وزیر انرژی آمریکا: اگر ایران توافق نکند، تحریم‌ها شدیدتر می‌شوند
وب‌سایت آکسیوس در گزارشی تحلیلی به تفاوت‌های عمده‌ای که بین دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، و غول‌های دنیای فناوری که برای حمایت از او و شکل دادن به دستور کار اقتصادی‌اش وارد میدان شده‌اند، پرداخته است.
به‌نوشته آکسیوس، تقابل این دو چشم‌انداز به روشنی توضیح می‌دهد که چرا بر سر استراتژی تعرفه‌ای، شدیدترین درگیری‌های آشکار و پنهان در درون ائتلاف ترامپ بروز کرده است.
چشم‌انداز دنیای فناوری
غول‌های دنیای فناوری می‌گویند ما اکنون در آغاز «عصر هوش مصنوعی» قرار داریم؛ عصری که با فناوری چندان قدرتمندی به پیش رانده می‌شود که بازارها، صنایع و حتی ملت‌ها را دگرگون خواهد کرد.
ایالات متحده در این عرصه از مزیتی قاطع و اولیه برخوردار است؛ مزیتی که می‌تواند به رنسانسی در تولید و طبقه متوسط منجر شود. شرکت‌های تولیدکننده تراشه، داده، مواد معدنی و انرژی در آمریکا (و صنایع مرتبط با آنها) رشد خواهند کرد و به شکوفایی خواهند رسید. اگر در این رقابت شکست بخوریم، دیگر هیچ چیز اهمیتی نخواهد داشت.
چشم‌انداز ترامپ
ترامپ اما معتقد است که آمریکا در سراشیبی سقوطی تند، و شاید مرگبار، قرار دارد.
به باور او، کشور «غارت شده، به یغما رفته و مورد تجاوز و تاراج قرار گرفته» است. نجات آمریکا مستلزم اعمال قدرتی خشن و بی‌ملاحظه برای پاک کردن کسری‌های تجاری و بازگرداندن آمریکایی شبیه به دهه ۱۹۵۰ میلادی است. به باور ترامپ، هوش مصنوعی نمی‌تواند این کار را انجام دهد، ولی تعرفه‌ها می‌توانند.
او اذعان دارد که این مسیر دردناک خواهد بود. اما در پی آن، ساختمان‌های بزرگ، کارخانه‌های تازه و مشاغل پردرآمد برای میلیون‌ها آمریکایی به وجود خواهد آمد. برخی از این مشاغل، به حوزه هوش مصنوعی مرتبط خواهند بود؛ اما بسیاری دیگر همچون کارگر خط تولید، لوله‌کش یا برق‌کار، مشاغل سنتی خواهند بود.
استیو بنن، که در دوره نخست ترامپ از مقامات کاخ سفید بود و اکنون یکی از پادکسترهای پرنفوذ جریان «ماگا» (MAGA عظمت را به آمریکا بازگردانیم) به شمار می‌رود، به آکسیوس گفت که او غول‌های فناوری را «جهانی‌گرایان خودشیفته‌ای می‌داند که ثروت و قدرت خود را در اولویت قرار می‌دهند.»
به گفته بنن و دیگر ملی‌گرایان پوپولیست، «اولویت با کشور و شهروندان آمریکاست.»
ایلان ماسک نیز در آخر هفته، در پیامی در شبکه اجتماعی خود، ایکس، به پیتر ناوارو، مشاور تجاری ترامپ و از پیشگامان رویکرد پوپولیستی، تاخت و نوشت: «او که تا به حال هیچ چیزی نساخته!» ماسک بعدا این پست را حذف کرد.
ناوارو هم در پاسخ، روز دوشنبه در سی‌ان‌بی‌سی گفت: «ماسک تولیدکننده خودرو نیست. او در بسیاری موارد فقط مونتاژکننده خودرو است.»
تصویر کلی
آکسیوس در ادامه گزارش خود نوشت اگر می‌خواهید بفهمید این فرآیند چگونه در حال شکل گرفتن است، ببینید چه کسانی حرف می‌زنند و چه کسانی سکوت کرده‌اند. کسانی که اکنون درباره تعرفه‌ها هشدار می‌دهند، هم نوآوران دنیای فناوری‌اند (مانند ایلان ماسک و رید هافمن) و هم غول‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌های پوشش ریسک (مانند بیل اکمن و استن دراکن‌میلر). آنها به‌خوبی می‌دانند که تقریبا هیچ چیز را نمی‌توان به این سرعت و با این هزینه پایین در آمریکا تولید کرد؛ به‌ویژه اجزای حیاتی فناوری را. آنها می‌گویند که نه مواد لازم را در اختیار داریم و نه نیروی کار کافی را. آنها می‌خواهند ترامپ به جای وضع تعرفه‌های سنگین، با تکیه بر ویژگی غیرقابل پیش‌بینی بودنش، معاملات معدنی هوشمندانه و مشوق‌های هدفمند وضع کند.
برد گرستنر، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری فناوری «آلتی‌متر کپیتال»، دوشنبه در توییتی نوشت: «تعرفه‌های در حد سلاح هسته‌ای، چیزی نیست که مردم به آن رای داده باشند. این کار اقتصاد آمریکا را نابود خواهد کرد، نه اینکه دوباره ما را به عظمت برساند. مدیران عامل شرکت‌ها از ترامپ حامی کسب‌وکارها حمایت می‌کنند؛ همان ترامپی که وعده تعرفه‌های هوشمندانه، متقابل و هدفمند را داده بود که زمین بازی جهانی را هموار کند.»
جو لانزدیل، سرمایه‌گذار فناوری و حامی ترامپ نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که راه‌هایی وجود دارد که «تعرفه‌ها را بتوان بهتر اجرا کرد.»
بلاژی سرینیواسان، از چهره‌های سرشناس دنیای رمزارزها، نیز پس از اعلام «روز آزادی» ترامپ، یعنی دوم آوریل که تعرفه‌ها اعلام و اجرا شد، خطاب به ۱.۱ میلیون دنبال‌کننده خود در شبکه ایکس نوشت: «این کار، مثل بمباران همه زنجیره‌های تامین است که به نوعی به آمریکا متصل‌اند، با این توهم که ۴۵ سال روند صنعتی‌زدایی را می‌توان با تعرفه‌های ۴۵ درصدی در یک روز جبران کرد.»
در سوی مقابل، مؤمنان واقعی به شعار «اول آمریکا» همچون بنن قرار دارند که نسبت به غول‌های فناوری، با دیده تردید، و حتی تحقیر، می‌نگرند.
بننی‌ها تعرفه‌ها را انتقامی عادلانه از جهانی می‌دانند که طبقه کارگر آمریکا را قربانی کرده است و عمیقا باور دارند در پی اعمال این تعرفه‌ها مشاغلی پردرآمد در آمریکا به‌وجود خواهد آمد. به اعتقاد آنها، هوش مصنوعی هم می‌تواند همچون توافق‌های تجاری گذشته، به ضرر کارگران آمریکایی تمام شود؛ بنابراین چشم‌انداز آنها بازسازی گسترده‌تر اقتصاد است. از دید آنها، تعرفه‌ها راهی هوشمندانه، هرچند دردناک، برای بازتنظیم اوضاع است. آنها معتقدند در نهایت، شرکت‌ها مجبور خواهند شد در آمریکا بسازند، به آمریکا بروند و در آنجا بمانند.
استیو بنن، پس از آنکه دولت اعلام کرد ترامپ مذاکرات سطح بالای تعرفه‌ای با ژاپن را آغاز کرده، در پیامکی به آکسیوس نوشت: «چین را منزوی کنید ... بگذارید اکنون عصر طلایی جدیدی آغاز شود.»
پشت پرده
آکسیوس در ادامه گزارش خود تاکید کرده که ائتلاف پایگاه «ماگا» ترامپ با آنچه این وب‌سایت آن را «مجتمع صنعتی بروبچه‌های فناوری» خوانده که شامل مدیران عامل فناوری، سرمایه‌گذاران، کارمندان و پادکسترهای این حوزه می‌شود، از همان ابتدا پیوندی نه‌چندان مستحکم بود.
ترامپ ۷۸ ساله پایگاه اولیه خود را بر ترکیبی از نارضایتی‌ها و نوستالژی بنا کرد، و وعده داد که آمریکا را به شکوه گذشته بازگرداند. البته ترامپ و دنیای فناوری یک وجه اشتراک دارند: حرکت سریع، شکستن قواعد و رویکردی تهاجمی. اما بیشتر مدیران عامل شرکت‌های فناوری چشم به آینده‌ای دوخته‌اند که در آن رشد بیشتر و تسلط بر هوش مصنوعی حرف اول را می‌زند. به گفته مشاوران ترامپ، او زمان چندانی صرف فناوری نمی‌کند.
نبرد بر سر تعرفه‌ها در حال محک زدن میزان پایداری و سازگاری اتحاد ترامپ و جامعه فناوری است. در نهایت، شرکت‌های بزرگ فناوری ضربه سختی خورده‌اند: تنها در سه روز معاملاتی گذشته، هفت غول برتر فناوری (Magnificent 7) بیش از یک تریلیون دلار از ارزش خود را از دست داده‌اند. البته آنها تاب تحمل چنین ضررهایی را دارند. اما مسئله اصلی، اجزای حیاتی فناوری است؛ مثل تلفن‌های همراه از ویتنام یا تراشه‌ها از تایوان، که دیگر صرفا گزینه‌هایی لوکس و مجلل محسوب نمی‌شوند.
یک مقام دیپلماتیک آلمان در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال از وجود کانال‌هایی برای ارتباط میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی استقبال کرد. او با اشاره به نگرانی‌های مداوم برلین گفت: «ایران در ماه‌های اخیر به تشدید اقدامات خود از جمله توسعه گسترده ظرفیت‌های غنی‌سازی خود ادامه داده است.»
این مقام همچنین درباره احتمال فعال شدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران (مکانیسم ماشه) هشدار داد و گفت: «با توجه به انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ماه اکتبر، دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک بیش از پیش ضروری شده است.»
او افزود: «این امر دستیابی به یک راه‌حل را بیش از پیش ضروری می‌سازد و به همین دلیل، سه کشور اروپایی - بریتانیا، آلمان و فرانسه- در ماه‌های گذشته چندین گفت‌وگو با ایران انجام داده‌اند تا نگرانی جامعه بین‌المللی را یادآور شوند و امکان دستیابی به یک راه‌حل مذاکره‌شده را بررسی کنند.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در پیامی ویدیویی پیش از ترک واشینگتن هشدار داد که در صورت شکست مذاکرات برای توقف برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی یا تعلل جمهوری اسلامی، «گزینه نظامی» مطرح خواهد شد.
او با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی نباید به هیچ‌وجه به توان هسته‌ای دست یابد، گفت: «این موضوع می‌تواند با یک توافق حل شود، اما فقط اگر آن توافق به سبک لیبی باشد؛ ورود به تاسیسات، منفجر کردن آنها، برچیدن کامل تجهیزات تحت نظارت و اجرای آمریکا.»
نتانیاهو افزود: «و خب، گزینه دوم این است که چنین توافقی نباشد و آنها فقط مذاکرات را به تاخیر بیندازند؛ در آن صورت، گزینه نظامی مطرح خواهد بود. همه این را درک می‌کنند و من این موضوع را با جزئیات با ترامپ در میان گذاشتم.»
نخست‌وزیر اسرائیل که پس از دیدار با دونالد ترامپ سخن می‌گفت، از «سفری بسیار گرم» و «دوستی عمیق» با ترامپ یاد کرد و گفت که این روابط در گفت‌وگوهایشان درباره ایران و دیگر مسائل منطقه‌ای کاملا مشهود بوده است.
او افزود: «شما می‌توانستید نزدیکی و دوستی عمیق بین ما را احساس کنید، که این موضوع در مسائلی که درباره‌شان صحبت کردیم، بازتاب یافت.»
لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، از آمریکا خواست در مذاکره با جمهوری اسلامی صداقت سیاسی و احترام متقابل نشان دهد. او افزود: «چین به برقراری ارتباط با همه طرف‌های مرتبط، ترویج فعال صلح و گفت‌وگو و فشار برای راه‌حل دیپلماتیک در زمان اولیه ادامه خواهد داد.»
در آستانه مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا، یک دیپلمات در خاورمیانه به خبرگزاری رویترز گفت که تهران احتمال گفت‌وگوهای مستقیم با واشینگتن را رد نکرده، اما آغاز چنین مذاکراتی را منوط به اقداماتی ملموس از سوی آمریکا دانسته است.
این دیپلمات که نامش فاش نشده، به رویترز گفت: «ایرانی‌ها به ما گفته‌اند که مذاکرات مستقیم ممکن است، اما باید نشانه‌ای از حسن نیت وجود داشته باشد؛ مثلا برخی تحریم‌ها برداشته شود یا بخشی از پول‌های بلوکه‌شده ایران آزاد شود.»
به گفته این منبع، آمریکا تمایل دارد موضوعات دیگری را نیز وارد مذاکرات کند؛ از جمله نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی و برنامه موشک‌های بالستیک آن.
مقام‌های جمهوری اسلامی نیز به رویترز گفتند که جمهوری اسلامی با احتیاط، اعتماد اندک و با تردیدهای عمیق نسبت به نیت‌های آمریکا در مذاکرات شرکت خواهد کرد.
ترامپ گفته است که مذاکرات روز شنبه در عمان به‌صورت مستقیم برگزار خواهد شد، اما عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی سه‌شنبه، ۱۹ فروردین بار دیگر بر موضع تهران تاکید کرد و گفت این مذاکرات باید غیرمستقیم باشد.
او با اشاره به «فشارها و تهدیدهای آمریکا» به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، گفت:«مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفت‌وگوی واقعی و مؤثر باشد.»
عراقچی افزود که این مذاکرات با حضور خودش و استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه و با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان برگزار خواهد شد.
به گفته منابع ایرانی و منطقه‌ای، تهران پیش از هرگونه مذاکره رو در رو با مقامات آمریکایی، خواهان اقدامات ملموس و اعتمادساز از سوی ایالات متحده است.
یکی از دیپلمات‌های منطقه که نامش اعلام نشد، به رویترز گفت: «ایرانی‌ها به ما گفته‌اند که مذاکرات مستقیم ممکن است، اما باید نشانه‌ای از حسن نیت وجود داشته باشد؛ مثل رفع برخی تحریم‌ها یا آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه شده.»
روسیه نیز از هر دو گزینه، چه مذاکرات مستقیم و چه غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکا، حمایت می‌کند و آن را فرصتی برای کاهش تنش‌ها می‌داند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، سه‌شنبه گفت: «ما می‌دانیم که برخی تماس‌ها، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، در عمان برنامه‌ریزی شده است.»
در همین حال، مجلس دومای روسیه نیز روز سه‌شنبه توافقنامه مشارکت راهبردی بیست‌ساله با ایران را تصویب کرد؛ اقدامی که نشان‌دهنده تعمیق روابط نظامی میان دو کشور است.
با این همه، آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت حمله احتمالی آمریکا به ایران، بدترین عواقب را برای منطقه به همراه خواهد داشت.
او تاکید کرد که در صورت وقوع این حمله، روسیه ملزم به ارائه کمک نظامی به تهران نخواهد بود و نباید این کار را انجام دهد، اما تمام اقدامات را برای حل مناقشه و رفع تنش‌ها انجام خواهد داد.
رودنکو همچنین گفت روسیه، چین و جمهوری اسلامی اکنون در مسکو در حال بررسی سناریوهای بعد از رسیدن به توافق میان تهران و واشینگتن هستند.
تلاش‌ها برای حل‌وفصل اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران — که تهران آن را صرفا برای مصارف غیرنظامی می‌داند اما کشورهای غربی آن را مقدمه‌ای برای ساخت بمب اتمی تلقی می‌کنند — بیش از ۲۰ سال است که ادامه دارد و تاکنون به نتیجه نرسیده است.
ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۷، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و شش قدرت جهانی — آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان — را کنار گذاشت و مذاکرات از آن زمان به بعد متوقف شد.
افزایش تنش‌ها
با شعله‌ور شدن آتش جنگ در خاورمیانه از سال ۲۰۲۳ با جنگ‌ها در غزه و لبنان، حملات در یمن، تبادل آتش میان جمهوری اسلامی و اسرائیل و تغییر رژیم در سوریه، هشدارهای ترامپ درباره اقدام نظامی، نگرانی‌ها را در سراسر منطقه صادرکننده نفت برانگیخته است.
در تهران، مقامات جمهوری اسلامی هشدارهای ترامپ را تلاشی برای تحت فشار قرار دادن خود جهت پذیرش امتیازات مورد نظر آمریکا یا روبه‌رو شدن با حملات هوایی تلقی می‌کنند.
سه مقام جمهوری اسلامی به رویترز گفتند که آمریکا به دنبال گنجاندن موضوعات دیگری همچون نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی و برنامه موشکی این کشور در مذاکرات است؛ موضوعاتی که به گفته آنان کاملا مردود است و تهران درباره آنها مذاکره نخواهد کرد.
به‌نوشته پریسا حافظی، خبرنگار رویترز، یک مقام ارشد جمهوری اسلامی گفت: «ترامپ به دنبال توافقی جدید است: پایان دادن به نفوذ منطقه‌ای تهران، برچیدن برنامه هسته‌ای و توقف فعالیت‌های موشکی. این‌ها برای تهران غیرقابل قبول است. برنامه هسته‌ای ما قابل برچیدن نیست.»
مقام دیگری افزود: «دفاع ما قابل مذاکره نیست. چگونه تهران می‌تواند خلع سلاح شود، در حالی که اسرائیل سلاح‌های هسته‌ای در اختیار دارد؟ اگر اسرائیل یا دیگران به ما حمله کنند، چه کسی از ما محافظت خواهد کرد؟»
اسرائیل که مدت‌هاست جمهوری اسلامی را بزرگ‌ترین تهدید منطقه‌ای خود می‌داند، سال گذشته متحد لبنانی تهران، حزب‌الله، را شکست داد. نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، دوشنبه زمانی که رییس‌جمهوری آمریکا از مذاکرات شنبه پرده برداشت، در کنار او بود.
نتانیاهو که بارها دولت‌های آمریکا را به اقدام نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران تشویق کرده است، گفت که یک راه‌حل دیپلماتیک خوب است، به شرطی که «به‌طور کامل» اجرا شود و به عنوان نمونه به برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای لیبی اشاره کرد.
جمهوری اسلامی نیز در واکنش به هشدارهای ترامپ درباره اقدام نظامی، اعلام کرده که تحت تاثیر تهدیدها قرار نخواهد گرفت.
جمهوری اسلامی طی دهه‌های گذشته بارها با تحریم‌های شدید مواجه شده و در برابر آنها ایستادگی کرده است. فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی نیز تهدید کرده‌اند که در صورت افزایش فشارها، مانع صادرات نفت منطقه‌ای، که بخش قابل‌توجهی از انرژی جهان را تامین می‌کند، خواهند شد.
