شیرین عبادی: «بیمارانگاری» معترضان روش دیرینه دستگاه سرکوب است

عبادی روز دوشنبه ۱۴ آبان در اینستاگرم خود نوشت که واکنش حکومت به این رویداد، چیزی جز «تکرار همان سناریوی نخ‌نما مبنی بر اختلال روانی فرد معترض» نیست.

او بیمارانگاری معترضان را روش دیرینه دستگاه سرکوب خواند و نوشت: «اگر دانشجوی معترض علوم تحقیقات بیمار بود، چرا بازداشتش کردید؟ آیا دستگاه امنیتی مسئول رسیدگی به وضعیت پزشکی شهروندان است؟»

عبادی با اشاره به «تجربه دردناک» قتل بهنام محجوبی، زندانی سیاسی، در پی انتقال به بیمارستان روان‌پزشکی، تاکید کرد که انتقال شهروندان از سوی دستگاه امنیتی به بیمارستان‌های روانی مصداق شدیدترین شکنجه‌هاست.

چهار انجمن روان‌شناسی و روان‌پزشکی ایران سال گذشته از اقدامات جمهوری اسلامی در «سوء‌استفاده از روان‌پزشکی و روان‌شناسی» برای سرکوب مخالفان حجاب اجباری انتقاد کرده بودند.

دختر دانشگاه علوم و تحقیقات، روز شنبه ۱۲ آبان در پی برخورد فیزیکی ماموران حراست و تلاش آن‌ها برای تحمیل حجاب اجباری، در اقدامی اعتراضی برهنه شد.

ساعاتی پس از انتشار گسترده ویدیوهای این کنش اعتراضی، برخی منابع گزارش دادند که او همراه با ضرب و جرح بازداشت و به بیمارستان روانی منتقل شده است.

هنوز از محل نگهداری این دختر دانشجو خبری منتشر نشده است.

هشتگ‌هایی در حمایت از دختر علوم تحقیقات

ویدیو و تصاویر ارسال‌شده به ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهند شعار‌های «زن زندگی آزادی»، «آهو دریایی باجنم، زنده‌باد» و «مرگ بر خامنه‌ای قاتل»، شامگاه یک‌شنبه ۱۳ آبان در حمایت از اعتراض دختر علوم تحقیقات، بر دیوارهایی در تهران نوشته شدند.

از روز شنبه دوازدهم آبان تاکنون، تعدادی از وکلا مانند مریم کیان‌ارثی، برای دفاع رایگان از این دانشجو اعلام آمادگی کرده‌اند.

در این مدت بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی نیز کنش اعتراضی این دختر را با ویدا موحد مقایسه کردند که روز شش دی سال ۱۳۹۶ روی جعبه برقی در خیابان انقلاب تهران رفت، روسری سفید خود را بر سر چوب زد و آغازگر جنبشی به نام «دختران خیابان انقلاب» شد.

هشتگ «دختر علوم تحقیقات» در این مدت ده‌ها هزار بار در پست‌های کاربران فارسی‌زبان تکرار شده است.

هویت این دختر تاکنون مشخص نشده اما از روز یک‌شنبه برخی نام او را «آهو دریایی» و دانشجوی رشته زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه علوم و تحقیقات معرفی کرده‌اند.

هشتگ این نام نیز در رسانه اجتماعی ایکس هزاران بار استفاده شده است.

شماری از شهروندان با ارسال پیام‌هایی صوتی به ایران‌اینترنشنال، درباره واکنش حکومت به اقدام اعتراضی دختر دانشجوی دانشگاه علوم و تحقیقات در از تن درآوردن لباس‌هایش صحبت کردند.

یک مخاطب ایران‌اینترنشنال گفت: «اعتراض این دانشجو بلندترین صدای بی‌صدایان بود. صدای او تا ابد در تاریخ خواهد ماند.»

شهروندی دیگر در پیام خود تاکید کرد: «واکنش حکومت بستگی به همت دانشجویان ایران دارد. اگر همراهی نکنند حکومت جای شاکی و متشاکی را عوض می‌کند. اگر ظلم را تحمل کنیم بدتر از این‌ها سرمان می‌آید.»

واکنش‌های جهانی

کاربران رسانه‌های اجتماعی، فعالان حقوق بشر و فعالان حقوق زنان در کشورهایی مانند چین و ترکیه نیز به حمایت از دختر دانشگاه علوم و تحقیقات پرداختند.

این موضوع در فضای مجازی چین به بحث محبوبی در‌ میان مسائل ایران و خاورمیانه تبدیل و تعداد زیادی پست و کامنت در ستایش و تعریف از این دختر منتشر شده است.

در ترکیه، اتحادیه انجمن‌های زنان با اطلاع‌رسانی درباره کنش این دختر و بازداشت او، نوشت: «زن، زندگی، آزادی!»

«کامپوس»، گروه مستقل زنان در ترکیه که برای بهبود وضعیت زنان دانشجو فعالیت می‌کند با بازنشر ویدیوی دختر دانشگاه علوم و تحقیقات در ایکس، به کنش اعتراضی او، بازداشت و انتقالش به بیمارستان روان‌پزشکی اشاره کرد.

این گروه نوشت: «مبارزه ما علیه فشارهایی که سعی دارند بر بدن‌هایمان تحمیل کنند، ادامه خواهد داشت.»

پتلفرم مسئولیت اجتماعی «خودت به تنهایی» (kiz basina) که با هدف کاهش انواع خشونت مبتنی بر نابرابری جنسیتی در ترکیه فعالیت می‌کند نیز با انتشار پستی در اینستاگرام، اقدام شجاعانه دختر دانشگاه علوم و تحقیقات را نمایش دوباره‌ای از رژیمی سرکوبگر خواند که باعث مرگ مهسا ژینا امینی و تحمیل شرایطی سخت بر زنان ایرانی شد.

این پلتفرم با اشاره به اعتراضات خیزش «زن، زندگی، آزادی» تاکید کرد که زنان ایرانی همچنان برای حقوق و آزادی‌های اساسی خود و حضورشان در خیابان‌ها مبارزه می‌کنند.

الیف شافاک، نویسنده ترکیه‌ای-بریتانیایی، با بازنشر تصویری از کنش اعتراضی دختر علوم تحقیقات، در اینستاگرام خود نوشت در حال خواندن شعری از فروغ فرخزاد بوده که تصویر این دختر را دیده است.

او در این پست به «روح زیبا، مقاوم و سرکش زنان ایرانی» اشاره کرد و گفت به زنان در ایران، غزه، سودان، اوکراین و افغانستان می‌اندیشد که بدترین پیامدهای جنگ، خشونت و تروما را تحمل می‌کنند.

یائل براون-پیوه، رییس مجلس ملی فرانسه، ویدیوی دختر دانشگاه علوم و تحقیقات را با عبارت «زن، زندگی، آزادی» در ایکس منتشر کرد.

مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق‌ بشر سازمان ملل در امور ایران با انتشار ویدیویی از دختر دانشجوی معترض به حجاب اجباری در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد تهران، در حساب ایکس خود نوشت که این موضوع و همچنین پاسخ مقام‌های ایران را به دقت رصد خواهد کرد.

سازمان عفو بین‌الملل نیز در ایکس نوشت: «مقام‌های جمهوری اسلامی باید فورا این دانشجو را که پس از درآوردن لباس در اعتراض به آزار و اذیت به دلیل حجاب اجباری از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شده، آزاد کنند.»

کانون بین‌المللی دانشگاهیان ایرانی (آیکویا) در بیانیه‌ای ضمن حمایت از این دختر دانشجو، خواستار اعتراض جامعه جهانی به سرکوب سیستماتیک زنان و دانشجویان و افزایش فشار بر جمهوری اسلامی برای توقف خشونت‌هایش شد.

این کانون تاکید کرد که صدای آزادی‌خواهان ایران خاموش‌شدنی نیست.

پیش از آن نیز تشکل دانشجویان پیشرو در واکنش به ضرب و شتم و بازداشت این دختر دانشجو در بیانیه‌ای نوشت: «ما او را تنها نمی‌گذاریم و پیام روشنمان به حکومت اسلامی و وحوش اسلام‌گرا در دانشگاه‌ها، پیش‌تر اعلام شده؛ ما به کمتر از نابودی جمهوری اسلامی راضی نخواهیم شد.»

خبرنامه دانشجویان دانشگاه امیرکبیر با انتشار تصاویری از یک مامور حراست واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در پیام‌رسان تلگرام نوشت او عامل حمله به دختر دانشجو بوده است.

بر اساس این گزارش، نیروی حراست با حمله به این دانشجو لباس او را پاره کرد.

حمایت گسترده کنش‌گران، هنرمندان و نهادهای ایرانی از دختر علوم تحقیقات

در داخل ایران نیز از روز شنبه تاکنون بسیاری از فعالان سیاسی و مدنی، هنرمندان، تشکل‌ها و نهادهای مختلف به کنش اعتراضی دختر علوم تحقیقات، واکنش نشان داده‌اند.

نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در واکنش به اعتراض این دختر و بازداشتش نوشت زنان تاوان «سرپیچی» را می‌دهند اما در مقابل زور سر خم نمی‌کنند.

محمدی «تن» زن معترض دانشگاه را نماد عصیان، خشم و طغیان دانست و خواهان‌ آزادی او و توقف سرکوب و آزار زنان شد.

گوهر عشقی، مادر دادخواه ستار بهشتی، وبلاگ‌نویس کشته‌شده هم با استفاده از هشتگ «جمهوری اسلامی باید برود» در ایکس نوشت که این دختر دانشجوی آزاده از سوی «جنایتکاران خامنه‌ای» بازداشت و ربوده شده است و از همگان خواست تا صدای او باشند.

رویا حشمتی، از بازداشت‌شدگان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در اینستاگرام خود خطاب به دختر دانشگاه علوم و تحقیقات نوشت: «باشد تا غرور و عصیانت مشعلی فروزان شود در لحظه‌های تاریکِ مغاکی که پیش رویت دهان گشوده، خواهر گرامی‌ام.»

حشمتی به دلیل انتشار عکسی از خود با دامن و بدون حجاب اجباری در یکی از خیابان‌های تهران بازداشت و اواسط دی سال گذشته، حکم ۷۴ ضربه شلاق در موردش اجرا شد.

مهدی یراحی، زندانی سیاسی پیشین و خواننده حامی خیزش انقلابی نیز در واکنش به بازداشت و برخورد با این دختر دانشجوی معترض، در ایکس نوشت: «بانگ رسای زن است.»

او از هشتگ مهسا امینی و «دختر علوم تحقیقات» استفاده کرد.

کتایون ریاحی، بازیگر سینمای ایران که در جریان خیزش «زن، زندگی، آزادی» با برداشتن حجاب اجباری با اعتراضات مردمی همراهی کرده بود، با انتشار پستی در اینستاگرام از این دانشجو حمایت کرد و نوشت: «یک‌دیگر را تنها نمی‌گذاریم.»

حسین رونقی، زندانی سیاسی پیشین، کنش اعتراضی این دانشجو را «طغیان علیه سرکوب حکومت» توصیف کرد و افزود این اقدام «فریادی از عمق دل علیه ستمی که زندگی را از مردم، به‌ویژه زنان گرفته»، محسوب می‌شود.

فرید قدمی، نویسنده و مترجم ایرانی نیز با انتشار پستی در اینستاگرام به حمایت از این دانشجو پرداخت و نوشت: «گفتمان ایدئولوژیک حاکم بی‌گمان سعی می‌کند او را دیوانه جلوه دهد؛ همچون کشیشان قرون وسطی که زنان آزادی‌خواه را هیستریک می‌خواندند.»

احمدرضا یزدی، متخصص روان‌درمانی، اردیبهشت‌ ماه امسال با انتقاد از «سیاسی‌سازی روان‌پزشکی در ایران» هشدار داد: «برخی از روان‌پزشکان ممکن است با ایدئولوژی‌های رژیم همسو شوند و مخالفان را بیمار روانی تلقی کنند و فعالانه در سرکوب دیدگاه‌های مخالف شرکت کنند.»

آهو دریایی، این دختر جسور، در اعتراض به حجاب اجباری و تحمیل آن، در میان محوطه دانشگاه، لباس خود را از تن درآورد که این اقدام او به سرعت با حمایت وسیع مردم مواجه شد.

ضرب‌المثل قدیمی فارسی می‌گوید: «هر چیزی از نازکی پاره می‌شود، ظلم از کلفتی.»

اقدام آهو دریایی دقیقا مصداق این حکمت است؛ یعنی در شرایطی که حکومت، هر لحظه و هر جا در پی تحمیل حجاب اجباری به زنان است و می‌پندارد که با این فشارها آنان را به عقب می‌راند، یک حرکت ناگهانی و نمادین، تمامی رشته‌های حکومتی را پنبه می‌کند.

بعضی اقدامات به نماد تبدیل می‌شوند و این یکی از همان حرکات بود.

شجاعت در این اعتراض و عصیانی که احترام را برانگیخت، بخش بزرگی از جامعه را با خود همراه کرد.

استیصال تمام دستگاه‌های سرکوبگر در برابر دختری با دستان خالی، نشان‌دهنده قدرت این اقدام بود که ساختار حجاب اجباری را از بالا تا پایین به چالش کشید.

این حرکت شجاعانه و بازتاب گسترده‌اش، هم در داخل و هم در خارج، به‌خوبی نشان داد که تلاش‌های طولانی حکومت برای تدوین قانون جدید حجاب اجباری و بازگرداندن زنان به دوران پیش از جنبش مهسا، شکست خورده است.

این اقدام ثابت کرد که از رهبر گرفته تا قوه قضاییه، مجلس شورای اسلامی، نیروهای انتظامی و دادگاه‌ها، همه در برابر موج جدیدی که به راه افتاده، ناتوان‌اند.

موجی که زنان برای احقاق حقوق خود از جمله حق پوشش اختیاری ایجاد کرده‌اند، با بگیر و ببند مهار نمی‌شود.

حاکمیت ممکن است فکر کند با سرکوب می‌تواند این جریان را متوقف کند اما این سرکوب‌ها تنها به آتش زیر خاکستر می‌ماند و ناگهان از جایی که انتظارش نمی‌رود، شعله‌ور می‌شود. از یک دانشگاه و از جانب یک دختر از میان هزاران دختر و زن ایرانی که با شجاعتی مثال‌زدنی و ارتشی یک‌نفره، صدها هزار نیروی انتظامی، اطلاعاتی و امنیتی حامی حجاب اجباری و گشت ارشاد را شکست می‌دهد.

حرکت آهو دریایی نشانگر جسارت فزاینده زنان در اعتراض به حجاب اجباری است. جامعه به طور کلی شجاع‌تر و معترض‌تر شده اما باز هم این زنان هستند که مانند جنبش «زن، زندگی، آزادی» نقشی پررنگ‌تر و جسورانه‌تر در این اعتراضات دارند.

جامعه نیز این شجاعت را می‌پذیرد و تحسین می‌کند و با آن همدلی بیشتری نشان می‌دهد. این جسارت تنها اعتراض نیست، نوعی عصیان است. عصیانی تحسین‌برانگیز که از سوی کسانی حمایت می‌شود که شاید خودشان نتوانند به طور مستقیم عصیان کنند اما با آن هم‌دل هستند.

جامعه ما در وضعیت آمادگی برای اعتراض است و حتی در جایی که خود قادر به اعتراض نیست، از جسارت، شجاعت و عصیان در برابر ظلم حمایت می‌کند.

بازتاب وسیع اعتراضات اخیر و حمایت ملی از آهو دریایی در ساعات گذشته نیز نشان‌دهنده این حمایت و همدلی است.

در این میان، حکومت به استیصال تلاش کرده تا آهو دریایی را به بیمارستان روان‌پزشکی بفرستد اما آهو دریایی نشان داد که اتفاقا آدم سالم کسی است که در برابر ظلم ایستاده. انسان سالم گاه عصیان می‌کند. در لحظه‌های عادی، مانند بقیه مردم زندگی می‌کند اما در مواقع لازم، شجاعت و عصیان نشان می‌دهد.

جامعه ما پر از همین آدم‌های عادی و شجاع است که هر لحظه ممکن است دست به عصیان بزنند.

این نوع برخورد حکومت با معترضان، روش نخ‌نما و تکراری دیکتاتورهاست. همان‌طور که نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی بسیاری از روش‌های سرکوب را از سرویس‌های اطلاعاتی روسیه و مربیان روسی خود آموخته‌اند، این تاکتیک فرستادن مخالفان شجاع به مراکز روان‌پزشکی نیز از همان‌جا وام گرفته شده است.

در روسیه، مخالفان به مراکز روانی فرستاده می‌شوند و آن‌ها را تحت تاثیر داروهای روان‌گردان قرار می‌دهند و تا زمانی که «پزشکان اطلاعاتی» اجازه ندهند، در همان مراکز نگه‌شان می‌دارند.

این پزشکان که همکار نهادهای اطلاعاتی هستند، افراد سالم را بیمار جلوه می‌دهند و عملا بیمار می‌کنند تا هیچ‌کس جرات مخالفت با حکومت را نداشته باشد.

این تاکتیک رسوا که اکنون حکومت قصد دارد در قبال آهو دریایی نیز به‌کار گیرد، نشانه‌ای از درماندگی حکومت است.

مردم از آهو دریایی حمایت کرده‌اند و برخی وکلا نیز آمادگی خود را برای دفاع از حقوق او اعلام کرده‌اند.

نباید فراموش کنیم که آهو دریایی در ابتدا از حق خود و در سطحی بالاتر از حق زنان و حتی حق انسان‌ها دفاع کرده است. جامعه نیز نباید او را تنها بگذارد.