اردن و مصر در واکنش به اظهارات اخیر دونالد ترامپ گفتند با جابهجایی اجباری فلسطینیان به‌شدت مخالفند. پیشتر تشکیلات خودگردان، حماس و جهاد اسلامی نیز مخالفت خود را با طرح ترامپ برای انتقال ساکنان غزه به اردن و مصر اعلام کرده بودند.
هنگامی که خبرنگاران از ترامپ پرسیدند آیا این پیشنهاد موقتی است یا بلندمدت، او پاسخ داد: «می‌تواند هر دو باشد.»
واشینگتن سال گذشته اعلام کرده بود که با جابهجایی اجباری فلسطینیان مخالف است.
مقامهای کشورهای مصر و اردن نیز بارها مخالفت خود را با کوچ اجباری فلسطینیان از غزه ابراز کرده بودند.
گروههای حقوق بشری و سازمانهای امدادی طی ماههای اخیر نسبت به وضعیت غزه ابراز نگرانی کرده‌اند؛ جایی که جنگ تقریبا کل جمعیت ساکن را آواره کرده و به بحران گرسنگی منجر شده است.
ترامپ درباره تماس خود با ملک عبدالله، پادشاه اردن، در روز شنبه گفت: «به او گفتم که دوست دارم افراد بیشتری را بپذیرید، چون وقتی به کل نوار غزه نگاه میکنم، میبینم اوضاع واقعا بههمریخته است. خیلی بههمریخته. دلم میخواهد او مردم را بپذیرد.»
ترامپ به خبرنگاران گفت «دوست دارم مصر هم افرادی را بپذیرد» و افزود که روز یکشنبه با عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهوری این کشور، صحبت خواهد کرد.
او گفت: «شما درباره یک و نیم میلیون نفر صحبت میکنید و ما به‌طور کامل آنجا را تخلیه میکنیم.»
جمعیت نوار غزه پیش از آغاز جنگ اسرائیل و غزه حدود ۲/۳ میلیون نفر بود.
واشینگتن به دلیل حمایت از اسرائیل با انتقاداتی مواجه شده است اما همچنان از متحد خود حمایت می‌کند و میگوید که به اسرائیل برای دفاع در برابر گروههای شبهنظامی مورد حمایت جمهوری اسلامی مانند حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان و حوثیها در یمن کمک می‌کند.
دولت ترامپ در همین راستا، از پنتاگون خواست محدودیتی را که دولت جو بایدن برای ارسال بمبهای ۹۰۰ کیلویی به اسرائیل اعمال کرده بود، لغو کند.
غزه یک «ویرانه کامل» است
ترامپ گفت: «این مکان واقعا به یک ویرانه کامل تبدیل شده است؛ تقریبا همه چیز تخریب شده و مردم در حال جان دادن هستند. بنابراین ترجیح میدهم با برخی کشورهای عربی همکاری کنم و در مکانی دیگر مسکن بسازیم که شاید آن‌ها بتوانند برای یکبار هم که شده در صلح زندگی کنند.»
آخرین دور از جنگهای طولانیمدت اسرائیل و فلسطین از هفت اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، زمانی که نیروهای حماس به اسرائیل حمله کردند، دستکم هزار و ۲۰۰ نفر را کشتند و حدود ۲۵۰ نفر را گروگان گرفتند.
بنا بر اعلام وزارت بهداشت غزه تحت نظر حماس، حمله نظامی تلافیجویانه اسرائیل، تاکنون بیش از ۴۷ هزار نفر را به کام مرگ کشانده و به اتهاماتی درباره نسلکشی و جنایات جنگی منجر شده است که اسرائیل آن‌ها را رد می‌کند.
پس از ماهها رایزنیهای بینالمللی و با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا، اسرائیل و حماس ۲۶ دی برای برقراری یک آتش‌بس سهمرحلهای در غزه به توافق دست یافتند و مرحله نخست آن روز ۳۰ دی به اجرا درآمد.
تاکنون هفت گروگان زن در بند حماس در چارچوب این توافق و در ازای آزادی زندانیان فلسطینی از سوی اسرائیل، آزاد شده‌اند.
باسم نعیم، رییس شورای روابط بینالملل حماس، ۲۸ دی گفته بود دستیابی به توافق آتش‌بس غزه بدون نقشآفرینی دونالد ترامپ و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه او در امور خاورمیانه، امکانپذیر نبود.
رویترز نوشته مقامات امریکایی معتقدند این آمار نشان می‌دهد نیروهای حماس که مورد حمایت جمهوری اسلامی هستند، می‌توانند همچنان تهدیدی پایدار برای اسرائیل به شمار روند.
حماس و اسرائیل از روز یکشنبه وارد آتش‌بسی شدند که به توقف ۱۵ ماه جنگ که نوار غزه را ویران کرده و خاورمیانه را در تنش فرو برده بود، انجامید.
منابعی که این مجموعه گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی آمریکا را دیده‌اند به رویترز گفته‌اند بر اساس این گزارش‌ها، بسیاری از نیروهای جذب شده حماس، جوان و فاقد آموزش لازم هستند و صرفا برای وظایف امنیتی ساده به کار گرفته می‌شوند.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت وقت جو بایدن، ۲۵ دی گفته بود ایالات متحده معتقد است حماس تقریبا به همان تعداد نیرو که در نوار غزه از دست داده است، عضوگیری کرده و هشدار داد که «این وضعیت، نسخه‌ای برای تداوم شورش و جنگی بی‌پایان است.»
بلینکن جزئیات بیشتری درباره این ارزیابی ارائه نکرده است، اما مقامات اسرائیلی آمار کشته‌های شبه‌نظامیان در غزه را نزدیک به ۲۰ هزار نفر برآورد کرده‌اند.
بلینکن همان زمان گفته بود: «هر بار که اسرائیل عملیات نظامی خود را پایان می‌دهد و عقب می‌نشیند، نیروهای حماس بازگشته و از نو سر برمی‌آورند، چراکه هیچ چیز دیگری برای پرکردن این خلا وجود ندارد.»
دنی دنون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، چهارشنبه گذشته در واکنش به اظهارات بلینکن گفت هرچند اسرائیل از تلاش حماس برای جذب نیرو آگاه است، اما این تهدید را چندان جدی نمی‌داند: «ما می‌دانیم حماس در حال جذب جوانان است، اما حتی با وجود جذب این جوانان، آن‌ها نه سلاح دارند و نه امکانات آموزشی. بله، می‌توانید این جوانان را علیه اسرائیل تحریک کنید، اما برای تبدیل شدن به یک تروریست، لازم است به سلاح یا راکت دسترسی داشته باشند که ممکن نیست.»
ابوعبیده، سخنگوی شاخه نظامی حماس هم پیشتر اعلام کرد این گروه موفق شده هزاران نیروی جدید جذب کند.
تصاویری که از روزهای پس از آتش‌بس از غزه منتشر شده، نشان می‌دهد حماس علی‌رغم وعده اسرائیل برای نابودی این گروه، همچنان در نوار غزه با نفوذ است. بر اساس گزارش‌ها، اداره تحت کنترل حماس در این منطقه، خیلی سریع برای اعمال دوباره تدابیر امنیتی و بازگرداندن خدمات پایه‌ای در بخش‌هایی از نوار غزه وارد عمل شده است.
مقامات آمریکایی در ۱۵ ماه گدشته از اعلام عمومی این‌که به باور واشنگتن چه تعداد از نیروهای حماس کشته شده‌اند، خودداری کرده و تنها گفته‌اند توان حماس به‌طور چشمگیری تضعیف شده و احتمالا هزاران تن از اعضای آن کشته شده‌اند.
هشدار در مورد تداوم تهدید
از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل، که به گفته مقامات اسرائیلی، ۱۲۰۰ کشته و بیش از ۲۵۰ گروگان به‌جا گذاشت. مقامات بهداشت فلسطین نیز اعلام کرده‌اند در حملات اسرائیل به نوار غزه که متعاقب آن انجام شد، بیش از ۴۶ هزار نفر کشته شده‌اند.
اواخر مارس ۲۰۲۴، اوریل هِینز، رئیس وقت دستگاه اطلاعات ملی آمریکا، در یک جلسه استماع کنگره گفت جنگ غزه «تاثیری نسلی بر تروریسم» خواهد گذاشت و بحران جاری «انگیزه خشونت از سوی طیف وسیعی از کنشگران در سراسر جهان را تقویت کرده است.»
به دست آوردن اطلاعات دقیق درباره حماس دشوار است، چرا که منابع موثق در داخل غزه محدودند و روند جذب و آموزش این گروه همواره در حال تغییر است. با این حال، آمارهای رسمی آمریکا نشان می‌دهد که پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حماس بین ۲۰ تا ۲۵ هزار نیروی نظامی در اختیار داشت.
پس از آتش‌بس، نیروهای اسرائیلی شروع به عقب‌نشینی از برخی مواضع خود در داخل غزه کرده‌اند. مرحله دوم توافق آتش‌بس می‌تواند به پایان دائم جنگ منجر شود، اما شروط این مرحله هنوز نیازمند مذاکره است.
هرزی هَلوِی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل که سه‌شنبه گذشته از سمت خود کناره‌گیری کرد، در سخنرانی خداحافظی گفت حماس به‌شدت آسیب دیده و بیشتر فرماندهان نظامی آن کشته شده‌اند، اما نابود نشده است و نیروهای دفاعی اسرائیل برای انهدام حماس به نبرد ادامه خواهند داد.
یکی از دشوارترین مسائل در مذاکرات مرحله‌های بعدی، چگونگی اداره غزه پس از جنگ است. برخی از مقامات اسرائیلی می‌گویند پذیرش ادامه حضور حماس در قدرت برایشان قابل قبول نیست. حماس نیز تاکنون در این زمینه کوتاه نیامده است.
مایک والتز، مشاور جدید امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور تازه منصوب آمریکا، روز یکشنبه گفت حماس هرگز بر غزه حکومت نخواهد کرد و اگر این گروه از توافق کنونی عقب‌نشینی کند، واشنگتن از اسرائیل برای «هر اقدامی که لازم باشد» حمایت خواهد کرد.
ایمن الصفدی، وزیر امور خارجه اردن، یکشنبه هفتم بهمن با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد: «مخالفت ما با جابهجایی فلسطینیان ثابت و غیرقابل تغییر است. اردن برای اردنی‌ها و فلسطین برای فلسطینی‌ها است.»
وزارت خارجه مصر هم در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور هرگونه تلاش برای جابهجایی فلسطینیان، چه به‌صورت موقت و چه بلندمدت، را رد می‌کند.
رییس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا ششم بهمن از اردن و مصر خواست تعداد بیشتری از فلسطینیان ساکن در نوار غزه را در سرزمین‌های خود بپذیرند.
هنگامی که خبرنگاران از ترامپ پرسیدند آیا این پیشنهاد موقتی است یا بلندمدت، او پاسخ داد: «می‌تواند هر دو باشد.»
پیشتر در ۳۰ دی، شبکه خبری ان‌بی‌سی گزارش داده بود دولت ترامپ طرحی را در دست بررسی دارد که بر اساس آن، بخشی از جمعیت دو میلیون نفری نوار غزه در دوران بازسازی به خارج از این باریکه منتقل خواهند شد.
به گزارش ان‌بی‌سی، اندونزی یکی از گزینه‌های مطرح‌شده برای استقرار موقت این گروه از فلسطینیان است.
مخالفت تشکیلات خودگردان، حماس و جهاد اسلامی با طرح ترامپ
محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین، هفتم بهمن بدون اشاره مستقیم به نام ترامپ اعلام کرد این تشکیلات هرگونه طرحی را در خصوص جابهجایی فلسطینیان از غزه محکوم و آن را به‌شدت رد می‌کند.
باسم نعیم، عضو ارشد دفتر سیاسی حماس، هم گفت این گروه با انتقال ساکنان غزه به مصر و اردن مخالف است.
نعیم در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه تاکید کرد فلسطینیان چنین طرح‌هایی را «بی‌اثر خواهند کرد»، همان‌طور که در دهه‌های گذشته، از تحقق طرح‌های مشابه برای جابهجایی و ارائه «وطن‌های جایگزین» جلوگیری کرده‌اند.
جهاد اسلامی، دیگر گروه مسلح فلسطینی در غزه، اظهارات اخیر ترامپ را «تاسف‌آور» خواند و هشدار داد این طرح «با وادار کردن مردم ما به ترک سرزمینشان، ارتکاب جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت را ترویج می‌کند».
طرح ترامپ برای انتقال ساکنان غزه به مصر و اردن در حالی مطرح میشود که دولت جو بایدن بارها مخالفت خود را با جابهجایی فلسطینیان اعلام کرده بود.
استقبال سیاستمداران راستگرای اسرائیلی از طرح انتقال ساکنان غزه
ایتامار بنگویر، سیاستمدار راستگرا و وزیر پیشین امنیت ملی اسرائیل، در پیامی ویدیویی حمایت خود را از پیشنهاد ترامپ برای انتقال فلسطینیان به اردن و مصر اعلام کرد.
او در این پیام گفت: «رییس‌جمهوری آمریکا را برای ارائه این ابتکار تحسین میکنم. دولت اسرائیل باید طرح تشویق [ساکنان غزه] به مهاجرت را فورا اجرا کند.»
بنگویر ۲۷ دی در اعتراض به برقراری آتش‌بس در غزه از سمت خود در کابینه ائتلافی بنیامین نتانیاهو کناره‌گیری کرد.
پس از ماهها رایزنیهای بینالمللی و با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا، اسرائیل و حماس ۲۶ دی برای برقراری یک آتش‌بس سهمرحلهای در غزه به توافق دست یافتند. مرحله نخست این توافق یکشنبه ۳۰ دی به اجرا درآمد.
بزالل اسموتریچ، دیگر سیاستمدار راستگرا و وزیر دارایی اسرائیل، نیز از طرح ترامپ استقبال کرد و گفت «راهحلهای جدید» برای پایان دادن به مناقشه کنونی می‌تواند «صلح و آرامش» را به ارمغان آورد.
او افزود: «طرح کمک به ساکنان غزه برای یافتن مکانی دیگر برای آغاز یک زندگی جدید و بهتر، ایدهای عالی است.»
بنگویر و اسموتریچ در ماههای گذشته هم بارها خواستار «مهاجرت داوطلبانه» فلسطینیان از نوار غزه شده بودند.
با این حال، اسحاق هرتزوگ، رییس‌جمهوری اسرائیل، دیماه ۱۴۰۲ در واکنش به گمانهزنیها درباره سرنوشت ساکنان غزه پس از پایان جنگ تاکید کرد انتقال فلسطینیان به خارج از این باریکه در دستور کار اسرائیل قرار ندارد.