ایران‌اینترنشنال
اعطای جایزه نوبل صلح ۲۰۲۵ به ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، رویدادی نمادین است که از یک سو پیامی روشن درباره معنای صلح در جهان امروز می‌فرستد و از سوی دیگر تاکیدی است بر این ادعا که صلح واقعی وقتی ممکن است که مردم از حقوق سیاسی و آزادی برخوردار باشند.
هر چند جزییات و مراحل اجرای طرح صلح ترامپ هنوز روشن نیست اما بیانیههای اخیر دو طرف، اسرائیل و حماس، از منظر سیاسی معنا و اهمیت ویژهای دارد.
با توجه به حمایت کشورهای عربی و دیگر قدرتهای منطقهای از این توافق، به نظر میرسد این بار بهترین فرصت برای پایان جنگ از زمان شکست آتش‌بس در اسفندماه فراهم شده باشد.
ترامپ ۱۶ مهر در پستی در شبکه اجتماعی تروث سوشال مرحله نخست طرح صلح را چنین ساده توصیف کرد: آزادی گروگانهای در بند حماس در برابر عقبنشینی محدود نیروهای اسرائیلی.
با این حال، روزنامه گاردین در مطلبی تحلیلی که پنج‌شنبه ۱۷ مهر منتشر شد، نوشت شناسایی و آزادی همه گروگانها و همچنین مدیریت روند عقبنشینی اسرائیل از غزه ممکن است با پیچیدگیهای قابل توجهی همراه باشد.
صلح هنوز به ایستگاه پایانی نرسیده است
ترامپ در پست خود از «برخورد منصفانه با همه طرفها» و حرکت به سوی «صلحی قدرتمند، پایدار و ماندگار» در منطقه سخن گفت. این در حالی است که گاردین این میزان خوشبینی را «مبالغهآمیز» دانست.
به گفته گاردین، پرسشهای دشواری همچنان بیپاسخ ماندهاند؛ از جمله سرنوشت حماس، احتمال خلع سلاح این گروه مورد حمایت تهران و چشمانداز مورد نظر اسرائیل برای غزه که هنوز باید درباره آن تصمیمگیری شود.
گاردین افزود این وضعیت پیشتر نیز تجربه شده بود: ترامپ حتی پیش از آغاز رسمی ریاستجمهوریاش برای پایان دادن به جنگ غزه اقدام کرد اما آتشبسی که در زمستان به‌صورت شتابزده برقرار شد، در پی بروز اختلافات درباره آزادی گروگانها دوام نیاورد و فروپاشید.
با این حال، اکنون لحظهای سرنوشتساز فرا رسیده است. رییسجمهوری ایالات متحده که به گفته گاردین، «آشکارا رویکردی حزبی و غیرقابل پیشبینی» دارد، با همین ویژگی توانسته هم متحدان و هم رقیبان خود را غافلگیر کند.
ترامپ همچنین با «انگیزهای شخصی» در روند تحولات منطقهای پیش میرود: او میخواهد نخستین رییسجمهوری آمریکا پس از باراک اوباما باشد که جایزه نوبل صلح را دریافت می‌کند.
تنشها همچنان پابرجاست
گاردین در ادامه گزارش خود هشدار داد «نشانه‌های تنش» بر سر جنگ غزه همچنان مشهود است. حماس در بیانیهای از ترامپ و سایر میانجیها خواسته تا تضمین کنند دولت اسرائیل به تعهدات خود در چارچوب توافق پایبند خواهد ماند.
همزمان بیم آن میرود که با پایان مرحله تبادل گروگانها، اسرائیل بار دیگر حملات نظامی خود را از سر گیرد و روند صلح متوقف شود.
در بیانیه حماس آمده است: «تا زمانی که آزادی، استقلال و حق تعیین سرنوشت محقق شود، هرگز از حقوق ملی مردم خود دست نخواهیم کشید.»
این موضعگیری اشارهای غیرمستقیم به آرمان تشکیل کشور مستقل فلسطین است که بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، آن را رد کرده و کاخ سفید نیز تا حد زیادی از آن فاصله گرفته است.
در سوی دیگر، نتانیاهو نیز درگیر ملاحظات سیاسی پیچیدهای است. او باید با مخالفت سرسختانه جناح راست دولت خود، از جمله بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی و ایتامار بنگویر، وزیر امنیت ملی، مقابله کند؛ دو چهرهای که تهدید کردهاند در صورت برقراری آتش‌بس، از ائتلاف حاکم خارج خواهند شد.
ترامپ اما کوشیده است این ملاحظات را با «زور و فشار مستقیم» کنار بزند.
او پیشتر هشدار داده بود اگر طرح صلح ۲۰ مادهای او اجرا نشود، «جهنمی تمامعیار» علیه حماس در غزه به راه خواهد افتاد.
به گزارش پایگاه خبری آکسیوس، زمانی که نتانیاهو نسبت به این توافق ابراز تردید کرد، ترامپ در واکنش به او گفت: «نمیدانم چرا همیشه اینقدر منفی هستی؟ ... این یک پیروزی است، بپذیرش.»
این لحظهای تعیینکننده برای رییسجمهوری ایالات متحده به شمار میرود و او ممکن است ناچار شود تمام نفوذ و اعتبار شخصی خود را برای جلوگیری از شکست دوباره مذاکرات و ازسرگیری درگیریها به کار گیرد؛ وضعیتی که در صورت وقوع، به منزله شکستی دیپلماتیک برای دولت ترامپ خواهد بود.
این انتخاب کمیته نوبل، فرصتی فراهم می‌آورد تا به بازاندیشی درباره رابطه میان دموکراسی و صلح بپردازیم.
شجاعت مدنی در دل سرکوب
کمیته نوبل در بیانیه‌اش تاکید کرده است که این جایزه به زنی تعلق گرفته است «که شعله دموکراسی را در میان تاریکی افزاینده حفظ می‌کند».
ماچادو در شرایطی فعالیت کرد که با سرکوب شدید، تهدیدها، ممنوعیت‌های سیاسی و حتی زندگی مخفی مواجه بوده است. انتخاب او، به نوعی ارج گذاشتن به مقاومت درونی مردم است و نه فقط یک مبارز سیاسی. او نمادی از کسانی است که حاضرند در برابر ظلم بایستند تا حق انتخاب و آزادی‌شان زنده بماند.
برجسته کردن حق مردم برای آزادی و عدالت
این انتخاب پیام صریحی دارد؛ صلح تنها وقتی پایدار است که در لحظه توافق سیاسی، اصول آزادی، عدالت و مشارکت مردم نادیده گرفته نشوند.
در بیانیه نوبل آمده است که ماچادو «حق دموکراتیک مردم ونزوئلا را ترویج داده و برای گذار عادلانه و مسالمت‌آمیز از دیکتاتوری به دموکراسی مبارزه کرده است».
این تاکید بر «گذار مسالمت‌آمیز» نشان‌دهنده این نگرش است که مبارزه سیاسی در چارچوب اصول و روش‌های خشونت پرهیز چقدر می‌تواند یک ضرورت مهم برای گذار از دیکتاتوری‌ها تا رسیدن به صلح باشد.
در دوران بحران سیاسی، ارتباط با حقانیت اخلاقی و بینالمللی اهمیت زیادی دارد. جایزه نوبل می‌تواند نوعی بیمه امنیتی باشد برای فعالان داخلی و اشاعهگر حقوق بشر در کشورهایی که رژیم حاکم به سرکوب و حذف فیزیکی مخالفان مبادرت می‌کند.
این جایزه، نه تنها وجهه فردی ماچادو را تقویت می‌کند، بلکه نمایانگر پشتیبانی جهانی از خواستههای بنیادی مردم ونزوئلاست.
صلح به مثابه فرآیند نه صرفا نتیجه
معمول است که صلح را فقط بهعنوان پایان جنگ یا توافق بین دولتها تصور کنیم. اما انتخاب ماچادو نشان می‌دهد که صلح، زمانی به معنا میرسد که بستر حقوقی، نهادهای دموکراتیک و فضای آزادی برای بیان در جامعه فراهم باشد. بدون امکان مشارکت آزاد مردم، توافق ظاهری ممکن است دوام نیاورد یا دستخوش آشوب شود.
نقش مردمسالاری در کاهش خشونت ساختاری
رژیمهایی که با سرکوب، سانسور و حذف مخالفان اداره میشوند، بهتدریج نارضایتی و مقاومت را در دل جامعه برمیانگیزند. در مقابل، وقتی مردم بتوانند به روش‌های قانونی و مسالمت‌آمیز خواستههایشان را بروز دهند، احتمال بیرون راندن افراط و خشونت بیشتر است.
انتخاب ماچادو بهعنوان برنده نوبل، این ایده را برجسته می‌کند که دموکراسی نه فقط یک گزینه، بلکه یکی از پیششرطهای صلح پایدار است.
انتخاب ماریا کورینا ماچادو بهعنوان برنده جایزه نوبل صلح ۲۰۲۵ تنها ستایشی از شجاعت فردی او نیست، بلکه بیانیهای است درباره مفهوم اصلاحشده صلح در جهان معاصر؛ صلحی که بدون آزادی و عدالت ریشه ندارد.
این انتخاب یادآور آن است که ایستادگی برای دموکراسی، مبارزه برای آزادی، و پاسداشت حقوق مردم، بخش لاینفک معنای واقعی صلحاند.
برای مردم ونزوئلا و دیگر کشورهایی که با دیکتاتوری و سرکوب مواجهاند، این جایزه می‌تواند نقطه عطفی باشد در بیداری امید، همبستگی داخلی و فشار جهانی.
