عرفان ثابتی، پژوهشگر فلسفه و جامعهشناس در گفتوگو با ایراناینترنشنال به واکنش ایرانیان به مرگ ابراهیم رئیسی پرداخت و گفت در طول تاریخ، مرگ چهرههایی مانند هیتلر، صدام، موسولینی، پینوشه، میلوشویچ و چائوشسکو، خوشحالی و رضایت مردم را در پی داشته و رئیسی را نیز میتوان در این دسته قرار داد.
او افزود: «ایرانیان از اینکه دست یک ظالم از تداوم جنایاتش کوتاه شده، شادمانی میکنند.»
ثابتی تاکید کرد در تمامی حکومتهای تمامیتخواه، لطیفهگویی سیاسی یک امر مرگبار بوده است زیرا شوخی کردن و لطیفه گفتن روایت رسمی حکومت از رویدادها را «تَرَک میدهد».

اگر فرضیه «حذف رئیسی» جدی باشد پرسش این است که آن بخش از مافیا که دیگر رئیسی را نمیخواست به دنبال طرح کدام گزینه او را حذف کرده است؟
محسنی اژهای در نخستین اظهار نظر پس از مرگ ابراهیم رئیسی گفته است: «او نیروی مورد وفاق جریانهای مختلف بود.»
در حکومتهای استبدادی، نقشها و نقشههای آینده، همواره پشت پرده تعریف میشود و مردم جایی برای دخالت، انتخاب و نقشآفرینی ندارند. پیشتر بارها در خبرهای مختلف خواندهایم که کمیتهای در مجلس خبرگان برای رهبری آینده تصمیم میگیرد و جز رهبری و حلقه کوچک مورد اعتماد او هیچکس از تصمیمات آن کمیته خبر ندارد. اما مناسبات سیاسی، نظامی و اقتصادی دهههای اخیر نشان میدهد که حتی آن کمیته هم تصمیمگیر نیست و مافیایی مرکب از نظامیان و روحانیان خاص، زیر نظر علی خامنهای، با یک «معیار مشخص» رهبری آینده را تعیین و به خبرگان ابلاغ میکنند و خبرگان ماشین امضای آن تصمیم و تعیین است. رد صلاحیتهای گسترده هم برای این است که هیچ مزاحمی این ماشین امضا را دچار اختلال نکند.
اما آن معیار مشخص چیست؟ تداوم و تامین منافع اقتصادی و نظامی آن مافیا، همین و بس. اگر این تصویر را بپذیریم بهتر میتوان معنای حرف اژهای را فهمید. رئیسی «نیروی مورد وفاق» اجزای مختلفِ آن مافیا بود. اگر مرگ رئیسی محصول یک حادثه بوده باشد حالا مافیا باید به یک «نیروی مورد وفاقِ» دیگر برسد. اما اگر مرگ رئیسی حاصل «حذف» او باشد نه حادثه، معنایش این است که اختلافی در مافیا افتاده و او دیگر «مورد وفاق» نبوده است. به عبارت دیگر، اگر فرضیه «حذف رئیسی» جدی باشد پرسش این است که آن بخش از مافیا که دیگر رئیسی را نمیخواست به دنبال طرح کدام گزینه او را حذف کرده است؟
و اگر آن حادثه طبیعی بوده باشد باز هم این پرسش مطرح است که مافیا بر سر چه کسی به توافق خواهد رسید؟
حکومت مافیایی که همه تصمیمها را دور از چشم مردم میگیرد راهی برای رسیدن به فکتهای روشن باقی نگذاشته است و در نتیجه پاسخ این پرسش روشن نیست؛ اما در میان تمام این ابهامها یک چیز روشن است: در دو دهه گذشته شایعه جانشینی مجتبی خامنهای هرگز حتی در حد یک خط هم به صورت رسمی تکذیب نشده است.
در حکومتی که رهبرش حتی درباره جزییاتی مثل «اعزام اردوی دانشجویان به کیش» اظهار نظر میکند و جلوی آن را میگیرد و گاه نسبت به کوچکترین شایعات واکنش نشان میدهد چنین سکوتی اصلا طبیعی نیست. خود این سکوت میتواند یک فکت باشد، به ویژه اگر در چنین پرونده حساسی تصور کنیم «سکوت علامت رضاست.»
کامبیز غفوری، روزنامهنگار در مصاحبه با ایراناینترنشنال به برخی گمانهزنیها و شایعات در خصوص کشته شدن ابراهیم رئیسی پرداخت و گفت وقتی حکومتی ۴۵ سال جنایت میکند و در مورد این جنایات دروغ میگوید، طبیعی است که مردم روایت این حکومت را در مورد رویدادهای مختلف نپذیرند.
او افزود ما هنوز نمیدانیم احمد خمینی و اکبر هاشمی رفسنجانی چطور مُردند یا چرا رسانههای نزدیک به سپاه پاسداران در ساعات ابتدایی ناپدید شدن رئیسی اعلام کردند او به سلامت فرود آمده و ادامه مسیر را با خودرو پیموده است.
مهدی اصلانی، فعال حقوق بشر، از زندانیان سیاسی دهه ۶۰ و جان به در برده از اعدامهای سال ۶۷ در گفتوگو با ایراناینترنشنال به بررسی گزینههای پیشنهادی شورای شهر تهران برای نامگذاری یکی از خیابانها یا معابر اصلی پایتخت به اسم ابراهیم رئیسی پرداخت.
او یکی از موارد پیشنهادی را خیابان خاوران از میدان خراسان تا سهراه افسریه خواند و گفت: «این مصداق ضربالمثلی است که میگویند قاتل به محل جنایتش برمیگردد.»
اصلانی ادامه داد: «خاوران تفاهم وجدانهای زخمخوردهای است که در آن طی تابستان حدود چهار دهه قبل، با حکم ابراهیم رئیسی جان چندین هزار جوان گرفته شد و حالا قاتل را به محل جنایتش باز میگردانند.»
این فعال حقوق بشر تاکید کرد: «این مچاندازی بین مردم و حکومت خوف، بیتردید به پیروزی مردمی منجر خواهد شد که هدفی جز دادخواهی عادلانه ندارند.»
اصلانی با اشاره به شادمانی مردم از کشته شدن رئیسی، آن را «نه ستایش مرگ» بلکه «ابراز شادی از مرگ یکی از نمادهای تباهی مطلق در حکومت خوف» توصیف کرد.
حسین آرین، تحلیلگر امور نظامی و راهبردی به ایراناینترنشنال گفت معلوم نیست که بالگرد بل-۲۱۲ حامل ابراهیم رئیسی، واقعا سیستم فرستنده مکانیاب اضطراری «ایالتی» را داشته است یا نه؟
به گفته او، این سیستم در صورت وقوع سانحه معمولا برای ۷۲ ساعت سیگنال کمک را در باند ویاچاف و یواچاف میفرستد: «حتی در صورتی که بالگرد فاقد چنین سیستمی باشد، با توجه به عالیرتبه بودن سرنشینانش میتوانند ایالتی را روی بالگرد بگذارند و در صورت وقوع سانحه، آن را به کار بیندازند.»
آرین با طرح احتمالات مختلف گفت: «این امکان هم وجود دارد که چنین دستگاهی روی بالگرد وجود داشته ولی به دلیل ضربه بسیار شدید ناشی از برخورد با کوه، متلاشی شده و باطری آن از بین رفته باشد.»
مجید گلپور، محقق و مشاور روابط ایران و اروپا در گفتوگو با ایراناینترنشنال، به بررسی تسلیتگویی هماهنگ مقامهای اروپایی و آمریکایی در مورد مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش پرداخت.
به گفته او، این پیامهای تسلیت در حالی برای جمهوری اسلامی ارسال شد که آمریکاییها و اروپاییها تمام پروندههای رئیسی را در دست دارند.
گلپور تاکید کرد: «آنها در محافل دیپلماتیک در بسته میگویند برای پایین آوردن سطح تنشها ابراز همبستگی میکنیم و امیدوارند با این روش، راه را برای مذاکرات هستهای و برجام-۲ باز کنند.»
به گفته این محقق و مشاور روابط ایران و اروپا، باید تمام خبرها را با دقت بررسی کرد و از صحت آنها مطمئن شد زیرا ایران میتواند آبستن تحولات و نابسامانیهای بسیاری بشود.