دبیرکل سازمان ملل با ابراز نگرانی از وضعیت انسانی در غزه، خواستار توقف خشونت‌ها شد. این در حالی است که همزمان با درگیری اسرائیل با حماس و حزب‌الله، نخست‌وزیر اسرائیل با پیشنهاد توقف بشردوستانه جنگ در غزه مخالفت کرده است.
سی‌ان‌ان در گزارشی به بررسی نقش دوحه به عنوان میانجی برای آزادی گروگانها و کاهش درگیری میان اسرائیل و حماس پرداخته است.
قطر، این کشور کوچک خلیج فارس، بار دیگر به دلیل میانجی‌گری‌هایش برای آزادی گروگانها از اسارت حماس و تخلیه اتباع خارجی از غزه، در مرکز دیپلماسی جهانی قرار گرفت.
سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه نوشت قطر روز دهم آبان با میانجیگری میان اسرائیل، حماس و مصر و با هماهنگی ایالات متحده، اتباع خارجی و غیر نظامیان فلسطینی را که به‌شدت مجروح شده بودند از غزه خارج و وارد مصر کرد.
به گفته مقام‌های فلسطینی، شماری از دارندگان گذرنامه‌های خارجی از گذرگاه مرزی رفح، غزه را ترک کردند.
به گزارش پایگاه خبری القاهره، بیمارستان العریش مصر پذیرش مصدومانی از فلسطین را که از غزه خارج شدند، آغاز کرده است.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت دوحه خود را در موقعیت دیپلماتیک ظریفی می‌بیند؛ موقعیتی که کارشناسان می‌گویند تاکنون به نفع این کشور بوده و آن را به متحدی ضروری برای واشینگتن تبدیل کرده است.
آندریاس کریگ، دانشیار کینگز کالج لندن که بر کشورهای حوزه خلیج فارس تمرکز دارد، به سی‌ان‌ان گفت: «رابطه قطر با حماس از اجزای کلیدی استراتژی میانجیگری در درگیری میان حماس و اسرائیل بوده است. این رابطه، قطر را در جایگاهی منحصر به فرد قرار می‌دهد زیرا میتواند با هر دو طرف به گونه‌ای ارتباط برقرار کند که هیچ بازیگر دیگری در جهان امکان آن را ندارد.»
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، این «امیرنشین غنی از گاز» در حالی که از یک‌سو یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در منطقه است، از سوی دیگر روابط خود را با حماس حفظ کرده است. در همین حال این کشور کانال ارتباطی خود را با اسرائیل نیز دارد.
بر همین اساس سه منبع آگاه به سی‌ان‌ان گفتند دیوید بارنیا، رییس آژانس اطلاعاتی اسرائیل در قطر حضور یافته تا درباره تلاش‌ها برای آزاد کردن گروگانها گفت‌وگو کند.
به نظر می‌سد روابط قطر با حماس نتیجه‌بخش بوده است چون علاوه بر غیرنظامیان فلسطینی و اتباع خارجی که روز چهارشنبه اجازه خروج از غزه را یافتند، چهار گروگان حماس، دو اسرائیلی و دو آمریکایی-اسرائیلی نیز با میانجیگری قطر و مصر آزاد شدند.
از سوی دیگر اسرائیل تلاشهای قطر را برای میانجی‌گیری پذیرفته است.
زاخی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل در همین زمینه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این کشور حاشیه خلیج فارس به یک ذی‌نفع اساسی در تسهیل راه‌‌حل‌های بشردوستانه تبدیل شده است. تلاشهای دیپلماتیک قطر در این زمان بسیار مهم است.»
ماهیت رابطه قطر با حماس چیست؟
پس از حمایت قطر از معترضانی که در پی خیزش‌‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ به دنبال سرنگونی رژیم‌‌های چندین کشور عرب بودند، روابط این کشور با برخی همسایگان خود به تیرگی گرایید.
روابط زمانی بدتر شد که اواسط سال ۲۰۱۷، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع و این کشور را به حمایت از تروریسم متهم کردند. سال‌ها طول کشید تا این کشورها روابطشان را با قطر اصلاح کنند.
قطر در سال ۲۰۱۲ به گروه حماس که مورد حمایت جمهوری اسلامی است، اجازه داد تا دفتر سیاسی خود را در دوحه تاسیس کند. این دفتر تا به امروز همچنان در دوحه فعال است.
روابط با حماس، قطر را به یک میانجی مهم در طول درگیری‌های حماس با اسرائیل تبدیل کرده است. به گزارش رویترز، علاوه بر بخشی از کمک‌هزینه ماهانه ۳۰ میلیون دلاری برای خانواده‌ها و سوخت برای تامین برق، قطر حقوق بخش دولتی در غزه را نیز پرداخت میکند.
جایگاه قطر در روابط بین‌المللی
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت قطر روابط نزدیک خود را با کشورهای غربی حفظ کرده و به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز در جهان به یک تامین‌کننده مهم انرژی تبدیل شده است.
این کشور همچنین یکی از خریداران عمده تسلیحات از ایالات متحده است.
قطر برای چندین دهه محل استقرار پایگاه هوایی عظیم آمریکا بود و سال گذشته از سوی دولت جو بایدن به‌عنوان متحد اصلی غیر ناتو در منطقه معرفی شد.
روابط با اسرائیل
دوحه یکی از اولین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بود که در سال ۱۹۹۶ با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کرد و این تابوی دیرینه را در منطقه شکست. هر چند پس از حمله اسرائیل به غزه در سال ۲۰۰۹، این کشور روابط خود را با اسرائیل قطع کرد.
شبکه خبری قطری الجزیره، اولین شبکه خبری پان عربی بود که اسرائیل را روی نقشه نشان داد و مقامات این کشور را برای مصاحبه‌های زنده دعوت کرد.
استراتژی قطر در ایفای نقش میانجی چیست؟
آندریاس کریگ در صحبت‌های خود با سی‌ان‌ان گفت که قطر تلاش میکند «محلی برای دیپلماسی ایجاد کند».
او افزود: «یکی از اهداف این رایزنی‌ها، به تاخیر انداختن حمله زمینی اسرائیل به داخل غزه بود.»
با این حال اسرائیل عملیات زمینی کامل خود را از روز جمعه پنجم آبان آغاز کرد. به گفته برخی از مقامات آمریکایی به سی‌ان‌ان، این اقدام اسرائیل تلاش‌ها را برای آزادی بیش از ۲۰۰ گروگانی که گمان می‌رود در دست حماس هستند، پیچیده کرده است.
ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر، روز ششم آبان به سی‌ان‌ان گفت که با وجود تشدید تنشها در میدان، مذاکرات مربوط به آزادی گروگانها دشوارتر شده است اما همچنان ادامه دارد.
کریگ در ادامه به سی‌ان‌ان گفت میانجیگری برای آزادی گروگانهای ربوده شده به دست حماس، راه مفیدی برای دیپلماسی قطر است زیرا برخی از گروگانها ملیت‌‌های اروپایی و آمریکایی دارند و چندین کشور به حمایت از تلاشهای دوحه علاقه‌مند هستند.
یوست آر. هیلترمن، مدیر برنامه شمال آفریقای خاورمیانه در اندیشکده گروه بحران بین‌المللی در بروکسل با اشاره به سابقه طولانی این کشور حوزه خلیج فارس در مذاکره بین بازیگران جهانی که با یکدیگر اختلاف دارند گفت که میانجیگری برای مدت طولانی یکی از «مهارت‌های قابل فروش قطر» بوده است.
دوحه در شهریور امسال هم میانجی یک توافق تاریخی بین جمهوری اسلامی و آمریکا بود که منجر به آزادی پنج شهروند آمریکایی از زندان در ایران و بازگشتشان به آمریکا شد. آزادی زندانیان بخشی از یک معامله گستردهتر، شامل آزاد کردن شش میلیارد دلار از سرمایه‌‌های ایران از سوی آمریکا بود.
قطر همچنین نقش میانجی را در پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایفا کرد و مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشینگتن را در اواخر سال ۲۰۲۲ تسهیل کرد.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت یکی از برجسته‌‌ترین تلاشهای میانجیگری قطر در سال ۲۰۲۱ در جریان تخلیه نیروهای آمریکایی از افغانستان بود؛ زمانی که قطر نه تنها سفر امن آمریکاییها را به این کشور تسهیل کرد بلکه به دلیل داشتن روابط دیپلماتیک با دولت جدید تحت حکومت طالبان، به‌عنوان یک قدرت محافظ برای نیروهای آمریکایی در این کشور عمل کرد.
انتقادها از قطر به دلیلی نزدیکی با حماس
سی‌ان‌ان نوشت دوحه به دلیل روابطش با حماس مورد انتقاد اسرائیل و سیاستمداران غربی قرار گرفته است.
با وجود نقش میانجیگری قطر، الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل هفته گذشته این کشور را به حمایت مالی از حماس و پناه دادن به رهبران آن متهم کرد.
کوهن در نشست اعضای عالی‌رتبه سازمان ملل گفت: «قطر پناهگاه رهبران حماس است و منابع مالی آنها را تامین میکند. این کشور میتواند بر آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگانهای تروریست‌‌ها تاثیر بگذارد. شما اعضای جامعه بین‌المللی باید از قطر بخواهید این کار را انجام دهد.»
در پاسخ، قطر گفت که از اظهارات وزیر امور خارجه اسرائیل «متعجب و ناامید» است؛ به ویژه «در زمانی که قطر به دنبال تضمین آزادی اسیران و کاهش تنش» است.
قطر هشدار داد «این اظهارات تحریک‌‌آمیز» میتواند تلاشهای میانجیگری را تضعیف کند و جان انسان‌‌ها را به خطر بیندازد.
واشنگتن پست روز چهارم آبان به نقل از چهار دیپلمات آگاه گزارش داد ایالات متحده و قطر موافقت کرده‌اند پس از حل بحران گروگان‌گیری، روابط دوحه و حماس را بازبینی کنند.
این توافق در جریان دیدار اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر در دوحه شکل گرفت.
واشینگتن پست افزود هنوز مشخص نیست که آیا این ارزیابی مجدد منجر به خروج رهبران حماس از قطر خواهد شد یا خیر؟
کریگ در این رابطه به سی‌ان‌ان گفت: «بعید است قطر حماس را بیرون کند اما به احتمال زیاد دیگر با این گروه همکاری نخواهد کرد. همانند تصمیمی که در مورد طالبان با وجود داشتن دفتری در دوحه، پایتخت قطر گرفت.»
هیلترمن هم گفت: «قطر در تلاشهای میانجیگری خود نقشی نمونه ایفا میکند اما برخی از سیاستمداران در ایالات متحده از صمیمیت قطر با حماس ناراضی هستند. دو عضو جمهوری‌‌خواه کنگره از قطر خواسته‌‌اند رهبری حماس را از دوحه اخراج کند.»
سی‌ان‌ان در گزارش خود به این نکته اشاره کرد که اسرائیل گفته است به دنبال نابودی کامل حماس «یک‌بار برای همیشه» است تا دوباره آن را تهدید نکند.
چنین نتیجه‌ای میتواند نقش سودمند قطر را به‌عنوان یک میانجی کم‌رنگ کند.
دبیرکل سازمان ملل گفت از گزارش حمله به یک کاروان آمبولانس مقابل بیمارستان الشفا در غزه وحشت‌زده شده است. او ضمن یادآوری حمله حماس به اسرائیل در ۱۵ مهر، گفت حدود یک ماه است مردم غزه تحت محاصره‌اند، از کمک محرومند و کشته و آواره می‌شوند. این وضع باید متوقف شود.
با ادامه تنشها در مرز اسرائیل و لبنان، ارتش اسرائیل از حمله به یکی از مواضع حزب‌الله خبر داد که قرار بود از آن برای شلیک موشک‌های ضد تانک به اسرائیل استفاده شود. ارتش اسرائیل همچنین یکی از نیروهای حزب‌الله را که به منطقه مرزی نزدیک شده بود کشت.
در حالی که جمهوری اسلامی به دلیل حمایت از حماس و سایر نیروهای نیابتی خود در منطقه مورد انتقادهای بین‌المللی قرار دارد، وزیر خارجه ایران در تماس با همتای بریتانیایی خود گفت: «نیروهای مقاومت در منطقه از ایران دستور نمی‌گیرند، بلکه آنها بر اساس ملاحظات و شرایط و نیز در راستای امنیت ملی کشورشان و امنیت منطقه تصمیم‌گیری می‌کنند.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که نگرانی‌ها از درگیر شدن جمهوری اسلامی در این درگیری‌ها رو به افزایش است. با این حال، ایهود اولمرت، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل، به ایران‌اینترنشنال گفت: «ایران در مرکز درگیری‌های حماس و اسرائیل است، اما فکر نمی‌کنم اسرائیل در این مقطع علاقمند باشد با ایران وارد رویارویی مستقیم شود. اما اگر اسرائیل حماس را حذف کند، ضربه مهمی به استراتژی منطقه‌ای ایران وارد خواهد شد.»
سخنگوی ارتش اسرائیل با اشاره به اینکه این کشور در حال تعقیب و حذف فرماندهان میدانی حماس است، گفت: از آغاز جنگ ۱۰ فرمانده حماس که در طراحی حمله ۱۵ مهر نقش داشتند، کشته شدند.
ارتش اسرائیل روز جمعه، ۱۲ آبان، اعلام کرد آمبولانسی را که به گفته سربازانش توسط یک واحد حماس در نزدیکی موقعیت آنها در منطقه جنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت، مورد حمله قرار داد.
ارتش اسرائیل گفت که اطلاعاتی در دست دارد مبنی بر اینکه حماس از آمبولانس برای انتقال جنگجویان و تسلیحات استفاده میکند.
قبل از آن، وزارت بهداشت غزه اعلام کرد که اسرائیل کاروان آمبولانس‌هایی را که از بیمارستان الشفاء در شهر غزه خارج می‌شد هدف قرار داد.
از سوی دیگر، سخنگوی ارتش اسرائیل با اشاره به اینکه این کشور در حال تعقیب و حذف فرماندهان میدانی حماس است، گفت: از آغاز جنگ ۱۰ فرمانده حماس که در طراحی حمله ۷ اکتبر نقش داشتند، کشته شدند.
در همین حال، ارتش اسرائیل از حمله به یکی از مواضع حزب‌الله لبنان خبر داد که قرار بود از آن برای شلیک موشک‌های ضد تانک به اسرائیل استفاده شود. ارتش اسرائیل همچنین یکی از نیروهای حزب‌الله را که به منطقه مرزی نزدیک شده بود کشت.
دومین سفر بلینکن به اسرائیل از زمان آغاز جنگ
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا از اسرائیل خواست تا به طور موقت حمله نظامی خود به غزه را متوقف کند تا اجازه ورود کمکها به غزه را بدهد.
بلینکن روز جمعه ۱۲ آبان برای دومین بار در کمتر از یک ماه گذشته به اسرائیل رفت.
آمریکا مانند اسرائیل درخواست‌های فزاینده بین‌المللی را برای آتش‌بس رد کرده اما همزمان تلاش کرده اسرائیل را متقاعد کند وقفههایی را در جنگ بپذیرد.
بلینکن در یک کنفرانس خبری گفت چنین وقفهای کار برای آزادی گروگانها را تسهیل میکند و در عین حال اسرائیل را قادر میسازد تا به هدف خود برای شکست حماس دست یابد.
او گفت که با نتانیاهو و کابینه جنگ اسرائیل در مورد چگونگی، زمان و مکان اجرای وقفهها و تفاهمهایی که باید حاصل شود، بحث کرده، اما این امر زمان میبرد و نیاز به هماهنگی شرکای بین‌المللی دارد.
نتانیاهو مدت کوتاهی پس از این اظهارات بلینکن در یک بیانیه تلویزیونی پیشنهاد وزیر خارجه آمریکا را رد کرد.
او گفت: «من به صراحت اعلام کردم که ما با تمام قوا ادامه میدهیم و اسرائیل از آتش‌بس موقت که شامل آزادی گروگانهای ما نمیشود، خودداری میکند.»
همچنین آنتونی بلینکن روز جمعه در سفر به اسرائیل به خبرنگاران گفت: «در رابطه با لبنان، حزب‌الله و ایران، ما از همان ابتدا به صراحت گفتهایم مصمم هستیم جبهه دوم یا سومی در این درگیری باز نشود.»
از سوی دیگر، سی‌ان‌ان به نقل از مقام‌های آمریکایی گزارش داد که انتظار می‌رود در روزهای آینده مرحله‌ای جدید در جنگ اسرائیل با حماس آغاز شود که در آن حملههای هوایی اسرائیل کاهش یافته و این کشور بر عملیات زمینی گستردهتر در غزه تمرکز کند.
اولین سخنرانی نصرالله پس از جنگ
همزمان حسن نصرالله در سخنرانی ویدیویی خود از حمله هفتم اکتبر شبه‌نظامیان حماس از غزه به اسرائیل دفاع کرد و گفت حماس باید «پیروز» شود.
او مدعی شد از آمریکا پیغام گرفته است اگر عملیات حزب‌الله علیه اسرائیل ادامه یابد، واشینگتن فرمان بمباران ایران را صادر خواهد کرد.
ادامه حملههای هوایی اسرائیل به غزه
ارتش اسرائیل در عملیات شبانه در نوار غزه، جتهای جنگنده، بالگردهای رزمی و توپخانه که از سوی نیروهای پیاده تیپ نهال هدایت میشدند، چندین نیروی حماس را کشتند.
ارتش اسرائیل گفت در طول شب، نیروی هوایی و نیروی دریایی حملاتی را علیه چندین سایت حماس در نوار غزه انجام دادند. از جمله ساختمانهایی که برای شلیک و پرتاب موشک ضد تانک استفاده می‌شد.
ارتش اسرائیل در اطلاعیهای دیگر گفت چهار نفر از سربازان این کشور کشته شدند و تعداد نیروهای اسرائیلی کشتهشده این کشور از زمان آغاز حملههای زمینی به غزه به ۲۳ تن رسید.
از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که ساختمان دفتر آن در غزه در پی «بمباران اسرائیل» بهطور قابل توجهی آسیب دیده است اما هیچ یک از هشت کارمند این خبرگزاری هنگام اصابت بمب در دفتر حضور نداشتند.
یک سخنگوی ارتش اسرائیل به خبرگزاری فرانسه گفت که این کشور گزارش‌‌ها درباره حمله به ساختمان دفتر خبرگزاری فرانسه در غزه را چند بار بررسی کرده اما این حمله از سوی ارتش اسرائیل صورت نگرفته است.
بررسی دادههای ماهوارهای که از سوی دانشگاه ایالتی اورگن و مرکز آموزش عالی نیویورک انجام شده، نشان می‌دهد در حملههای اسرائیل دستکم یک چهارم ساختمانها در شمال غزه تخریب شده یا آسیب دیدهاند.
تلاشهای جهانی برای توقف درگیری‌ها
اردن اعلام کرد که این کشور روز شنبه میزبان نشستی بین وزیر خارجه آمریکا با وزیران خارجه عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی و مصر خواهد بود و فلسطینی‌ها نیز در آن مشارکت خواهند داشت
پنی وانگ، وزیر خارجه استرالیا، نیز از اسرائیل خواست در درگیری‌ها خویشتنداری کند. او با تاکید بر لزوم تلاش جهانی برای یافتن راه حل دو کشوری برای اسرائیل و فلسطین، گفت اسرائیل تنها زمانی به صلح و امنیت میرسد که چنین وضعیتی را برای فلسطین نیز ایجاد کند.
با ادامه حملات متقابل اسرائیل و حماس، امارات متحده عربی نسبت به «خطر واقعی سرریز منطقه‌ای این جنگ» هشدار داد.
نوره الکعبی، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی صبح روز جمعه در جریان کنفرانسی در ابوظبی گفت: «در حالی که به کار برای توقف جنگ ادامه میدهیم نمیتوانیم ضرورت کاهش دمای منطقه را که به نقطه جوش نزدیک می‌شود نادیده بگیریم.»
او با تاکید بر اینکه برای برقراری آتش‌بس بشردوستانه میان اسرائیل و حماس به شکلی بیوقفه تلاش میکند درباره خطر گستردهتر شدن جنگ در منطقه خاورمیانه ابراز نگرانی کرد.
الکعبی همچنین هشدار داد خطر سوءاستفاده گروه‌های افراطی از وضعیت برای پیشبرد ایدئولوژیهایی که «ما را در چرخههای خشونت نگه میدارند»، واقعی است.
وضعیت گروگانها و آمریکاییها در غزه
پنتاگون گزارشهای رسانهای درباره پرواز پهپادهای شناساییامریکایی بر فراز غره برای کمک به آزادی گروگانها را تایید کرد.
پیشتر نیویورک تایمز به نقل از دو مقام وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد پهپادهای شناسایی این کشور برای کمک به یافتن گروگانها بر فراز غزه پرواز می‌کنند.
دانیل هاگاری، سخنگوی ارشد ارتش اسرائیل روز پنجشنبه تعداد گروگانهای در اختیار حماس را ۲۴۲ نفر اعلام کرد.
ده‌ها نفر دیگر از زمان حمله هفتم اکتبر حماس مفقود شده‌اند که در حال حاضر سرنوشتشان مشخص نیست.
تاکنون چهار گروگان از سوی حماس و یک سرباز اسرائیلی اسیر از سوی ارتش این کشور آزاد شده‌اند.