بسیاری از ما فکر میکنیم افرادی که روزانه به تمام کارهایشان میرسند، مثلا آنانی که ورزش میکنند، تغذیه سالم دارند، نمرات بالا در امتحانات کسب میکنند و بچههایشان را سر وقت از مدرسه برمیدارند، نیروی مافوقبشری دارند.
اما علم پاسخ دیگری در آستین دارد. آنچه ما اراده مینامیم اغلب ویژگی اصلی «عادت» است.
افرادی که عادات پسندیده در خود میپرورانند، بهندرت لازم دارند در برابر وسوسه لم دادن روی مبل، سفارش دادن غذای چربوچیلی، به تعویق انداختن تکالیف و خروج از خانه، مقاومت کنند. این به آن دلیل است که سیستم هدایتگر خودکار، کنترل آنان را در دست میگیرد و وسوسه را از میدان به در میکند.
تنها نکته این است که جا انداختن عادات خوب تلاش و بینش میطلبد. خوشبختانه، علم برای هر دو راه حلی پیش پا میگذارد که بار را از روی دوش شما بردارد. به موارد زیر که متکی به تحقیقات علمی است و شما را از نقطهای که در آن قرار دارید، به نقطهای که میخواهید به آن برسید، روانه خواهد کرد؛ نگاهی بیندازیم. کیتی میلکمن، پژوهشگر رفتاردرمانی در دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا و نگارنده این مطلب، این موارد را از کتابش «چگونه تغییر کنیم»، دستچین کرده است.
۱-هدفتان را مشخص کنید
نحوه تعیین هدف برای تبدیل آن به عادت مهم است. بنا بر پژوهشها، اهدافی همچون «مرتب مراقبه کن» خیلی کلی است. اینکه وارد جزئیات شوید و مشخص کنید دقیقا میخواهید به چه چیزی برسید و هر چند وقت یکبار، برای شما سودمندتر خواهد بود.
پس نگویید «من مرتب مراقبه میکنم». به جای آن بگویید «روزی ۱۵ دقیقه مراقبه میکنم».
برای شروع، انتخاب هدفی کوچک که توانایی انجام آن را داشته باشید کمتر دلهرهآور خواهد بود و مشاهده پیشرفت در مسیرتان را آسانتر میکند.
۲-برنامه پرجزئیات بچینید
حالا که هدفتان را مشخص کردهاید، وقت آن است که ببینید چه چیزی شما را وادار به دنبال کردن آن میکند. تحقیقات پژوهشگران نشان داده است که تنها کافی نیست که بدانید چه میکنید بلکه این که کی و کجا آن را انجام میدهید نیز مهم است.
هدفی مانند این که «پنج روز در هفته، روزی نیمساعت اسپانیایی میخوانم» قابلقبول است. اما یک برنامه پرجزئیات مانند «هر روز کاری، پس از آخرین جلسه، در دفترم سی دقیقه اسپانیایی میخوانم» شما را بیشتر وادار به پذیرش آن بهعنوان یک عادت میکند.
برنامه چیدن به این شکل، احتمال فراموش کردن انجام آن را نیز کاهش میدهد. چرا که این که کجا و چهوقت آن را قید کردهاید، یادآوری خواهد بود که حافظه شما را برای انجام آن یاری میکند. از آن بهتر، یادداشت برنامههایتان روی تقویم دیجیتالتان است تا انجام آن را به شما یادآور شود. یک عادت تثبیتشده کاملا مشخص همچنین شما را وامیدارد که موانع بر سر راه به انجام رساندن آن را پیشبینی کنید و دورشان بزنید و درباره به تعویق انداختن آن هم حس پشیمانی بیشتری داشته باشید.
۳-از مسیر لذت ببرید
هنگامی که تصمیم به جا انداختن یک عادت جدید میگیریم، اغلب قدرت ارادهمان را دست بالا میگیریم و کارآمدترین مسیر رسیدن به هدف نهاییمان را میچینیم. اگر میخواهید با ورزش مرتب اندامتان را بسازید، احتمالا به دنبال ورزشهایی که نتایج سریع در پی دارند مانند دویدن روی تردمیل خواهید رفت. اما تحقیقات نشان میدهد که اگر راههایی برای مفرح کردن مسیر تحقق هدفتان بیابید، به آن بیشتر پایبند میمانید و در نهایت به چیزهای بیشتری دست مییابید.
وقتی حرف از ورزش میشود، ممکن است این رفتن به یک کلاس «زومبا» با دوستتان و یا یاد گرفتن صخرهنوردی باشد. اگر میخواهید عادت خوردن میوه و سبزی بیشتر را در خود پرورش دهید، ممکن است مجبور شوید «اسموثی» خوشمزه را جایگزین دونات صبحانه کنید و به این شکل، چندین میوه و سبزی را در یک نوشیدنی خوشمزه به بدنتان برسانید. تکرار، کلید جا افتادن عادت است و اگر از چیزی لذت ببرید، احتمال پایبند ماندنتان به آن بیشتر است. مثبتسازی یک تجربه در تکرار آن موثر است اما اهمیت آن اغلب نادیده گرفته میشود.
یک راه عالی برای دنبال کردن هدف، گرد آوردن اسباب وسوسه در مسیر است. در نظر بگیرید که در راه تحقق هدفتان، به خودتان اجازه لذت بردن از چیزی را میدهید. مثلا، فقط هنگام ورزش در باشگاه، به خودتان اجازه تماشای سریال موردعلاقهتان را بدهید یا تنها موقع پخت غذاهای سالم اجازه دارید به پادکست موردعلاقهتان گوش کنید. تحقیقات نشان میدهد که گرد آوردن وسوسه در کنار هدف، دنبال کردن آن را آسانتر میکند و راه دستیابی به آن را لذتبخش و نه رنجآور میکند.
۴-انعطاف به خرج دهید
بسیاری افراد هنگامی که روی «کنترل خودکار» قرار بگیرند، به روال منظم و مستمری دست پیدا خواهند کرد. ورزش، درس خواندن و دارو خوردن در زمان و مکان تعیینشده از آن جمله است. اما برخلاف باورهای مرسوم، تحقیقات نشان میدهد که هنگامی که در مراحل اولیه جا انداختن یک عادت قراردارید لازم است که عامدانه کمی انعطاف چاشنی برنامهتان کنید.
اگر برای خودتان معین کردهاید که هر روز ۸ صبح مراقبه کنید، بد نیست که چند بار هم آن را ظهر و ساعت پنج عصر امتحان کنید.
پرورش یک عادت نیازمند تکرار است و یک عادت منعطف به این معناست که اگر انجام آن در زمان و مکانی که معین کرده بودید ممکن نشد، بتوانید به هر صورت آن را زمانی دیگر انجام دهید. با همان مثال مراقبه، تصور کنید که پس از رساندن بچههایتان به مدرسه در ترافیک گیر افتادهاید و به مراقبه ساعت ۸ صبح نرسیدهاید.
راه دیگر این است که بهدفعات محدود به خودتان اجازه دهید که اگر واقعا نمیتوانید برای چیز که معین کردهاید زمان بگذارید، نگذارید.
گرچه تعیین قرصومحکم یک هدف برای خودتان انگیزهبخش است اما رهایی چندباره از آن در مواقع ضروری، به اینکه با انجام ندادن آن دلسرد شوید و آن را بهکلی رها کنید، میارزد.
۵-حامیان درستی پیدا کنید
این قدم اغلب نادیده گرفته میشود. اما به دوستان و خانوادهتان درباره اهدافتان بگویید.
تحقیقات نشان میدهد که رفتار اطرافیانمان بر روی ما تاثیر میگذارد. میخواهید هر روز بدوید؟ پس بهتر است به یک گروه دو بپیوندید تا از چند دوستتان که دویدن عادتشان نشده، بخواهید با شما بدوند. چرا که افراد گروه دو عادتی که میخواهید در خود جا بیندازید پیشتر پرورش دادهاند و میتوانید از آنها یاد بگیرید.
عادات پسندیده مسری است. پس سعی کنید با کسانی وقت بگذرانید که در مسیر یادگیری، کمی از شما پیشترند تا تنبلی پیشه نکنید.
تحقیقات نشان میدهد که یافتن افرادی که به هدفی که شما میخواهید به آن برسید، رسیدهاند، بسیار مهم است و هنگامی که در رکاب این افراد در راه تحقق هدفتان گام برمیدارید به شما بیشتر خوش میگذرد.
از سال ۱۹۸۸ اولین روز ماه دسامبر، مطابق با دهم آذر ماه، به عنوان روز جهانی ایدز نامگذاری شده و هرساله شعار ویژهای دارد. شعار امسال «پایان دادن» است.
۱) پایان دادن به تبعیض
۲) پایان دادن به ایدز
۳)پایان دادن به همهگیری
از زمان پیدایش ویروس ایدز در سال ۱۹۸۳، میلیونها نفر جان خود را در اثر ابتلا به آن از دست دادهاند. با گذشت چهار دهه، این بیماری همچنان جمعیت جهان را تهدید میکند. به گفته نهادهای وابسته به سازمان ملل در زمینه ایدز، جهان هماکنون از اجرای تعهد مشترک خود برای پایان دادن به ایدز تا سال ۲۰۳۰ بازمانده، اما نه به دلیل نبود دانش یا ابزار لازم برای غلبه بر ایدز، بلکه به دلیل نابرابریهای ساختاری که مانع از اجرای برنامههای موثر برای پیشگیری و درمان ایدز میشود.
از سال ۱۹۸۸ اولین روز ماه دسامبر، مطابق با دهم آذر ماه، به عنوان روز جهانی ایدز نامگذاری شده و هرساله شعار ویژهای دارد. شعار امسال «پایان دادن» است.
۱) پایان دادن به تبعیض
۲) پایان دادن به ایدز
۳)پایان دادن به همهگیری
به گفته نهادهای سازمان ملل، بدون اقدام جسورانه علیه نابرابریها، جهان برای رسیدن اهداف خود برای پایان دادن به ایدز تا سال ۲۰۳۰، پایان دادن به همهگیری و پایان دادن به بحرانهای اجتماعی و اقتصادی ناکام خواهد ماند.
یکی از موارد قابل بحث در مورد ویروس ایدز عدم دستیابی به واکسن پس از گذشت چهار دهه از زمان پیدایش آن است. خبرگزاری فرانسه در مقالهای به برخی دلایل این ناکامی پرداخته است.
چند ماه بیشتر از شیوع ویروس کرونا نگذشته بود که نتایج تحقیقات برای دستیابی به واکسنهای ویروس دلگرمکننده بود. اما چرا دههها تحقیق برای دستیابی به واکسن ایدز، که جان ۶۸۰ هزار نفر را در سال ۲۰۲۰ گرفت، همچنان بینتیجه مانده است.
یکی از دلایل آن این است که اراده سیاسی و سرمایهگذاری عظیمی که در توسعه واکسن ویروس کرونا وجود داشت، در تحقیقات برای دستیابی به واکسن ایدز وجود نداشته است. دلیل دیگر پیچیدگیهای علمی در زمینه دستیابی به واکسن ایدز است.
بر اساس گزارش موسسه بینالمللی واکسن ایدز، پژوهشگران در تهیه واکسن ویروس کرونا تحقیقات خود را بر تهیه واکسنی متمرکز کردهاند که بتواند با سویههای نگرانکننده مقابله کند. اما ویروس ایدز قابلیت جهش بسیار سریعی دارد و میلیونها سویه جهشیافته دارد. با توجه به این ویژگی، دانشمندان باید به واکسنی دست پیدا کنند که بتواند با تنوع بینهایت گسترده سویههای ویروس ایدز مقابله کند.
اولیور شوارتز، رئیس مرکز ایمنی و بخش ویروسشناسی موسسه پاستور در پاریس، میگوید در حالی که بیشتر افراد میتوانند به طور طبیعی پس از ابتلا به ویروس کرونا بهبود یابند و در نتیجه مصونیت پیدا کنند، اما در مورد ویروس ایدز اینگونه نیست.
او در ادامه گفت: «ویروس ایدز بسیار راحتتر از ویروس کرونا جهش مییابد و بنابراین تولید پادتنهای بهاصطلاح خنثیکنندهای که بتواند به طور گسترده از بروز عفونت جلوگیری کند، دشوارتر است»
تنها تعداد انگشت شماری از مردم به طور طبیعی این پادتنها را پس از ابتلا به ایدز تولید میکنند. تحقیق روی واکسن ایدز نیازمند مطالعه این موارد نادر تولید پادتن، درک نحوه عملکرد آنها و تلاش برای تکثیر آنها در سیستم ایمنی افراد سالم است.
پژوهشگران در حال تحقیق روی چندین واکسن ایدز هستند که یکی از آنها واکسن شرکت آمریکایی مدرناست. شرکت مدرنا قصد دارد از روشهایی که برای تولید واکسن پرطرفدار کرونای خود به کار برده برای تولید واکسن ایدز استفاده کند.
پژوهشگران میگویند تحقیق در مورد واکسن کرونا شناخت زیادی از نحوه عملکرد سیستم ایمنی بدن و پیچیدگیهای آن به آنها داده که به روند تحقیق در مورد واکسن ایدز کمک بسیار زیادی کرده و آنها نسبت به نتایج تحقیقات امیدوار و خوشبین هستند اما همچنان معتقدند تا رسیدن به یک واکسن کارآمد برای ویروس ایدز فاصله دارند.
نبود سرمایهگذاری کافی در زمینه تحقیق برای واکسن ایدز
پژوهشگران میگویند برای انجام تحقیقات خود روی واکسن ایدز بودجه چندانی از سرمایهگذاران دریافت نمیکنند.
نیکلاس مانل، مدیر پژوهشهای موسسه ملی بهداشت و تحقیقات پزشکی فرانسه (INSERM) میگوید: «بازار برای شرکتهای دارویی بسیار ضعیف است و به طور ناامیدکنندهای با کمبود سرمایهگذاری روبرو هستند.» او در ادامه میگوید: «بسیاری از پژوهشگران انگیزه زیادی دارند، اما باید به سرمایه اندکی که در اختیار دارند بسنده کنند.»
هماکنون حدود ۳۸ میلیون نفر در سراسر جهان با این ویروس زندگی میکنند. در نبود واکسن، تا کنون تمرکز روی ترویج اقدامات پیشگیرانه مانند رعایت بهداشت در روابط جنسی، استفاده از سرنگهای تمیز و دسترسی بهتر به مراقبتهای بهداشتی برای جمعیتهای محروم و به حاشیهرانده شده بوده است.
منصف بنکیران، مدیر تحقیقاتی موسسه ژنتیک انسانی در فرانسه، میگوید پیشرفتهای مهمی در دنیای پزشکی به دست آمده که برای بسیاری از افراد مبتلا به ویروس ایدز این امکان را فراهم میکند زندگی طولانیتر و سالمتری داشته باشند.
مهمتر از همه، با کاهش بار ویروسی فرد آلوده، امروزه درمانهای مختلف ایدز میتوانند شانس انتقال ویروس ایدز به فرد دیگر را به شدت کاهش دهند یا از بین ببرند. اما بنکیران میگوید بسیاری از مردم به این درمانها دسترسی ندارند و آنهایی که دسترسی دارند، گاهی برای پیگیری راههای درمان و مصرف تمام داروهای لازم دچار مشکل میشوند. او در ادامه میفزاید با وجود بهبود دسترسی به راههای درمان، هنوز مشکلاتی در مورد پایبندی مردم به رژیمهای درمانی، حتی در اروپا وجود دارد».
کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان به روشهای مختلفی با اضطراب خود مقابله میکنند. در حالی که برخی از آنها برای مقابله با احساسات ناخوشایند سراغ خوردن تنقلات بیشتر میروند، برخی دیگر بیش از حد ورزش میکنند یا غذا خوردن خود را به روشهای ناسالم محدود میکنند.
در نتیجه، میزان چاقی و اختلالات خوردن مانند بیاشتهایی و پرخوری عصبی هر دو در میان نوجوانان در دوران همه گیری ویروس کرونا افزایش یافته است.
وبسایت کانورسیشن در مقالهای به اختلالات تغذیه و خوردن در کودکان و نوجوانان پرداخته که در ادامه خلاصهای از آن میآید.
چاقی مفرط در کودکان و نوجوانان
در چهار دهه گذشته تلاشهای بسیاری در قالب طرحهای مختلف در آمریکا انجام شده که کودکان و نوجوانان را به خوردن غذاهای سالمتر و بیشتر ورزش کردن تشویق کنند. اما با وجود این تلاشها، نرخ چاقی در میان کودکان، بهویژه در دوران همهگیری، همچنان افزایش داشته است.
یکی از برنامههای موفق در این زمینه، طرحی بود که در آن پژوهشگران توانستند شاخص توده بدنی کودکان را کاهش دهند. این پژوهشگران دلیل موفقیت خود را تمرکز این طرح بر پذیرش چاقی مفرط کودکان از طرف خانواده و دوستان میدانند.
پژوهشگران شرکتکننده در این طرح میگویند: «دانستن اینکه میتوانید به خانه بیایید و در مورد عصبانیت و غمگین بودن خود صحبت کنید، برای رشد جسمی و ذهنی سالم نوجوانان ضروری است. بچهها باید دوستان و همسالانی داشته باشند که آنها را همانطور که هستند بپذیرند.»
اختلالات خوردن
پزشکان و پژوهشگرانی که با نوجوانان دچار اختلال خوردن کار میکنند، میگویند وقتی صحبت از این نوع اختلالها میشود، اغلب سه دسته از جوانان و نوجوانان نادیده گرفته میشوند:
۱) مردان ورزشکار جوان
۲)جوانان اقلیتهای جنسی و جنسیتی
۳) نوجوانانی که سایز بدنشان عادی است
این گروه آخر شامل جوانانی است که وزن متوسط یا حتی اضافه وزن دارند، اما ممکن است به دلیل داشتن رژیم غذایی ناسالم دچار علائم حیاتی غیرطبیعی خطرناک، عدم تعادل الکترولیتها یا مشکلات شدید گوارشی شوند.
افزایش نرخ اختلال خوردن در دوران همهگیری نشان میدهد که هیچ گروهی از ابتلا به آنها در امان نیست. به گفته برخی از این پژوهشگران شکستن موانع شناسایی و درمان برای همه افراد -از جمله پسران، جوانان در گروهای اقلیت جنسی و جنسیتی و کودکان با وزنهای مختلف- راه را برای درمان و رسیدگی بیشتر به این افراد هموارتر میکند.
انگ و برچسبها پیرامون چاقی
روانشناسان میگویند همهگیری برای همه، به ویژه برای مادرانی که دارای فرزندان خردسال هستند سخت و پراسترس بوده، و ایراد و انتقاد از اندام افراد کمکی به هیچکس نمیکند.
پژوهشگران معتقدند تحقیقات و طرحهای بهداشتی تاکید زیادی بر وزن کودکان دارند. این امر توجه را از عوامل موثرتر بر بیماریهای مزمن، مانند سیگار کشیدن، ورزش نکردن یا سلامت روانی دور میکند و تاکید و توجه را روی وزن تقویت میکند. این تاکید بسیار کودکان و نوجوانان را [بدون در نظر گرفتن عوامل موثر در سلامتی] دچار این باور میکند که لاغر بودن به هر قیمتی خوب و سالم و چاق بودن بد و ناسالم است.
از طرفی اینگونه قضاوتها در مورد وزن به نوعی آزار و اذیت را، که در بین نوجوانان رایج است، افزایش میدهد و در بروز اختلال خوردن، افسردگی، عملکرد ضعیف تحصیلی و سلامتی نوجوانان تاثیر دارد.
روانشناسان میگویند برای حمایت بهتر از سلامت جسمی و روحی کودکان و نوجوانان در دوران همهگیری بهتر است تاکید بر سایز و اندازه بدن را کاهش دهید.
روانشناسان تاکید میکنند که از به کار بردن کلماتی مانند «چاق»، «گنده» و «دارای اضافه وزن» پرهیز کنید و وقتی متوجه میشوید بچهها پس از وقتگذراندن در شبکههای اجتماعی نسبت به اندام خود احساس بدی پیدا میکنند آنها را تشویق کنید از رسانههای اجتماعی فاصله بگیرند.
نقش رسانههای اجتماعی
مقامهای فیس بوک دستکم از مارس ۲۰۲۰ میدانند که اینستاگرام، به عنوان رسانه اجتماعی که نوجوانان بیشتر از آن استفاده میکنند، برای سلامت دختران نوجوان و تصور آنها از اندام ایدهال مضر است. این اطلاعات بر اساس گزارش جنجالی است که وال استریت ژورنال در سپتامبر ۲۰۲۱منتشر کرد.
اما کریستیا اسپیرز براون، استاد روانشناسی در دانشگاه کنتاکی، که در زمینه استفاده از رسانههای اجتماعی در میان نوجوانان مطالعه و تحقیق میکند، میگوید پژوهشگران سالهاست در حال ثبت این آسیبها بودهاند.
براون میگوید: «مطالعات به طور پیوسته نشان میدهد هرچه نوجوانان بیشتر از اینستاگرام استفاده کنند، سلامت کلی، عزت نفس، حس رضایت از زندگی، خلق و خو و تصورشان از اندام ایدهآل بدتر میشود. یک مطالعه نشان داد که هر چه دانشجویان، در هر روزی، از اینستاگرام بیشتر استفاده کنند، روحیه و رضایت آنها از زندگی در آن روز بدتر است.
براون میگوید والدین میتوانند با صحبت کردن با نوجوانانشان به آنها کمک کنند تفاوت بین ظاهر و واقعیت را تشخیص دهند و آنها را تشویق کنند با همسالان خود به صورت رودررو تعامل داشته باشند و به جای سلفی گرفتن فعالیت بدنی بیشتری داشته باشند.
آیا به یاد آوردن اشتباهی جزئیات نشانهای از شروع زوال عقل است یا برعکس نشانه عملکرد بهینه حافظه.
رابرت جکوب، استاد علوم شناختی و مغز در دانشگاه راچستر در مقالهای که در وبسایت خبری تحلیلی کانورسیشن منتشر شده به ما یادآوری میکند که نگران به یاد آوردن اشتباهی اتفاقات روزمره و خاطرات خود نباشیم
پروفسور جکوب میگوید چندی پیش وقتی از او درباره نان و شیرینی پزی محل پرسیده شده او گفته کلوچههای شکلاتی آن بسیار خوشمزه است. اما همسرش به او یادآوری کرده او در واقع کلوچه کشمشی خورده نه شکلاتی. پروفسور جکوب میگوید با توجه به اینکه زندگی روزمره ما پر است از جزئیات، اشتباهی به یاد آوردن اتفاقات چیز بدی نیست زیرا عملکرد مغز ما محدود است و نمیتواند همه جزئیات را به درستی به یاد بیاورد.
پروفسور جکوب یک دانشمند علوم شناختی است و بیش از ۳۰ سال است که در مورد ادراک و شناخت ذهنی انسان تحقیق و مطالعه میکند. او و همکارانش در حال پژوهش برای دستیابی به روشهای نظری و تجربی جدید برای کشف این نوع خطاها بودهاند.
آنها سعی دارند دریابند که آیا این اشتباهات حافظه ناشی از پردازش ذهنی نادرست است، یا یک عارضه جانبی مطلوب از یک سیستم شناختی با ظرفیت محدود که به طور موثر کار میکند. پروفسور جکوب میگوید احتمال دومی بیشتر است.
خطاهای حافظه ممکن است در واقع نشاندهنده این باشد که سیستم شناختی انسان به طور «بهینه» یا «عقلانی» کار میکند.
آیا انسانها عقلانی عمل میکنند؟
دانشمندان علوم شناختی دههها به این فکر میکردند که آیا شناخت ذهنی انسان کاملاً عقلانی است یا خیر. از دهه ۱۹۶۰روانشناسان دانیل کانمن و آموس تورسکی تحقیقات پیشگامانهای در این زمینه انجام دادند. آنها به این نتیجه رسیدند که انسانها اغلب از روشهای ذهنی «سریع و کثیف» استفاده میکنند که به آن روشهای اکتشافی نیز میگویند.
مثلا وقتی که از مردم پرسیده میشود که آیا در زبان انگلیسی کلماتی که با حرف «k» شروع میشوند بیشترند یا کلماتی که حرف سوم آنها «k» است، اکثرا میگویند کلماتی که با «k» شروع میشوند. کانمن و تورسکی میگویند مردم با سریع فکر کردن به این نتیجه میرسند که کلماتی که با «k» شروع میشوند، بیشترند. این دو روانشناس این روش ذهنی را «اکتشافی در دسترس بودن» مینامند، یعنی آنچه که به راحتی به ذهن میرسد بر نتیجه گیری ما تأثیر میگذارد.
اگرچه روش اکتشافی اغلب نتایج خوبی به همراه دارد، اما گاهی اوقات نیز نتایج دلخواهی ندارد. بنابراین، کانمن و تورسکی به این نتیجه رسیدند که کارکرد شناختی ذهن انسان همیشه هم بهینه نیست. مثلا در مورد مثال زبان انگلیسی، در واقع، تعداد کلماتی که حرف سوم آنها «k» است بسیار بیشتر از کلماتی است که با «k» شروع میشوند.
ذهن کارش را درست انجام میدهد
با این حال، تحقیقات علمی از دهه ۱۹۸۰ نشان میدهد که ادراک و شناخت ذهنی انسان ممکن است اغلب اوقات بهینه باشد. به عنوان مثال، چندین مطالعه نشان داد که افراد اطلاعاتی را که از طریق حواس چندگانه - مانند بینایی و شنوایی، یا بینایی و لامسه - دریافت میکنند به شیوهای که از نظر آماری بهینه باشد ترکیب میکنند.
شواهد بیشتری به دست آمده که نشان میدهد وقتی ذهن با اطلاعات مبهم و نامطمئن روبرو میشود، خطاها اجتنابناپذیر میشوند. بنابراین خطاها لزوماً نشانگر پردازش ذهنی معیوب نیستند. در واقع، سیستمهای ادراکی و شناختی افراد ممکن است واقعاً خوب کار کنند.
مغز ما دارای محدودیت است
دانشمندان معتقدند که در رفتار ذهنی انسان اغلب محدودیتهایی وجود دارد. برخی از محدودیتها داخلی هستند:
۱) افراد ظرفیت محدودی برای توجه دارند - ما نمیتوانیم همزمان به همه چیز رسیدگی کنیم.
۲) افراد ظرفیت حافظه محدودی دارند - ما نمیتوانیم همه چیز را با جزئیات کامل به خاطر بسپاریم.
سایر محدودیتها خارجی هستند، مانند نیاز به تصمیم گیری و اقدام به موقع.
با توجه به این محدودیتها، ممکن است افراد همیشه نتوانند در ادراک یا شناخت ذهنی خود به طور بهینه عمل کنند. اما - و این نکته کلیدی است - هم ادراک و هم شناخت ذهنی ما در چارچوب محدودیتها به خوبی عمل میکنند.
محدودیتهای حافظه
این رویکرد، با تاکید بر «بهینهسازی محدود»، گاهی اوقات به عنوان رویکرد «منبع-عقلانی» شناخته میشود. پروفسور جکوب و همکارانش یک رویکرد منبع-عقلانی برای حافظه انسان ایجاد کردهاند. چارچوب این رویکرد به حافظه به عنوان یک نوع کانال ارتباطی نگاه میکند.
وقتی چیزی را در حافظه خود جای میدهید، گویی پیامی را به خود آیندهتان ارسال میکنید. با این حال، این کانال ظرفیت محدودی دارد و بنابراین نمیتواند تمام جزئیات یک پیام را منتقل کند. در نتیجه، وقتی پیامی در زمانهای بعدی از حافظه بازیابی میشود ممکن است همان پیامی که در حافظه جای دادهایم نباشد و خطاهای حافظه دقیقا به همین دلیل اتفاق میافتد.
اگر حافظه ذخیرهسازی شما به دلیل ظرفیت محدود، نمیتواند تمام جزئیات موارد ذخیرهشده را وفادارانه حفظ کند، پس میتوانیم مطمئن باشیم جزئیاتی را که ذخیره کرده مهمترین موارد بودهاند. یعنی حافظه در چارچوب محدودیتهای خود باید بهترین خود بوده باشد.
پژوهشگران دریافتهاند که افراد تمایل دارند جزئیات مربوط به کار را به خاطر بسپارند و جزئیات غیر مرتبط با کار را فراموش کنند. علاوه بر این، افراد معمولا اصل کلی مواردی که در حافظه جای دادهاند به خاطر بیاورند، در حالی که جزئیات دقیق آن را فراموش میکنند. وقتی این اتفاق میافتد، افراد اغلب به صورت ذهنی جزئیات را با متداولترین یا رایجترین ویژگیها پر میکنند. به یک معنا، استفاده از ویژگیهای کلی زمانی که جزئیات وجود ندارند، نوعی روش اکتشافی است – این همان استراتژی «سریع و کثیف» است که اغلب به خوبی کار میکند اما گاهی اوقات نیز ناموفق است.
به همین دلیل پروفسور جکوب به جای کلوچه کشمشی خوردن کلوچه شکلاتی را به یاد آورده بود، زیرا ذهن او تجربه کلی خوردن کلوچه را به یاد داشت نه جزئیات آن را و در چنین شرایطی ذهن جزئیات فراموش شده را خلق میکند. پس خیالمان میتواند راحت باشد که ذهن ما در چارچوب محدودیتهای خود خیلی هم خوب کار میکند.
هنگامی که حرف از خشونت علیه زنان به میان میآید، بیشترین تصویری که در ذهن نقش میبندد شاید چشمی خونگرفته، پایچشمی کبود، استخوانی شکسته و در کل، جسمی آسیبدیده باشد.
اما خشونت همیشه آشکار نیست و نهتنها خود همیشه عیان نیست، گاهی عاملان آن هم پشت هزاران نمایه و نام کاربری رنگارنگ پنهان شدهاند.
در روز جهانی منع خشونت علیه زنان، بخش مستقل ناظر بر رصد و اجرای موارد جلوگیری از وقوع خشونت علیه زنان و خشونت خانگی و مبارزه با آن مصوب شورای اروپا، موسوم به کنوانسیون استانبول، به بُعد آنلاین خشونت علیه زنان و اهمیت مبارزه با آن پرداخته است. فضایی گرچه مجازی که تاثیرات خشونتش بر زنان، حقیقی است. گوشههایی از آن در پی میآید.
در روزگاری که کنوانسیون استانبول، مصوب ۱۱ مه ۲۰۱۱، آماج حمله است و محدودیتهای کوویدـ۱۹ خشونتهای خانگی، جنسی و جنسیتی علیه زنان و دختران را افزایش داده است، اهمیت مبارزه با خشونت علیه زنان پررنگتر شده است.
پرداختن به وسعت خشونت مجازی علیه زنان چالشبرانگیز اما عصر، عصر دیجیتال و زمان، زمان آن است. کنوانسیون استانبول، جامعترین عهدنامه بینالمللی برای رسیدگی به خشونت جنسیتی علیه زنان است. این کنوانسیون باید ارج نهاده و بهدرستی اجرا شود تا حفظ حقوق زنان و دختران را در فضای مجازی، که دستخوش تغییرات مداوم است، تامین کند.
مشکل خشونت سایبری در اروپا که دیرزمانی است جریان دارد، طی سالهای اخیر و با محبوبیت رسانههای اجتماعی صاحب بعد جدیدی شده است. امروزه تهدید به مرگ، خشونت و تجاوز جنسی مایه نگرانی روزمره زنان در فضای مجازی است. کوویدـ۱۹ نیز زنان را هر چه بیشتر در معرض خشونتهای جنسیتی، بهویژه خشونت جنسی آنلاین قرار داده است.
مشاهدات حاکی از آن است که خشونت علیه دختران و زنان در فضای مجازی، اغلب جدی گرفته نمیشود و تنها مقامات مجری قانون نیستند که بر آن چشم میبندند، بلکه این خانواده، دوستان و جامعه هم آن را نادیده میگیرند. ممکن است کسی حرف زنان و دختران آزاردیده را باور نکند، در برخی موارد آنان را بدنام و یا حیثیتشان را لکهدار کند، یا به آنها گفته شود که اگر نظراتشان را علنی بیان کنند چیزی عوض نخواهد شد. همین گونه است که جرایم مجازی ادامه مییابند، گزارش نمیشوند و به اهمیت آنان نیز آنچنان که باید و شاید پرداخته نمیشود.
اما تغییر لازم است و مهم است که ابراز خشونت آنلاین علیه زنان و دختران، بهعنوان نوعی از اعمال خشونت، محسوب شود. چرا که ایندست خشونت، همچون باقی انواع آن، تحقق کامل تساوی جنسیتی را مختل و حقوق انسانی زنان را نقض میکند.
آزادی بیان یکی از حقوق اساسی است که باید از آن پاسداری شود اما حقی مطلق نیست و محدودهایی بر آن حاکم است. بهویژه هنگامی که از گفتار تنفرآمیز درباره زنان و دختران سخن به میان میآید. خشونت سایبری میتواند و باید، پیگیرد و مجازات در پی داشته باشد. زنان نیز باید در این فرآیند حمایت شوند و بتوانند تقاضای جبران خسارت کنند.
همچنین حق آزادی بیان باید بهعنوان ابزاری مهم در خدمت مبارزه با نفرتپراکنی در فضای مجازی قرار گیرد تا دنیای آنلاین را به فضایی امن برای زنان و دختران تبدیل کند که به توانمندنسازی و ظهور آنان در این عرصه کمک میکند. پیشتر نیز بر لزوم مبارزه با گفتار تنفرآمیز و مبارزه با جنسیتزدگی تاکید شده و از دولتهای اروپایی خواسته شده بود که با هر ابزاری که در دست دارند، به مسئله خشونت در فضای مجازی رسیدگی کنند و البته که این ابزارها در دسترس است.
محیط آنلاین نمیتواند گستره مصونیت باشد؛ پس لازم است که هویت خاطیان مجازی در این حوزه، در فضای مجازی روشن باشد. برای دستیابی به این امر، نقش عاملان مرتبط با مهار خشونت در فضای مجازی، بهویژه شرکتهای اطلاعات، ارتباطات و فناوری و شرکتهای اینترنتی واسطه، باید پررنگتر شود.
وجه مجازی خشونت علیه زنان تنها موجب رنج و آسیب روانی آنان نمیشود؛ بلکه در برخی موارد به خشونت فیزیکی نیز میانجامد. همچنین زنان را از مشارکت در امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باز میدارد. زنان در جامعه اشکال گوناگونی از تبعیض را تجربه میکنند که بر زندگی روزمرهشان تاثیر سوء بسیار دارد؛ بنابراین باید آگاه بود که گفتار جنسیتزده تنفرآمیز و خشونت مجازی درجاتی دیگر و متفاوت از تبعیض را بر زنان هموار میکند.
در این میان برخی زنان، همچون سیاستمداران و بهویژه روزنامهنگاران و مدافعان حقوق زنان مورد هدف قرار میگیرند.
بسیاری مدافعان حقوق زنان خود زناند که صدایشان اغلب با حملات و تهدیدات هزاران چهره نامرئی در گلو خفه میشود.
آزار زنان روزنامهنگار در فضای مجازی نیز بر مشارکت آنان در این حوزه، زندگی شخصیشان و امکان دسترسی جامعه به اطلاعات، تاثیر بسیار گذاشته است. پیشتر بارها تاکید شده است که دولتها باید برای زنان روزنامهنگار اقدامات حفاظتی اتخاذ کنند و بخش خصوصی و رسانه را به مبارزه با خشونت جنسیتی در فضای مجازی تشویق کنند. اگرچه استانداردهای حقوقبشری در این زمینه وجود دارد، اما به کار بسته نمیشود.
گزارشهایی نیز در دست است که زنان مدافع حقوق بشر نیز برای تاکید بر اهمیت تصویب و اجرای موارد کنوانسیون استانبول هدف خشونت سایبری قرار گرفتهاند.
خشونتها علیه این دسته از زنان در فضای مجازی موجب شده است که آنان از مشارکت آنلاین و ابراز نظراتشان بر روی پلتفرمهای آنلاین صرفنظر کنند؛ این امر عواقب گزافی در پی دارد چرا که تضعیف زنان روزنامهنگار و مدافعان حقوق زنان، چه در دنیای حقیقی و چه در دنیای مجازی، مترادف با تضعیف دموکراسی است. همچنین حفظ دستاوردهایی که تاکنون در راه دستیابی به تساوی جنسیتی ثمر داده است را به مخاطره میاندازد که این خود بسیار آسیبزاست.
نقش آغاز مباحثه جمعی پیرامون مسئله خشونت در فضای مجازی و افزایش آگاهیرسانی درباره این مشکل و چگونگی مهار آن نیز را نباید نادیده گرفت. نباید فراموش کرد که اینترنت، جای خوبی برای کارزارهای آگاهیرسانی برای آگاه کردن جامعه به خطرات خشونت سایبری و ارائه خدمات مشاوره و کمک به زنان فعال در حوزه دفاع از حقوق زنان و روزنامهنگاران است.
اما همه اینها بهتنهایی نمیتواند موانع را از پیش روی زنان، بهویژه مدافعان حقوق زنان و روزنامهنگاران، بردارد. افزایش حمایت از آنان همچنین نیازمند آن است که رهبران سیاسی و سایر افراد صاحبنفوذ از گفتار و اعمال نفرتپراکنانه علیه آنان دست بکشند و جامعه را از کار و اهمیت حفظ حقوق آنان آگاه کنند. برای دستیابی به این امر، تمامی مقامات دولتها باید دست به کار شوند، بیعدالتی حاضر و آسیب بعد مجازی خشونت علیه زنان و هزینههایی که بر اثر آن بر جامعه تحمیل میشود را بپذیرند، با علل ریشهای نبود تساوی جنسیتی و خشونت مبارزه و برای تغییر وضعیت فعلی تلاش کنند.
ظهور گونه جدید ویروس کرونا، بار دیگر بحث در مورد توزیع واکسن در سطح جهانی، جهش ویروس و مصونیت در مقابل گونههای جدید را به راه انداخته است. برخی کارشناسان معتقدند ظهور سویههای جهشیافته میتواند نتیجه نرخ پایین واکسیناسیون در کشورهای در حال توسعه باشد
اما انواع ویروسهای جدید چگونه پدیدار میشوند و واکسیناسیون دقیقا چه نقشی در این زمینه دارد؟ ارتباط بین این دو هنوز کاملا مشخص نیست، اما وبسایت خبری تحلیلی «کانورسیشن» در مقالهای به آنچه تا کنون در اینباره میدانیم پرداخته است.
ویروسها به طور طبیعی در مسیر تولیدمثل تغییر میکنند
ویروس در سادهترین شکل خود یک موجود زنده است که ضرورتا شامل دو عنصر اصلی است:
۱) طرحی برای تولید مثل (ساخته شده از دیانای یاآرانای)
۲) پروتئینهایی که به ویروس اجازه ورود به سلولها، تسخیر و تکثیر آن را میدهند
در حالی که تنها چند ویروس برای ابتلا به عفونت کافی است، اما همان چند ویروس به سرعت در ریهها تکثیر و در نهایت میلیونها ذره ویروس تولید میکنند که سپس برخی از آنها با بازدم باعث ایجاد آلودگی و عفونت در دیگران میشوند.
نکته مهم این است که فرآیند تکثیر آرانای ویروس ناقص است. در نهایت، این خطاها در مسیر تکامل ویروسها انباشت و باعث جهش آنها میشود.
ویروس نوع سارس-کرونای-۲ چیست و چرا برخی از انواع آن نگرانکنندهاند؟
هنگامی که ویروسها از فردی به فرد دیگر منتقل میشوند، برخی از انواع جدید آنها در ورود به سلول یا تکثیر خود بهتر از برخی دیگر عمل میکنند.
در این موارد، گونههای «بهتر» به ویروس اصلی تبدیل شده و تکثیر میشوند.
در طول همهگیری این اتفاق چندین بار برای ویروس سارس-کرونای-۲ افتاده است و از زمان ظهور گونه اصلی آن در سال ۲۰۱۹ سویههایی مانند آلفا، بتا، گاما، دلتا و حالا اومیکرون ظاهر شدهاند.
هربار فردی به سارس-کرونای-۲ مبتلا میشود این احتمال وجود دارد که ویروس سویه جهشیافتهای تولید کند که میتواند به دیگران سرایت کند.
واکسن چگونه در مقابل سویههای جدید دوام میآورد؟
واکسنهای فعلی ما همچنان در برابر انواع ویروس کرونا از جمله سویه دلتا بسیار مؤثرند. دلیل اثر گذاری واکسنها این است که آنها کل پروتئین شاخک ویروس را هدف قرار میدهند، که پروتئینی بزرگ با تعداد نسبتاً کمی تغییرات در انواع مختلف است.
اما واکسن در برابر برخی دیگر از سویههای ویروس کرونا مانند بتا، گاما، لامبدا و مو، مصونیت ایجاد نمیکند. این به این معناست که سیستم ایمنی قادر به تشخیص نوع ویروس و همچنین سویه اصلی نیست.این مساله در نهایت باعث کاهش اثربخشی واکسیناسیون میشود.
با این حال، تا به امروز، تاثیر سویههایی که در مقابل واکسن مصونیت دارند در سطح جهانی محدود بوده است. به عنوان مثال، نوع بتا، که بالاترین میزان فرار ایمنی را نشان داد، نتوانست در عمل با سویه دلتا رقابت کند.
آیا نرخ پایین واکسیناسیون خطری برای تولید سویههای جدید ویروس محسوب میشود؟
هماکنون وجود ارتباط بین گستردگی واکسیناسیون و پیدایش سویههای جدید مشخص نیست.
دو عامل اصلی میتواند منجر به پیدایش سویههای جدید شود:
۱) نرخ پایین واکسیناسیون ممکن است خطر پیدایش سویههای جدید را با فراهم کردن امکان انتقال و شیوع ویروس در جامعه افزایش دهد. در این مورد، نرخ و سرعت تکثیر بالا و انتقال فرد به فرد ویروس فرصت زیادی برای جهش ویروس فراهم میکند.
۲) از طرفی، با افزایش نرخ واکسیناسیون، فقط سویههایی از ویروس میتوانند باعث شیوع عفونت شوند که دستکم تا حدی از مصونیت در مقابل واکسنها جان سالم به در میبرند.
این مساله نیازمند نظارت مداوم جهانی و تولید واکسنهای جدید برای کنترل درازمدت ویروس است، مانند اقدامهای مشابهی که در مورد ویروس آنفولانزا انجام میشود. در هر صورت، با توجه به اینکه تقریبا مطمئنیم که ابتلا به ویروس کووید-۱۹ همچنان ادامه خواهد داشت، باید انتظار داشته باشیم که با چالش گونههای جدید نیز روبرو باشیم. برای مقابله با این خطر به مدیریت دقیق و فعال نیاز داریم.
سروکله سویه اومیکرون از کجا پیدا شد؟
گزارشهای اخیر در مورد سویه جدید نگرانکننده اومیکرون، زنگ خطر جهانی را به صدا درآورده است.
پروتئین شاخک سویه اومیکرون بهگونهای باورنکردنی ۳۲ بار تغییر یافته است. این شامل جهش سویههایی است که موفق به فرار از سیستم ایمنی شده و میتوانند به سرعت انتقال پیدا کنند.
بنابراین خطر گسترش سریع اومیکرون و کاهش، نه از بین بردن، اثربخشی واکسنهای فعلی وجود دارد.
با توجه به نرخ پایین واکسیناسیون در جنوب آفریقا، برخی نابرابری در توزیع واکسن در سطح جهانی را دلیل پیدایش سویههای جدید ویروس کرونا از جمله سویه او میکرون ميدانند.
با این حال، جهشهای گسترده در اومیکرون با تغییر ویروس در یک بازه زمانی طولانی سازگاری دارد.
چنین سویههای بسیار جهشیافته در گذشته نیز ظهور یافتهاند اما عموماً به طور گسترده گسترش نیافتهاند.
واکسیناسیون جهانی به نفع همه است
گسترش واکسیناسیون جهانی با افزایش تامین واکسن، تضمین توزیع عادلانه، مبارزه با تعلل و کمکاری و جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست بسیار ضروری است.
نرخ بالای واکسیناسیون جهانی، روند کلی جهش ویروس را محدود میکند، از افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند محافظت میکند و احتمال شیوع ویروسهای بسیار جهشیافته را کاهش میدهد، که همگی میتوانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم خطر پیدایش سویههای جدید را کاهش دهند.
با توجه به اینکه جامعه جهانی هماکنون به شدت به هم پیوسته است، تلاش کشورها برای مهار همهگیری و ایمن نگه داشتن شهروندان خود در برابر خطرات آن بدون بهکارگیری چارچوبی برای همکاری و هماهنگی بینالمللی، نتیجهای نخواهد داشت.