره شرکت کند.
این فیلمساز معترض ۳۰ اردیبهشت هنگام نمایش فیلم «یک تصادف ساده» در کن، از زندانیان سیاسی، معترضان جنبش «زن، زندگی، آزادی» و هنرمندانی یاد کرد که تحت فشار جمهوری اسلامی قرار دارند.
پناهی سال ۱۳۸۸ و پس از اعتراضات «جنبش سبز» به‌مدت حدود ۱۵ سال ممنوع‌الفعالیت شد. گذرنامه او همان سال و هنگامی که قصد سفر به پاریس را داشت، توقیف شد.
این کارگردان ۶۴ ساله اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ برای نخستین بار در سال‌های اخیر اجازه یافت تا ایران را ترک و به خارج از کشور سفر کند.
او تیرماه ۱۴۰۱ هنگام مراجعه به دادسرای اوین برای پیگیری بازداشت محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد، دو فیلمسازی که پیش‌تر بازداشت شده بودند، در مقابل این دادسرا دستگیر و به زندان اوین منتقل شد.
همان زمان قوه قضاییه جمهوری اسلامی اعلام کرد پناهی در پرونده‌ای سیاسی-امنیتی که سال ۸۹ برایش گشوده شده بود، علاوه بر مجازات شش سال حبس، به ۲۰ سال محرومیت از فیلمسازی و همچنین منع خروج از کشور محکوم شد.
این حکم عینا در دادگاه تجدیدنظر تایید شد.
واکنش‌ها به جایزه پناهی در جشنواره کن
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، به تاریخ‌سازی پناهی در جشنوار کن واکنش نشان داد و در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در حرکتی نمادین از مقاومت در برابر سرکوب رژیم ایران، جعفر پناهی نخل طلا را به‌دست آورد؛ افتخاری که بار دیگر امید را در دل تمام مبارزان آزادی در سراسر جهان زنده کرد.»
نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح، در پیامی در اینستاگرام، پناهی را «کارگردان شجاع و برجسته» خواند و نوشت: «او نه با یک تصادف ساده که در روندی خستگی‌ناپذیر برای تعمیق مفاهیمی انسانی و حقوق بشری در این جایگاه ممتاز ایستاده است.»
حامد اسماعیلیون، نویسنده و فعال سیاسی مخالف جمهوری اسلامی، نیز پناهی را «قهرمانی واقعی» توصیف کرد و با تمجید از فعالیت‌های این فیلمساز نوشت: «او با موانع بزرگی چون سرکوب، اختناق و سانسور روبه‌رو بوده است. شجاعت او الهام‌بخش همه کسانی است که برای عدالت و آزادی می‌جنگند و هم‌زمان هشداری است به آنان که در پیِ سازش با مستبدان هستند.»
اسماعیلیون افزود: «جعفر پناهی با پیروزی‌اش در جشنواره کن امسال ثابت کرد که اراده و عزم راسخ قوی‌ترین سلاح‌ها در برابر استبداد هستند.»
مهدی محمودیان، زندانی سیاسی، در پیامی از زندان اوین گفت نخل طلای پناهی «فقط یک افتخار سینمایی نیست؛ پیروزی حقیقت است بر سانسور؛ مقاومت است در برابر خاموشی، و اثباتی‌ست بر اینکه تصویر حتی اگر در پستو ساخته شود، می‌تواند بر فراز جهان بدرخشد».
شاهزاده رضا پهلوی در پیام تبریک به جعفر پناهی، دریافت جایزه نخل طلای جشنواره کن را «افتخار بزرگی» برای ایران خواند و روزی را آرزو کرد که سینماگران در ایران آزادنه و بدون سانسور فیلم بسازند.
شاهزاده رضا پهلوی خطاب به این سینماگر گفت: «آرزومند روزی هستم که شما و همه سینماگران ایرانی بتوانید در کشور خود آزادانه و به دور از هرگونه ممنوعیت و سانسور فیلم بسازید.»
او با اشاره به سخنرانی جعفر پناهی هنگام دریافت نخل طلایی گفت: «خواست آزادی ایران که شما در سخنان خود پس از دریافت این جایزه بیان کردید، همه آن چیزی است که ایرانیان یکصدا و متحد برای دستیابی به آن، با جمهوری اسلامی مبارزه می‌کنند.»
نازنین بنیادی در پستی در ایکس با بازنشر بخشی از سخنان جعفر پناهی هنگام دریافت نخل طلایی کن و ابراز امیدواری او برای دستیابی به آزادی در ایران، از این کارگردان به دلیل «صدای وحدت‌آفرین» او قدردانی کرد.