اطلاعات رسیده به ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهد با گذشت بیش از ۱۰ روز از سیل سیستان و بلوچستان، بار اصلی امدادرسانی و بازگشایی مسیرها و جاده‌ها بر عهده گروه‌های مردمی و نیکوکاران غیر‌حکومتی است. برخی پزشکان درباره شیوع بیماری‌های همه‌گیر در منطقه به دلیل نبود آب سالم هشدار دادند.
این روزنامه‌نگار که از نوشته‌هایش در رسانه اجتماعی ایکس پیداست نگران است مهاجران افغان ترکیب جمعیتی کشور او را تغییر دهند، در توییتی با عکس یک شناسنامه که به نام یک مرد متولد ولایت غور افغانستان صادر شده است، نوشت: «سازمان ثبت احوال گفت ما به افغان‌ها شناسنامه نمی‌دهیم. نهاد غیرقانونی سازمان ملی مهاجرت هم گفت ما صادر نکردیم. چرا در این مملکت کسی فاجعه افغان‌ها را گردن نمی‌گیرد. [این شناسنامه] را عمه من صادر کرده؟»
این نوشته اعتراضی، در برخی سایت‌های خبری ایران از جمله روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد بازنشر شده است.
هفته پیش سازمان ملی مهاجرت ایران به جنجال‌ها درباره صدور شناسنامه ایرانی برای مهاجران افغان واکنش نشان داد.
این سازمان در اطلاعیه‌ای گفت: «صدور این شناسنامه به هیچ کدام از طرح‌های این سازمان مربوط نمی‌شود و حضور در طرح‌های سازمان، تابعیت ایرانی برای مهاجرین ایجاد نمی‌کند.»
آیا ایران برای مهاجران افغان شناسنامه صادر می‌کند؟
جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر اعلام کرده است برای کودکان مهاجری که از مادر ایرانی متولد شده باشند، شناسنامه ایرانی صادر می‌کند.
مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۸ لایحه پیشنهادی دولت وقت را برای دادن شناسنامه ایرانی به فرزندان مادر ایرانی و پدر غیرایرانی تصویب کرد.
خبرگزاری ایرنا اوایل بهمن ماه امسال گزارش داد با استفاده از این طرح تا کنون ۲۵۰ هزار درخواست در سامانه آنلاین درخواست شناسنامه ثبت شده است.
اما شناسنامه‌هایی که تصویر آن‌ها در کنار ابراز نگرانی از دادن تابعیت به افغان‌ها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر شده، محل تولد دارندگان آن‌ها و والدین‌شان را افغانستان نشان می‌دهد.
به این ترتیب این شناسنامه‌ها شامل مصوبه مجلس نمی‌شود.
دست‌کم یکی از این شناسنامه‌ها مربوط به پدر یک شبه‌نظامی است که در قالب لشکر فاطمیون برای جمهوری اسلامی در سوریه می‌جنگیده است اما نه روزنامه‌نگاری که از این تصویر برای ایجاد نگرانی درباره حضور افغان‌ها در ایران و احتمال سوء‌استفاده جمهوری اسلامی از حضور آن‌ها استفاده کرده و نه رسانه‌هایی که این نگرانی را بازنشر کرده‌اند، ظاهرا نخواسته‌اند از امکانات موجود در اینترنت از جمله جست‌وجوی معکوس تصویر (Reversed Image Search) برای پیدا کردن پیشینه عکس استفاده کنند.
این عکس دو سال پیش در گزارشی در سایت مشرق‌نیوز منتشر شده است.
خبرنگار این رسانه وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شهریور ۱۴۰۰ به دیدار خانواده یک شبه‌نظامی کشته شده افغان در لشکر فاطمیون به نام علیخان رضایی رفته بود.
جمهوری اسلامی این کشته‌شدگان را «شهدای مدافع حرم» می‌خواند و به فرمان علی خامنه‌ای به خانوادههای آن‌ها اقامت و شناسنامه می‌دهد.
رمضان رضایی، پدر علیخان، در این گزارش به خبرنگار مشرق‌نیوز گفته است حکومت جمهوری اسلامی به او و همسرش شناسنامه داده اما پسران و دخترانش نه شناسنامه ندارند نه اقامت ایران.
به‌نظر می‌رسد منتقدان حضور مهاجران افغان در ایران، دانسته یا ندانسته از عکس شناسنامه‌های صادر شده برای اعضای خانواده لشکر فاطمیون به منظور ایجاد نگرانی از احتمال نفوذ افغان‌ها به ایران و دامن زدن به رفتارهای مهاجرستیزانه استفاده کرده‌اند.
فاطمیون چیست؟
جمهوری اسلامی ایران ۱۰ سال پیش لشکری از حدود ۲۰ هزار شبه‌نظامی افغان برای جنگ با مخالفان دولت بشار اسد، دیکتاتور تحت حمایت خود در سوریه، به این کشور فرستاد. این لشکر وابسته به سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران است.
جمهوری اسلامی میگوید لشکر فاطمیون از داوطلبان افغان تشکیل شده اما شواهدی وجود دارد که مهاجران افغان برای حضور در جنگ‌های نیابتی جمهوری اسلامی در سوریه، تطمیع شده‌اند.
یکی از شواهد، وعده اقامت در ایران و شناسنامه ایرانی برای مهاجرانی است که به نیابت از جمهوری اسلامی در سوریه جنگیده‌اند.
در سال ۱۳۹۵، سه سال پس از تشکیل لشکر فاطمیون، محمدعلی شهیدی، ریيس بنیاد شهید، به روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران گفت رهبر جمهوری اسلامی دستور داده است به نیروهای لشکر فاطمیون تابعیت ایرانی داده شود.
این مقام جمهوری اسلامی با اشاره به احتمال در خطر بودن خانوادههای اعضای فاطمیون در صورت بازگشت به افغانستان، از خامنه‌ای چنین نقل قول کرد: «حفاظت از اين خانواده‌ها به دوش ماست. به همين دليل حتما برايشان تابعيت درست كنيد و حتما آن‌ها را زير پوشش بنياد شهيد بگيريد.»
با فروکش کردن جنگ در سوریه و گزارش‌ها درباره شکست گروه دولت اسلامی (داعش) در این کشور، پرسش‌هایی درباره سرنوشت لشکر فاطمیون مطرح شد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی در مصاحبه‌ای گفت که دولت وقت افغانستان می‌تواند از این افراد در مقابله با داعش استفاده کند.
یکی از شهروندان ساکن دشتیاری به ایران‌اینترنشنال گفت: «دولت هیچ لودری در اختیار ما قرار نداده. فقط خیرین دو لودر برایمان آوردند که با استفاده از آن‌ها نمی‌توانیم همه راه‌ها را به سرعت باز کنیم.»
ویدیوهای منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهند مسیر خودروهای حامل کمک‌های مردمی زاهدان برای سیل‌زدگان جنوب سیستان و بلوچستان به علت خرابی جاده و آمدن سیل مسدود شده است و راننده‌ها به سختی از معبرها عبور می‌کنند.
به گفته شهروندان، بیشتر راه‌های اصلی دشتیاری به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی سیل سیستان و بلوچستان زیر گِل رفته است و خودروهای امدادرسانی مردمی غیر‌بومی به سختی می‌توانند جاده‌های دسترسی به روستاها را پیدا کنند.
خبرهای رسیده به ایران‌اینترنشنال در روز پنج‌شنبه ۱۷ اسفند حاکی از آن است که در روستاهای شهرستان دشتیاری، ایستگاهی بر پا شده که گروه‌های داوطلب مردمی در آن برای سیل‌زدگان غذای گرم می‌پزند.
شهروندی که جمع‌آوری و ارسال گروهی از کمک‌های مردمی را به دشتیاری بر عهده دارد، به ایران‌اینترنشنال گفت با از بین رفتن جاده‌ها، مردم در روستاها محصور و محبوس شده‌اند و نمی‌توانند مواد غذایی مورد نیازشان را تامین کنند.
به گفته او، حجم آب در روستاهای دشتیاری به اندازه‌ای است که بسیاری از مردم برای تردد از قایق استفاده می‌کنند.
نبود راه دسترسی باعث شده خودروهای سنگین گروه‌های خیریه و داوطلب مردمی، به سختی وارد روستاهای درگیر آب‌گرفتگی شوند.
به گفته یکی از شهروندان، آب و مواد خوراکی به سختی به روستاهای این منطقه می‌رسند چرا که خودروهای عادی با بار اضافی سنگین شده و در گل‌ولای گیر می‌کنند.
ویدیویی درباره بازدید ابراهیم رئیسی از مناطق سیل‌زده منتشر شده است که یک شهروند در آن خطاب به رییس دولت میگوید: «لودر و کمپرسی‌های شما بعد از ۹ روز به مناطق سیل‌زده آمدند. این شد خدمت؟ ۷۰۰ نفر در این منطقه در محاصره آب بودند.»
ابراهیم رئیسی روز چهارشنبه برای آنچه «سرکشی از وضعیت امدادرسانی به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان» اعلام شد به این استان سفر کرد.
او در بخشی از این سرکشی، با هلیکوپتر از مناطق سیل‌زده بازدید کرد.
واکنش دیرهنگام مقامهای جمهوری اسلامی به سیل سیستان و بلوچستان با گذشت بیش از یک هفته از وقوع آن، پیشتر حاشیهساز شده بود.
در ویدیوهای منتشر شده از سفر رئیسی به مناطق سیل‌زده، یکی از مسوولان استانی به او میگوید هیچ یک از خانههای شهروندان در سیلاب تخریب نشده است.
این سخنان او با انتقاد سیل‌زدگان مواجه شد و یکی از شهروندان خطاب به رئیسی گفت: «چطور تخریب منزل و آب‌گرفتگی نداشتیم؟ بیایید داخل روستا و خودتان ببینید.»
سیل سیستان و بلوچستان از ششم اسفند آغاز شد و در جریان آن بیش از ۱۰ هزار نفر صدمه دیدند.
بنا بر گزارشهای رسمی، در شهرستانهای چابهار، نیکشهر، زرآباد، راسک، سرباز، فنوج، دشتیاری، سیب و سوران مهرستان، قصرقند و کنارک، ۸۰۰ واحد مسکونی آسیب دیدند که ۳۰۰ واحد باید نوسازی شوند.
در این شهرستانها که کانون‌های اصلی سیل بودند، حدود ۱۹ هزار هکتار از اراضی زراعی آبی، هزار و ۹۳۳ هکتار اراضی باغی، ۲۷۱ حلقه چاه کشاورزی، ۲۲۱ واحد گلخانه، ۳۰۰ واحد دامداری روستایی و عشایری و ۱۵ کلنی زنبور عسل بر اثر شدت بارندگیها آسیب دیدند.
نگرانی سیل‌زدگان از نیاز به آب و غذای امروزشان تا بیکاری در روزهای بعد
یکی از امدادگران داوطلب که در روزهای گذشته در شهرستانهای میرجاوه، سوران و نیکشهر حضور داشته است، به ایران‌اینترنشنال گفت لودرها و تلاششان برای راه زدن به روستاها کافی نیست.
به گفته او، بعضی از روستاهای کمجمعیت در این مناطق با ۵۰ تا ۱۰۰ خانوار بهطور کلی نابود شده‌اند و امدادرسانی به آن‌ها انجام نگرفته است.
این امدادگر داوطلب تاکید کرد در بعضی روستاها علاوه بر اینکه سیلاب خانهها را خراب کرده، بعد از گذشت ۱۰ روز همچنان آب در حجمی زیاد باقی است، بهطوری که سطح آب در معابر تا ۵۰-۶۰ سانتیمتر بالا آمده و عبور و مرور در روستا را سخت کرده است.
یک شهروند به ایران‌اینترنشنال گفت در شهرستانهای سیل‌زده، لودرها مشغول گودبرداری در اطراف برخی روستاها هستند تا در صورت تداوم بارشها و وقوع سیلاب جدید، مسیر حرکت آبهای سطحی را تغییر داده و از ورودشان به روستا جلوگیری کنند.
به گفته او، علاوه بر نابودی زیرساختهای اساسی در این مناطق، شهروندان سیل‌زده تقریبا به «همهچیز» از آب و غذا گرفته تا جای خواب، لباس گرم، کفش و پوتین نیاز دارند.
خبرگزاری ایلنا روز پنج‌شنبه در گزارشی به نقل از اهالی نوشت آب مناطق سیل‌زده آلوده شده و مردم به آب آشامیدنی هم دسترسی ندارند.
این رسانه به نقل از عبدالواحد نبوی، عضو شورای یکی از روستاهای بخش پُلان یادآور شد تا کنون امداد چندانی انجام نگرفته است؛ در حالی که بندهای زمینها را آب برده، دستشوییها و چاههای فاضلاب خراب شده، دیوارها خسارت دیدهاند و حتی خانههای مسکونی ترک برداشتهاند.
بر اساس این گزارش، علاوه بر اینکه شهروندان سیل‌زده از برآورده کردن سادهترین نیازهای انسانی و ابتدایی خود در این شرایط ناتوان شده‌اند، نگرانیهایی درباره سرنوشت و آیندهشان نیز وجود دارد.
تا قبل از سیل نیز بیشتر روستاییان در این مناطق کار و درآمدی نداشتند و با کشت دیم روزگارشان را میگذراندند که آن هم اکنون از بین رفته است.
در بیش از ۲۰۰ روستا، علاوه بر خانهها و مدرسهها، زمینهای کشاورزی، آببندها و چاههای مزارع بهطور کامل خراب شده‌اند و دامها جان باختهاند.
حتی چاههای فاضلاب خانهها با گل و لای سیلاب پر شده‌اند و مردم برای قضای حاجت مشکل جدی دارند.
هشدار درباره بیماری‌های واگیردار و خطرناک در مناطق سیل‌زده
پالنا، پایگاه خبری پزشکان و قانون، روز پنج‌شنبه در گزارشی درباره شیوع بیماری‌های خطرناک مانند وبا و مالاریا هشدار داد.
این رسانه تاکید کرد برای پیشگیری از بیماری‌های واگیردار باید خیلی سریع دسترسی مردم به آب آشامیدنی سالم فراهم، دپوی سرم و داروهای اساسی ایجاد و اقلام بهداشتی برای زنان و کودکان تامین شود.
پیشتر رسانه‌های ایران از جاری شدن سیلاب در ۱۶ شهرستان و هزار و ۹۴۷ روستا در سیستان و بلوچستان خبر داده و گفته بودند چابهار با ۴۸۰ و نیکشهر با ۳۳۰ روستا، بیشترین تعداد روستاهای خسارت دیده را داشتند.
ایلنا با استناد به تصاویر ماهوارهای نوشت همچنان در مناطق گستردهای از این استان، طغیان رودخانهها و بسته شدن راه‌های اصلی ادامه دارد.
بر اساس این گزارش، در بعضی مناطق دورافتاده درگیر سیل تقریبا هیچ امدادی صورت نگرفته است و البته هیچ برنامهای برای بازسازی زیرساختهای از دست رفته اعلام نمی‌شود.
همزمان سازمان هواشناسی ایران هشدار داد سامانه بارشی جدیدی از سمت شمال غرب وارد کشور خواهد شد و روزهای شنبه و یکشنبه (۱۹ و ۲۰ اسفند) برای سیستان و بلوچستان هشدار سطح نارنجی صادر میشود.
سیل سیستان و بلوچستان پیشبینیپذیر و آسیبهایش قابل کاهش بود
نیکآهنگ کوثر، تحلیلگر حوزه آب و محیطزیست به ایران‌اینترنشنال گفت نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی «معتاد به غافلگیری» هستند.
به گفته او، بخشهای جنوبی سیستان و بلوچستان در بسیاری از مواقع سال با خطر وقوع سیل مواجهاند و با وجود پشت سر گذاشتن تجربه سیلاب سال ۹۸، باز هم بسیاری از مردم قربانی سیل شدند.
این در شرایطی است که استان سیستان و بلوچستان در اغلب ماههای سال با خشکسالی گسترده مواجه است.
نیکآهنگ کوثر تاکید کرد با برنامهریزی اصولی در این منطقه و ذخیرهسازی آب حاصل از بارشهای فصلی میتوان از آن برای جبران کمآبی دیگر ایام سال استفاده کرد.
کمک به مردم برای بهروز و کارآمد کردن «هوتکها و دگارها» که سیستمهای سنتی برای جمع‌آوری آبهای سطحی حاصل از بارشها هستند، نکته دیگر مورد اشاره کوثر است.
او تاکید کرد ذخیره آب به شیوههای مدرنتر میتوانست از قدرت تخریبی بارندگیها و سیلاب به وجود آمده بکاهد، چرا که گل و لای همراه باران جاری و فرسایش خاک منطقه، قدرت تخریب را شدیدا افزایش می‌دهد.
این تحلیلگر حوزه آب و محیط زیست گفت در بسیاری از مناطق برای شناسایی نقاطی که بیشتر در معرض فرسایش خاک بوده و از نظر سیلاب خطرآفرین هستند، پهنهبندی انجام می‌دهند تا با برنامهریزی، میزان بروز خطر را در آن‌ها به حداقل برسانند.
به گفته کوثر، استفاده از فضای سبز گسترده با استفاده از گیاهان بومی منطقه میتوانست سرعت و میزان تخریب سیلاب را در سیستان و بلوچستان کاهش دهد اما به دلیل محرومیت ریشهدار در این استان و نادیدهانگاری مقامات جمهوری اسلامی، این کار تا کنون انجام نشده است.
شماری از اهالی منطقه به ایران‌اینترنشنال گفتند فقدان مدیریت صحیح آب پشت سدهای زیدان و پشین، از دلایل عمده جاری شدن سیل در جنوب استان سیستان و بلوچستان است.
به گفته آنان، در تمام طول سال آب سد تخلیه نمی‌شود و با از بین رفتن پوشش گیاهی پشت سد، یک بارندگی کوچک فاجعهای بزرگ در پی دارد.
