کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، اعلام کرد که دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو در تماس تلفنی اخیر خود به‌طور ویژه درباره مذاکرات جاری میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی گفت‌وگو کردند. او تاکید کرد که هیچ اختلاف‌نظری میان واشینگتن و تل‌آویو در قبال ایران وجود ندارد.
لیویت گفت: «رییس‌جمهور بارها تاکید کرده و باز هم تکرار می‌کنم که هیچ فاصله‌ای میان ایالات متحده و دولت اسرائیل وجود ندارد. او قاطعانه در کنار متحد ما [اسرائیل] ایستاده است.»
او همچنین با اشاره به موضع آمریکا در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت: «رییس‌جمهور به‌روشنی اعلام کرده که ما خواهان دستیابی به یک توافق هستیم، اما این ایران است که باید تصمیم بگیرد. با این حال، او بار دیگر در گفت‌وگوی امروز خود با نخست‌وزیر نتانیاهو بر این نکته تاکید کرد که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
این حمله در منطقه «پهلگام» رخ داد؛ یکی از مقاصد محبوب گردشگری در کشمیر که در سال‌های اخیر، با کاهش درگیری‌های شبه‌نظامیان اسلام‌گرا، به‌ویژه در ماه‌های گرم تابستان رونق دوباره‌ای گرفته است.
سه منبع امنیتی که به‌دلیل نداشتن مجوز رسمی خواستند نامشان فاش نشود، در گفت‌وگو با رویترز شمار قربانیان را به‌ترتیب ۲۰، ۲۴ و ۲۶ نفر اعلام کرده‌اند.
عمر عبدالله، وزیر ارشد جامو و کشمیر، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تعداد دقیق کشته‌ها هنوز مشخص نیست، بنابراین وارد جزییات نمی‌شوم. اما بدیهی است که این حمله بسیار گسترده‌تر از هر حمله‌ای است که در سال‌های اخیر علیه غیرنظامیان دیده‌ایم.»
تابعیت قربانیان این حادثه هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است.
روایت شاهدان عینی
یکی از شاهدان عینی در گفت‌وگو با شبکه ایندیا تودی(India Today) گفت: «تیراندازی جلو چشمانمان اتفاق افتاد. اول فکر کردیم کسی ترقه روشن کرده، اما وقتی فریاد دیگران را شنیدیم، فورا آنجا را ترک کردیم، جان‌مان را نجات دادیم و فرار کردیم.»
شاهد دیگری افزود: «چهار کیلومتر بی‌وقفه دویدیم... هنوز دارم می‌لرزم.»
بر اساس گزارش روزنامه ایندین اکسپرس (Indian Express) به نقل از یک مقام ارشد پلیس، این حمله در یک چراگاه دور از جاده اصلی رخ داد و دو یا سه مهاجم مسلح که مظنون به عضویت در گروه‌های شبه‌نظامی اسلام‌گرا هستند در آن شرکت داشتند.
یک گروه ناشناس مسئولیت حمله را پذیرفت
یک گروه شبه‌نظامی ناشناس به نام «مقاومت کشمیر» با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی، مسئولیت حمله را برعهده گرفت. این گروه در پیام خود از اسکان بیش از ۸۵ هزار «غیربومی» در منطقه ابراز نارضایتی کرده و آن را «تغییر جمعیتی» این ناحیه خوانده است.
در این پیام آمده است: «در نتیجه، خشونت علیه کسانی که تلاش دارند به‌طور غیرقانونی در منطقه مستقر شوند، هدایت خواهد شد.»
خبرگزاری رویترز نتوانسته به‌صورت مستقل صحت این پیام را تایید کند.
دولت منطقه‌ای جامو و کشمیر اخیرا در گزارشی به مجلس اعلام کرد که در دو سال گذشته، نزدیک به ۸۴ هزار نفر از شهروندان غیربومی هند در این منطقه حق اقامت دریافت کرده‌اند.
واکنش دهلی‌نو؛ جلسه اضطراری امنیتی
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در واکنش به این حادثه در شبکه ایکس نوشت: «عاملان این اقدام شنیع به سزای اعمالشان خواهند رسید... آنها بخشوده نخواهند شد! هدف شوم‌شان هرگز محقق نخواهد شد. اراده ما برای مقابله با تروریسم، شکست‌ناپذیر است و قوی‌تر هم خواهد شد.»
آمیت شاه، وزیر کشور هند، نیز اعلام کرد که فورا به کشمیر سفر خواهد کرد تا جلسه‌ای اضطراری در زمینه امنیت این منطقه برگزار کند.
زمینه تاریخی و تنش‌های جاری
هم هند و هم پاکستان ادعای مالکیت کامل بر منطقه هیمالیایی کشمیر را دارند اما هر کدام بخشی از این منطقه را در اختیار دارند. کشمیر از سال ۱۹۸۹ شاهد شورش‌ها و خشونت‌های مداومی بوده که جان ده‌ها هزار نفر را گرفته است، هرچند در سال‌های اخیر میزان خشونت کاهش یافته است.
هند در سال ۲۰۱۹ وضعیت ویژه کشمیر را لغو کرد و این ایالت را به دو منطقه فدرالی تحت کنترل دولت مرکزی تقسیم کرد: «جامو و کشمیر» و «لداخ». این تصمیم به دولت اجازه داد که حق اقامت و مالکیت زمین را به غیربومیان نیز بدهد؛ اقدامی که خشم پاکستان را برانگیخت و روابط دو کشور را تیره‌تر کرد.
کمیابی حملات به گردشگران؛ اما نه بی‌سابقه
حملات علیه گردشگران در کشمیر در سال‌های اخیر بسیار نادر بوده است. آخرین حمله مرگبار از این نوع در ژوئن ۲۰۲۴ رخ داد که طی آن دست‌کم ۹ نفر کشته و ۳۳ نفر مجروح شدند. در آن حمله شبه‌نظامیان باعث سقوط یک اتوبوس حامل زائران هندو به درهای عمیق شدند.
پیش از این و در اوج درگیری‌ها برخی از حملات عمده هم‌زمان با سفر مقامات بلندپایه خارجی به هند صورت می‌گرفت تا به‌گفته نهادهای امنیتی هند، توجه جهانی را به موضوع کشمیر جلب کند.
حمله روز سه‌شنبه، تنها یک روز پس از آغاز سفر چهار روزه و عمدتا خانوادگی جی‌دی ونس، معاون رییس‌جمهوری آمریکا به هند، صورت گرفت.
براساس گزارشی که موسسه تحقیقاتی آلمان منتشر کرده، سال‌هاست که اردن به یکی از صحنه‌های عملیاتی اصلی جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان بدل شده و همین موضوع تاثیر مستقیمی بر تحولات کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس داشته است.
به‌گفته موسسه آلما، جمهوری اسلامی و حزب‌الله بیش از ۲۵ سال است که به‌صورت مستمر در اردن فعالیت می‌کنند و این تلاش‌ها از مه ۲۰۰۰، هم‌زمان با خروج ارتش اسرائیل از جنوب لبنان، شدت یافته است.
هدف: بی‌ثبات کردن اردن و حمله به اسرائیل
در گزارش موسسه آلما گفته شده است که «این این فعالیت‌ها دو هدف اصلی را دنبال می‌کنند: نخست، بی‌ثبات‌سازی حاکمیت اردن، از جمله از طریق انجام عملیات‌های تروریستی در داخل این کشور به‌منظور ایجاد زمینه‌ای برای نفوذ محور شیعی در اردن؛ و دوم، انجام عملیات مستقیم تروریستی علیه اسرائیل از خاک اردن و نیز حمایت از فعالیت‌های تروریستی در کرانه باختری. درواقع اردن در این وضعیت نقش کشور ترانزیت را ایفا می‌کند، از جمله در قاچاق تسلیحات به داخل کرانه باختری، که هدف نهایی آن، آسیب زدن جدی به روابط امان و تل‌آویو است.»
برپایه این گزارش، تلاش‌های جمهوری اسلامی و حزب‌الله در این حوزه از طریق ارتباط مستقیم با طیف‌های مختلفی در اردن، از جمله اخوان‌المسلمین و فلسطینیان ساکن اردوگاه‌های پناهندگان، صورت می‌گیرد. این ارتباط به‌طور غیرمستقیم از طریق سازمان‌های فلسطینی مستقر در لبنان و همچنین شیعیانی که به دلایل تجاری یا زیارتی به اماکن مقدس شیعه در اردن سفر می‌کنند، نیز دنبال می‌شود.
به‌نوشته موسسه آلما، «یگان ۳۹۰۰، یک واحد مشترک متشکل از نیروهای حزب‌الله و شاخه فلسطین نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که فرماندهی آن را محمد سعید ایزدی، معروف به «حاج رمضان» بر عهده دارد. ماموریت اصلی این یگان، همکاری با گروه‌های تروریستی فلسطینی برای انجام عملیات علیه اهداف و منافع اسرائیل در سراسر جهان است. این همکاری شامل ارائه حمایت مالی، انتقال دانش فنی و تامین تجهیزات می‌شود.»
حملات اسرائیل و اردن
در این گزارش افزوده شده است: «در اول آوریل امسال، یک ساختمان ۹ طبقه در منطقه ضاحیه بیروت هدف حمله هوایی قرار گرفت. هدف این حمله، حسن بدیر، معروف به «حاج ربیع»، از چهره‌های ارشد یگان ۳۹۰۰ بود. او از عوامل اصلی هدایت‌کننده عناصر حماس محسوب می‌شد و در تلاش برای سازماندهی حمله‌ای گسترده علیه غیرنظامیان اسرائیلی در آینده‌ای نزدیک بود. محل دقیق این حمله فاش نشده است.»
طبق این گزارش، «در ۱۵ آوریل گزارش شد که سازمان اطلاعات اردن موفق به کشف و خنثی‌سازی یک زیرساخت تروریستی گسترده شده که فعالیت آن از سال ۲۰۲۱ آغاز شده بود و بخشی از برنامه‌های عملیاتی‌اش در آستانه اجرا قرار داشت. در جریان این عملیات، ۱۶ نفر از اعضای این شبکه بازداشت شدند. به نظر می‌رسد که اعضای این شبکه وابسته به جنبش اخوان‌المسلمین در اردن بوده‌اند. آنها آموزش‌های نظامی را در لبنان دیده و از سوی عوامل حماس-لبنان، حمایت مالی و آموزش فنی دریافت کرده بودند.»
موسسه آلما در گزارش خود احتمال داده است که این عوامل حماس، در راستای منافع شاخه فلسطین نیروی قدس و یگان ۳۹۰۰ حزب‌الله فعالیت می‌کرده‌اند. به گزارش روزنامه الشرق‌الاوسط، علاوه بر اعضای حماس در لبنان، نیروهای حزب‌الله نیز در آموزش این افراد نقش داشته‌اند.
این موسسه در عین حال تاکید کرده است که ارتباط مستقیمی میان ترور حسن بدیر، به‌عنوان کسی که «در حال هدایت یک حمله قریب‌الوقوع علیه غیرنظامیان اسرائیلی» بود، و زیرساخت تروریستی اردن کشف نشده است. شاخه فلسطین در نیروی قدس و یگان ۳۹۰۰ به‌صورت هم‌زمان در چندین جبهه فعالیت دارد و احتمال دارد علت اصلی هدف قرار گرفتن بدیع، فعالیت او در زمینه‌ای دیگر بوده باشد.
به‌نوشته موسسه آلما، «زیرساخت تروریستی شناسایی‌شده در اردن، شامل چهار هسته عملیاتی اصلی بود که به فعالیت‌های زیر مشغول بودند:
۱- یک هسته مسئول قاچاق و انبار مواد منفجره از جمله C4، TNT و SEMTEX-H، همچنین سلاح‌های خودکار و یک راکت آماده پرتاب کاتیوشا که در منطقه مرج‌الحمام در اردن پنهان شده بود؛
۲- هسته‌ای دیگر، فرآیند تولید راکت‌های کوتاه‌برد (با برد ۳ تا ۵ کیلومتر) را در کارخانه‌ای در شهر زرقاء و انبارهایی در امان آغاز کرده بود. این مراکز شامل کارگاه‌هایی برای ساخت راکت بودند که بر اساس تجهیزات کشف‌شده، قابلیت تولید ۳۰۰ راکت را داشتند؛
۳- هسته سوم در حال توسعه پهپادها بود و نمونه اولیه‌ای را با کمک اطلاعات خارجی طراحی کرده بود؛
۴- هسته چهارم بر جذب نیروهای جدید تمرکز داشت که برای آموزش‌های تخصصی به خارج از اردن اعزام می‌شدند.
موسسه آلما در پایان گزارش خود نوشته است: «اردن همواره در استراتژی کلان جمهوری اسلامی اهمیت ویژه‌ای داشته و امروز با توجه به تحولات اخیر، بار دیگر به‌عنوان یک حوزه جایگزین برجسته شده است. سقوط حکومت اسد در سوریه و نتایج جنگ اخیر در لبنان موجب شده که جمهوری اسلامی تا حدی دسترسی مستقیم به جبهه سوریه علیه اسرائیل را از دست بدهد. در جبهه لبنان نیز تهران بر بازسازی و تقویت توان نظامی حزب‌الله متمرکز شده اما این اقدام با چالش‌های متعدد ناشی از جنگ مواجه شده است. در این شرایط، ویژگی‌های جغرافیایی و سیاسی اردن، این کشور را به جایگزینی مناسب در راهبرد منطقه‌ای جمهوری اسلامی تبدیل کرده است.»
