تایمز: ایران برای نخستینبار موشکهای دوربرد برای نیروهای نیابتیاش در عراق فرستاده است
روزنامه تایمز بریتانیا گزارش داد همزمان با آمادهسازی برای مذاکرات هستهای با واشینگتن، جمهوری اسلامی برای نخستینبار موشکهای سطحبهسطح دوربرد را به نیروهای نیابتی خود در عراق منتقل کرده است. منابع اطلاعاتی میگویند این موشکها توانایی هدف گرفتن برخی مناطق اروپا را دارند.
واشینگتنپست به نقل از دو مقام دولت آمریکا گزارش داد تیم استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، از طریق عمان پیامهایی با مضمون ترغیب به گفتوگوی مستقیم ارسال کرده است. مقامات آمریکایی تاکید کردهاند اگر گفتوگوها مستقیم نباشد، ویتکاف احتمالا به عمان نمیرود.
دیوید ایگناتیوس، در یادداشتی که سهشنبه در این رسانه منتشر کرد به نقل از این مقامات نوشته در صورت دریافت دعوت رسمی، ویتکاف، احتمالا به تهران هم سفر خواهد کرد.
یکی از مقامهای آمریکایی که با واشینگتنپست صحبت کرده در ادامه با اشاره به اهمیت اعتماد متقابل، گفت: «ما بازیچه قرار نخواهیم گرفت»، و استدلال کرده آنچه برای عبور از بیاعتمادی عمیق میان دو طرف لازم است، «گفتوگویی کامل» و «تلاقی دیدگاهها» است.
در همین حال، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوریاسلامی، در یادداشتی که سهشنبه صبح در واشینگتنپست منتشر شده، از رویکرد ترامپ بهعنوان «تلاشی واقعی برای روشنکردن مواضع و گشودن پنجرهای بهسوی دیپلماسی» یاد کرده است.
عراقجی با اشاره به علاقه مکرر ترامپ به پایاندادن به «جنگهای بیپایان» نوشت: «ما نمیتوانیم تصور کنیم که رییسجمهور ترامپ بخواهد یکی دیگر از روسایجمهور گرفتار در جنگی فاجعهبار در خاورمیانه باشد.»
عراقچی تاکید کرده که ایران برای شفافسازی درباره نیت صلحآمیز خود و رفع نگرانیهای احتمالی آمادگی دارد و در مقابل، آمریکا نیز باید با پایبندی به هر توافقی که حاصل میشود، نشان دهد در دیپلماسی جدی است. او نوشته: «اگر به ما احترام گذاشته شود، پاسخ متقابل خواهیم داد.»
بر اساس تحلیل ایگناتیوس، اعلام تمایل ترامپ برای مذاکره مستقیم با یک مقام عالیرتبه جمهوری اسلامی، آن هم در حضور نخستوزیر اسرائیل، نشانهای از آن است که ترامپ میداند اسرائیل در هر مذاکرهای با ایران، حضوری نادیدنی ولی تعیینکننده دارد.
ترامپ در نشست خبری روز دوشنبه در دفتر بیضی، در حالیکه بنیامین نتانیاهو با احتیاط کنارش نشسته بود، گفت: «همه موافقاند که رسیدن به توافق بهتر از اقدام نظامی است. و اقدام نظامی چیزی نیست که من بخواهم درگیرش شوم.»
با این حال، ترامپ همزمان هشدار داد: «اگر مذاکرات با ایران موفق نباشد، فکر میکنم ایران با خطری جدی روبهرو خواهد شد. این فرمول پیچیدهای نیست؛ ایران نمیتواند سلاح هستهای داشته باشد. همین و بس.»
ایگناتیوس در ادامه یادداشت خود یادآوری کرده لحن ترامپ در این نشست تفاوت چشمگیری با ملاقات او با نتانیاهو در فوریه داشت. در آن زمان تمرکز اسرائیل بر جلب حمایت آمریکا برای اقدام نظامی علیه تاسیسات هستهای ایران بود، اما ترامپ اکنون بهوضوح مسیر دیپلماسی را ترجیح میدهد.
بر همین اساس، او حتی در ماه مارس نامهای شخصی برای علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، ارسال کرده و پیشنهاد مذاکرات هستهای را مطرح کرده بود، با این هشدار که فرصت ایران برای ورود به دیپلماسی تنها دو ماه خواهد بود.
در شرایطی که تحریمهای هستهای بهزودی ممکن است طبق مکانیسم «بازگشت خودکار» توافق ۲۰۱۵ دوباره اعمال شود، زمان برای ایران بهسرعت در حال گذر است.
ایگناتیوس نوشته به باور تحلیلگران، ایران به اندازه کافی اورانیوم غنیشده در اختیار دارد که ظرف چند هفته بتواند به سطح مورد نیاز برای ساخت چند سلاح هستهای برسد، هرچند ساخت کلاهک قابل نصب بر موشک ممکن است بیش از یک سال زمان ببرد.
در یادداشت واشینگتنپست همچنین به این نکته اشاره شده که ترامپ قصد دارد در ماه آینده به عربستان سعودی، قطر و امارات سفر کند و پرسیده که اگر گفتوگوهای اولیه میان ویتکاف و عراقچی سازنده باشد، آیا ممکن است نام تهران هم به فهرست مقاصد سفر رییسجمهور آمریکا اضافه شود؟
ایگناتیوس در ادامه نوشته با شناختی که از علاقه ترامپ به غافلگیری و توافقهای بزرگ داریم، هیچ احتمالی را نمیتوان رد کرد.
دیوان عالی آمریکا با صدور حکمی به دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، اجازه داد از قانونی مربوط به سال ۱۷۹۸، که در گذشته عمدتا در زمان جنگ به کار گرفته میشد، برای اخراج سریع اعضای متهم به عضویت در باندهای ونزوئلایی استفاده کند.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی از «دیداری غیرمستقیم در سطح عالی» با آمریکا در روز شنبه در عمان خبر داد، و گفت: «این دیدار به همان اندازه که یک فرصت است، آزمون نیز هست. توپ در زمین آمریکاست.»
منابع دیپلماتیک در خاورمیانه به طور اختصاصی به ایراناینترنشنال گفتند بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در جریان سفر خود به واشینگتن تلاش خواهد کرد دولت ترامپ را متقاعد به برچیدن کلیت برنامه غنیسازی هستهای در ایران کند.
بر اساس گفته این منابع، دولت اسرائیل بر این باور است که اگر حتی جمهوری اسلامی بتواند بخش کوچکی از برنامه هستهای خود را حفظ کند، پس از اتمام دوره ریاستجمهوری ترامپ و یا هر زمان که شرایط را مساعد ببیند، برنامه غنیسازی خود را دوباره از سر گرفته و به سرعت پیش خواهد برد.
بههمین دلیل، دولت اسرائیل خواهان امحا کامل برنامه غنیسازیِ جمهوری اسلامی برای همیشه است.
به گفته منابع ایراناینترنشنال، مقامهای اسرائیلی معتقدند جمهوری اسلامی حتی نباید اجازه حفظ بخش بسیار کوچکی از غنیسازی برای «مقاصد تحقیقاتی یا پزشکی» را داشته باشد چون به باور آنان، جمهوری اسلامی تحت پوشش این مقاصد، «برنامه تسلیحاتی» خود را پیش خواهد برد.
این دیپلماتها به ایراناینترنشنال گفتند، هدف جمهوری اسلامی از ورود به مذاکرات غیر مستقیم یا احتمالا مستقیم، تنها یک چیز است: «حفظ زیرساختهای برنامه غنیسازی ایران.»
به گفته این دیپلماتها، بنیامین نتانیاهو در سفر خود به واشینگتن، به مقامهای آمریکا توصیه نخواهد کرد که با جمهوری اسلامی مذاکره نکنند، اما از آنان خواهد خواست با پیششرط «برچیدن کامل برنامه غنیسازی»، وارد گفتوگوهای احتمالی با جمهوری اسلامی شوند.
پیش از سفر هم، چند مقامهای بلندپایه اسرائیلی که همراه با بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل به واشینگتن سفر کردهاند، به رسانههای عبریزبان گفتند که نتانیاهو در دیدار پیشرویش با دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، تمرکز خود را بر موضوع ایران خواهد گذاشت.
به گزارش وبسایت «والا»، یکی از مقامها گفته است که نتانیاهو در این دیدار نسخهی خود را از «اینکه یک توافق خوب با ایران باید چگونه باشد» به ترامپ ارائه خواهد داد.
او افزود: «نتانیاهو از توافقی حمایت میکند که به برچیدن کامل برنامه هستهای ایران منجر شود، مانند آنچه در لیبی رخ داد.»
مقامهای اسرائیلی به کانال ۱۲ نیز گفتهاند که نتانیاهو قصد دارد تمرکز مذاکرات را بر ایران بگذارد و نه لزوما بر تعرفههای تجاری ترامپ که در ظاهر بهعنوان دلیل اصلی این دیدار مطرح شدهاند.
پیشتر عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت که آمریکا «مگر در خواب ببیند» که توافقی شبیه به توافق واشینگتن با لیبی در سال ۲۰۰۳ با تهران داشته باشد.
تام کاتن، سناتور جمهوریخواه آمریکا نیز گفته بود که سیاستهای دوره اوباما-بایدن در قبال ایران به پایان رسیده و کارزار فشار حداکثری ترامپ صادرات ایران را متوقف و راه رسیدن به سلاح هستهای را مسدود خواهد کرد.
این سناتور جمهوریخواه افزود که ترامپ «گفته برای رسیدن به این هدف دو راه وجود دارد و در برابر به هر دو راه باز است. ترجیح او توافقی شبیه به توافق لیبی با ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ است، اما اگر توافقی حاصل نشود، بمباران خواهد بود.»
ترامپ: در حال گفتوگوی مستقیم با ایران هستیم
ترامپ در جریان دیدار با نتانیاهو اعلام کرد که آمریکا در حال گفتوگوی مستقیم با جمهوری اسلامی است.
این خبر غیرمترقبه در شرایطی اعلام شد که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پیشتر اعلام کرده بود که هنوز مذاکرهای میان تهران و واشینگتن صورت نگرفته است.
ترامپ جزییاتی از محل گفتوگوی مستقیم واشینگتن و تهران ارائه نکرد.
مقامات جمهوری اسلامی گفته بودند که تهران در برابر خواستههای ترامپ برای مذاکره مستقیم درباره برنامه هستهای مقاومت کرده، ولی راه را برای گفتوگوهای غیرمستقیم باز گذاشته است.
اما رییسجمهوری آمریکا گفت: «مذاکرات ما با ایران در سطح نسبتا بسیار بالایی در حال انجام است. ما بهطور مستقیم با آنها مذاکره میکنیم. ما روز شنبه در نسبتا بالاترین سطح با ایران تعامل خواهیم کرد.»
او افزود:«ما یک نشست بسیار مهم خواهیم داشت و خواهیم دید چه اتفاقی میافتد. فکر میکنم همه موافقند که رسیدن به یک توافق بهتر از گزینههای دیگر است.»
ساعات اندکی پیش از اعلام ترامپ، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفته بود تهران در انتظار پاسخ آمریکا به پیشنهاد ایران برای گفتوگوهای غیرمستقیم است. او تاکید کرد جمهوری اسلامی این پیشنهاد را «سخاوتمندانه، مسئولانه و شرافتمندانه» میداند.
یکی از مقامات ارشد جمهوریاسلامی هم در آخر هفته به رویترز گفت تهران مایل است گفتوگوهای غیرمستقیم از طریق عمان، که مدتهاست کانال پیامرسانی میان دو کشور بوده، ادامه یابد.
رییسجمهوری آمریکا با تاکید بر اینکه اگر این مذاکرات به نتیجه نرسد، ایران در معرض خطری بزرگ خواهد بود، گفت: «شاید توافق با ایران انجام شود.»
ترامپ که در کنار نتانیاهو در اتاق بیضی شکل کاخ سفید نشسته بود به خبرنگاران گفت که توافق با ایران، از اقداماتی که «من بخواهم درگیرشان شوم، یا اسرائیل بخواهد درگیرشان شود» بهتر است.
او افزود: «امیدوارم این گفتوگوها موفقیتآمیز باشند، و به نظرم اگر موفقیتآمیز باشند، به نفع ایران خواهد بود.»
او افزود: «ما درباره ایران صحبت کردیم که هرگز به سلاح اتمی دست نیابد، اگر بشود که از راه دیپلماتیک شبیه آنچه درباره لیبی بود صورت بگیرد.»
نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، اعلام کرد اظهارات ترامپ درباره گفتوگوی مستقیم را «باید در چارچوب یک عملیات روانی پیچیده و طراحیشده با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی داخلی و خارجی مورد ارزیابی قرار داد».
به گفته این وبسایت، ترامپ میکوشد جمهوری اسلامی را « در موضع انفعال» و به عنوان «بازیگری غیرمنعطف و مخالف گفتوگو» معرفی کند.
در این گزارش همچنین آمده که موضع ترامپ «با واکنش سنجیده مقامات ایرانی، بهویژه در سطح وزارت خارجه، مواجه شده است.»
تایمز در این گزارش که سهشنبه منتشر کرد با استناد به گفته منابع اطلاعاتی منطقهای، خبر داده این موشکها هفته گذشته از سوی نیروی هوافضای سپاه پاسداران به عراق منتقل شدند.
اقدامی که به گزارش تایمز و به نقل از تحلیلگران میتواند تلاشی برای تقویت قدرت چانهزنی جمهوری اسلامی در آستانه مذاکرات آتی با ایالات متحده تلقی شود.
بر اساس این گزارش، دو نوع موشک دیگر با برد کوتاهتر، شامل موشک کروز «قدس ۳۵۱» و موشک بالستیک «جمال ۶۹»، نیز به عراق قاچاق شدهاند. منابع اطلاعاتی تایمز تاکید کردهاند که موشکهای منتقلشده دارای بردی هستند که حتی میتوانند اهدافی در اروپا را نیز تهدید کنند.
یکی از منابع اطلاعاتی منطقهای به تایمز گفت: «ایران اخیرا موشکهایی را از جمله مدلهایی با برد بلندتر را در اختیار شبهنظامیان شیعه در عراق قرار داده که پیشتر هرگز به این گروهها داده نشده بودند. این اقدامی نومیدانه از سوی ایران است که ثبات عراق را به خطر میاندازد.»
ایران در تلاش برای بازپسگیری نفوذ از دسترفته
کارشناسان به تایمز گفتهاند ایران در حال «تقلا» برای بازپسگیری جایگاه خود در منطقه است، که در سالهای اخیر بهطور چشمگیری تضعیف شده است.
به گفته این کارشناسان، از دست دادن سامانههای پدافند هوایی اطراف سایتهای هستهای پس از درگیری با اسرائیل در اکتبر، شکست نیروهای نیابتی تهران از جمله حماس در غزه و حزبالله در لبنان، و سقوط رژیم بشار اسد در سوریه از جمله تحولاتی هستند که موجب تضعیف جایگاه جمهوریاسلامی در منطقه شده است.
دوشنبه در کاخ سفید، دونالد ترامپ در دیدار با نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، گفت: «اگر مذاکرات موفقیتآمیز نباشند، فکر میکنم روز بسیار بدی برای ایران رقم خواهد خورد.» این مذاکرات قرار است در عمان برگزار شود.
حوثیها در یمن و شبهنظامیان وابسته به ایران در عراق بهعنوان آخرین نیروهای موثر نیابتی جمهوریاسلامی در منطقه شناخته میشوند. ایالات متحده در هفتههای اخیر اهداف کلیدی حوثیها را هدف قرار داده و روز سهشنبه، عبدالنصر الکمالی، یکی از فرماندهان اطلاعاتی ارشد آنان، در جریان حملات کشته شد.
تلاشهای دیپلماتیک عراق و تناقضگویی مقامات
دولت عراق که همچنان میزبان نیروهای آمریکایی است، فشارها بر گروههایی نظیر داعش را افزایش داده و این باعث شده که گروههای نیابتی جمهوریاسلامی زیر فشار مضاعف قرار بگیرند، هم از جانب واشنگتن که نیروهایش را در سراسر منطقه تقویت کرده، و هم از سوی تهران که به کشورهای همسایه هشدار داده در صورت همکاری با آمریکا، از جمله اجازه استفاده از حریم هوایی، با پیامدهایی روبهرو خواهند شد.
این تحولات با گزارشهای منتشرشده در هفته جاری از سوی مقامات عراقی که گفته بودند شبهنظامیان وابسته به ایران «آمادگی برای خلع سلاح» دارند، در تضاد است.
یک سیاستمدار شیعه نزدیک به دولت عراق به رویترز گفته بود که شماری از این گروهها قصد دارند برای جلوگیری از درگیری با آمریکا، به درخواست واشنگتن برای خلع سلاح پاسخ مثبت دهند.
اما بلافاصله پس از انتشار این اظهارات، منبعی سیاسی در عراق به شبکه سعودی العربیه گفت که در واقع، گروههای مسلح از خلع سلاح امتناع کردهاند.
یک منبع دیپلماتیک در منطقه هم به گفت: «تلاشهایی که در ۴۸ ساعت گذشته برای القای تصویری از خلع سلاح شبهنظامیان صورت گرفته، یک فریب است.»
به گفته این منبع، «شبهنظامیان عراقی میدانند چه میکنند و نگران مخالفت داخلی در عراق هستند. بحثهایی در سطح سیاسی و همچنین در رسانههای اجتماعی در عراق جریان دارد که بهصراحت با واردکردن مشکلات ایران به خاک عراق مخالفت میکنند. آنها به لبنان نگاه میکنند و تلاش میکنند از تکرار آن جلوگیری کنند.»
تحلیلگران: ایران سلاح میدهد تا نفوذش را حفظ کند
به گزارش تایمز، تحلیلگران معتقدند جمهوری اسلامی برای حفظ نفوذش در خاورمیانه به نیروهای نیابتی باقیماندهاش متوسل شده است، اما برخی از این نیروها نیز در حال بازبینی راهبردهای خود هستند.
ویلیام آلبرک، پژوهشگر مهمان در مرکز استیمسون، به تایمز گفت: «برخی از رهبران شبهنظامیان با دولت عراق درباره کنارگذاشتن اسلحه و پیوستن به روند سیاسی گفتوگو کردهاند. بهنظر میرسد برخی از نیروهای نیابتی دیگر اعتمادی به حمایت بلندمدت ایران ندارند.»
او در ادامه با اشاره به نیاز تهران به این گروهها افزود: «از سوی دیگر، منطقی است که ایران حمایت نظامیاش را افزایش دهد تا این گروهها را به ادامه نبرد وادارد و از مذاکرات بازدارد. اما همچنین ممکن است این گروهها کمکهای دریافتی را ذخیره کنند تا در چانهزنیها از آن بهره ببرند، نه اینکه الزاما وارد یک جنگ پرهزینه و خطرناک در درازمدت شوند.»
او در ادامه با اشاره به نفش ایارن در بیثباتکردن منطقه تاکید کرده «ایران هیچ دلیلی ندارد که ابزار نیابتیاش را کنار بگذارد، چرا که هم در زمینه بیثباتسازی، و هم از طریق فرصتهایی که در مناطق بیدولتشده ایجاد میشود، از جمله در قاچاق و جرایم سازمانیافته از آنها بهره میبرد.»