اعتراضات ترکیه؛ اردوغان میگوید «نمایش» است، معترضان میگویند ادامه میدهند
با وجود سرکوب، دستگیریهای گسترده و درگیری با پلیس، معترضان در ترکیه اعلام کردند قصد دارند تظاهراتشان را در اعتراض به بازداشت اکرم اماماوغلو، شهردار استانبول که رقیب اصلی رجب طیب اردوغان بهشمار میرود، ادامه دهند.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اعلام کرد مسکو و واشینگتن در گفتوگوهای خود موضوعاتی فراتر از جنگ اوکراین را نیز بررسی میکنند. لاوروف گفت مسکو و واشینگتن بر سر جلوگیری از تبدیل اختلافات به رویارویی میان دو قدرت بزرگ هستهای به اجماع رسیدهاند.
به گزارش خبرگزاری تاس روسیه، وزیر خارجه این کشور افزود خوشبینی استیو ویتکاف، نماینده آمریکا، درباره زمان آتشبس به این معنی است که توان متحدان اروپایی کییف را دست بالا گرفته است.
لاوروف گفت توافق دریای سیاه با هدف کسب سود «مشروع» برای روسیه در رقابتی منصفانه و نیز تضمین امنیت غذایی در آفریقا و دیگر مناطق انجام شده است.
به گفته لاوروف، روسیه و آمریکا در حال گفتوگو درباره رفع موانع بر سر پروژههای مشترک، از جمله در حوزه انرژی، فضا و قطب شمال نیز هستند.
جبهه نبرد خلق فلسطین از حماس خواست اداره غزه را به رهبری قانونی و دارای مشروعیت واگذار کند. این گروه همچنین از حماس خواست به چارچوب مشروعیت فلسطین، که نماینده آن سازمان آزادیبخش فلسطین است، بازگردد.
ویدیوهای منتشر شده در رسانههای اجتماعی نشان میدهد دهها نفر از ساکنان غرب خان یونس در نوار غزه روز سهشنبه با برگزاری تجمعی اعتراضی، شعارهایی علیه حماس از جمله «حماس برو بیرون»، سر دادند. این سومین اعتراض طی چند ساعت گذشته در نوار غزه است.
اردوگاههای بیتلاهیا و جبالیا در شمال غزه نیز صحنه تظاهرات علیه حماس و ادامه جنگ بودهاند. معترضان با سر دادن شعارهایی، نارضایتی خود را از عملکرد حماس و شرایط جاری در غزه ابراز کردهاند.
آمریکا روز سهشنبه پنجم فروردین با روسیه و اوکراین به توافقهایی جداگانه برای توقف حملات در دریا و هدف قرار دادن زیرساختهای انرژی دست یافت.
کرملین در ادامه فهرست تاسیساتی را منتشر کرد که مشمول این توافق برای توقف موقت حملات به شبکه انرژی در روسیه و اوکراین میشوند.
در این فهرست تاسیساتی از جمله پالایشگاههای نفت، خطوط انتقال نفت و گاز، و نیروگاههای هستهای بهعنوان اهداف محافظتشده معرفی شدهاند.
بر اساس اعلام کرملین، توقف موقت حملات از ۲۸ اسفندماه آغاز شده و به مدت ۳۰ روز معتبر خواهد بود.
در چارچوب توافق میان واشینگتن و مسکو، آمریکا همچنین متعهد شده برای کاهش یا لغو برخی تحریمهای بینالمللی علیه روسیه، بهویژه در حوزه صادرات کشاورزی و کود، تلاش کند.
کرملین اعلام کرد اجرای توافقهای دریای سیاه منوط به بازگشت برخی بانکهای روسی به نظام مالی بینالمللی است.
در مقابل، ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین، این ادعا را رد کرد و گفت هیچ پیششرطی درباره رفع تحریمها برای اجرای این توافقها وجود ندارد.
او در پیام ویدیویی شبانه خود گفت: «متاسفانه حتی همین امروز، در روزی که مذاکرات انجام شد، میبینیم روسها تلاش برای فریب را آغاز کردهاند. آنها در حال تحریف توافقها و فریب واسطهها و کل جهان هستند.»
دونالد ترامپ در گفتوگو با خبرنگاران اعلام کرد که در مسیر مذاکرات مربوط به جنگ روسیه و اوکراین «پیشرفت زیادی» حاصل شده است، اما در عین حال گفت که فضای مذاکرات همچنان «سرشار از دشمنی» است.
جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش سالیانه خود درباره تهدیدات جهانی علیه این کشور، چین را بزرگترین تهدید نظامی و سایبری علیه امنیت ایالات متحده خواند و هشدار داد چین توانایی حمله به آمریکا و آسیب زدن به زیرساختهای آن را دارد.
در این گزارش ۳۳ صفحهای که سهشنبه پنجم فروردین منتشر شد، نگرانیها درباره چین حدود یکسوم از کل گزارش را به خود اختصاص داده است و جمهوری اسلامی، روسیه و کره شمالی نیز از جمله تهدیدهای جدی علیه امنیت آمریکا ارزیابی شدهاند.
نهادهای امنیتی آمریکا هشدار دادند که چین توانایی حمله به ایالات متحده با سلاحهای متعارف، آسیبرساندن به زیرساختهای آمریکا از طریق حملات سایبری و هدفگیری داراییهای ایالات متحده در فضا را دارد.
این گزارش که پیش از جلسه استماع مقامات ارشد اطلاعاتی دولت ترامپ در کمیته اطلاعاتی سنا منتشر شد، میگوید ارتش آزادیبخش خلق چین احتمالا در حال برنامهریزی برای استفاده از مدلهای زبانی پیشرفته برای تولید اخبار جعلی، تقلید از هویتهای مختلف و اجرای حملات سایبری است.
تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی، هم سهشنبه پنجم فروردین به کمیته اطلاعات سنا گفت: «ارتش چین در حال استقرار توانمندیهای پیشرفته، از جمله تسلیحات هایپرسونیک، هواپیماهای رادارگریز، زیردریاییهای پیشرفته، ظرفیتهای قویتر فضایی و سایبری و زرادخانهای بزرگتر از سلاحهای هستهای است.»
او پکن را «رقیب راهبردیِ با بیشترین توانمندی» برای واشینگتن توصیف کرد.
این گزارش همچنین با هشدار درباره افزایش فشارهای نظامی و اقتصادی چین بر تایوان گفت: «ارتش آزادیبخش خلق چین احتمالا در حال پیشرفتی پیوسته اما نابرابر در زمینه توانمندیهایی است که برای تصرف تایوان و در صورت لزوم مقابله با مداخله نظامی ایالات متحده در این زمینه، به آنها نیاز دارد.»
با این حال، گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا خاطرنشان کرده است که چین با چالشهای داخلی بزرگی از جمله فساد، عدم توازن جمعیتی، و مشکلات مالی و اقتصادی مواجه است که میتواند مشروعیت حزب کمونیست حاکم را در داخل کشور تضعیف کند.
این گزارش با پیشبینی اینکه رشد اقتصادی چین بهدلیل کاهش اعتماد مصرفکننده و سرمایهگذار، احتمالا به روند کاهشی خود ادامه خواهد داد، گفت بهنظر میرسد مقامهای چینی خود را برای درگیری اقتصادی بیشتر با ایالات متحده آماده کردهاند.
هوش مصنوعی
گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنین هشدار داد گه چین به دنبال کنار زدن ایالات متحده و تبدیل شدن به قدرت برتر در حوزه هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ است.
در این گزارش آمده است: «چین تقریبا بهطور قطع دارای راهبردی چندوجهی در سطح ملی است که هدف آن کنار زدن ایالات متحده به عنوان تاثیرگذارترین قدرت هوش مصنوعی جهان تا سال ۲۰۳۰ است.»
در اوایل بهمن ماه، (DeepSeek) با دستیار هوش مصنوعی خود از چتجیپیتی پیشی گرفت و به پربازدیدترین برنامه رایگان فروشگاه اپل در آمریکا تبدیل شد.
از سال ۲۰۲۳ تاکنون، دهها شرکت فنآوری چینی مدلهای هوش مصنوعی خود را عرضه کردهاند اما دیپسیک اولین شرکتی است که از سوی صنعت فنآوری آمریکا بهخاطر عملکردی همسطح یا حتی برتر از مدلهای پیشرفته آمریکایی تحسین شده است.
فنتانیل
طبق گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا، چین همچنان اصلیترین کشور مبدا برای مواد شیمیایی غیرقانونی پیشساز فنتانیل و تجهیزات قرصسازی است، و پس از آن، هند در رتبه دوم قرار دارد.
جان رتکلیف، رییس سازمان سیا، به کمیته اطلاعاتی سنا گفت که چین تنها «گاهبهگاه» تلاشهایی برای محدود کردن جریان مواد شیمیایی پیشساز فنتانیل به ایالاتمتحده انجام داده است، زیرا تمایلی به مقابله با کسبوکارهای سودآور چینی در این زمینه ندارد.
دولت ترامپ برای تنبیه پکن بهخاطر ناتوانیاش در جلوگیری از صادرات این مواد شیمیایی، تعرفههای واردات از چین را ۲۰درصد افزایش داده است. با این حال، چین هرگونه نقش داشتن در بحران فنتانیل را رد میکند.
در حال حاضر فنتانیل اصلیترین عامل مرگ بر اثر سوءمصرف مواد مخدر در آمریکاست و این موضوع به یکی از کانونهای اصلی تنش میان دولت ترامپ و مقامهای چینی تبدیل شده است.
تهدید روسیه
این گزارش همچنین میگوید روسیه، همراه با جمهوری اسلامی ایران، کره شمالی و چین، از طریق کارزارهای برنامهریزیشده به دنبال به چالش کشیدن ایالات متحده هستند.
به گفته نهادهای اطلاعاتی آمریکا، جنگ روسیه در اوکراین برای مسکو تجربههای فراوانی را درباره جنگ با تسلیحات و اطلاعات غربی در یک درگیری در مقیاس بزرگ فراهم کرده است.
روسیه جنگ جاری خود در اوکراین را بهعنوان یک درگیری نیابتی با غرب میبیند و رویکرد مسکو برای بازگرداندن قدرت و امنیت روسیه در مناطق پیرامونیاش، در برابر آنچه که نفوذ واشینگتن و غرب تلقی میکند، خطر تشدید ناخواسته تنش میان روسیه و ناتو را افزایش داده است.
این گزارش علاوه بر اشاره به نگرانیهای درباره فعالیتهای سایبری روسیه علیه آمریکا، سلاحهای کشتار جمعی پیشرفته و برنامه فضایی این کشور را تهدیدهای جدی دیگر علیه ایالاتمتحده ارزیابی کرد.
کره شمالی
نهادهای اطلاعاتی آمریکا در گزارش سالیانه خود هشدار دادند کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، بهدنبال توسعه توانمندیهای نظامی راهبردی و متعارفی خواهد بود که خاک ایالات متحده را هدف قرار دهد، نیروها و شهروندان آمریکایی و متحدانش را تهدید کند، و به او امکان دهد قدرت آمریکا را تضعیف و محیط امنیتی منطقهای را به نفع خود بازآرایی کند.
طبق این گزارش، رهبر کره شمالی بهصورت تهاجمی در برابر اقداماتی که آنها را تضعیفکننده رژیم خود تلقی میکند، واکنش نشان خواهد داد و در صورت تلقی تهدید از سوی آمریکا و متحدانش، تهدید به استفاده از زور خواهد کرد.
رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه، دوشنبه چهارم فروردین ماه، با «نمایش» توصیف کردن اعتراضات، وعده داد این «نمایش» از بین خواهد رفت.
اکرم اماماوغلو، شهردار استانبول قرار بود یکشنبه، سوم فروردین ۱۴۰۴ برای انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۸ ترکیه اعلام نامزدی کند، چهارشنبه ۲۹ اسفند ماه ۱۴۰۳، به اتهام فساد مالی بازداشت شد. در حال حاضر، اماماوغلو، اصلیترین رقیب اردوغان بهشمار میرود.
از زمان بازداشت اماماوغلو، صدها هزار نفر هر شب در میدانها، خیابانها و محوطههای دانشگاهی در سراسر ترکیه گرد هم آمدهاند و با سر دادن شعارهای ضد اردوغان، خواستار آزادی اماماوغلو، عدالت و حقوق شدهاند.
معترضان، احزاب مخالف، رهبران اروپایی و گروههای حقوق بشری، بازداشت اماماوغلو را اقدامی سیاسی و ضد دموکراتیک توصیف کردهاند.
رویترز از ترکیه گزارش داده است با اینکه دولت ترکیه تجمعات را ممنوع اعلام کرده است، اعتراضات ادامه یافتهاند و تقریبا بهطور کامل مسالمتآمیز بودهاند تا اینکه در ساعات پایانی شب پلیس برای مقابله با پرتاب اشیا، از باتوم و اسپری فلفل استفاده کرده و بیش از ۱۴۰۰ نفر را بازداشت کرد.
یکی از دانشجویان معترض به رویترز گفت: «من تا جایی که بتوانم به این تجمعات خواهم آمد، چون دولت هیچ عدالتی برای ما باقی نگذاشته است.»
برخی از معترضان به رویترز گفتند با اینکه حزب اصلی مخالف، حزب جمهوریخواه خلق، اعلام کرده که سهشنبه آخرین روز برنامهریزیشده برای تجمعات استانبول خواهد بود، قصد دارند به اعتراضات روزانه ادامه دهند.
در همین حال اوزگور اوزل، دبیرکل حزب جمهوریخواه خلق ترکیه در اطلاعیه ای جدید، اعلام کرده است شنبه، نهم فروردین ماه، ساعت ۱۲ ظهر به وقت محلی در بخش آسیایی استانبول میتینگ برگزار خواهد شد.
چالش اردوغان با ادامه تظاهرات
ادامه اعتراضات میتواند اردوغان را در موقعیت دشواری قرار دهد. او این اعتراضات را «تروریسم خیابانی» خوانده و از زمان سرکوب خشونتآمیز تظاهرات ضد دولتی در سال ۲۰۱۳، اعتراضات خیابانی را چندان تحمل نکرده است.
پس از نشست روز دوشنبه چهارم فروردین ماه کابینه در آنکارا، اردوغان حزب جمهوریخواه خلق ترکیه را به تحریک شهروندان متهم کرد و گفت آنها پس از پایان «نمایش» خود، از «شرارتی» که علیه کشور انجام دادهاند، احساس شرمندگی خواهند کرد.
امروز پنجم فروردین نیز، اردوغان در مراسم افطار با گروهی از جوانان صحبت کرد و بر لزوم صبر و عقلانیت در «این روزهای بسیار حساس» تاکید کرد.
او گفت: «کسانی که خیابانهای ما را به آشوب میکشند و میخواهند این کشور را به هرجومرج ببرند، جایی برای رفتن ندارند. مسیری که در پیش گرفتهاند، بنبست است.»
حزب جمهوریخواه خلق ترکیه که تاکنون محتاطتر عمل میکرد، در روزهای اخیر بهطور مداوم مردم را به حضور در خیابانها ترغیب کرده است.
اوزگور اوزل، رهبر جمهوریخواه خلق ترکیه که هر شب در اعتراضات پارک «ساراجحانه» سخنرانی کرده است، پیش از این اعلام کرده بود آخرین تجمع در این محل در سهشنبه پنجم فروردین ماه، هم «پایانی بزرگ» و هم «آغازی قدرتمند» برای اعتراضات جدید در مکانهای دیگر خواهد بود.
در سوی دیگر استانبول، دوشنبه شب، چهارم فروردین ماه، معترضان با تجمعی نشسته، برای مدتی کوتاه تمام ترافیک روی پل گالاتا را مسدود کردند.
نگرانی از بازداشتهای گسترده
علی یرلیکایا، وزیر کشور ترکیه، دوشنبه چهارم فروردین از بازداشت بیش از هزار و ۱۰۰ نفر در اعتراضات ضد دولتی مرتبط با دستگیری اماماوغلو، خبر داد.
شامگاه سوم فروردین، تظاهرات حامیان اماماوغلو با یورش نیروهای امنیتی به خشونت کشیده شد و پس از آن حداقل ۱۱ روزنامهنگار و عکاس در استانبول بازداشت شدند.
یک شب بعد، هزاران دانشجو شامگاه دوشنبه چهارم فروردین ابتدا در منطقه بشیکتاش، در بخش اروپایی استانبول، گرد هم آمدند و سپس به سمت ساختمان شهرداری استانبول حرکت کردند.
این دانشجویان به تجمع هواداران اماماوغلو پیوستند که از زمان بازداشت او هر شب مقابل شهرداری استانبول تجمع میکند.
ماموران امنیتی دولت ترکیه در روزهای اخیر صدها شهروند معترض را در تجمعات آنکارا، پایتخت و سایر شهرها دستگیر کردهاند.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل از مقامات ترکیه خواست تا اطمینان حاصل کنند که حقوق آزادی بیان و تجمع مطابق با قوانین بینالمللی تضمین شود.