یک روز پس از کشتن اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس در تهران، مقامات جمهوری اسلامی از «انتقام سخت» و تکرار عملیات «وعده صادق» خبر دادند. پیش از مرگ هنیه نیز امیرعلی حاجیزاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران، روز ۱۱ تیر از آرزوی سپاه برای رسیدن فرصت عملیات «وعده صادق-۲» گفته بود.
روزنامه کیهان که مدیر مسئول آن را علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی تعیین میکند، پنجشنبه ۱۱ مرداد در تیتر صفحه اول خود کشته شدن هنیه در تهران را ناشی از «ضربات سخت و دردناک وارد شده به اسرائیل» دانست و نوشت: «انتقام خون میهمان با میزبان است، دنیا منتظر است.»
چهارشنبه ۱۰ مرداد، سپاه پاسداران در بیانیهای تاکید کرد اسرائیل با پاسخ سخت و دردناک جبهه مقاومت به ویژه جمهوری اسلامی مواجه خواهد شد.
خبرگزاری «دفاع مقدس» هم در گزارشی از مجازات سخت اسرائیل در «وعده صادق-۲» خبر داد.
امیرحسین قاضیزاده هاشمی، رییس بنیاد شهید و نامزد انتخابات اخیر ریاستجمهوری، گفت که یکی از سران اصلی اسرائیل «حذف شود».
عبدالله گنجی، فعال رسانهای اصولگرا نیز با تهدید کشورهای منطقه گفت هر کشور عربی که حریم هوایی خود را در اختیار اسرائیل قرار دهد، به هدفی مشروع برای جمهوری اسلامی تبدیل خواهد شد.
وعده صادق
«وعده صادق» نام عملیات حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل در ۲۶ فروردین سال جاری بود.
این حمله که نخستین رویارویی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل به شمار میرود، در واکنش به اصابت یک موشک به کنسولگری ایران در دمشق در ۱۳ فروردین و مرگ ارشدترین مقام نیروی قدس سپاه پاسداران در سوریه و لبنان انجام شد.
پیش از این حمله وبسایت عربی «جاده ایران» از شرط مقامهای جمهوری اسلامی برای پاسخ ندادن به حمله به کنسولگری ایران در دمشق خبر داد.
این وبسایت به نقل از یک منبع آگاه دیپلماتیک که هویت او را فاش نکرد، نوشت که جمهوری اسلامی به آمریکا اطلاع داده در صورت برقراری آتشبس در غزه، از پاسخ به حمله هوایی علیه کنسولگری خود در دمشق خودداری خواهد کرد.
این درخواست ایران اجابت نشد و نهایتا بر اساس آنچه رسانههای نزدیک به جمهوری اسلامی گزارش کردند، بیش از ۲۰۰ پهپاد و موشک به سوی اسرائیل شلیک شد و تعدادی از موشکها، با عبور از سامانههای دفاعی اسرائیل در خاک این کشور سقوط کردند.
دوم اردیبهشت ۱۴۰۳، اسرائیل در پاسخ به این موشکپراکنی، به بخش مهمی از پدافند اس-۳۰۰ پایگاه شکاری اصفهان حمله کرد و یکی از معدود سامانههای دفاعی ایران را تخریب کرد.
سیاوش میهندوست، فرمانده ارشد نظامی ارتش جمهوری اسلامی در اصفهان در واکنش به این حمله گفت که صدای شنیده شده انفجار در اصفهان، شلیک پدافند هوایی به یک شیء مشکوک بود.
او گفت: «هیچ خسارت و حادثهای نداشتهایم».
عبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی، ۲۸ اردیبهشت با بیان اینکه «دنیا به این باور رسیده که جمهوری اسلامی قدرت بزرگ جهانی است»، گفت: «همه اذعان دارند بعد از عملیات وعده صادق، منطقه و بلکه جهان به دو دوره قبل از عملیات وعده صادق و بعد از عملیات وعده صادق تقسیم شد.»
وعده سر خرمن؟
جمهوری اسلامی در سالهای گذشته در برابر حذف فیزیکی بسیاری از مقامات بلند مرتبه سپاه پاسداران و نزدیکان سیاسی و شبهنظامی خود در سوریه، لبنان، فلسطین و عراق، به هواداران خود وعده انتقام «در زمان و مکان مناسب» داده است اما به نظر میرسد عملیات وعده صادق و انتقامگیریهای جمهوری اسلامی نه تنها توان بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی را تقویت نکرده، بلکه راه عملیات نظامی مستقیم در داخل خاک ایران را هم باز کرده است.
پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و از نزدیکترین فرماندهان به رهبر جمهوری اسلامی در بغداد به دست نیروهای آمریکایی، تهران در اولین واکنش یک حمله موشکی به پایگاه تخلیه شده عینالاسد آمریکا در عراق انجام داد که خسارات قابل توجهی در پی نداشت.
جمهوری اسلامی سالهاست از برنامهریزی برای گرفتن انتقام خون او خبر میدهد.
ترور دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا که فرمان کشته شدن سلیمانی را صادر کرد، یکی از وعدههای جمهوری اسلامی به طرفدارانش بوده است که نه تنها عملی نشده، بلکه در هفتههای گذشته و پس از اقدام یک شهروند آمریکایی برای ترور ترامپ، اصل چنین ادعا و آرزویی از اساس تکذیب شد.
آیا گرفتن انتقام هنیه که جمهوری اسلامی آن را «مهمانکشی اسرائیل» میخواند نیز به همین ترتیب رخ خواهد داد؟
علی خامنهای از ابتدای رهبری خود در سال ۱۳۶۸ تاکنون طی حدود ۳۵ سال، دستکم ۲۲ نماز میت خوانده است. تا پیش از مرگ قاسم سلیمانی، طی حدود ۳۰ سال، خامنهای فقط هشت نماز میت خوانده بود اما بعد از مرگ سلیمانی، طی حدود پنج سال، او ۱۴ نماز میت خوانده است.
در نمازهای میتی که رهبر جمهوری اسلامی بر جنازهها خوانده، گاهی حاشیه بر متن غلبه کرده است؛ درست مثل نگاههای ترسیده رهبر جمهوری اسلامی در جریان نماز میت امروز، پنجشنبه ۱۱ مرداد اسماعیل هنیه.
تا قاسم سلیمانی
خامنهای اولین نماز میتش را در دوره رهبری، بر جنازه احمد خمینی، پسر روحالله خمینی و در سال ۱۳۷۳ خواند.
دومین نفر همسر خمینی بود. فروردین سال ۱۳۸۸، خامنهای نماز میت را بر جنازه خدیجه ثقفی خواند.
دی ماه ۱۳۹۱، مجتبی طهرانی، استاد مشهور حوزه علمیه درگذشت و خامنهای سومین نماز میت را برای او خواند.
اسفند همان سال عزیزالله خوشوقت، از صادرکنندگان فتوای قتلهای زنجیرهای درگذشت و به این بهانه، خامنهای چهارمین نمازش را بر جنازه خوشوقت خواند.
اسفند ۱۳۷۳، خامنهای اولین نماز میت دوران رهبریاش را بر جسد احمد خمینی اقامه کرد
دو سال بعد و در مهر ماه ۱۳۹۳، رهبر جمهوری اسلامی با خواندن نماز بر جنازه محمدرضا مهدوی کنی، پنجمین نماز میتش را خواند.
سال بعد و در اسفند ۱۳۹۴، عباس واعظ طبسی، تولیت آستان قدس درگذشت و ششمین نماز میت خامنهای بر سر جنازه او اقامه شد.
دی ماه ۱۳۹۵، اکبر هاشمی رفسنجانی به طرز مشکوکی در یک استخر مُرد و خامنهای هفتمین نماز میتش را بر جنازه هاشمی رفسنجانی گذاشت. نمازی پرحاشیه که به خاطر نخواندن بخشی مرسوم در آن با این معنی که «خدایا ما جز خوبی از او ندیدیم»، مورد توجه قرار گرفت.
دی ۱۳۹۷، نوبت محمود هاشمی شاهرودی، رییس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.
نماز میت بر جنازه هاشمی شاهرودی هشتمین نماز میت خامنهای بود.
دیماه ۱۳۹۵، خامنهای هفتمین نماز میت خود را بر جنازه اکبر هاشمی رفسنجانی اقامه کرد
بعد از قاسم سلیمانی
دی ماه ۱۳۹۸، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس به همراه ابومهدی مهندس، رهبر گردانهای کتائب حزبالله عراق کشته شدند. گریههای بیامان خامنهای در نماز میت این دو نفر مورد توجه رسانهها قرار گرفت. نقطه عطفی در نمازهای میت رهبر جمهوری اسلامی.
یک سال بعد و در دی ماه ۱۳۹۹، تقی مصباح، مشهور به محمدتقی مصباح یزدی، پدرخوانده اعتقادی جریان پایداری درگذشت و خامنهای دهمین نماز میتش را بر جنازه مصباح یزدی خواند.
یازدهمین نماز میت خامنهای در مهر ماه سال ۱۴۰۰ بر جنازه حسن حسنزاده آملی، از اساتید حوزه علمیه اقامه شد.
فروردین سال ۱۴۰۱، محمد محمدی نیک، مشهور به محمد محمدی ریشهری، وزیر اطلاعات پیشین درگذشت و خامنهای دوازدهمین نماز میتش را بر جنازه او اقامه کرد.
گریههای خامنهای در نماز میت قاسم سلیمانی مورد توجه کاربران قرار گرفت
یک ماه بعد و در اردیبهشت ۱۴۰۱، عبدالله فاطمینیا، خطیب مشهور درگذشت و این بهانهای برای سیزدهمین نماز میت خامنهای شد.
ماه بعد و خرداد ۱۴۰۱، محمود دعائی، نماینده خامنهای در روزنامه اطلاعات درگذشت و خامنهای چهاردهمین نماز میتش را بر جنازه دعائی خواند.
تا دی ماه ۱۴۰۱، خامنهای نماز میت جدیدی نداشت تا اینکه عباس شیبانی، موسس نهضت آزادی درگذشت و پانزدهمین نماز میت خامنهای، بر جنازه او اقامه شد.
جمعه پنجم اسفند ۱۴۰۱، شانزدهمین نماز میت خامنهای بر جنازه عالیه روحانی، همسر مرتضی مطهری و مادر زن علی لاریجانی، اقامه شد.
دو هفته بعد و در روز جمعه ۱۹ اسفند ۱۴۰۱، حسن غفوریفرد، عضو سابق حزب موتلفه اسلامی و عضو منصوب خامنهای در شورای عالی انقلاب فرهنگی درگذشت.
خامنهای هفدهمین نماز میتش را بر جنازه غفوریفرد خواند.
خامنهای بلافاصله پس از اتمام نماز میت ابراهیم رئیسی و همراهانش، با عجله و در میان حلقه محافظان محل را ترک کرد
بعد از هفتم اکتبر
هفتم اکتبر ۲۰۲۳ برابر ۱۵ مهر ۱۴۰۲، حماس به اسرائیل حمله نظامی کرد.
چهارم دی ماه ۱۴۰۲، رضی موسوی، مشهور به سیدرضی که مسئول لجستیک و پشتیبانی نیروی قدس سپاه پاسداران بود، در حمله هوایی اسرائیل به سوریه کشته شد.
خامنهای هجدهمین نماز میتش را بر جنازه سیدرضی خواند. این دومین نماز میت خامنهای بر جنازه نیروهای نظامی تحت امرش بود.
اسفند ۱۴۰۲، محمد امامی کاشانی، امام جمعه موقت سابق و عضو مجلس خبرگان درگذشت. نوزدهمین نماز میت خامنهای بر جسد امامی کاشانی اقامه شد.
سه ماه بعد از سیدرضی، این بار در روز ۱۳ فروردین ۱۴۰۳، محمدرضا زاهدی به همراه شش نفر دیگر از اعضای سپاه قدس در حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی در سوریه کشته شدند.
خامنهای بیستمین نماز میتش را بر اجساد آنان اقامه کرد.
این سومین نماز میت خامنهای بر جنازه نظامیان بود.
حدود یکماه و نیم بعد و در تاریخ دوم خرداد ۱۴۰۳، بیستویکمین نماز میت خامنهای بر جنازه ابراهیم رئیسی و همراهانش اقامه شد که در حادثه سقوط بالگرد در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ کشته شدند. نمازی که خامنهای خیلی سریع پس از اتمام آن، محل را ترک کرد.
این عجله برای ترک محل اقامه نماز مورد توجه رسانهها قرار گرفت؛ بهخصوص اینکه یکی از فرضیات جدی درباره سقوط بالگرد، دست داشتن اسرائیل در آن بود.
بامداد چهارشنبه دهم مرداد ۱۴۰۳، در حالی که میهمانان خارجی برای مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، جانشین ابراهیم رئیسی به تهران آمده بودند، اسماعیل هنیه، از رهبران اصلی حماس در تهران هدف قرار گرفت.
خامنهای صبح پنجشنبه یازدهم دی ماه ۱۴۰۳، شخصا بر جنازه میهمان کشتهشدهاش بیستودومین نماز میتش را اقامه کرد. نمازی که حاشیه آن یعنی نگاههای ترسیده او به آسمان، بر متنش غلبه کرد.
سپاه پاسداران اعلام کرد هنیه با «پرتابهای از هوا» کشته شده و این نگاههای خامنهای از سوی بسیاری از کاربران، نشانهای از ترس او از آسمان توصیف شد. هر چند خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران، اعلام کرد خامنهای در حال نگاه کردن به جایگاه در حال بازسازی نماز جمعه بوده اما به نظر میرسد توضیح این خبرگزاری کاربران را قانع نکرده است.
خامنهای حدودا دو ماه قبل هم محل اقامه نماز میت رئیسی و همراهانش را با عجله ترک کرده بود.
اسماعیل کوثری، نماینده تهران در مجلس، با اشاره به کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران و نحوه پاسخ جمهوری اسلامی به آن، گفت: «روش و شکل را نمیتوان گفت، درباره زمان نیز نمیتوانیم حرفی بزنیم اما به یقین اقدامی بسیار سنگین و با صلابت بر علیه اسرائیل انجام خواهد شد.»
عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «اسماعیل هنیه از دوران جوانی اهل مبارزه و دارای شخصیتی متفکر بود.»
او افزود: «برای ما که دغدغه جبهه مقاومت و حماس را داریم این یک ضایعه دردناک است و جبهه مقاومت جواب این اقدام را خواهد داد.»
کشتن اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس در تهران، درخواستهایی برای پاسخ و انتقام را در بالاترین سطوح رهبری جمهوری اسلامی برانگیخته است. مقامات حکومت ایران، اسرائیل را عامل حمله به هنیه میدانند. نشریه نیوزویک در گزارشی به سه گزینه پیش روی جمهوری اسلامی در این زمینه پرداخته است.
در حالی که تهران در حال بررسی دامنه و مقیاس برنامههای خود برای گرفتن انتقام کشته شدن هنیه در خاک ایران است، امیرحسین وزیریان، تحلیلگر مقیم تهران، به نیوزویک گفت ایران «سه گزینه» برای پاسخ به این حمله دارد.
در این زمان، عملیاتی موسوم به «وعده صادق» علیه اسرائیل انجام شد که دستور آن در واکنش به قتل مقامات نیروی قدس سپاه پاسداران در حمله به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق صادر شد.
بنا بر گزارشها، اسرائیل با حمله به یک پایگاه هوایی در اصفهان، در جنوب تاسیسات هستهای نطنز، پاسخ این حمله موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی را داد؛ هر چند هیچ یک از طرفین رسما نقش اسرائیل را در این حمله تایید نکردند.
گزینه دوم که وزیریان از آن به عنوان یک «عملیات غیرمستقیم» برای جمهوری اسلامی یاد کرد، استفاده از «نیروهای نیابتی، بهویژه حزبالله و حوثیها» است.
این دو گروه تحت حمایت جمهوری اسلامی در ماههای اخیر به طور مرتب علیه اسرائیل حملاتی را انجام دادهاند. تبادل تقریبا روزانه آتش میان اسرائیل و حزبالله بیم یک جنگ گستردهتر را به وجود آورده و حملات حوثیها علیه کشتیرانی تجاری در دریای سرخ، تردد کشتیها در این آبراه حیاتی را مختل کرده است.
گزینه سومی که وزیریان توصیف کرد، یک «عملیات ترکیبی» است که هم شامل حمله مستقیم جمهوری اسلامی به اسرائیل میشود و هم حملات همزمان گروههای محور مقاومت.
وزیریان گفت: «به نظر من ایران و سایر اعضای محور مقاومت میتوانند به بزرگترین شهر اسرائیل، تلآویو و حتی حیفا حمله کنند. حمله نمادین به اسرائیل و بندر این کشور در این زمینه مهم است.»
در نهایت، او استدلال کرد که یکی از تعیینکنندهترین عوامل در تعیین سطح واکنش جمهوری اسلامی، مشخص شدن روشهای مورد استفاده اسرائیل در ترور هنیه است.
او گفت که اگر قتل هنیه از راه دور یا با وسیلهای مانند کوادکوپتر انجام شده باشد، «شاید ایران تصمیم بگیرد غیرمستقیم پاسخ دهد».
از سوی دیگر، اگر این حمله از داخل خاک ایران انجام شده باشد، همانطور که گزارشهای اولیه نشان میدهند، «ایران احتمالا مستقیما به اسرائیل حمله خواهد کرد».
با این حال، این تحلیلگر معتقد است هیچ یک از طرفین به طور مستقیم به دنبال جنگ کامل نیستند.
وزیریان گفت: «من معتقد نیستم که ایران با یک جنگ همه جانبه علیه اسرائیل همراه شود و اسرائیل نیز به تنهایی جنگ تمام عیار را علیه ایران دنبال نخواهد کرد.»
او افزود: «فکر میکنم این بازی شبیه یک بازی شطرنج است و هم ایران و هم اسرائیل در تلاش هستند تا بر اصل بازی مسلط شوند تا تعادل قوا در منطقه و در جنگ کنونی در منطقه ادامه یابد.»
وضعیت پیچیده ایران
جواد حیراننیا، مدیر گروه مطالعات خلیج فارس در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه مستقر در تهران، «وضعیت پیچیده» را برای ایران توصیف کرد.
او گفت: «نتانیاهو میخواهد جنگ را گسترش دهد تا ایران را به یک جنگ منطقهای بکشاند و متعاقبا آمریکا را وارد درگیری کند.»
حیراننیا به نیوزویک گفت: «از یک طرف ایران باید به اسرائیل پاسخ بازدارنده بدهد. از سوی دیگر، یک پاسخ قوی میتواند جنگ را گسترش دهد که به نفع نتانیاهو خواهد بود.»
حیراننیا در ادامه تاکید کرد: «این موضوع می تواند مذاکرات هستهای ایران و آمریکا را تحتالشعاع قرار دهد؛ موضوعی که مسعود پزشکیان برای رفع تحریمها تاکید زیادی بر آن داشته است.»
کشتن هنیه همزمان با آغاز کار پزشکیان
نیوزویک نوشت که قتل هنیه تنها چند ساعت پس از شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، «آغازی شوم» را برای رییسجمهوری جدید جمهوری اسلامی رقم زد.
جو تروزمن، محقق ارشد بنیاد دفاع از دموکراسیها گفت که نمایش آسیبپذیری جمهوری اسلامی احتمالا پاسخ تهران به قتل هنیه را تقویت میکند.
تروزمن به نیوزویک گفت: «اسرائیل یک بار دیگر حفرههای امنیتی ایران را نشان داد و رژیم تصمیم گرفته که برای بازگرداندن قدرت بازدارندگی خود علیه دولت اسرائیل اقدام کند.»
او افزود که ممکن است گروههای نیابتی جمهوری اسلامی از تهران چراغ سبز دریافت کنند تا حملاتی را علیه پرسنل آمریکایی در منطقه، کشتیهای تجاری در دریای سرخ و اراضی اسرائیل انجام دهند.
به گفته تروزمن، هدف این حملات، «تحت فشار قرار دادن آمریکا و اسرائیل برای دستیابی به آتشبس با حماس» خواهد بود.
نیوزویک نوشت که کشتن هنیه و واکنش متعاقب آن از سوی جمهوری اسلامی میتواند تاثیری معکوس بر مذاکرات به بنبست رسیده برای تحقق آتشبس غزه و توافق آزادی گروگانها داشته باشد.
به نوشته این نشریه آمریکایی، این حمله پتانسیل این را دارد که این مذاکرات را از بین ببرد.
مصریها نیز به عنوان یکی از میانجیهای مذاکرات آتشبس غزه، قبلا درباره اینکه آیا نتانیاهو واقعا به چنین مذاکرهای علاقه دارد یا نه، ابراز تردید کردهاند.
پیمان جبلی، رییس سازمان صدا و سیما گفت: «غیرت ایرانی اجازه نمیدهد مهمان عزیزش در خاکش مورد تعرض قرار گیرد، به ویژه اگر این مهمان رهبر حرکت مردمی مقاومت و شجاع باشد.»
او افزود: «حتما اسرائیل تاوان خون اسماعیل هنیه را دیر یا زود پس خواهد داد.»