نشست اضطراری سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی روز شنبه ۲۰ آبان در ریاض برگزار شد. رئیسی در این نشست خواهان تحریم اسرائیل و تروریستی شناختن ارتش آن از سوی دولت‌های اسلامی شد. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی هم بر پایان فوری عملیات نظامی و آزادی گروگان‌ها تاکید کرد
به گزارش نیویورک‌تایمز، در حالی که نیروهای زمینی ارتش اسرائیل در حال پیشروی در نوار غزه هستند، علاوه بر مشکلاتی چون مواجه با خطوط دید کوتاه و غیرنظامیان آسیب‌پذیری که جایی برای پنهان شدن ندارند، خطر بزرگتری زیر پای آن‌ها قرار دارد که همان تونل‌های زیرزمینی هستند.
شبه‌نظامیان حماس که ماه گذشته حمله خونین و مرگباری را علیه اسرائیل انجام دادند، هزارتویی از تونل‌های مخفی ساخته‌اند که اگر نه در سراسر غزه، بلکه دست‌کم در بیشتر این نوار امتداد دارند.
اما نکته مهم این است که این تونل‌ها، به نوشته نیویورک‌تایمز، صرفا تونل نیستند.
این روزنامه نوشت تونل‌ها که در زیر مناطق مسکونی متراکم قرار گرفته‌اند، به شبه‌نظامیان اجازه می‌دهند دور از چشم دشمن خود حرکت کنند.
به گفته محققان، در این گذرگاه‌ها همچنین سنگرهایی برای ذخیره اسلحه و مهمات، غذا و آب و حتی مراکز فرماندهی و همچنین تونل‌هایی برای عبور و مرور وسایل نقلیه وجود دارد.
نویسندگان گزارش نیویورک‌تایمز افزودند که درها و دریچه‌های معمولی به‌عنوان نقاط دسترسی مبدل عمل می‌کنند و به اعضای حماس اجازه می‌دهند تا در ماموریت‌ها به بیرون بروند و سپس از دید خارج شوند.
این روزنامه تاکید کرد که هیچ منبع خارجی نقشه دقیقی از این شبکه تونل‌ها در اختیار ندارد و تعداد کمی از اسرائیلی‌ها آن را به طور مستقیم دیده‌اند، اما عکس‌ها، ویدیوها و گزارش‌های افرادی که در تونل‌ها بوده‌اند، خطوط کلی سیستم و نحوه استفاده از آن را نشان می‌دهد.
منابع موجود درباره این تونل‌ها، شامل عکس‌هایی است که روزنامه‌نگاران از داخل گذرگاه‌ها گرفته‌اند، گزارش‌های محققانی که تونل‌ها را مطالعه می‌کنند، و همچنین جزئیاتی از این شبکه که به دست نیروهای اسرائیلی هنگام حمله به غزه در سال ۲۰۱۴ افتاد.
برچیدن تونل‌های غزه بخش مهمی از اهداف اسرائیل برای از بین بردن فرماندهی حماس در پی حمله هفتم اکتبر است.
اسرائیل وجود این تونل‌ها را دلیلی برای بمباران مناطق غیرنظامی اعلام کرده است، اما حماس مدعی است که تونل‌هایش زیر برخی مناطق بمباران شده از جمله بیمارستان‌ها وجود ندارد.
به گزارش نیویورک‌تایمز، تصاویر نشان می‌دهد که برای تخریب تونل‌ها، نیروهای اسرائیلی در غزه باید ورودی‌هایی را پیدا کنند که اغلب در زیرزمین‌های ساختمان‌های غیرنظامی پنهان شده‌اند و به تونل‌های بتنی منتهی می‌شوند.
به گفته کارشناسان، آن‌ها معمولا حدود دو متر ارتفاع و کمتر از یک متر عرض دارند.
یک زن ۸۵ ساله اسرائیلی که پس از ربوده شدن در روز هفتم اکتبر به مدت ۱۷ روز در تونل‌های غزه گروگان گرفته شده بود، توضیح داده که از میان «تار عنکبوت» تونل‌های مرطوب و نمناک عبور کرده است. او گفت که در نهایت به سالن بزرگی رسید که در آنجا ده‌ها گروگان دیگر نگهداری می‌شدند.
ارزیابی می‌شود که هنوز بیش از ۲۰۰ گروگان اسرائیلی در اختیار حماس هستند و بسیاری از آن‌ها احتمالا در همان تونل‌هایی هستند که اسرائیل قصد نابودی آن‌ها را دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفته است که بازگرداندن گروگان‌ها به خانه یکی از دو هدف اصلی حملات علیه حماس است و هدف دیگر «نابودی حماس» است.
به نوشته نیویورک‌تایمز، تونل‌های مورد استفاده برای مخفی کردن تجهیزات و جنگجویان حماس، تنها گذرگاه‌های مخفی در غزه نیستند.
پس از به قدرت رسیدن حماس در سال ۲۰۰۷، و در محاصره قرار گرفتن این نوار، شبکه‌ای از تونل‌های قاچاق در زیر مرز بین غزه و مصر گسترش یافت. از این تونل‌ها برای دور زدن محاصره و واردات کالاهای مختلف، از سلاح و تجهیزات الکترونیکی گرفته تا مصالح ساختمانی و سوخت، استفاده می‌شود.
به نوشته نیویورک‌تایمز، مقامات مصری تلاش‌های گسترده‌ای برای از بین بردن این مسیرهای قاچاق انجام داده‌اند، از جمله پمپاژ آب دریا برای آبگرفتگی شبکه و فروریختن بسیاری از تونل‌ها. اما گمان می‌رود که برخی از تونل‌ها همچنان برای قاچاق فعال باشند.
نیویورک‌تایمز افزود هرچند ارتش اسرائیل هم از نظر اندازه و هم از نظر تجهیزات بسیار از شبه‌نظامیان حماس پیشرفته‌تر است، مبارزه با این گروه در شبکه تونل‌های آن یک اقدام پرخطر به شمار می‌رود.
جان دبلیو اسپنسر، کارشناس جنگ شهری در موسسه جنگ مدرن در آمریکا، جنگ در غزه را بیشتر شبیه «جنگ در زیر دریا» توصیف می‌کند تا درگیری در سطح زمین یا داخل ساختمان.
او اخیرا در پادکستی گفته است: «هیچ چیزی که روی سطح استفاده می‌کنید، به کار نمی‌آید. شما باید تجهیزات ویژه‌ای برای تنفس، دیدن، جهت‌یابی، برقراری ارتباط و به کارگیری وسایل کشنده به ویژه تیراندازی داشته باشید.»
کارشناسان می‌گویند یکی از خطرات اصلی ورود به تونل‌ها این است که حماس در ورودی‌ها مواد منفجره کار گذاشته است.
آهرون برگمن، استاد ارشد کینگز کالج لندن که متخصص درگیری عرب‌ها و اسرائیل است، در این زمینه گفته که شبه‌نظامیان «لحظه‌ای که متوجه شوند اسرائیلی‌ها وارد تونل‌ها شده‌اند، دکمه را فشار می‌دهند و ممکن است همه چیز بر سر اسرائیلی‌ها فرو بریزد.»
به نوشته نیویورک‌تایمز، نیروهای اسرائیلی احتمالا نخواهند توانست کل شبکه تونل‌های غزه را نابود کنند.
برگمن افزود: «این تونل‌ها خیلی بزرگ‌اند و از بین بردن همه آن‌ها سودی ندارد. در عوض، آن‌ها بر مسدود کردن ورودی‌های تونل‌ها تمرکز خواهند کرد، احتمالا با انجام حملات هوایی یا اینکه مهندسان آن‌ها را با مواد منفجره نابود کنند.»
نیویورک‌تایمز افزود بعید به نظر می‌رسد که درگیری‌ها به صورت مخفیانه صورت گیرد، مگر اینکه اسرائیل معتقد باشد که چاره دیگری ندارد.
برگمن گفت که ورود به تونل‌ها مزایای نیروهای اسرائیلی را از بین می‌برد.
در حالی که اکنون اسرائیلی‌ها با انبوهی از نیروها، تانک‌ها و هلیکوپترها در حال پیشرفت هستند، او تاکید کرد: «لحظه‌ای که از تونل پایین می‌روید، یک نفر در مقابل یک نفر قرار می‌گیرد.»
نشست اضطراری سران سازمان همکاری اسلامی در بیانیه پایانی خود خواستار پایان محاصره غزه و اجازه ورود کمک‌های بشردوستانه به این منطقه شد.
تاکید ریاض بر پایان فوری عملیات نظامی در غزه
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی روز شنبه در این نشست فوق‌العاده خواستار ایجاد گذرگاه، ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه و در عین‌حال آزادی گروگان‌های در دست حماس شد.
بن سلمان گفت اسرائیل مسئولیت «جنایت علیه مردم فلسطین» است.
او خواستار پایان محاصره نوار غزه، پایان فوری عملیات نظامی، هدف قرار دادن غیرنظامیان و نقض قوانین بین‌المللی شد.
با این‌حال ولیعهد عربستان سعودی تاکید کرد که توقف جنگ، مستلزم تلاش جمعی و اقدام فعال کشورهاست.
دیدار رئیسی با بن سلمان و سیسی
ابراهیم رئیسی در حاشیه اجلاس اضطراری سران سازمان همکاری اسلامی در ریاض به طور جداگانه با ولیعهد عربستان سعودی و رییس‌جمهوری مصر دیدار و گفت‌وگو کرد.
رسانه‌های وابسته به حکومت در ایران گزارش دادند که رئیسی در دیدار با سیسی، از انتظار عمومی برای بازگشایی گذرگاه رفح گفت تا کمک‌های جهانی به‌سمت غزه سرازیر شود.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران همچنین به نقل از رئیسی نوشت: «نشست صلح قاهره می‌توانست نقطه عطفی در پایان دادن به جنایات اسرائیلی‌ها باشد اما کشورهای غربی حامی آن شدند. همان‌گونه که اجازه ندادند شورای امنیت و دیگر سازمان‌های بین‌المللی اقدام موثری در توقف این جنایات انجام دهند.»
فارس به نقل از سیسی، رییس‌جمهوری مصر نیز نوشت: «اراده سیاسی قطعی ما ایجاد روابط واقعی با ایران است.»
سیسی گفت که کشورش که بیش از دیگران از پیامدهای سال‌ها درگیری میان اسرائیل و فلسطینیان آسیب دیده است.
هشدار رئيسی به کشورهای اسلامی
رئیسی درحالی وارد فرودگاه ریاض شد که یک چفیه فلسطینی بر گردن داشت. او پیش از سفر در فرودگاه تهران گفت زمان «اقدام» به‌جای «گفت‌وگو» بر سر درگیری‌ها فرارسیده است.
رئیسی در این نشست به دولت‌های اسلامی هشدار داد که اگر نتوانند از فلسطین دفاع کنند «ممکن است مردم این کشورها خود دست به کار شوند».
او گفت: «اگر مقاومت مردم غزه و لبنان نبود، بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی درگیر جنگ با اسرائیل بودند.»
رئیسی آمریکا را «آمر و شریک جنایت» در غزه خواند و گفت کشورهای اسلامی باید در برابر هر طرح آمریکا که «توجیهگر اشغال غزه است» هوشیار باشند.
او مدعی شد که تهران از یک ماه قبل درخواست تشکیل این نشست اضطراری را داده بود اما هر بار بنا به دلایلی برگزار نمیشد.
صبح شنبه و پیش از آغاز نشست، خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران در گزارشی اختصاصی به نقل از یک منبع مطلع نوشت که رئیسی در این دیدارها به کشورهای اسلامی توصیه خواهد کرد تا حریم هوایی خود را به روی اسرائیل ببندند.
او همچنین از این کشورها خواهد خواست تا مانع از ارسال تسلیحات آمریکا به اسرائیل از طریق پایگاههای نظامیشان در منطقه شوند.
رهبران و سران ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی در هشتمین اجلاس فوق‌العاده کشورهای اسلامی در ریاض جمع شدند تا درباره غزه مذاکره کنند.
پس از یک دهه، رییس دولت جمهوری اسلامی به عربستان سعودی رفت. سفری که پس از پایان سال‌ها خصومت تهران و ریاض در پی توافقی با میانجیگری چین در اسفند سال گذشته انجام گرفت.
نگرانی از گسترش جنگ و تاکید بر راهحل دو کشوری
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر گفت کشورش، جایی که چندین رهبر حماس در آن مستقرند به دنبال میانجیگری برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی است.
او اظهار امیدواری کرد به زودی آتشبس بشردوستانه در غزه حاصل شود.
امیر قطر اضافه کرد: «جامعه بینالملل تا کی با اسرائیل به گونهای رفتار خواهد کرد که انگار از قوانین بین‌المللی بالاتر است؟»
عبدالفتاح سیسی، رییس‌جمهوری مصر با اظهار نگرانی درباره گسترش درگیری‌ها به منطقه، گفت «شکست در توقف جنگ غزه» این خطر را افزایش می‌دهد.
او سیاست «مجازات جمعی» در غزه را غیرقابل قبول و خواهان پایان دادن به آوارگی اجباری ساکنان غزه، ارسال کمک‌های بشردوستانه بیشتر و تحقیق در باره نقض قوانین بین‌المللی در غزه شد.
سیسی همچنین حل نزاع فلسطینی- اسرائیلی را بر اساس راهکار دوکشوری دانست.
عبدالله دوم، پادشاه اردن در واکنشی مشابه، «راهحل دو دولتی» را تنها راه توقف کشتار و ویرانی خواند.
او جنگ در غزه را «وحشتناک» توصیف کرد و خواهان توقف فوری آن شد.
در اظهارنظری متفاوت، بشار اسد، رییس حکومت سوریه گفت: «صحبت در مورد راهحل دو کشوری با وجود اهمیت آن؛ در اولویت نیست و فایدهای نخواهد داشت.»
بشار اسد همچنین تاکید کرد هرگونه روند سیاسی با اسرائیل باید متوقف شود.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه در این نشست گفت جامعه جهانی در قبال آنچه در نوار غزه رخ می‌دهد، سکوت کرده است.
او خواهان تشکیل کنفرانس بین‌المللی صلح برای یافتن راهحل دایمی به منظور رفع درگیری بین اسرائیل و فلسطین شد.
اردوغان در این نشست گفت: «آنچه ما در غزه نیاز داریم توقف چند ساعته نیست، بلکه به یک آتشبس دایمی نیاز داریم.»
ولیعهد کویت نیز در سخنانی از جامعه جهانی خواست که نقش خود را ایفا و از مردم فلسطین محافظت کنند.
محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین در این نشست گفت که فلسطینیها با «جنگ نسلکشی» روبرو هستند.
او از آمریکا خواست به «تجاوزات اسرائیل» پایان دهد و با درخواستی مشابه از شورای امنیت سازمان ملل، گفت که این نهاد باید مسوولیتهایش را درباره غزه برعهده بگیرد.
محمود عباس گفت فلسطینیها راهحلهای «نظامی و امنیتی» را نمیپذیرند زیرا همه آن‌ها «شکستخورده است».
او تلآویو را به تعضیف راهکار دو کشوری فلسطین و اسرائیل متهم کرد.
عربستان سعودی قرار بود میزبان دو نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب در روزهای شنبه و یکشنبه باشد اما با توجه به «وضعیت فوق‌العاده غزه» نشست مشترک کنونی جایگزین این دو گردهمایی شد.
حماس در بیانیهای از شرکت‌کنندگان این اجلاس خواسته بود تا «تصمیمی تاریخی و قاطعی» اتخاذ و برای توقف فوری «تجاوز» نیروهای اسرائیلی اقدام کنند.
این گروه شبهنظامی از رهبران عرب و مسلمان خواست بر دولت آمریکا که «مسوول مستقیم جنگ و نسلکشی» در نوار غزه است، فشار بیاورند.
با این‌حال رویترز در گزارشی به نقل از منابع مطلع نوشت که برخی کشورهای عرب به رهبری الجزایر، خواهان قطع کامل روابط دیپلماتیک با اسرائیل هستند اما وزاری امور خارجه شماری از این کشورها در زمینه نظر دیگری دارند.
به گفته این منابع، کشورهای عربی که روابطی دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کردهاند مانند امارات متحده عربی بر لزوم «باز نگه داشتن کانالهای ارتباطی» با دولت نتانیاهو تاکید دارند.
