یسرائیل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل، چهارشنبه هشدار داد اگر حماس طبق برنامه بر اساس مرحله اول توافق، تا پایان این هفته سه گروگان را آزاد نکند، همان‌طور که رییس‌جمهوری آمریکا وعده داده، درهای جهنم بر روی غزه باز خواهد شد.
بر اساس این گزارش، جوزف پلزمَن، کارشناس اقتصاد و روابط بین‌المللی، این طرح را در ژوییه ۲۰۲۴ و در بحبوحه کارزارهای انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در اختیار تیم ترامپ قرار داد.
پلزمن به‌عنوان مدیر «مرکز پیشبرد مطالعات اقتصادی خاورمیانه و شمال آفریقا» در دانشگاه جورج واشینگتن مشغول فعالیت است.
جزییات این طرح نخستین بار در ماه اوت ۲۰۲۴ در جریان مصاحبه پلزمن با کوبی باردا، تاریخ‌نگار اسرائیلی، در پادکست «آمریکا، بِیبی!» به‌صورت عمومی مطرح شد.
پلزمن در این پادکست گفت تیم ترامپ از او خواسته بود طرحی «خارج از چارچوب» درباره آینده نوار غزه پس از پایان مناقشه کنونی تهیه کند.
او افزود: «این مقاله در اختیار تیم ترامپ قرار گرفت زیرا آنها کسانی بودند که در ابتدا به آن علاقه نشان دادند، نه تیم بایدن.»
این استاد دانشگاه جورج واشینگتن در طرح خود با استناد به داده‌های بانک جهانی، به وضعیت بحرانی اقتصاد غزه پرداخت و نوشت که رشد سالانه تولید ناخالص داخلی این منطقه بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۲، به‌طور میانگین ۰.۴ درصد بوده و سرانه تولید ناخالص داخلی به دلیل رشد بالای جمعیت، سالانه ۲.۵ درصد کاهش یافته است.
آمارها از غزه و نگرانی‌های جهانی
تا سال ۲۰۲۲، نرخ بیکاری در غزه ۴۵ درصد بود و ۵۳ درصد از ساکنان آن زیر خط فقر زندگی می‌کردند. این آمار برای فلسطینیان در کرانه باختری ۱۳ درصد است.
بر اساس برآوردهای بانک جهانی در سال ۲۰۲۴، حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از مردم غزه در پی مناقشه کنونی بی‌خانمان شده‌اند و در فقر به سر می‌برند. همچنین ۶۲ درصد از ساختمان‌هایی که برجا مانده‌اند، به دلیل شدت آسیب‌های وارده، غیرقابل سکونت هستند. ۹۰ درصد جاده‌های اصلی این باریکه نیز تخریب شده‌اند.
پلزمن با اشاره به دامنه ویرانی‌ها در غزه هشدار داد این منطقه دیگر قابل تعمیر یا بازسازی نیست و هیچ سرمایه‌گذار خصوصی و بین‌المللی‌ای در این راه پیش‌قدم نخواهد شد.
او تاکید کرد وضعیت در غزه به گونه‌ای است که «شما باید تمام این مکان را ویران کنید و همه چیز را از صفر کلید بزنید».
ترامپ طرح خود را در مورد تسلط آمریکا بر نوار غزه، نخستین بار ۱۶ بهمن در نشست مطبوعاتی مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در واشینگتن مطرح کرد.
هر چند این طرح با انتقادات گسترده بین‌المللی روبه‌رو شده است اما او در روزهای گذشته بارها بر ضرورت اجرای آن تاکید کرده است.
رییس‌جمهوری ایالات متحده ۲۱ بهمن با تکرار مواضع خود گفت: «متعهد به خرید و مالکیت غزه هستم و ممکن است بخش‌هایی از آن را برای بازسازی به کشورهای دیگر خاورمیانه واگذار کنم.»
ظرفیت‌های نوار غزه برای توسعه و رونق اقتصادی
پلزمن در ادامه مصاحبه خود با پادکست «آمریکا، بِیبی!»، سه ظرفیت قابل توجه نوار غزه را گردشگری، کشاورزی و فن‌آوری‌های پیشرفته (های‌تِک) برشمرد و هم‌زمان تاکید کرد اجرای پروژه‌ها در این زمینه، مشروط به انجام اقدامات گسترده‌ای است.
او گفت: «اجرای این طرح مستلزم تخلیه کامل منطقه است تا بتن‌های تخریب‌شده بازیافت شوند و هیچ اثری از ساخت‌وسازهای عمودی که زیر زمین ریشه دارند، باقی نماند.»
این استاد دانشگاه، پیش از این با «آژانس توسعه جهانی ایالات متحده» موسوم به USAID، در زمینه توسعه اقتصادی چین همکاری کرده است.
تایمز اسرائیل نوشت طرح پلزمن برای غزه بر پایه روش «ساخت، بهره‌برداری، واگذاری» یا همان BOT بنا شده است که در کشورهای در حال توسعه به کار گرفته می‌شود.
در این روش، شرکت‌ها و سازمان‌های بخش خصوصی با نهادهای دولتی در قالب مشارکت‌های سرمایه‌گذاری قرارداد همکاری منعقد می‌کنند و در ازای آن، دولت مجوز بهره‌برداری از این املاک را به‌مدت ۵۰ تا ۱۰۰ سال در اختیار آنها قرار می‌دهد.
به عبارت دیگر، یک نهاد خصوصی پس از ساخت یک پروژه، به مدت چند دهه از آن بهره‌برداری می‌کند و سپس مالکیت آن به یک نهاد دولتی منتقل می‌شود.
در طول دوره بهره‌برداری، این نهاد خصوصی مجاز خواهد بود در ازای استفاده سایرین از زیرساخت‌های این پروژه، هزینه دریافت کند.
بر اساس طرح پلزمن، رستوران‌ها، هتل‌ها و دیگر امکانات لوکس در سمت غربی نوار غزه و در کنار ساحل ساخته خواهند شد.
ساخت ساختمان‌های مسکونی ۳۰ طبقه نیز قرار است در سمت شرقی این باریکه انجام گیرد. این ساختمان‌ها با الهام از سبک معماری جمهوری خلق چین احداث خواهند شد.
خلیل الحیه، معاون رییس دفتر سیاسی حماس، ۲۲ بهمن طرح ترامپ را برای مالکیت آمریکا بر نوار غزه، «محکوم به شکست» خواند.
او در سخنرانی خود در مراسم حکومتی سالگرد انقلاب ۱۳۵۷ در تهران گفت: «ما این طرح را همانند پروژه‌های پیش از آن ناکام خواهیم گذاشت.»
در واکنشی دیگر به این طرح، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، از موضع‌گیری در قبال طرح ترامپ برای «خرید نوار غزه» خودداری کرد و گفت که روسیه برای اظهار نظر، در انتظار اعلام جزییات بیشتر این پیشنهاد می‌ماند.
پسکوف دوشنبه ۲۲ بهمن گفت: «اگر قرار است درباره یک طرح عملی و منسجم صحبت کنیم، باید منتظر جزییات بیشتری باشیم. ما درباره یک میلیون و ۲۰۰ هزار فلسطینی که در آنجا زندگی می‌کنند، صحبت می‌کنیم و این موضوع احتمالا مساله اصلی به شمار می‌رود.»
پسکوف دوشنبه ۲۲ بهمن گفت: «اگر قرار است درباره یک طرح عملی و منسجم صحبت کنیم، باید منتظر جزییات بیشتری باشیم. ما درباره یک میلیون و ۲۰۰ هزار فلسطینی که در آنجا زندگی می‌کنند، صحبت می‌کنیم و این موضوع احتمالا مساله اصلی به شمار می‌رود.»
او افزود: «این افراد همان کسانی هستند که طبق قطعنامه‌های شورای امنیت، وعده راه‌حل دو کشوری برای حل مسئله خاورمیانه به آنها داده شده است. سوالات زیادی از این دست وجود دارد. ما هنوز جزییات را نمی‌دانیم، پس باید صبور باشیم.»
دولت کنونی اسرائیل تاکنون به‌طور قاطع با تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی مخالفت کرده است.
حماس: طرح ترامپ برای مالکیت بر غزه محکوم به شکست است
خلیل الحیه، معاون رییس دفتر سیاسی حماس، طرح رییس‌جمهوری آمریکا را برای مالکیت ایالات متحده بر نوار غزه، «محکوم به شکست» خواند.
الحیه در سخنرانی خود در مراسم حکومتی ۲۲ بهمن در تهران، گفت: «ما این طرح را همانند پروژه‌های پیش از آن، ناکام خواهیم گذاشت.»
ترامپ طرح خود را در مورد تسلط آمریکا بر نوار غزه، نخستین بار ۱۶ بهمن در نشست مطبوعاتی مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در واشینگتن مطرح کرد.
رییس‌جمهوری ایالات متحده ۲۱ بهمن نیز با تکرار مواضع خود گفت: «متعهد به خرید و مالکیت غزه هستم و ممکن است بخش‌هایی از آن را برای بازسازی به کشورهای دیگر خاورمیانه واگذار کنم.»
ترامپ افزود: «غزه را به منطقه‌ای مناسب برای توسعه تبدیل خواهیم کرد و از فلسطینیان مراقبت می‌کنیم و اطمینان می‌دهیم که کشته نشوند.»
معاون رییس دفتر سیاسی حماس در ادامه سخنرانی خود در تهران، انقلاب ۱۳۵۷ را مورد ستایش قرار داد و گفت که این رویداد، «مسیر تاریخ را تغییر داد و از حق مردم فلسطین دفاع کرد».
الحیه ابراز اطمینان کرد که «ایران همواره حامی فلسطین و مقاومت باقی خواهد ماند».
اظهارات این مقام ارشد حماس در حمایت از حکومت جمهوری اسلامی در حالی مطرح شد که مردم ایران شامگاه ۲۱ بهمن در شب چهل و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب ۵۷، علیه جمهوری اسلامی شعارهای اعتراضی سر دادند که از میان این شعارها می‌توان به «مرگ بر دیکتاتور» و «مرگ بر خامنه‌ای» اشاره کرد.
الحیه و شماری دیگر از رهبران ارشد حماس، ۲۰ بهمن با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در تهران دیدار کردند.
حمایت نتانیاهو از طرح «انقلابی و خلاقانه» ترامپ درباره غزه
نتانیاهو پس از بازگشت از سفر خود به ایالات متحده، شامگاه ۲۱ بهمن در جلسه کابینه اسرائیل شرکت کرد.
او در این جلسه حمایت خود را از طرح مالکیت آمریکا بر نوار غزه اعلام کرد و گفت: «رییس‌جمهور ترامپ با یک دیدگاه کاملا متفاوت و بسیار بهتر برای اسرائیل وارد شد؛ رویکردی انقلابی و خلاقانه که هم‌اکنون در حال بحث درباره آن هستیم.»
نتانیاهو با بیان اینکه ترامپ برای اجرای این طرح «بسیار مصمم» است، افزود این پیشنهاد فرصت‌های زیادی را در اختیار اسرائیل قرار خواهد داد.
طرح جابه‌جایی ساکنان نوار غزه با انتقادات گسترده بین‌المللی مواجه شده است.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، ۲۱ بهمن غزه را «میهن ابدی» فلسطینیان توصیف و تاکید کرد هیچ قدرتی نمی‌تواند آنها را از این باریکه بیرون براند.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نیز ۲۱ بهمن طرح ترامپ را «یک رسوایی» خواند و گفت جابه‌جایی فلسطینیان «غیرقابل قبول و خلاف قوانین بین‌المللی» است.
کاتس که چهارشنبه ۲۴ بهمن در جریان بازدید از یک مرکز فرماندهی نظامی این تهدید را مطرح کرد، گفت: «اگر حماس آزادی گروگان‌ها را متوقف کند، دیگر توافقی در کار نخواهد بود و جنگ آغاز می‌شود.»
او در ادامه با اشاره به اینکه در این وضعیت، «جنگ جدید غزه» تا زمانی ادامه خواهد یافت که حماس شکست بخورد و به این ترتیب بتوان «چشم‌انداز» ترامپ درباره انتقال جمعیت غزه به کشورهای همسایه را محقق کرد.
حازم قاسم، سخنگوی حماس، «زبان تهدیدات آمریکا و اسرائیل» را رد کرد و از اسرائیل خواست مفاد توافق آتش‌بس را اجرا کند.
چشم‌انداز حل اختلافات
به گزارش کانال خبری ای‌بی‌سی نیوز آمریکا شواهدی وجود دارد که نشان می‌داد می‌توان اختلافات را برطرف کرد.
این اختلاف زمانی شکل گرفت که حماس، اسرائیل را به عدم اجرای برخی تعهدات آتش‌بس، از جمله تحویل شمار توافق‌شده‌ای از چادرها، خانه‌های پیش‌ساخته و ماشین‌آلات سنگین متهم کرد.
حماس در پی طرح این مشکلات، اعلام کرد آزادسازی گروگان‌های بعدی را که قرار بود شنبه انجام شود، به تعویق خواهد انداخت.
محمود مرداوی، یکی از مسئولان حماس، به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت «نشانه‌های مثبتی» وجود دارد که نشان می‌دهد سه گروگان طبق برنامه روز شنبه آزاد خواهند شد، اما حماس هنوز تعهدی از سوی اسرائیل دریافت نکرده که طبق توافق عمل خواهد کرد.
یک مقام مصری آگاه از مذاکرات به ای‌بی‌سی نیوز گفت دو طرف به دستیابی به توافق نزدیک هستند و اسرائیل متعهد شده است چادرهای بیشتر و تجهیزات امدادی سنگین بیشتری را به غزه ارسال کند.
مقام‌های اسرائیلی هنوز به این گزارش واکنشی نشان نداده‌اند اما اسرائیل گفته در حال عمل به تعهداتش طبق توافقی است که از ۱۹ ژانویه اجرایی شده و جنگ ۱۶ ماهه در غزه را متوقف کرد.
ناتمام‌ماندن مرحله اول توافق آتش‌بس
در مرحله‌ی نخست آتش‌بسی که در حال حاضر برقرار است و قرار است ۴۲ روز ادامه یابد، اسرائیل باید مقادیر زیادی کمک ارسال کند و حماس در ازای دریافت این کمک‌ها و آزادی شمار زیادی زندانی فلسطینی، ۳۳ تن از گروگان‌هایی را که در حمله‌ی ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسارت گرفته آزاد کند.
گفته می‌شود هشت تن از این گروگان‌ها کشته شده‌اند و پیکر آنها تحویل می‌شود. تاکنون ۲۱ نفر از این ۳۳ نفر آزاد شده‌اند و در مقابل صدها زندانی فلسطینی هم از زندانهای اسرائیل آزاد شده‌اند.
تهدید حماس برای به تعویق انداختن آزادسازی گروگان‌ها خشم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را برانگیخت. او تهدید کرد اگر حماس به تعهد خود عمل نکند، جنگ را از سر خواهد گرفت و دستور داد نیروهای نظامی پیرامون غزه را تقویت کنند.
نیروهای اسرائیلی در طول آتش‌بس در رزوهای اخیر از مناطق پرجمعیت غزه عقب‌نشینی کرده بودند.
تاثیر صحبتهای ترامپ بر توافق آتش‌بس
ثبات این آتش‌بس همچنین با اظهارات ترامپ متزلزل شده است که پیشنهاد کرده که فلسطینیان از غزه به کشورهای عربی همسایه منتقل شوند تا آمریکا بتواند مالکیت غزه را در اختیار گرفته و آن را نه لزوما برای ساکنان فعلی آن، بازسازی کند.
اردن و مصر، کشورهایی که ترامپ میخواهد فلسطینی‌ها به آنجا منتقل شوند، بارها و بهشدت این طرح را رد کرده‌اند. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، پس از دیدار با ترامپ در کاخ سفید در روز سه‌شنبه بار دیگر این موضوع را بیان کرد.
ترامپ همچنین پیشنهاد کرده بود که حماس تمام گروگان‌هایی را که طبق مرحله‌ی اول آتش‌بس هنوز آزاد نشدهاند، یکجا آزاد کند.
این پیشنهاد باعث شد اسرائیل نیز خواهان آزادی گروگان‌های بیشتری در روز شنبه شود در حالیکه تاکنون این آزادسازیها به صورت تدریجی و تقریبا هفتگی صورت گرفته است.
اختلاف اخیر بر سر آتش‌بس در حالی رخ داد که انتظار میرفت اسرائیل و حماس دربارهی مرحله‌ی دوم توافق مذاکره کنند. مرحلهای که قرار است آتش‌بس را تمدید کند، زمینه خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه را فراهم آورد و منجر به آزادی باقی گروگان‌های زنده شود.
با این حال، به نظر میرسد در این مذاکرات پیشرفت چندانی حاصل نشده است و نتانیاهو تحت فشار شرکای سیاسی خود قرار دارد که برای ماندن در قدرت به آنها متکی است و آنان خواستار ازسرگیری جنگ پس از مرحله‌ی اول هستند.
نخست‌وزیر اسرائیل همچنین با خشم فزایندهی بسیاری از اسرائیلیها روبه‌رو است که از وضعیت جسمانی سه گروگانی که شنبه گذشته آزاد شده‌اند و ظاهری بهشدت نحیف داشتند، شوکه شده‌اند و میخواهند نتانیاهو به توافق پایبند بماند و به آن عمل کند.
