کمتر از ۲۴ ساعت مانده به آغاز رای‌گیری در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری، دو نامزد اصولگرا از ادامه حضور در انتخابات انصراف دادند. سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف نیز سابقه انصراف دادن به نفع ابراهیم رئیسی را دارند اما حالا بر اساس شواهد، احتمالا انصراف دیگری در کار نخواهد بود.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی پنج برنامه تلویزیونی به نام «مناظره» در روزهای دوشنبه ۲۸ خرداد، پنج‌شنبه ۳۱ خرداد، جمعه یکم تیر و دوشنبه و سه‌شنبه، چهارم و پنجم تیر، از سه شبکه اول، سلامت و جام‌جم پخش کرد.
این پنج مناظره در مجموع ۲۱ ساعت و ۴۶ دقیقه و ۴۵ ثانیه زمان برد. از این مقدار حدود سه ساعت و ۵۱ دقیقه صرف ورود نامزدها، نشستن آن‌ها روی صندلی‌هایشان، خواندن سرود جمهوری اسلامی و قرآن و میان‌برنامه‌ها و توضیحات ابتدایی مجری بود.
پایان‌بندی و خداحافظی مجری برنامه در این پنج مناظره، ۱۱ دقیقه و ۵۲ ثانیه طول کشید.
متن اصلی مناظره‌ها، از زمان شروع سخنان اولین نامزد تا زمان پایان صحبت‌های آخرین نامزد در کل این پنج مناظره، ۱۶ ساعت و ۴۲ دقیقه و هفت ثانیه است.
متن مناظره دوم با سه ساعت و ۵۷ دقیقه و ۳۴ ثانیه، بلندترین و متن مناظره پنجم با دو ساعت و ۴۶ دقیقه و ۴۱ ثانیه، کوتاه‌ترین آن‌ها بود.
در هر مناظره حدود شش دقیقه و نیم و جمعا به مدت ۳۲ و نیم دقیقه صرف پخش اقامه نماز شد.
به این ترتیب حدود هزار و ۹۲۰ ثانیه از آنتن سه شبکه صدا و سیما، صرف نمایش اقامه نماز از سوی نامزدهای ریاست جمهوری شد.
نرخ تبلیغات در شبکه یک
رقم مشخصی درباره هزینه پخش برنامه‌های صدا و سیما با توجه به تنوع برنامه‌ها و شبکه‌های این سازمان وجود ندارد. بودجه این سازمان هم همه فعالیت‌های آن، از جمله شبکه‌های رادیویی و زیرمجموعه‌هایش مثل مراکز آموزشی، خبرگزاری و دیگر مراکز را پوشش می‌دهد.
۳۰ دی ماه ۱۴۰۲، محمدصالح مفتاح، دبیر ستاد انتخابات سازمان صدا و سیما در جریان انتخابات مجلس در اسفند ماه ۱۴۰۲ گفت: «اگر کسی بخواهد بداند که ارزش واقعی آنتن صدا و سیما چقدر است، می‌توان آن را با قیمت تبلیغات تجاری مقایسه کرد.»
نرخ تبلیغات در صدا و سیما بسیار متغیر است و بسته به شبکه، برنامه و ساعت پخش تعیین می‌شود. همچنین برنامه‌های تبلیغاتی طولانی مدت که تحت عنوان برنامه‌های مشارکتی ساخته می‌شوند عموما قیمت مشخصی ندارند. مناظرات به طور هم‌زمان از سه شبکه پخش شدند.
بر اساس نرخ‌نامه سال ۱۴۰۳، «هر ثانیه تبلیغ» در شبکه یک در ساعت خبر ۲۱ و مجموعه شبانه این شبکه، حدود ۳۲۷ میلیون تومان است. طبیعتا این قیمت برای آگهی‌های کوتاه مدت است و عدد مشخصی برای پخش تبلیغاتی چند ساعته وجود ندارد.
کمترین رقم تبلیغات در شبکه یک در سال ۱۴۰۳، حدود دو میلیون تومان برای هر ثانیه و بالاترین آن در ساعت پیک یعنی همان سال خبر ۲۱ است که حدود ۳۲۷ میلیون تومان برای هر ثانیه است. به این ترتیب میانگین نرخ هر ثانیه تبلیغات در شبکه یک حدود ۱۷۵ میلیون تومان است.
بر این اساس با دو سناریو می‌توان مناظرات تلویزیونی نامزدها را ارزش‌گذاری کرد. در این محاسبه، ارزش پخش هم‌زمان مناظرات در دو شبکه دیگر یعنی جام جم و سلامت، همچنین پخش زنده از رادیو، رایگان در نظر گرفته می‌شود.
کمترین، ۱۵۳ میلیارد تومان
نرخ آگهی دو میلیون تومان به ازای هر ثانیه مربوط به کم بازدید‌ترین ساعات و برنامه‌های شبکه یک است؛ برای مثال برنامه‌های بازپخش در بخش بامدادی.
متن پنج مناظره مجموعا ۶۰ هزار و ۵۲۷ ثانیه برابر ۱۶ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۷ ثانیه بوده است. بهای این زمان با کمترین نرخ آگهی در شبکه یک، حدودا برابر ۱۲۱ میلیارد تومان است.
ورود و نشستن نامزدها، نمایش آماده‌سازی و گریم نامزدها، پخش سرود و قرآن خواندن، میان‌برنامه‌ها و توضیحات اولیه و پایان‌بندی در مناظرات مجموعا سه ساعت و ۵۱ دقیقه زمان برد. این مقدار زمان، با کمترین نرخ آگهی شبکه یک حدود ۲۸ میلیارد تومان ارزش دارد.
نمایش اقامه نماز نامزدها مجموعا حدود هزار و ۹۲۰ ثانیه زمان برد. بهای این بخش هم با حداقل نرخ آگهی حدود سه میلیارد و ۸۴۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.
روی هم رفته کف بهای پخش مناظرات و حاشیه‌های آن حدود ۱۵۳ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
میانگین، ۱۳/۳ هزار میلیارد تومان
میانگین نرخ آگهی در شبکه یک صدا و سیما حدود ۱۷۴/۵ میلیون تومان به ازای هر ثانیه است. با این حساب، بهای متن مناظره‌ها حدود ۱۰ هزار و ۵۶۲ میلیارد تومان و ورود و نشستن نامزدها، نمایش آماده‌سازی و گریمشان، پخش سرود و قرآن خواندن، میان‌برنامه‌ها و توضیحات اولیه و پایان‌بندی مناظرات، دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است.
نمایش اقامه نماز نامزدها حدود ۳۳۵ میلیارد و ۴۰ میلیون تومان، بها داشته است.
بهای جمع مناظرات بر اساس میانگین قیمت تبلیغات در شبکه یک سیما، ۱۳ هزار و ۳۱۹ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
هزینه برگزاری انتخابات
مناظرات تنها بخشی از برنامه‌های تبلیغاتی صدا و سیما بودند. هر کدام از شش نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳، در شبکه‌های مختلف و در برنامه‌های گوناگون، ۱۸ ساعت، برابر ۱۰۸۰ دقیقه، معادل ۶۴ هزار و ۸۰۰ ثانیه برنامه تبلیغاتی داشتند. یعنی شش نامزد روی هم ۳۸۸ هزار و ۸۰۰ ثانیه آنتن شبکه‌های مختلف را در اختیار داشتند.
با کمترین رقم تبلیغات در صدا و سیما که ثانیه‌ای حدود دو میلیون تومان است، ارزش این ۳۸۸ هزار و ۸۰۰ ثانیه‌ای که شش نامزد انتخابات ریاست جمهوری از صدا و سیما گرفتند برابر ۷۷۷/۶ میلیارد تومان است.
علاوه بر این، محمد مخبر، کفیل ریاست جمهوری، از مصوبه‌ای به تاریخ نهم خرداد ۱۴۰۳ خبر داد که بودجه یک هزار و ۵۵۰ میلیارد تومانی را برای انتخابات ریاست‌جمهوری زودهنگام ۱۴۰۳ در اختیار شورای نگهبان و وزارت کشور قرار داده است.
مشخص نیست هزینه تبلیغات تلویزیونی نامزدها از محل بودجه سازمان صدا و سیما پرداخت شده یا ستاد انتخابات مستقر در وزارت کشور هزینه آن را پرداخت کرده است.
علیرضا زاکانی، شهردار تهران و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، معاون ابراهیم رئیسی و رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران، امروز و دیروز، ششم و هفتم تیر، با انتشار بیانیه‌هایی از ادامه حضور در انتخابات انصراف دادند.
به گفته محسن اسلامی، سخنگوی ستاد انتخابات کشور، در قانون بازه زمانی خاصی برای انصراف نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری پیش‌بینی نشده است.
این مقام وزارت کشور از نامزدهایی که می‌خواهند انصراف دهند خواست تا پایان امروز، پنج‌شنبه هفتم تیر ۱۴۰۳، انصراف خود را اعلام کنند تا ستاد انتخابات بتواند اطلاع‌رسانی کند.
انصراف قاضی‌زاده هاشمی به خاطر شورای اجماع و علما
قاضی‌زاده هاشمی، اولین نامزد انصرافی، در متن انصراف به تعریف و تمجید بلند بالا از دولت رئیسی پرداخت و درباره انگیزه ورودش به انتخابات نوشت که این ورود بر اساس «عمل به تکلیف شرعی» و با هدف ادای دین به شخص رئیسی بوده است.
او در توجیه دلایل انصرافش نوشت که «به خواست شورای عالی اجماع نیروهای انقلاب و بنا به درخواست برخی دلسوزان و علما» انصراف داده است.
حسن روحانی، ريیس‌جمهوری پیشین، ۳۰ خرداد ۱۴۰۳ گفت که شورای نگهبانی ترکیبی درست کرده که «دو نفر از نامزدها در مناظرات به هتاکی و فحاشی» بپردازند.
در جریان پنج مناظره، عمده تلاش قاضی‌زاده هاشمی و زاکانی علاوه بر دفاع از عملکرد رئیسی، حمله به دولت روحانی در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ بود.
روشن نیست با انصراف قاضی‌زاده، مساله «تکلیف شرعی برای حضور در انتخابات» چه می‌شود.
مجموع آرای قاضی‌زاده هاشمی در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم که خرداد ماه ۱۴۰۰ برگزار شد، حدود یک میلیون رای، برابر ۳/۴۶ درصد مجموع آرا بود.
زاکانی: تا صبح پنج‌شنبه نمی‌خواستم انصراف دهم
دیگر نامزد انصرافی جریان اصولگرا، در متن انصراف خود نوشت که «بنا بر احساس تکلیف» در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ شرکت کرده است.
زاکانی توضیح داد پس از اتمام مناظرات تلویزیونی و مهلت قانونی تبلیغات، برایش مسجل شده است «برادران دیگر در جبهه انقلاب» دارای ویژگی «رای‌آوری» هستند و بنابراین او انصراف می‌دهد.
او در پایان متن انصراف خود از قالیباف و جلیلی خواست وحدت کنند و با این کار، «مانع شکلگیری دولت سوم [حسن] روحانی» شوند.
یکم تیر ۱۴۰۳، در جریان سومین مناظره تلویزیونی بحثی کوتاه بین مسعود پزشکیان و زاکانی در گرفت.
در این مناظره پزشکیان با اشاره چندباره به «پوششی بودن زاکانی» (به این معنا که او به نفع دیگری انصراف خواهد داد)، از او پرسید: «تا آخر میمانی؟»
زاکانی در پاسخ گفت که تا آخر خواهد ماند و مانع ریاست‌جمهوری پزشکیان خواهد شد.
این اولین بار نیست که زاکانی در آستانه برگزاری انتخابات انصراف می‌دهد.
سال ۱۴۰۰ نیز در جریان برگزاری انتخابات، او به نفع رئیسی از رقابتها کناره گرفت.
پس از این انصراف، زاکانی از سوی شورای شهر تهران که در اختیار اصولگرایان است، به عنوان شهردار تهران منصوب شد.
سابقه قالیباف و زاکانی
قالیباف، دیگر نامزد اصولگرا، با تشکر از انصراف زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی اعلام کرد تا آخر رقابتها خواهد ماند.
طی روزهای اخیر، هواداران جلیلی و قالیباف متقابلا خواهان کنارهگیری یکی از این دو به نفع دیگری شدهاند.
سال ۱۳۹۲ که جلیلی و قالیباف هر دو در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند، قالیباف با ۱۶/۵۶ درصد آرا نفر دوم و سعید جلیلی با ۱۱/۳۶ درصد آرا نفر سوم شد.
قالیباف که در انتخابات سال ۱۳۹۶ شرکت کرده بود، به نفع رئیسی انصراف داد.
جلیلی هم در انتخابات سال ۱۴۰۰ به نفع رئیسی انصراف داد.
با انصراف زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی، هم اکنون قالیباف و جلیلی دو نامزد از جریان اصولگرایی و پزشکیان و مصطفی پورمحمدی، از جریان مورد حمایت اصلاحطلبان در رقابتها باقی ماندند.
با این وصف، دو مرحله‌ای شدن انتخابات چندان دور از ذهن نخواهد بود.
