جلیل روشندل، استاد روابط بینالملل در گفتوگو با ایراناینترنشنال درباره خواستههای جمهوریاسلامی و آمریکا در مذاکرات گفت: «جمهوریاسلامی میخواهد که مشکلات مالی و تحریمها علیه او متوقف شود و آمریکا خواهان گرفته شدن هر نوع توانایی نظامی جمهوریاسلامی است.»
او با اشاره به اینکه «انتخاب گزینه حمله نظامی» از سوی آمریکا همواره بالای سر جمهوریاسلامی وجود دارد و میتواند به آن ضمانت اجرایی بدهد، ادامه داد: «به همین دلیل است که جمهوریاسلامی مجبور است به خواستههای آمریکا تن در بدهد.»
روشندل پیشبینی نتیجه مذاکرات را تا دو هفته آینده غیرممکن دانست و گفت: «در شرایطی هستیم که همزمان با پیشرفت مذاکرات، ممکن است خبر به هم خوردن آن اعلام شود، به همین دلیل امکان پیشبینی دقیق برای نتیجه آن وجود ندارد.»
امید معماریان، تحلیلگر سیاسی، با اشاره به اینکه آمریکا با دقت و حساسیت بالا رفتار جمهوری اسلامی را زیر نظر دارد، گفت «در حال بررسی امکانپذیری حل مسئله هستهای از طریق دیپلماتیک است. جمعبندی دولت ترامپ تاکنون این نیست که جمهوری اسلامی میخواهد وقت تلف کند یا تمایلی به پیشرفت مذاکرات ندارد.»
به گفته این تحلیلگر سیاسی، در روزهای گذشته، «تلاشهای زیادی هم در واشینگتن و هم تهران صورت گرفته تا فضای خوشبینانه بیش از حدی درباره روند مذاکرات و احتمال موفقیت گفتوگوهای اخیر ایجاد شود.»
معماریان میگوید با این وجود در مجموع، «خوشبینی بیش از حد، مثلا صرف اینکه ابعاد فنی مذاکرات در جلسه بعدی در روز چهارشنبه برگزار میشود یا طرفین با یکدیگر گفتوگوی مستقیم خواهند کرد، نهتنها نابهجا بلکه غیرعقلانی است.»
به گفته معماریان، «این مذاکرات ذاتا بسیار پیچیده، فنی و چندبعدیاند و ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی و علمی متعددی دارند. بنابراین تصور اینکه صرفا با دو جلسه میان مقامات آمریکایی و ایرانی بتوان چارچوبی مشخص برای یک روند مذاکراتی طراحی کرد، بسیار دشوار و خوشبینانه است.»
شهرام خلدی، پژوهشگر تاریخ خاورمیانه و روابط بینالملل به ایران اینترنشنال گفت: «جمهوری اسلامی از بدو شکلگیری، با گروگانگیری دیپلماتهای آمریکایی، اقدامات مغایر با اصول بینالمللی در منطقه و حمایت از گروههای تروریستی، همواره و فارغ از اینکه چه دولتی در واشینگتن بر سر کار باشد، با چالش بیاعتمادی از سوی ایالات متحده مواجه بوده است.»
او افزود: «در حال حاضر، به نظر میرسد جمهوری اسلامی و دولت ترامپ در حال آزمون و سنجش متقابلاند. اگرچه ترامپ تاکید دارد که نباید اجازه داد ایران به سلاح هستهای دست یابد، موضع او با اسرائیل متفاوت است. ترامپ احتمالا فضای چانهزنی برای سطوحی از غنیسازی در چارچوب یک توافق را باز میگذارد. همانطور که منابعی مانند فاکسنیوز و مشاورانی چون ویتکاف به آن اشاره کردهاند.»
خلدی گفت: «با این حال، خطری که جمهوری اسلامی باید از آن پرهیز کند، این است که تصور کند آمریکا بهدلیل پرهیز از جنگ، از واکنش قاطع ناتوان است. اینگونه سوءبرداشتها در گذشته فجایعی برای مردم ایران بهبار آورده است. اکنون که برخی از تحریمهای شورای امنیت در آستانه انقضا هستند، پنجره توافق نیز بهسرعت در حال بستهشدن است؛ هشداری که هم از سوی اروپاییها و هم اسرائیلیها مطرح شده است.»
محسن سازگارا، تحلیلگر سیاسی و عضو شورای مدیریت گذار به ایران اینترنشنال گفت: «علی خامنهای، در حال حاضر تحت فشار همزمان از سه جناح اصلی قرار دارد و میان آنها در حال نوعی «بندبازی سیاسی» است.»
او افزود: «نخستین فشار از سوی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی کشور است که نسبت به تشدید نارضایتیهای عمومی و احتمال گسترش اعتراضات سراسری هشدار میدهند. این فشار باعث شده برخی از تصمیمگیران درون حکومت، خواهان کاهش تنش و تسکین وضعیت اقتصادی باشند. موضعی که دولت پزشکیان نیز آن را پیگیری میکند.»
سازگارا گفت: «دومین گروه، نیروهای ذینفع از تحریمها هستند؛ شبکههایی که در دوران تحریم، از قاچاق نفت، فرآوردههای پتروشیمی و دیگر منابع کشور سودهای کلان بردهاند و همچنان از طریق جبهه پایداری و مساجد، مخالفت خود را با مذاکره آشکارا بیان میکنند. این نیروها نهتنها قدرت اقتصادی دارند، بلکه در ساختار امنیتی نیز نفوذ داشته و در سرکوب اعتراضات نقش ایفا کردهاند.»
این فعال سیاسی ادامه داد: «فشار سوم، از سوی روسیه و متحدانش وارد میشود. بر اساس برخی گزارشها، عراقچی پیامی از خامنهای را به پوتین منتقل کرده که در آن از روسیه خواسته شده با استفاده از ارتباطاتش با ترامپ، مانع از بروز جنگ شده و زمینهساز توافق شود. با این حال، رفتار روسیه در عمل چیزی جز ایجاد مانع و چوب لای چرخ مذاکرات نبوده، و بسیاری معتقدند کسانی چون حسین شریعتمداری در روزنامه کیهان در واقع نماینده پوتین است نه خامنهای.»
سازگارا گفت: «در این میان، خامنهای با نادیده گرفتن واقعیات، تلاش دارد فضای عمومی را مدیریت کرده و چنین وانمود کند که جمهوری اسلامی عقبنشینی نکرده است. اما حقیقت این است که او «جام زهر» را نوشیده و اکنون در حال ارزیابی شرایط است تا ببیند در میان این سه محور فشار، کدام مسیر را باید در پیش بگیرد و همزمان ببیند که روند مذاکرات با آمریکا چگونه پیش میرود.»
آرش آرامش حقوقدان و کارشناس امنیت ملی به ایران اینترنشنال گفت: «پایه اجتماعی جنبش حامی ترامپ که ریشه در راست پوپولیستی و انزواطلبی دارد، بهطور بنیادین با سیاست خارجی مداخلهگرایانه مخالف است.»
او افزود: «اگر چپ افراطی از سر آمریکاستیزی خواهان عدم مداخله ایالات متحده در جهان است، در سمت راست افراطی نیز گرایشی مشابه وجود دارد، اما از منظری متفاوت: انزواطلبی مطلق و این نگاه از بالا به پایین که چرا باید برای دیگران هزینه بدهیم.»
آرامش گفت: «در دولت ترامپ دو گرایش متضاد دیده میشود. یک جناح متشکل از جمهوریخواهان کلاسیک مانند مارکو روبیو یا مایک والتز که در دیپلماسی اصولی مشخص دارند؛ و جناحی دیگر که ویژگی مهم آنها سرسپردگی به ترامپ است—افرادی مانند تالسی گبرد و پیت هگست. ویتکاف هم در این دسته دوم است که نه سابقه دیپلماتیک دارد و نه شناختی از مناسبات جهانی، اما بهدلیل تملق و روابط شخصی با ترامپ به مذاکره با ایران گمارده میشود و در مذاکرات رفتاری شبیه یک توریست در بازار فرش دارد.»
مسعود کاظمی، روزنامهنگار به ایران اینترنشنال گفت: «پیش از شروع مذاکرات روزنامههایی نظیر کیهان، رسانه وابسته به دانشگاه آزاد، مشاور سیاسی خامنهای، علی شمخانی اظهار نظرات بسیاری داشتند.»
او افزود: «اما پس از پایان دور دوم مذاکرات، رسانههای ایران تنها حرف عراقچی را مبنی بر اینکه دور دوم مذاکرات «در فضای سازندهای برگزار شد و ما رو به جلو هستیم» را منتشر کردند.»