چند هفته از انتشار خبر ارسال نامه دونالد ترامپ به علی خامنه‌ای گذشته است. شش بمب‌افکن بی-۲ در منطقه مستقر شده‌اند و یک ناو هواپیمابر جدید در راه است، کابینه دفاعی فرانسه جلسه فوق‌العاده تشکیل داد، چین و روسیه رایزنی می‌کنند و گفته شده مذاکرات غیرمستقیم نیز در عمان در جریان است.
ترامپ حدود یک ماه و نیم پس از آغاز رسمی دور دوم ریاست‌جمهوری خود، در گفت‌وگو با شبکه فاکس بیزنس اعلام کرد ۱۵ اسفند ۱۴۰۳، نامه‌ای به رهبر جمهوری اسلامی ارسال کرده و در آن، ترجیح خود را برای مذاکره بر سر یک توافق به‌جای اقدام نظامی ابراز کرده است.
این جمله ترامپ که «ما می‌توانیم توافقی انجام دهیم که به همان اندازه خوب باشد که گویی شما از نظر نظامی پیروز شده‌اید»، نشان می‌داد لحن نامه و درخواست‌های ایالات متحده چندان مشابه موارد دیگر در دولت‌های قبلی نبوده است.
ساعاتی پس از پخش این بخش از گفت‌وگوی ترامپ، او ۱۷ اسفند در مصاحبه با خبرنگاران در کاخ سفید، با بیان اینکه برخورد با مسئله جمهوری اسلامی به مراحل آخر رسیده و با مذاکره یا اقدام نظامی این مشکل حل خواهد شد، گفت: «خیلی زود اتفاقی رخ خواهد داد.»
رهبر جمهوری اسلامی: مذاکره نیست، تحکم و تحمیل است
با آن‌که هیچ متنی از نامه منتشر نشده بود، واکنش تند علی خامنه‌ای تا حدی وضعیت را روشن کرد.
او ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ در دیدار با مسئولان جمهوری اسلامی گفت: «اصرار برخی از دولت‌های قلدر برای مذاکره به‌منظور حل مسائل نیست، بلکه برای تحکم و تحمیل توقعات خودشان است. جمهوری اسلامی قطعا توقعات آنها را نخواهد پذیرفت.»
او افزود «مذاکره برای آنها مسیری برای طرح توقعات جدید است» که از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی فراتر می‌رود و «امکان‌های دفاعی»، «برد موشک‌ها» و «توانایی‌های بین‌المللی» حکومت ایران را هم شامل می‌شود.
رهبر جمهوری اسلامی تاکید کرد: «اسم مذاکره را تکرار می‌کنند برای اینکه در افکار عمومی فشار ایجاد کنند... این مذاکره نیست، تحکم است، تحمیل است.»
پزشکیان: مذاکره نمی‌کنم، هر غلطی می‌خواهی بکن
مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم که از حمایت طیف «اصلاح‌طلب» جمهوری اسلامی برخوردار است و در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ با شعار بازگشت به مذاکرات شرکت کرده بود، ۲۱ اسفند خطاب به ترامپ گفت: «حالا که تهدید می‌کنی، من اصلا نمی‌آیم با تو مذاکره کنم، هر غلطی می‌خواهی بکنی، بکن.»
پس از پزشکیان، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز گفت تهران تحت سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ، وارد مذاکرات مستقیم با آمریکا نخواهد شد، اما به گفت‌وگوهایش با اروپا، روسیه و چین ادامه خواهد داد.
دومین اظهار نظر خامنه‌ای: هنوز نامه را نخوانده‌ام، اما فریب افکار عمومی است
۲۲ اسفند، کمتر از یک هفته پس از انتشار خبر ارسال نامه ترامپ به تهران، انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رییس امارات متحده عربی، با عراقچی دیدار کرد.
خبرگزاری تسنیم به نقل از اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نوشت او حامل نامه ترامپ برای جمهوری اسلامی است.
همزمان با سفر قرقاش به تهران و تایید دریافت نامه، خامنه‌ای در دیدار با جمعی از دانشجویان تاکید کرد هنوز نامه را دریافت نکرده، اما اینکه رییس‌جمهوری آمریکا می‌گوید ما آماده هستیم با ایران مذاکره کنیم و دعوت به مذاکره می‌کند، «فریب افکار عمومی» دنیاست.
ابراز نگرانی روسیه
۲۲ اسفند، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که کشورش به‌همراه چین از حامیان اصلی جمهوری اسلامی در پرونده برجام بود، خبر داد آمریکا اصرار دارد که مذاکراتی فراتر از برنامه هسته‌ای با جمهوری اسلامی داشته باشد.
لاوروف گفت مسکو طرفدار چارچوبی از مذاکرات است که «توسعه توافق برجام» باشد، اما اصرار آمریکا به «شروط سیاسی و عدم حمایت جمهوری اسلامی از گروه‌هایی در عراق، لبنان و سوریه» نگران‌کننده است.
شورای امنیت سازمان ملل هم ۲۲ اسفند نشستی غیرعلنی درباره افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران تا سطح نزدیک به درجه تسلیحاتی برگزار کرد.
این جلسه به درخواست شش کشور از ۱۵ عضو شورا، شامل ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، کره جنوبی، یونان و پاناما، برگزار شد.
هشتم فروردین ۱۴۰۴، مشخص شد نگرانی روس‌ها بیراه نبوده است. محمدکاظم آل‌صادق، سفیر ایران در عراق، در گفت‌وگویی با کانال تلویزیونی الشرقیه عراق گفت نامه ترامپ شامل درخواستی برای انحلال یا ادغام حشد شعبی و دیگر نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه است.
ضرب‌العجل دوماهه
در حالی که هیچ متن مشخصی از نامه ترامپ منتشر نشده، پایگاه خبری اکسیوس ۲۹ اسفند به نقل از یک مقام آمریکایی و دو منبع آگاه نوشت نامه ترامپ لحن شدیدی داشته و شامل یک ضرب‌الاجل دوماهه برای دستیابی به توافق جدید هسته‌ای بوده است.
برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، به روزنامه جروزالم پست گفت: «ترامپ به خامنه‌ای صراحتا اعلام کرده خواهان حل دیپلماتیک مناقشه هسته‌ای ایران در آینده‌ای نزدیک است، اما در صورت عدم امکان، راه‌های دیگری نیز برای حل این مساله وجود دارد.»
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی: برای جنگ آماده‌ایم
۳۰ اسفند ۱۴۰۳، در آخرین روز سال، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در یک برنامه تلویزیونی گفت: «به نامه ترامپ پاسخ داده خواهد شد و از طریق مقتضی ارسال می‌شود.»
عراقچی اضافه کرد: «سال آینده، سال سخت، مهم و پیچیده‌ای خواهد بود. ما برای جنگ آماده هستیم، اما از جنگ استقبال نمی‌کنیم.»
او تاکید کرد: «ما در شرایط فشار، تهدید و افزایش تحریم قطعا مذاکره مستقیم نخواهیم کرد.»
سومین اظهار نظر خامنه‌ای: اگر خباثت کنند، سیلی می‌خورند
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی اول فروردین خود گفت آمریکا در مواجهه با جمهوری اسلامی، هرگز با تهدید به جایی نخواهد رسید و بار دیگر تهدید کرد اگر درگیری نظامی در بگیرد، حکومت ایران پاسخ خواهد داد.
خامنه‌ای همچنین با اشاره به مواضع اسرائیل افزود: «ما شروع‌کننده هیچ جنگی نیستیم، اما اگر کسی خباثتی کند، سیلی سختی خواهد خورد.»
او بدون اشاره به مصادیق گفت مقامات آمریکایی سخنان متناقضی بیان می‌کنند.
یا توافق یا درگیری نظامی
همزمان با این اظهارات خامنه‌ای، استیو ویتکاف، از نزدیکان و فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، خبر داد جمهوری اسلامی از طریق واسطه‌ها به دولت آمریکا پیام‌هایی داده است.
او تاکید کرد حکومت ایران دو راه بیشتر ندارد: توافق یا درگیری نظامی.
ویتکاف افزود ترامپ از جنگ پرهیز می‌کند، اما در صورت لزوم از نیروی نظامی برای جلوگیری از وقوع جنگ استفاده خواهد کرد.
افزایش تجهیزات نظامی در خاورمیانه
از ابتدای سال ۱۴۰۴، اخباری از تحرکات ایالات متحده در پایگاه هوایی دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند منتشر شد. این پایگاه مکانی است که ایالات متحده پیشتر با استفاده از آن، حملات خود به افغانستان و عراق را شروع کرد.
بر اساس تحلیل داده‌های رهگیری پروازها از سوی منابع اطلاعاتی متن‌باز (OSINT)، مشخص شد تا پنجم فروردین ماه، دست‌کم پنج بمب‌افکن رادارگریز بی۲ اسپریت و هفت هواپیمای ترابری سی۱۷ به پایگاه دیه‌گو گارسیا رسیده‌اند یا در مسیر آن هستند.
بمب‌افکن بی۲ یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های استراتژیک آمریکا محسوب می‌شود که توانایی حمل بزرگ‌ترین بمب‌های موجود در زرادخانه ایالات متحده را دارد.
۱۳ فروردین، روزنامه هاآرتص با اشاره به اعزام تجهیزات و اسکادران‌های هوایی آمریکا به نزدیکی ایران نوشت ایالات متحده در هفته‌های اخیر بزرگ‌ترین اعزام نیرو و تسلیحات خود در خاورمیانه را از زمان آغاز جنگ اسرائیل با حماس در اکتبر ۲۰۲۳ انجام داده است.
دومین اظهار نظر ترامپ: جمهوری اسلامی باید انتخاب کند، مذاکره یا عواقب اقدامات
پنجم فروردین، همزمان با گزارش‌ها از افزایش ارسال تجهیزات به پایگاه نظامی آمریکا، ترامپ هشدار داد جمهوری اسلامی باید هرچه زودتر برای یک توافق هسته‌ای مذاکره کند، در غیر این صورت، با پیامدهای سختی مواجه خواهد شد.
ترامپ در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «حوثی‌ها به‌شدت تحت فشار هستند، بدترین عناصر آنها کشته شده‌اند.»
تغییر لحن تهران: همه راه‌ها که بسته نیست؛ برای مذاکره غیرمستقیم آماده‌ایم
از هفته دوم فروردین‌ماه، مقامات جمهوری اسلامی به‌طرز محسوسی لحن خود را تغییر دادند.
کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی و مشاور رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل، گفت جمهوری اسلامی «همه راه‌ها را برای مذاکره نبسته» و آماده مذاکره غیرمستقیم با آمریکا برای «ارزیابی طرف مقابل، اعلام شرایط خود و اتخاذ تصمیم مقتضی» است.
از سوی دیگر، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که پیشتر گفته بود تهران آماده جنگ است، این‌بار گفت حکومت ایران پاسخ نامه ترامپ را ششم فروردین «به‌طور مقتضی و از طریق کشور عمان» داده است.
عراقچی افزود: «این پاسخ رسمی شامل نامه‌ای است که در آن نقطه‌نظرات ما در رابطه با وضعیت جاری و نامه آقای ترامپ به‌طور کامل تشریح شده و به اطلاع طرف مقابل رسانده شده است.»
هشتم فروردین نیز غلامرضا سلیمانی، رییس سازمان بسیج، زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گفت در پاسخ جمهوری اسلامی به نامه ترامپ «هم زبان تهدید رسمی به کار برده شده و هم سیگنال آمادگی مذاکره منطقی» مخابره شده است.
سومین اظهار نظر ترامپ: به خامنه‌ای گفتم یا مذاکره یا اتفاقات «بسیار بسیار بد»
هشتم فروردین، ترامپ با بیان اینکه جمهوری اسلامی در صدر فهرست مسائلی قرار دارد که با دقت آنها را دنبال می‌کند، به محتوای نامه‌اش به خامنه‌ای اشاره کرد و افزود: «در نامه گفتم شما باید یک تصمیم بگیرید؛ یا باید صحبت کنیم و مسئله را از طریق مذاکره حل کنیم، یا اتفاقات بسیار بدی برای ایران خواهد افتاد و من نمی‌خواهم چنین اتفاقی بیفتد.»
ترامپ با تاکید بر تمایل خود به حل مسالمت‌آمیز تنش‌ها گفت: «ترجیح اصلی من، نه از موضع قدرت و نه از موضع ضعف، این است که با ایران به توافق برسیم. اما اگر این اتفاق نیفتد، ایران با پیامدهای بسیار بسیار بدی مواجه خواهد شد.»
جمهوری اسلامی و آمریکا در عمان در حال مذاکره هستند
همزمان با این اظهارات، کانال ۱۱ تلویزیون اسرائیل به نقل از منابع اسرائیلی گزارش داد جمهوری اسلامی در حال مذاکره غیر مستقیم با آمریکا از طریق عمان است.
این گزارش شکل گفت‌وگوها در عمان را مشابه مذاکراتی ارزیابی کرد که به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام ختم شد.
با این حال تاکید شد در مذاکرات آن سال، اسرائیل در جریان قرار نگرفته بود، اما در گفت‌وگوهای فعلی، اسرائیل به‌طور مستقیم در جریان مذاکرات قرار دارد.
تهران فراتر از برجام و درباره گروه‌های نیابتی و برنامه موشکی مذاکره نمی‌کند
این رسانه قطری به نقل از منابع ناشناس در ایران نوشت جمهوری اسلامی «خط به خط» به پیام ترامپ پاسخ داده است.
به گزارش العربی الجدید، حکومت ایران در پاسخ به نامه ترامپ بر چهار موضوع تاکید کرده است: برنامه هسته‌ای، قابلیت‌های موشکی و دفاعی، روابط تهران با گروه‌های شبه‌نظامی منطقه‌ای، و تهدیدات آمریکا به تحریم‌های بیشتر و اقدام نظامی.
چهارمین اظهار نظر ترامپ: اگر توافق نکنند بمباران می‌شوند، طوری که تا به‌حال ندیده‌اند
۱۰ فروردین، ترامپ در مصاحبه با شبکه ان‌بی‌سی نیوز اعلام کرد اگر جمهوری اسلامی درباره برنامه هسته‌ای خود توافق نکند، بمباران خواهد شد.
ترامپ بار دیگر به جمهوری اسلامی نسبت به توسعه برنامه هسته‌ای خود هشدار داد و گفت در صورت حمله به ایران، «این بمباران به‌گونه‌ای خواهد بود که شبیه آن را هرگز ندیده‌اند».
او افزود در مقابله با تهران گزینه «تعرفه‌های ثانویه» را نیز بررسی خواهد کرد.
تعرفه‌های ثانویه به مجازات‌هایی اشاره دارند که نه بر هدف اصلی تحریم، بلکه بر طرف‌های ثالث، مانند شرکت‌ها، بانک‌ها یا حتی دولت‌هایی اعمال می‌شوند که با کشور یا نهاد تحریم‌شده، تجارت یا همکاری می‌کنند.
مسعود پزشکیان: خامنه‌ای مسیر مذاکره غیرمستقیم را باز گذاشته است
یک روز بعد، ۱۱ فروردین، پزشکیان گفت رهبر جمهوری اسلامی در پاسخ به نامه ترامپ گفته مسیر مذاکرات «غیر مستقیم» با آمریکا باز است و این پاسخ از طریق کشور عمان به دست رابط آمریکایی‌ها رسیده است.
پزشکیان تاکید کرد: «در این پاسخ اگرچه موضوع مذاکره مستقیم میان دو طرف رد شده، اما عنوان شده مسیر مذاکره غیرمستقیم باز است.»
او «بدعهدی» واشینگتن را عامل ایجاد مشکل در مسیر مذاکره خواند و با تاکید بر اینکه اکنون آنها باید جبران و اعتمادها را بازسازی کنند، افزود: «نوع رفتار آمریکایی‌هاست که ادامه مسیر مذاکره را مشخص می‌کند.»
چهارمین اظهار نظر خامنه‌ای: اگر شرارت کنند، ضربه می‌خورند
خامنه‌ای ۱۱ فروردین در سخنرانی خود پس از اقامه نماز عید فطر، به افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال حمله نظامی به ایران پرداخت و گفت تصور نمی‌کند «از بیرون» ضربه‌ای به جمهوری اسلامی وارد شود.
او اضافه کرد: «تهدید می‌کنند که شرارت خواهند کرد. ما خیلی اطمینان نداریم و احتمال زیاد نمی‌دهیم که از بیرون شرارتی انجام بگیرد. اما اگر شرارتی انجام بگیرد، قطعا ضربه متقابل محکم خواهند خورد.»
اطمینان کشورهای عربی به جمهوری اسلامی: در حمله از پایگاه‌های ما استفاده نخواهد شد
۱۲ فروردین، خبرنگار شبکه آی۲۴ به‌نقل از یک منبع در ریاض نوشت عربستان سعودی، قطر و کویت به‌طور محرمانه به جمهوری اسلامی اطلاع داده‌اند که اجازه نخواهند داد آمریکا از پایگاه‌های هوایی آنها برای حمله به ایران استفاده کند.
پیش از این و در اول فروردین، روزنامه الاخبار، نزدیک به حزب‌الله لبنان، از نگرانی کشورهای عربی منطقه درباره حمله احتمالی آمریکا به ایران خبر داد.
الاخبار نوشت در نشست سران کشورهای عربی در ریاض در سوم اسفند ۱۴۰۳ و همچنین در نشستی در دوحه، فرضیه‌های مختلف درباره احتمال حمله آمریکا به ایران و هدف قرار گرفتن کشورهای عربی منطقه در اقدام تلافی‌جویانه جمهوری اسلامی مطرح شده است.
تلاش‌های چین و روسیه برای کاهش تنش‌ها: تا قطار حرکت نکرده، فرصت هست
چین و روسیه از ۱۲ فروردین تلاش‌های گسترده‌ای برای کاهش تنش‌ها انجام داده‌اند.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، هشدار داد هرگونه حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای حکومت ایران می‌تواند پیامدهایی فاجعه‌بار برای کل منطقه به همراه داشته باشد.
او با انتقاد از «اولتیماتوم‌های ترامپ» گفت: «ما این شیوه‌ها را نامناسب می‌دانیم و آنها را محکوم می‌کنیم.»
ریابکوف تاکید کرد در حالی که هنوز زمان وجود دارد و «قطار حرکت نکرده است»، ما باید تلاش‌های خود را برای دستیابی به توافق بر مبنای منطق مضاعف کنیم.
او افزود روسیه آمادگی دارد با آمریکا، جمهوری اسلامی و سایر طرف‌های علاقه‌مند، همکاری مبتنی بر حسن‌نیت داشته باشد.
از سوی دیگر، گو جیاکون، سخنگوی وزارت خارجه چین، با اشاره به گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت: «حل و فصل مساله هسته‌ای ایران تنها از راه‌های سیاسی و دیپلماتیک امکان‌پذیر است و باید اجماع تازه‌ای در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حاصل شود.»
او از آمریکا خواست از خود «صداقت سیاسی» نشان دهد و «هرچه سریع‌تر به میز مذاکره بازگردد»، زیرا «تحریم، فشار و تهدید به استفاده از زور» علیه تهران نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.
وانگ یی، وزیر خارجه چین، نیز در جریان سفر به مسکو، با همتای روس خود درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت‌وگو کرد.
اعزام یک ناو هواپیمابر دیگر به خاورمیانه
۱۲ فروردین پنتاگون اعلام کرد وزیر دفاع آمریکا دستور اعزام تجهیزات و اسکادران‌های هوایی بیشتر به خاورمیانه را با هدف تقویت موضع دفاعی و بازدارندگی این کشور صادر کرده است.
بنا بر اعلام پنتاگون، این اقدام در چارچوب سیاست ایالات متحده برای مقابله با تهدیدهای جمهوری اسلامی و گروه‌های نیابتی‌اش در منطقه انجام می‌شود.
پنتاگون افزود در راستای دستور ترامپ برای «دستیابی به صلح از طریق قدرت»، گروه نبرد ناو هواپیمابر «هری اس. ترومن» در منطقه تحت پوشش «سنتکام»، ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، باقی خواهد ماند.
افزایش تعداد بمب افکن‌های بی-۲
همزمان خبرگزاری رویترز به نقل از مقام‌های آمریکایی که نخواستند نامشان فاش شود، گزارش داد از حدود یک هفته پیش شش بمب‌افکن بی-۲ به پایگاه نظامی مشترک آمریکا و بریتانیا در جزیره دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند منتقل شده‌اند.
گزارش‌های دیگری نیز منتشر شده که تعداد این بمب‌افکن‌ها را دست‌کم هفت فروند عنوان می‌کند.به گزارش هاآرتص، این تعداد بی-۲، معادل یک سوم از کل هواپیماهای بی-۲ در زرادخانه ارتش آمریکاست.
بحث داخلی شدید میان مقامات کاخ سفید
۱۳ فروردین، پایگاه خبری اکسیوس با اشاره به اینکه ترامپ پاسخ تهران به نامه خود را دریافت کرده است، به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت در نامه ترامپ، پیشنهاد مذاکرات مستقیم هسته‌ای مطرح شده بود، اما جمهوری اسلامی تنها با «مذاکرات غیرمستقیم با میانجی‌گری عمان» موافقت کرده است.
بر پایه این گزارش، در درون کاخ سفید جدال شدیدی میان مقاماتی در جریان است که معتقدند همچنان می‌توان به توافقی با ایران دست یافت و آن‌هایی که مذاکرات را بی‌ثمر می‌دانند و خواهان حمله به تاسیسات هسته‌ای این کشور هستند.
اکسیوس اضافه کرد واشینگتن پیشنهاد مذاکره غیرمستقیم از سوی تهران را نیز بررسی کرده است.
اگر جمهوری اسلامی برنامه هسته‌ای را «جمع» نکند، تا شهریور از بین خواهد رفت
۱۳ فروردین، روزنامه دیلی اکسپرس به نقل از منابع نزدیک به دولت ترامپ نوشت در صورتی که جمهوری اسلامی با توافق هسته‌ای موافقت و شروع به برچیدن برنامه اتمی خود نکند، تا ماه سپتامبر (اواسط شهریور) از بین خواهد رفت.
منابع نزدیک به دولت ترامپ گفتند: «گزینه نظامی علیه ایران کاملا واقعی است، روی میز قرار دارد و زمان تصمیم‌گیری نزدیک است.»
نشست کم‌سابقه کابینه دفاعی فرانسه در رابطه با ایران
امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، ۱۳ فروردین نشست ویژه‌ای با حضور وزرای کلیدی و کارشناسان امنیتی این کشور برگزار کرد تا وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و تنش‌های فزاینده جمهوری اسلامی با آمریکا را بررسی کند.
خبرگزاری رویترز به نقل از سه منبع دیپلماتیک گزارش داد این جلسه فوق‌العاده در واکنش به نگرانی فزاینده پاریس و دیگر متحدان اروپایی واشینگتن نسبت به احتمال حمله هوایی آمریکا یا اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران برگزار شده است.
برگزاری چنین نشستی با تمرکز اختصاصی بر یک موضوع، در دولت فرانسه کم‌سابقه است و نشان از عمق نگرانی اروپا از مسیر پرشتاب تنش‌ها دارد.
پروازهای ترابری آمریکا به منطقه ۵۰ درصد افزایش یافته است
روزنامه هاآرتص اسرائیل گزارش داد از زمان آغاز جنگ غزه، ارتش آمریکا بیشترین حجم تجهیزات نظامی خود را در مقطع کنونی در خاورمیانه و نزدیکی ایران مستقر کرده است.
آمار نشان می‌دهد تعداد پروازهای ترابری آمریکا در منطقه در ماه مارس سال جاری میلادی ۵۰ درصد افزایش یافته است.
این گزارش با استناد به تحلیل داده‌های هوانوردی منبع باز نوشت واشینگتن در هفته‌های اخیر اسکادران‌های جنگنده، بمب‌افکن‌های رادارگریز، سامانه‌های پدافندی و مقادیر زیادی تسلیحات و مهمات را به منطقه اعزام کرده است
بر اساس داده‌های پروازی، دست‌کم ۱۴۰ هواپیمای سنگین ترابری در ماه مارس (بازه زمانی ۱۱ اسفند سال گذشته تا دهم فروردین امسال) در قطر، بحرین، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، کویت و اردن فرود آمده‌اند.
این بررسیها در حالی انجام می‌شود که ترامپ بارها تمایل خود را به دستیابی به یک توافق هسته‌ای با ایران ابراز کرده، اما هشدار داده است که در صورت عدم توافق در بازه زمانی مشخصی که خود تعیین کرده، ممکن است به گزینه نظامی روی بیاورد.
او پیشتر، گفته بود ایران دو ماه برای رسیدن به توافق با آمریکا وقت دارد اما زمان دقیق آغاز این ضرب‌الاجل دوماهه هنوز مشخص نشده است.
ایران در پاسخ رسمی به نامه‌ای که ترامپ در ماه مارس به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ارسال کرد، مذاکرات مستقیم با آمریکا و نیز مذاکره درباره برنامه موشکی و حمایت از گروه‌های نیابتی خود در منطقه را رد کرده است، مواردی که ایالات متحده خواستار گنجاندن آنها در چارچوب مذاکرات بوده است.
بر اساس گزارش آکسیوس، در حالی که ترامپ خواهان گفت‌وگوهای مستقیم بوده، ایران تنها با مذاکرات غیرمستقیم بهواسطه عمان موافقت کرده است، کشوری که پیشتر نیز نقش میانجی میان تهران و واشنگتن را ایفا کرده بود.
مقام‌های آمریکایی به آکسیوس گفتهاند که دولت ترامپ باور دارد گفت‌وگوهای مستقیم موثرتر خواهد بود، اما در عین حال پیشنهاد ایران برای گفتگوی غیرمستقیم و نقش احتمالی عمان را رد نکردهاند.
یکی از این مقامات آمریکایی به این رسانه گفته: «پس از تبادل نامهها، ما در حال بررسی گامهای بعدی برای آغاز گفت‌وگو و ایجاد اعتماد با ایرانیها هستیم.»
او همچنین تاکید کرد که هنوز هیچ تصمیم نهایی اتخاذ نشده و گفت‌وگوهای داخلی در میان مقامات آمریکایی همچنان در جریان است.
پیش از این، بیش از یک سال گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران با دولت بایدن به نتیجه‌ای نرسید. برخی ناظران بر این باورند که ایران با طرح میانجی‌گری عمان، بهدنبال وقتکشی تا پایان دوره دولت ترامپ است.
بنا بر این گزارش، در درون کاخ سفید نیز اختلافنظر وجود دارد. برخی مقامات معتقدند که هنوز شانس رسیدن به توافق وجود دارد، در حالی که برخی دیگر مذاکرات بیشتر را بیفایده می‌دانند و خواستار انجام حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران هستند.
همزمان با این تحرکات دیپلماتیک، پنتاگون نیز اقدام به استقرار گسترده نیروها و تجهیزات نظامی در منطقه کرده است؛ اقدامی که به ترامپ امکان می‌دهد در صورت شکست دیپلماسی، فورا وارد عمل شود.
این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که لفاظیها میان تهران و واشنگتن به‌شدت افزایش یافته است.
ترامپ اخیرا تهدید کرده بود که اگر توافق حاصل نشود، ایران را بمباران خواهد کرد. در پاسخ، خامنه‌ای هشدار داد که در صورت حمله به ایران، «ضربه سنگینی» در انتظار آمریکا خواهد بود.
ایران همچنین از طریق سفارت سوئیس، حافظ منافع آمریکا در تهران، اعتراض رسمی خود را ابلاغ کرده و وعده داده به هرگونه تهدیدی «پاسخ قاطع و فوری» خواهد داد.
تنش‌ها با افزایش سطح غنیسازی اورانیوم در ایران تشدید شده است. غنیسازی در حدی که این کشور را به آستانه توانمندی هسته‌ای نزدیک کرده، هرچند مقامات جمهوری اسلامی همچنان تاکید می کنند که ایران به دنبال تولید سلاح هسته‌ای نیست.
پنتاگون سهشنبه تایید کرد که نیروها و تجهیزات هوایی بیشتری به منطقه اعزام شده‌اند و دو ناو هواپیمابر آمریکایی، ترومن و وینسون هم همچنان در منطقه مستقرند.
هفته گذشته هم بمب‌افکن‌های رادارگریز بی-۲ به پایگاه نظامی دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند اعزام شدند، اقدامی که یک مقام آمریکایی آن را مرتبط با ضرب‌الاجل ترامپ توصیف کرده است.
به این ترتیب، سیزده‌به‌در ۱۴۰۴ برای ایرانیان نه‌تنها روز طبیعت، بلکه روز مقاومت مدنی در برابر حذف نمادهای ملی بود.
این مقابله حکومت با مناسبت‌های ملی و بهانه‌های مردم برای شادی و زندگی، از همان آغاز نوروز شروع شد. در لحظه‌ای که میلیون‌ها ایرانی به رسم هزاران ساله، کنار سفره‌های هفت‌سین گرد آمده بودند تا تحویل سال نو را جشن بگیرند، رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی‌اش نه تبریکی گفت، نه نامی از «نوروز» برد و نه نشانی از شعف و شادمانی ملی بروز داد.
این سکوت معنا‌دار در نوروز ۱۴۰۴، نه فقط یک حذف تصادفی یا بی‌حوصلگی سیاسی، بلکه ادامه سیاست فرهنگی‌ای است که علی خامنه‌ای طی دو دهه گذشته آن را با دقت، گزینش و مداومت پی گرفته: اسلامیزه‌کردن گزینشی سنت‌ها و حذف یا خنثی‌سازی آن دسته از آیین‌های ملی که با روایت دینی او همخوانی ندارند.
خامنه‌ای از دهه ۸۰ به این سو، بارها و بارها مخالفت ضمنی و صریح خود با برجسته‌سازی نمادهای ملی را بیان کرده است. او حتی در سال‌هایی که به اجبار عرف یا فشار اجتماعی، واژه نوروز را در سخنان خود گنجانده، تلاش کرده با چاشنی مذهبی آن را از محتوای ملی تهی کند.
در این پروژه، عناصر «بی‌خطر» یا قابل دینی‌سازی، مانند صبر و تقوا و دعا در سال نو برجسته شده‌اند، در حالی که عناصر نمادین و سکولار جشن‌ها، مثل آیین‌های شادی‌آور، آتش، رقص، موسیقی و پیوندهای قومی و اسطوره‌ای یا با سکوت گذرانده شده یا صراحتا «خرافه» و «ضداسلامی» قلمداد شده‌اند.
این سیاست فرهنگی، تنها مختص نوروز نیست. آیین‌هایی چون چهارشنبه‌سوری، شب یلدا و جشن سده نیز همواره در تیررس حملات فکری و امنیتی بوده‌اند. اما نوروز به دلیل گستره جغرافیایی و عمق فرهنگی‌اش، میدان رویارویی اصلی میان دو دیدگاه بوده: از یک‌سو دیدگاه رسمی که هویت ملی را تهدیدی برای ایدئولوژی دینی می‌داند و در دیگر سو، دیدگاه مردم که نوروز را نه صرفا یک جشن که نماد پیوستگی با تاریخ، هویت و شادی مشروع می‌دانند.
نوروز ۱۴۰۴ نقطه عطفی در این تقابل بود؛ چرا که برای نخستین‌بار پس از انقلاب، تحویل سال با شب‌های قدر مقارن شد؛ وضعیتی که حکومت کوشید آن را به فرصتی برای غلبه نمادهای مذهبی بر نمادهای ملی بدل کند.
در روزهای منتهی به نوروز، فرماندهان سپاه هشدار دادند که مردم باید شان ماه رمضان و شب‌های قدر را رعایت کنند. وزارت ارشاد و صداوسیما با تاکید بر حرمت شب‌های احیا، از پخش برنامه‌های شاد یا موسیقی‌محور در ایام نوروز پرهیز کردند. در سطح شهرها، رنگ مشکی تبلیغات ماه رمضان بر سر در معابر، عملا نوروز را به حاشیه برد.
اما در نقطه مقابل این تلاش برای انکار، مردم رفتار دیگری نشان دادند. حضور در مکان‌های فرهنگی، پارک‌ها، موزه‌ها و مقاصد تاریخی در سراسر کشور، حتی در شب‌های احیا، در بالاترین سطح خود طی سال‌های اخیر بود.
برخلاف سال‌های گذشته، خانواده‌های بیشتری ترجیح دادند به جای حضور در مراسم دعا و مناجات یا اقامت در حرم‌های مذهبی، لحظه سال تحویل را در جمع‌های خانوادگی، سفر، طبیعت و فضای شهری سپری کنند.
از روز اول فروردین تا ۱۳ به در، در تهران، شیراز، اصفهان و بسیاری از شهرها، تصاویر رقص و آواز و شادی کودکان در میادین عمومی و فضای مجازی منتشر شد که پیام روشنی برای حکومت داشت: هویت ملی ما سرکوب‌شدنی نیست.
می‌توان گفت که جمهوری اسلامی در نوروز ۱۴۰۴ شکست فرهنگی بزرگی را تجربه کرد. سال‌ها حذف و سانسور و تحقیر آیین‌های ملی، نه‌تنها باعث فراموشی آنها نشده، بلکه حتی واکنشی معکوس در مردم ایجاد کرده است.
جامعه‌ای که روزگاری تا حدی با مناسک مذهبی پیوند خورده بود، امروز به‌تدریج در حال کاهش جنبه‌های مذهبی آیین‌ها و تقویت وجه ملی، فرهنگی و شادی‌آور آن است. آنچه خامنه‌ای و نظامش «خرافه» می‌خوانند، از نگاه مردم نخ تسبیح فرهنگ و حافظه تاریخی‌شان است.
از سوی دیگر، مردمی که به خوبی دریافته‌اند قدرت سیاسی در تلاش است آیین‌ها را یا مصادره کند یا از بین ببرد، به مقاومتی هوشمندانه روی آورده‌اند. این مقاومت، شکلی پنهان، غیرسیاسی و بی‌خشونت دارد، اما تأثیر آن درازمدت و ژرف است. در زمانی که حکومت تلاش می‌کند حتی نام ۱۳ به در را در تقویم تغییر دهد و آن را «روز طبیعت» بنامد، مردم با برگزاری این مراسم به شکل سنتی، عملا این تصمیمات را بی‌اثر می‌کنند.
باید تاکید کرد که این نبرد تنها یک مناقشه فرهنگی نیست. در بطن آن، مساله مشروعیت نمادین حکومت نهفته است. خامنه‌ای و دستگاه فرهنگی زیر نظر او از آن واهمه دارند که آیین‌های ملی می‌توانند به پیوندی غیرمذهبی، فرامذهبی و حتی غیردولتی میان ایرانیان بدل شوند.
آن‌گونه که دین سیاسی شیعه، رابطه عمودی امت و امام را برجسته می‌کند، آیین‌های ملی رابطه افقی ملت و تاریخ را تقویت می‌کنند. از همین‌روست که حکومت احساس می‌کند حتی یک جشن خانوادگی یا مراسم آتش‌بازی می‌تواند به فضای نافرمانی مدنی بدل شود، چنان‌که در چهارشنبه‌سوری‌های اخیر شاهد آن بودیم.
بر این اساس، رفتار علی خامنه‌ای در نوروز ۱۴۰۴ نه یک اتفاق بلکه نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری فرهنگی، فقهی و امنیتی است. او که در سال‌های گذشته کوشیده با تعبیرات مبهم مانند «بهار معنوی» و «نوروز اسلامی» جشن ملی ایرانیان را خنثی کند، اینک حتی دیگر نیاز نمی‌بیند چنین واژگانی را به زبان آورد. سکوت او در مقابل شادی عمومی، دقیقا به‌مثابه اعتراض به شادی مردم است.
در مقابل این سکوت و حذف، مردم با صدا، تصویر، موسیقی، حضور و بازسازی آیین‌ها در فضای شخصی و مجازی، پاسخ داده‌اند. آنها با پافشاری بر نمادهای نوروزی، با سفرهای گسترده، با پخش موسیقی سنتی و شاد، با شادی‌کردن در میادین و پارک‌ها نشان دادند که این نبرد را جدی گرفته‌اند و چنین بود که نوروز امسال بیش از هر زمان دیگری، به میدان دفاع از هویت بدل شد.
