علی فاطمی نایب رییس انجمن داروسازان ایران با اعلام اختلاف سه یا چهار برابری آمار این انجمن با آمار سازمان غذا و دارو درباره کمبود دارو گفت سازمان غذا و دارو میزان این کمبود در کشور را ۳۰ تا ۴۰ قلم می‌داند اما در واقع بیش از ۱۰۰ قلم دارو از جمله داروهای رایج در ایران کمیاب است
این تحقیق نشان می‌دهد سلول‌های ایمنی که در روده در معرض پروبیوتیک‌ها قرار می‌گیرند می‌توانند با این باکتری‌ها فعال شوند و پس از ابتلای افراد به ویروس کرونا به ریه بروند. وب‌سایت خبری-تحلیلی کانورسیشن در مقاله‌ای کارشناسی به جزئیات این تحقیق و نتایج آن پرداخته است.
شاید قبلا در مورد پروبیوتیک‌ها یا همان «باکتری‌های خوب» که می‌توانند برای سلامتی ما مفید باشند شنیده باشید. ما پروبیوتیک‌ها را به طرق مختلف و اغلب در غذاهایی که به عنوان غذاهای سالم به بازار عرضه می‌شوند مصرف می‌کنیم. این باکتری‌ها را می‌توان در کپسول‌های مکمل، ماست، نوشیدنی‌ها یا حتی تنقلات یافت.
کار پروبیوتیک‌ها این است که از بروز عفونت‌های ایجاد شده از طریق سایر باکتری‌های بیماری زا در روده جلوگیری می‌کنند. آنها همچنین ممکن است با سلول‌های ایمنی روده ما تعامل داشته باشند و به تنظیم فعالیت سلول‌ها در محیط پیچیده روده کمک کنند. این فرایند برای جلوگیری از التهاب ناخواسته که ممکن است باعث ایجاد بیماری التهابی روده شود، مهم است. تحقیقات همچنین نشان داده است که اثرات پروبیوتیک‌ها ممکن است فراتر از روده باشد و پاسخ‌های ایمنی را در ریه‌ها نیز تنظیم کند.
هم‌اکنون سیستم ایمنی بدن ما با تهدید دائمی مبارزه با ویروس کرونا مواجه است؛ به ویژه از زمان ظهور سویه پرشیوع امیکرون که باعث شده این ویروس در سطوح بی سابقه‌ای در سراسر جهان در گردش باشد. درمان‌های محدودی برای افرادی که به صورت حاد بیمار می‌شوند وجود دارد، و واکسن‌های فعلی در پیشگیری از عفونت در افرادی که اخیرا واکسن یادآور نزده‌اند، چندان مؤثر نیست.
اما اگر پروبیوتیک‌ها بر سیستم ایمنی بدن ما تأثیر مثبت بگذارند و تاثیرات آنها محدود به روده نباشد، آیا می‌توانند راهی ارزان و در دسترس برای کمک به بدن ما در مبارزه با کووید ارائه دهند؟
یک آزمایش بالینی که اخیرا در مکزیک انجام شده نشان داد افراد مبتلا به ویروس کرونا که ترکیب خاصی از چهار سویه باکتریایی پروبیوتیک را مصرف کردند در مقایسه با افرادی که دارونما مصرف کردند سریع‌تر بهبود پیدا کردند. آنهایی که پروبیوتیک مصرف کرده بودند همچنین آنتی‌بادی‌های بیشتری در مقابل ویروس تولید کردند.
نکته مهم این است که افرادی که از پروبیوتیک‌ها استفاده می‌کنند ۱۵ روز پس از ابتلا به ویروس کرونا علائم کمتر و ویروس‌های کمتری در در بدن خود مقایسه با افرادی که دارونما مصرف می‌کردند، داشتند.
این نتایج دلگرم‌کننده از جمله اولین نتایجی است که نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها می‌توانند به سیستم ایمنی بدن ما در مبارزه با کووید کمک کنند. پژوهشگران در این مطالعه می‌گویند مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به بهبود سریع‌تر افراد کمک کند و می‌تواند دوره‌های قرنطینه را که هم‌اکنون بر افراد مبتلا در بسیاری از کشورهای جهان تحمیل شده است، کاهش دهد.
با این حال، ما باید در تفسیر این نتایج دقت کنیم. با اینکه این کارآزمایی بالینی با روش دوسوکور و کنترل شده با دارونما انجام شده (که عموماً به عنوان استاندارد طلایی برای آزمایش درمان‌های پزشکی در نظر گرفته می‌شود)، اما دارای محدودیت‌هایی بوده است. در این کارآزمایی بالینی افراد بالای ۶۰ سال حذف شده‌اند و وضعیت واکسیناسیون شرکت‌کنندگان در کارآزمایی را در نظر گرفته نشده است. این به این معناست که ما هنوز نمی‌دانیم آیا پروبیوتیک‌ها برای کسانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کووید-۱۹ حاد هستند مفید است یا خیر.
علاوه بر این، مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نامناسب باشد. این به دلیل افزایش بالقوه خطر عفونت ناشی از مصرف زیاد باکتری زنده است.
یک محور مصونیت
این تحقیق یک اثر مثبت بالقوه را کشف کرده است اما باکتری‌هایی که وارد روده ما می شوند چگونه به پاسخ ایمنی ۱۹ در ریه‌ها در برابر کووید-۱۹ کمک می کنند؟
ایمنی‌شناس‌ها بر این باورند که پاسخ این سوال با تئوری «محور ایمنی روده-ریه» قابل توضیح است. تئوری که ایمنی‌شناسان مطرح کرده‌اند، این است که سلول‌های ایمنی که در روده در معرض پروبیوتیک‌ها قرار می‌گیرند می‌توانند با این باکتری‌ها فعال شوند و پس از ابتلای افراد به ویروس کرونا به ریه بروند. در مورد کووید-۱۹، این سلول‌ها سلول‌های B هستند، که همان گلبول‌های سفید خون هستند که آنتی‌بادی (پادتن) تولید می‌کنند. سلول‌های B می‌توانند در روده آماده شوند تا در هنگام مواجهه با ویروس در ریه یا بینی، آنتی‌بادی‌های بیشتری تولید کنند.
با این حال، قبل از اینکه بتوان پروبیوتیک‌ها را برای درمان کووید در نظر گرفت، مطالعات بیشتری برای تایید این نتایج مورد نیاز است. آزمایش‌های بالینی که از پروبیوتیک‌ها برای درمان بیماری استفاده می‌کنند، اغلب نتایج متفاوتی به دست می‌دهند، زیرا اثر باکتری‌های پروبیوتیک بر سلول‌های ایمنی ممکن است به طور عمده به باکتری‌های خاص مورد استفاده بستگی داشته باشد.
همچنین باید آزمایش‌هایی در گروه‌های مختلفی از افراد انجام شود تا اثر باکتری‌ها در افراد مختلف مورد مطالعه قرار بگیرد. زیرا می‌دانیم که شدت بیماری در مبتلایان به کووید-۱۹ در افراد متفاوت است. مثلا آمار مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا نشان می‌دهد بین قومیت افراد و مرگ و میر ناشی از کووید-۱۹ ارتباط وجود دارد.
فعلا هیچ شواهدی وجود ندارد که به طور مستقیم نشان دهد سویه‌های باکتریایی پروبیوتیک موجود در ماست پروبیوتیکی که در فروشگاه خریداری می‌شود، همان تاثیر پروبیوتیک‌های آزمایش‌شده در مطالعه اخیر را داشته باشد. همچنین مهم است که به یاد داشته باشید که همه باکتری‌های پروبیوتیک موجود در غذاها ممکن است تا زمان مصرف زنده نباشند، که می‌تواند بر قدرت آنها تأثیر بگذارد.
پس فعلا چه چیزی برای تامین پروبیوتیک خود بخوریم؟
تا رسیدن به نتایج قطعی درباره تاثیر پروبیوتیک‌ها در مقابله با ویروس کرونا، بهترین راه داشتن یک رژیم غذایی سالم سرشار از فیبر است. آخرین تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که غذاهای سالم و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات مصرف می‌کنند کمتر در معرض ابتلا به کووید حاد قرار دارند. یک رژیم غذایی با فیبر بالا که باکتری‌های روده را تقویت می‌کند، حتی ممکن است به سیستم ایمنی شما کمک کند تا پاسخ قوی‌تری به واکسیناسیون کووید داشته باشد.
از آنجایی که ویروس کرونا احتمالا در آینده نزدیک در جهان بسیار شایع خواهد ماند، پروبیوتیک‌ها این پتانسیل را دارند که به ابزاری مفید در مبارزه با این بیماری تبدیل شوند. با این حال، قبل از اینکه همه ما برای خرید پروبیوتیک به فروشگاه‌ها برویم، باید منتظر تحقیقاتی باشیم که تایید کند چه نوع باکتری‌های پروبیوتیکی می‌توانند به سیستم ایمنی ما کمک کنند و چه کسانی از مصرف آنها بیشتر سود می‌برند.
فاطمی روز دوشنبه ۱۸ بهمن در این زمینه به ایلنا گفت اکنون حتی داروهای رایجی چون سوسپانسیون یا شربت‌های آنتی‌بیوتیک، آمپول ب کمپلکس، آمپول استامینوفن، سرم‌ها و حتی قطره بینی کلرور سدیم، به سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود.
نایب رییس انجمن داروسازان ایران با «بی‌سابقه» خواندن وضعیت کمبود دارو در ایران گفت: «ما هیچگاه با چنین وضعیتی مواجه نبوده‌ایم که حتی اقلام دارویی ایرانی نیز با کمبود مواجه باشند و اکنون حتی دارویی مانند کلیدینیوم سی که یک داروی معمولی مربوط به معده است، فلوکستین و بسیاری از دیگر داروها در داروخانه‌ها کمیاب و نایاب شده‌اند.»
او درباره علت اختلاف میان آمارهای سازمان غذا و دارو و انجمن داروسازان گفت: «تعریفی که ما از کمبود دارو داریم با تعریفی که سازمان غذا و دارو دارد متفاوت است و همین باعث می‌شود آمار ما با یکدیگر سه یا چهار برابر تفاوت داشته باشد.»
این مقام صنفی تاکید کرد: «هر دارویی که در فهرست رسمی ایران باشد و پزشکان تجویز کنند و پیدا نشود از نظر ما با کمبود مواجه است. اما سازمان غذا و دارو میزان کمبود را براساس نام ژنریک داروها درنظر می‌گیرد و وجود نمونه ایرانی دارو باعث می‌شود آن دارو مشمول اقلام دارویی دارای کمبود به حساب نیاید.»
فاطمی ادامه داد: «از طرفی اگر دارویی صرفا در داروخانه‌های دولتی و منتخب توزیع شود نیز از طرف سازمان غذا و دارو اعلام می‌شود کمبود آن برطرف شده است، اما از نظر ما این رفع کمبود نیست. ممکن است نایاب بودن دارو برطرف شده باشد اما هنوز کمیاب است و دارویی که در همه داروخانه های شهر قابل یافت نباشد کمیاب محسوب نمی‌شود.»
پیشتر در حالی که گزارش‌ها حاکی از محدودیت‌های گسترده دولت در زمینه واردات دارو و واکسن خارجی به ایران بود، بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت گفته بود از اواخر سال ۹۷ تاکنون حدود ۲۵۰۰ قلم دارو در ایران گران شده است.
همچنین در حالی که وزیر بهداشت پزشکان را در زمینه تجویز داروی خارجی تهدید کرده، یک مقام اتحادیه واردکنندگان دارو گفت خودکفایی در تولید دارو در کشور «دروغ است».
اواخر آذرماه، حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، گفته بود درحالی که سومین ماه پاییز رو به پایان است هنوز سهمیه ارزی شش ماه دوم سال برای واردات دارو تخصیص داده نشده است.
کمبود دارو در ایران به حدی رسیده که چندی پیش همشهری‌آنلاین گزارش داد که حداقل هزینه یک هفته درمان هر کودک دارای سرطان به ۸ میلیون تومان افزایش یافته و برخی خانواده‌ها به دلیل ناتوانی در تهیه دارو، از درمان کودکان خود صرف‌نظر می‌کنند.
در این شرایط، رسانه‌های ایران تصویر بخشنامه‌ای از سازمان غذا و دارو، وابسته به وزارت بهداشت را منتشر کرده‌اند که بر اساس آن، ارائه داروهای جلوگیری از بارداری در داروخانه‌های سراسر ایران بدون تجویز پزشک ممنوع شده است.
این بخشنامه بر اساس قانون اخیر «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» صادر شد که اجرای آن با اعتراضهای مردمی، پزشکان و نهادهای بینالمللی مواجه شد.
