دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در اولین نشست کابینه در سال ۲۰۲۵، با دعوت از ایلان ماسک به‌عنوان معمار اصلی کاهش هزینه‌های دولتی، مسیر جدیدی را برای کوچک‌سازی دولت ترسیم کرد.
ترامپ، چهارشنبه هشتم اسفند، در اولین نشست کابینهاش به خبرنگاران گفت: «ما تصمیم خود را گرفتهایم و خیلی زود آن را اعلام خواهیم کرد. به‌طور کلی، این تعرفه ۲۵ درصد خواهد بود و شامل خودروها و همه چیز می‌شود.»
اتحادیه اروپا در حال حاضر بر خودروهای سواری تعرفهای ۱۰ درصدی اعمال میکند که چهار برابر تعرفه ۲.۵ درصدی آمریکا برای خودروهای سواری است.
مقامهای ایالات متحده همچنین بارها از مالیات بر ارزش افزوده در اروپا، که دستکم ۱۷.۵ درصد است، ابراز نارضایتی کردهاند.
در هفتههای اخیر، سیاست ترامپ در اعمال یا افزایش تعرفه‌ها علیه واردات محصولات از اروپا، کانادا، چین و سایر کشورها خبرساز شده است.
ترامپ ۱۴ بهمن اتحادیه اروپا را به «سوءاستفاده» از واشینگتن متهم کرد و گفت: «آنها خودروهای ما را نمیخرند، محصولات کشاورزی ما را نمیخرند، تقریبا هیچ چیزی از ما نمیخرند. با این حال، ما از آنها همه چیز میگیریم.»
ترامپ همچنین ۲۲ بهمن تعرفههای واردات فولاد و آلومینیوم به آمریکا را به ۲۵ درصد افزایش داد.
واکنش اتحادیه اروپا به جنگ تعرفه‌ها
سخنگوی کمیسیون اروپا، هشتم اسفند، در پاسخ به اظهارات ترامپ گفت: «اتحادیه اروپا قاطعانه و بلافاصله به هرگونه مانع غیرموجه علیه تجارت آزاد و منصفانه واکنش نشان خواهد داد. این شامل مواردی است که در آن تعرفه‌ها برای به چالش کشیدن سیاست‌های قانونی و غیرتبعیضآمیز استفاده می‌شوند.»
او افزود: «اتحادیه اروپا برای آمریکا یک مزیت بوده است. ما آماده همکاری هستیم، مشروط بر این‌که قواعد بازی رعایت شوند.»
یوناس گار استوره، نخستوزیر نروژ، هم هشدار داد تصمیم ترامپ برای اعمال تعرفه ۲۵ درصدی علیه اتحادیه اروپا به یک «منازعه تجاری جدی» میان دو طرف منجر خواهد شد.
نروژ اگرچه عضو اتحادیه اروپا نیست، اما در حوزه اقتصاد و تجارت ارتباطی تنگاتنگ با این اتحادیه دارد.
پیشتر در ۲۳ بهمن، اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا، در واکنش به شدت گرفتن جنگ تعرفه‌ها تاکید کرد اتحادیه اروپا در دفاع از منافع اقتصادیاش تردیدی به خود راه نخواهد داد و دست به اقدامات متقابل خواهد زد.
سرنوشت تعرفههای آمریکا علیه کانادا و مکزیک
رییس‌جمهوری ایالات متحده در جلسه کابینه خود همچنین اعلام کرد اعمال تعرفه علیه واردات از کانادا و مکزیک بار دیگر به تعویق خواهد افتاد.
ترامپ به خبرنگاران گفت تعرفه‌ها علیه این دو کشور به جای ۱۴ اسفند، از ۱۳ فروردین به اجرا در خواهد آمد.
ترامپ ۱۶ بهمن نیز تصمیم خود مبنی بر اعمال تعرفههای سنگین علیه مکزیک و کانادا را در ازای تعهداتی از این دو کشور برای تشدید نظارت مرزی و مبارزه با جرم و جنایت، بهمدت ۳۰ روز به حالت تعلیق درآورده بود.
خبرگزاری رویترز هشتم اسفند گزارش داد در پی تصمیم ترامپ برای تعلیق مجدد تعرفه‌ها، ارزش دلار کانادا و پزو مکزیک در برابر دلار آمریکا افزایش یافت.
با این حال، رویترز به نقل از یک مقام کاخ سفید نوشت ضربالاجل ۱۴ اسفند ترامپ برای اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای مکزیکی و کانادایی «تا این لحظه» همچنان پابرجاست.
او افزود تصمیم نهایی در خصوص تعلیق تعرفه‌ها پس از بررسی اقدامات مکزیک و کانادا در زمینه تامین امنیت مرزهایشان و جلوگیری از ورود مهاجران و مواد مخدر فنتانیل به آمریکا اتخاذ خواهد شد.
معاون وزیر تجارت خارجی مکزیک هم در همین رابهط اعلام کرد این کشور در حال همکاری با مقامهای آمریکا برای دستیابی به توافقی درباره تعرفه‌ها پیش از مهلت تعیینشده است.
ترامپ ۲۵ بهمن با صدور فرمانی اجرایی، تیم اقتصادی خود را موظف کرد تا طرحی را برای وضع تعرفههای متقابل بر هر کشوری که بر واردات محصولات آمریکا تعرفه اعمال میکند، تهیه کند.
ترامپ چهارشنبه هشتم اسفند در تروث سوشال، شبکه اجتماعی خود، نوشت: «ما بدینوسیله امتیازاتی را که جو بایدن فاسد به نیکولاس مادورو و ونزوئلا در توافق مربوط به معاملات نفتی مورخ ۲۶ نوامبر ۲۰۲۲ داده بود، لغو میکنیم.»
او افزود این تصمیم همچنین به «شرایط انتخاباتی» در ونزوئلا مربوط می‌شود که «رژیم مادورو به آنها پایبند نبوده است».
به گفته رییس‌جمهوری آمریکا، این تصمیم از ۱۱ اسفند به اجرا درمیآید و قابل تمدید خواهد بود.
مادورو که به تقلب در انتخابات ریاستجمهوری ونزوئلا متهم شده، با بحران مشروعیت بین‌المللی دست و پنجه نرم میکند و بسیاری از کشورهای غربی و آمریکای لاتین پیروزی او در انتخابات را به رسمیت نشناختهاند.
مادورو ۲۱ دی برای سومین دوره شش ساله متوالی به‌عنوان رییس‌جمهوری ونزوئلا سوگند یاد کرد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، ۲۷ دی در جریان رسیدگی به صلاحیتش در سنای این کشور، از صدور مجوز برای ادامه فعالیت شرکتهای آمریکایی در ونزوئلا انتقاد کرد و گفت این سیاست، میلیاردها دلار در اختیار کاراکاس قرار داده و حکومت ونزوئلا را تقویت کرده است.
روبیو هشدار داد: «شرکتهایی مانند شِورون اکنون میلیاردها دلار به خزانه رژیم [ونزوئلا] وارد می‌کنند، اما رژیم هیچکدام از قولهای خود را عملی نکرده است. تمام این مسائل باید دوباره بررسی شوند.»
با وجود تحریمهای واشینگتن علیه کاراکاس، شرکت نفتی شِورون آمریکا در سالهای اخیر تحت مجوز ویژهای همچنان به فعالیت خود در ونزوئلا ادامه میداد.
ترامپ: مادورو تعهد خود در بازگرداندن مجرمان به ونزوئلا را نقض کرده
ترامپ در ادامه پیام خود در تروث سوشال، مادورو را به پایبند نبودن به تعهدات خود در زمینه بازگرداندن مهاجران غیرقانونی از آمریکا به ونزوئلا متهم کرد.
او گفت: «رژیم [مادورو] جنایتکاران خشنی را که به کشور ما فرستاده است، با سرعتی که طبق توافق متعهد شده بود، به ونزوئلا بازنمیگرداند.»
ترامپ در کارزار انتخاباتی خود بارها بر لزوم مقابله با مهاجرت غیرقانونی تاکید کرده و وعده داده بود بزرگترین برنامه اخراج مهاجران غیرقانونی را «در تاریخ آمریکا» به اجرا در خواهد آورد.
او پس از آغاز به کار رسمی خود در کاخ سفید، این سیاست را در دستور کار قرار داده است.
مادورو از سال ۲۰۱۳ و پس از مرگ هوگو چاوز، قدرت را در ونزوئلا در دست دارد. این کشور در دوران ریاستجمهوری مادورو، شاهد فروپاشی اقتصادی و مهاجرت حدود یک سوم از جمعیت ۲۸ میلیونی خود بوده است.
ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، آبانماه گفت سیاست‌های ترامپ می‌تواند زمینه را برای خروج مادورو از قدرت در ونزوئلا فراهم آورد و دموکراسی را در این کشور نجات دهد.
ونزوئلا یکی از متحدان اصلی حکومت ایران به شمار میرود. در سالهای اخیر، مواضع سیاسی تهران و کاراکاس و همچنین تحریمهای نفتی واشینگتن علیه این دو، موجبات نزدیکی بیش از پیش آنها را فراهم آورده است.
روزنامه اسرائیل هیوم ۱۶ دی گزارش داد جمهوری اسلامی به دنبال افزایش نفوذ خود در آمریکای لاتین، بهویژه ونزوئلا، است و توافقنامه همکاری ۲۰ ساله میان تهران و کاراکاس در ژوئن سال ۲۰۲۴ نهایی شده است.
ترامپ ۱۶ بهمن دستورالعملی را برای از سرگیری سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی و به صفر رساندن صادرات نفت ایران امضا کرد تا تهران را برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای خود تحت فشار بگذارد.
عراقچی، چهارشنبه هشتم اسفند، پس از جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت: «با وزیر خارجه روسیه در خصوص تمام مسائل منطقه و دوجانبه صحبت کردیم. ایشان در خصوص مذاکرات مسکو با واشینگتن گزارش مفصلی دادند اما طبیعتا پیامی از طرف آمریکا وجود نداشت و قرار هم نبود حامل پیامی باشند.»
وزارت خارجه روسیه، پس از سفر یک روزه لاوروف به تهران و دیدار او با مسعود پزشکیان و عراقچی، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد مواضع دو کشور درباره برجام و برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی هماهنگ شده است.
هم‌زمان، گیدون سعار، وزیر خارجه اسرائیل، هشدار داد که زمان برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران رو به اتمام است و شاید برای جلوگیری از تسلیحاتی شدن آن، نیاز به استفاده از «گزینه نظامی» باشد.
به گفته او، اسرائیل اکنون به دنبال جلب حمایت رییس‌جمهوری آمریکا برای افزایش فشار بر جمهوری اسلامی است.
سفر لاوروف به تهران پس از دیدار او با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا در عربستان سعودی، باعث طرح گمانه‌هایی شد. از جمله عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلتیک، به روزنامه اعتماد گفت که لاوروف قصد دارد پيش از ديدار آتی ولادیمیر پوتين و دونالد ترامپ، روسای جمهوری روسیه و آمریکا، مواضع تهران را جويا شود تا بتواند آن را در جريان مذاكرات ميان مسکو و واشینگتن مطرح كند.
امیر قطر هم حامل پیامی برای تهران نبود
عراقچی، چهارشنبه در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره این‌که آیا امیر قطر در سفر به تهران حامل پیامی برای جمهوری اسلامی بود، گفت: «نمی‌دانم چه علاقه‌ای در شما وجود دارد که دنبال پیام هستید. امیر قطر پیام خاصی برای ما نداشت.»
به گفته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، تمیم بن حمد آل ثانی در سفر به تهران گزارشی از اوضاع منطقه داشت و در گفت‌وگوهای دوطرفه با او، «مشورت‌ها و رایزنی‌هایی در مورد مسائل منطقه» شکل گرفت.
عراقچی بار دیگر تاکید کرد که جمهوری اسلامی تحت تاثیر فشار حداکثری وارد مذاکره با آمریکا نخواهد شد و افزود: «با زبان تهدید و تحریم این اتفاق نخواهد افتاد. ایران به زبان احترام و کرامت پاسخ خواهد داد.»
او هفتم اسفند هم در نشست خبری مشترک با لاوروف تاکید کرد تا زمانی که سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه جمهوری اسلامی پابرجاست، تهران با واشینگتن «مذاکره مستقیمی نخواهد داشت».
ترامپ ۱۶ بهمن دستورالعملی را برای از سرگیری سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی و به صفر رساندن صادرات نفت ایران امضا کرد تا تهران را برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای خود تحت فشار بگذارد.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۱۹ بهمن اعلام کرد مذاکره با آمریکا «عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست» و «هیچ تاثیری» در حل مشکلات کشور نخواهد داشت.
تلاش تهران برای مذاکره با اروپا
عراقچی در جدیدترین اظهاراتش در روز هشتم اسفند، به برگزاری دور جدیدی از مذاکرات جمهوری اسلامی با سه کشور اروپایی در ژنو درباره مسائل هسته‌ای و «بعضی مسائل دیگر» اشاره کرد.
او گفت مذاکرات با اروپا ادامه می‌یابد و افزود: «البته این بحث‌ها به هر حال فراز و نشیب خاص خود را دارد. سوالات و نکات متعددی هست که باید پاسخ داده شود.»
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی از کشورهای اروپایی طرف گفت‌وگو با تهران نام نبرد.
چهارم آذر امسال، گزارش‌هایی درباره مذاکرت تهران با فرانسه، آلمان و بریتانیا درباره موضوعاتی مانند مسائل هسته‌ای منتشر شد.
خبرگزاری ایرنا، هشتم اسفند در مقاله‌ای طولانی و دو هزار کلمه‌ای نوشت که اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای موضع‌گیری در قبال ایران، تحت فشار دولت ترامپ قرار دارند.
این مقاله بدون امضا و نام، از به تعویق افتادن جلسه وزیران خارجه اروپا با جمهوری اسلامی انتقاد کرد و نوشت: «آیا اروپا دوباره به منطقه امن بی‌عملی پناه برده، پازل ترامپ را تکمیل کرده و به او اجازه داده است تا صحنه را تحت کنترل خود درآورد؟»
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ششم اسفند گفته بود این جلسه برنامه‌ریزی‌شده به‌خاطر غیبت برخی از وزرای خارجه کشورهای کلیدی به تعویق افتاده است.
خبرگزاری ایرنا، اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به صدور بیانیه‌های متناقض درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی متهم کرد و نوشت که تهران حق دارد بدون محدودیت، اورانیوم غنی‌سازی کند، چرا که معاهدات بین‌المللی آن را منع نمی‌کنند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۲۶ بهمن در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ به جامعه جهانی هشدار داد برای مهار برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، زمان زیادی باقی نمانده است و جامعه جهانی باید قبل از آن‌که دیر شود، با تهران به توافق برسد.
مقاله خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی، خواستار اقدامات «اعتمادساز» بین اروپا، آژانس و ایران شد.
نویسنده مقاله پیشنهاد کرد در همین راستا، «برجام که بسیاری آن را منسوخ و حتی مرده می‌دانند»، دوباره احیا شود.
دولت ترامپ چهارشنبه، هشتم اسفند، به نهادهای فدرال دستور داد تا برنامه‌ای برای کاهش «چشمگیر» نیروی کار خود تا ۱۳ مارس ارائه دهند و به این ترتیب موج جدید اخراج‌های گسترده را در نهادهای فدرال کلید زد.
کاهش شدید نیروی انسانی در آژانس‌های دولتی
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که نهادهای دولتی آمریکا پیش از این نیز با موجی از اخراج‌ها و کاهش برنامه‌های اجرایی مواجه شده بودند. با این حال، در دستور جدید، مشخص نشده که چه تعداد از کارکنان مشمول این کاهش خواهند شد. این اقدام، گامی جدی در جهت اجرای سیاست‌های ترامپ و ماسک برای کوچک‌سازی دولت ایالات متحده محسوب می‌شود.
تا کنون، اخراج‌ها عمدتا شامل کارکنان آزمایشی و تازه‌واردی بوده است که از حمایت‌های شغلی کمتری برخوردارند. اما مرحله بعدی، کارکنان باسابقه و رسمی دولت فدرال را هدف قرار خواهد داد.
در نشست کابینه، ترامپ اعلام کرد که لی زلدین، رییس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، قصد دارد ۶۵ درصد از ۱۵ هزار کارمند این نهاد را اخراج کند.
یک منبع در وزارت کشور آمریکا نیز به رویترز گفت که سازمان‌هایی مانند خدمات شیلات و حیات وحش آمریکا و دفتر امور سرخ‌پوستان، برای کاهش ۴۰ درصدی نیروی کار خود آماده می‌شوند.
تاکنون حدود ۱۰۰ هزار نفر از کارکنان غیرنظامی دولت فدرال از کار برکنار یا با گرفتن بسته‌های بازخریدی از خدمت خارج شده‌اند.
نقش پررنگ ایلان ماسک در دولت ترامپ
ترامپ با دعوت از ایلان ماسک به نشست کابینه، به او جایگاهی ویژه در برنامه‌های اقتصادی دولت خود داد. این در حالی است که ماسک یک مقام رسمی کابینه محسوب نمی‌شود و انتصاب او نیازی به تایید سنا نداشته است.
با این حال، ماسک به‌طور غیررسمی ریاست «اداره کارآمدی دولت» (DOGE) را در اختیار دارد، نهادی که ترامپ برای کاهش هزینه‌های دولت ایجاد کرده است. کاخ سفید در اسناد قضایی اعلام کرده که ماسک به‌طور رسمی رییس این نهاد نیست، اما ترامپ بارها تاکید کرده که مدیریت این اداره بر عهده ایلان ماسک است.
ماسک در نشست کابینه با کلاه «به آمریکا دوباره عظمت ببخش» و تی‌شرتی با نوشته «پشتیبانی فنی» حاضر شد و تاکید کرد که می‌تواند بودجه ۶.۷ تریلیون دلاری دولت را در سال جاری یک تریلیون دلار کاهش دهد، هدفی که به گزارش رویترز می‌تواند به‌طور بالقوه برنامه‌های دولتی را به‌شدت مختل کند.
ترامپ نیز در این جلسه بار دیگر حمایت خود را از ماسک نشان داد و در نشست پرسید: «آیا کسی از حضور ایلان ناراضی است؟»
بهگزارش رویترز، در پاسخ فقط برخی از اعضای کابینه با خنده به آن جواب دادند.
دستور اجرایی ترامپ برای حذف قراردادهای دولتی و املاک اضافی
پس از این نشست، ترامپ با امضای یک دستور اجرایی جدید، از تمام نهادهای فدرال خواست تا در همکاری با اداره کارآمدی دولت (DOGE)، تمامی قراردادهای «غیرضروری» را لغو کنند.
علاوه بر این، او به اداره خدمات عمومی (GSA) که مدیریت املاک دولتی را بر عهده دارد، دستور داد که طرحی برای فروش یا حذف املاک بلااستفاده دولت تدوین کند.
چالشها در کاهش هزینهها و افزایش بدهی ملی
بهگزارش رویترز، با وجود تلاشهای ترامپ و ماسک برای کاهش هزینه‌های دولتی، نرخ مخارج دولت همچنان رو به افزایش است.
بر اساس تجزیهوتحلیل رویترز، دولت آمریکا در اولین ماه کاری ترامپ ۱۳ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل هزینه کرده است، که عمدتا بهدلیل افزایش هزینه‌های بهره بدهیها و مخارج بازنشستگی و درمانی ناشی از پیر شدن جمعیت بوده است.
ترامپ بار دیگر تاکید کرد که قصد ندارد بودجه تامین اجتماعی و خدمات درمانی را کاهش دهد، با این‌که این دو بخش تقریبا نیمی از کل بودجه دولت را تشکیل میدهند.
در همین حال، ترامپ همچنان از تمدید کاهش مالیاتی سال ۲۰۱۷ که قرار است در پایان سال جاری منقضی شود، حمایت میکند. کمیته غیرحزبی مسئولیت بودجه فدرال تخمین زده است که این کاهش مالیاتی ۲.۵ تریلیون دلار به بدهی ملی اضافه کرده است و تمدید آن می‌تواند در دهه آینده بیش از ۵ تریلیون دلار هزینه داشته باشد.
جمهوریخواهان در حال بررسی کاهش بودجه خدمات درمانی و کمکهای غذایی برای اقشار کمدرآمد هستند تا بخشی از هزینه‌های این کاهش مالیاتی را جبران کنند، اما هنوز جزییاتی در این خصوص اعلام نشده است.
سرگردانی و تهدید کارکنان دولت
در روزهای اخیر، برخی از اعضای کابینه از دریافت ایمیلی از سوی ماسک که از کارکنان دولت میخواست دستاوردهای هفتگی خود را گزارش دهند، شگفتزده شدند. ماسک هشدار داد که عدم پاسخ به این ایمیل می‌تواند منجر به اخراج کارکنان شود.
این دستور موجب سردرگمی گستردهای در میان نهادهای دولتی شد، بهطوری که برخی از سازمانها از کارکنان خود خواستند این درخواست را نادیده بگیرند.
ماسک در جلسه کابینه مدعی شد که هدف از ارسال این ایمیل، شناسایی کارکنانی بوده که به‌طور واقعی در حال کار هستند. او بدون ارائه هیچگونه مدرک گفت:«ما معتقدیم که تعدادی از افرادی که از دولت حقوق میگیرند، مردهاند!»
ترامپ نیز دوباره تاکید کرد که تقریبا یک میلیون کارمندی که به ایمیل ماسک پاسخ ندادهاند، ممکن است در معرض خطر اخراج باشند.
اثر مخرب سیاست‌های ترامپ و ماسک بر برنامه‌های دولت
اصلاحات بیسابقه دولت ترامپ و ماسک باعث توقف کمکهای خارجی و اختلال در پروژههای عمرانی و تحقیقات علمی شده است.
بر اساس یک سند حقوقی، که چهارشنبه هشتم اسفند منتشر شد، وزارت امور خارجه آمریکا و آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده تاکنون تقریبا ۱۰ کمکهزینه و قرارداد را لغو کردهاند.
همچنین اداره خدمات عمومی در حال برنامهریزی برای فسخ ۱۱۰۰ قرارداد اجاره ساختمانهای دولتی تا پایان سال جاری است. این قراردادها عمدتا شامل اجارههای «کوتاهمدت» هستند که میتوان اجاره آنها را بدون جریمه لغو کرد. این نهاد در مجموع ۲,۸۰۰ قرارداد کوتاهمدت و هزاران قرارداد بلندمدت دارد که لغو آنها نیازمند دلایل موجه است.
با ادامه سیاست‌های کاهش هزینه‌های دولت تحت هدایت ترامپ و ماسک، فشارها بر کارکنان دولت و نهادهای فدرال افزایش یافته است.
در حالی که کاخ سفید میگوید این اقدامات برای افزایش بهرهوری و کاهش کسری بودجه ضروری است، مخالفان نگران پیامدهای منفی آن بر خدمات عمومی، امنیت اجتماعی و ثبات اقتصادی کشور هستند.