مطالب مرتبط
ستاد کل نیروهای مسلح با انتشار بیانیه‌ای آمریکا را تهدید کرد و دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده را دروغگو خواند.
مرتضی کاظمیان، عضو تحریریه ایراناینترنشنال می‌گوید، مواضع تند این نهاد عالی نظامی، بیش از آنکه به نفع امتیازگیری در مذاکرات باشد، به زیان منافع ملی ایران و موجب تحریک آمریکا خواهد شد.
مرتضی کاظمیان، عضو تحریریه ایراناینترنشنال در واکنش به تاکید عباس عراقچی درباره ادامه غنی‌سازی از سوی جمهوری اسلامی با وجود مخالفت آمریکا و احتمال بر هم خوردن مذاکرات با این کشور گفت: «این اصرار عراقچی برای غنی‌سازی، ابهامات درباره مذاکرات را افزایش داده است.»
عراقچی پیش از سفر به رم برای شرکت در دور پنجم مذاکرات گفت در صورت مخالفت آمریکا با ادامه غنی‌سازی در ایران، توافقی حاصل نخواهد شد.
شهرام خلدی، استاد روابط بین‌الملل در واکنش به اظهارات عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی درباره ایستادگی مردم در برابر تحریم‌ها به ایراناینترنشنال گفت: «عراقچی می‌خواهد وفاداری حامیان معدود نظام را حفظ کند تا در سرکوب اعتراضات از آنها استفاده شود.»
با افزایش تنش میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، احتمال وقوع یک درگیری نظامی مستقیم بیش از پیش جدی شده است. منابع معتبر گزارش داده‌اند که اسرائیل در حال آماده‌سازی برای حمله‌ای هدفمند به ۱۲ سایت هسته‌ای ایران است؛ حمله‌ای که در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای ممکن است آغاز شود.
در واکنش، عباس عراقچی، دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی، طی نامه‌ای به سازمان ملل نسبت به تهدیدات نظامی اسرائیل هشدار داده است.
در همین حال، علی خامنه‌ای،مذاکرات را «به بن‌بست رسیده» خوانده و نسبت به آینده آن ابراز تردید کرده است.
غنی‌سازی، بازی با آتش
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده که ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم را به ۶۰ درصد رسانده است؛ که فراتر از حدود برجام و نزدیک به آستانه تولید سلاح هسته‌ای است. در نبود شفافیت راهبردی، این اقدام می‌تواند از منظر اسرائیل به‌مثابه زمینه‌سازی برای یک حمله پیش‌دستانه تلقی شود.
هم‌زمان، فضای رسانه‌ای وابسته به سپاه پر شده از عباراتی چون «رزمایش بزرگ»، «آماده‌باش» و «آموزش نیروها».
این در حالی است که جمهوری اسلامی در سال جاری بیش از هر زمان به شعار «نه صلح، نه جنگ، فقط غنی‌سازی» نزدیک شده است.
روایت دوگانه از «نعمت جنگ»
از آغاز تاسیس جمهوری اسلامی، نگاه ایدئولوژیک به جنگ همواره در گفتار رسمی نظام جاری بوده است. روح‌الله خمینی جنگ هشت‌ساله با عراق را «نعمت» و «بیمه‌کننده انقلاب» می‌خواند. علی خامنه‌ای نیز با همان لحن، بارها از «برکات جنگ» و «گنج تمام‌نشدنی دفاع مقدس» سخن گفته است.
در این نگاه، جنگ نه یک فاجعه انسانی، بلکه ابزاری برای انسجام داخلی، حذف منتقدان، و تقویت هویت ایدئولوژیک نظام است. درک بحران به‌مثابه فرصت، یکی از ستون‌های اصلی بقای جمهوری اسلامی بوده است.
تهدیدها و سناریوهای روی میز
مقامات اسرائیلی از جمله یوآو گالانت، وزیر دفاع، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، به صراحت اعلام کرده‌اند که اسرائیل در دفاع از خود تردیدی نخواهد داشت. در سوی مقابل، مقامات نظامی جمهوری اسلامی نیز هشدار داده‌اند که هرگونه حمله با «پاسخی قاطع و ویرانگر» روبرو خواهد شد.
بحران؛ ابزار بقا یا نشانه فروپاشی؟
استفاده ابزاری از بحران خارجی، یکی از شناخته‌شده‌ترین تاکتیک‌های جمهوری اسلامی برای بقاست. در حالی‌که اکثریت جامعه ایران نشانه‌های خستگی، فقر، و میل به آرامش را بروز می‌دهند، نظام می‌کوشد با بازتولید «تهدید خارجی»، مشروعیت ازدست‌رفته خود را بازیابی کند.
اما تجربه تاریخی مردم ایران از جنگ، چیزی جز ویرانی، مرگ، تحریم و سال‌ها محرومیت نبوده است. خواست عمومی، آن‌چنان‌که در فریادهای نوجوان جان‌باخته، سارینا اسماعیل‌زاده، بازتاب یافت، «رفاه، رفاه، رفاه» است؛ نه جنگ و نه تهدید.
و حالا...
جمهوری اسلامی بار دیگر در لبه پرتگاه ایستاده؛ میان مذاکراتی نیمه‌جان و تهدیدی نظامی از سوی دشمنی دیرینه. در حالی‌که برای خامنه‌ای، بحران می‌تواند «برکت» باشد، برای میلیون‌ها ایرانی، تنها بازگشت به کابوس‌های جنگی‌ست که هرگز به پایان نرسیده‌اند.
امشب در «برنامه با کامبیز حسینی» از شما پرسیدیم: آیا جنگ برای خامنه‌ای «نعمت» است؟
این قسمت از برنامه را می‌توانید این پایین تماشا کنید.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، که برای شرکت در اجلاس منطقه‌ای دیپلماسی اقتصادی به شیراز سفر کرده بود، در آستانه دور پنجم مذاکرات با نماینده آمریکا، در گفت‌وگویی با صداوسیمای جمهوری اسلامی بار دیگر خطوط قرمز تهران را ترسیم کرد.
به گفته منابع مطلع، این مصاحبه با هماهنگی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و کمیته مذاکرات رفع تحریم‌ها صورت گرفته و هدف آن ارسال پیام‌هایی روشن پیش از ورود به گفت‌وگوهای حساس بوده است.
عراقچی در این گفت‌وگو به‌صراحت گفت:«طرف آمریکایی به غنی‌سازی در ایران اعتقادی ندارد و اگر این هدف آنها باشد، اساسا توافقی در کار نخواهد بود.»
او در ادامه افزود: «اگر آمریکا می‌خواهد برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران را پایان دهد، توافق هسته‌ای وجود نخواهد داشت.»
به‌نظر می‌رسد که این مصاحبه با اهداف مشخصی صورت گرفته است تا بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. بخشی از اصلی‌ترین اهداف این اقدام عراقچی را می‌توان چنین برشمرد:
۱. زمینه‌سازی رسانه‌ای و سیاسی: نحوه بیان عراقچی و محورهای مطرح‌شده در مصاحبه نشان می‌دهد تهران تلاش دارد روایت خود را در افکار عمومی و رسانه‌های بین‌المللی تثبیت کند. این تاکتیک در راستای فشار غیرمستقیم بر طرف مقابل برای پذیرش خواسته‌های ایران ارزیابی می‌شود.
۲. ارسال پیام مستقیم به آمریکا: مصاحبه عراقچی را می‌توان در قالب «دیپلماسی عمومی» یا «مذاکره از طریق رسانه» تحلیل کرد. پیام آشکار به طرف آمریکایی این است که جمهوری اسلامی حاضر نیست از حق غنی‌سازی خود عقب‌نشینی کند و چنین خواسته‌ای را پایان مذاکرات می‌داند.
۳. مدیریت افکار عمومی داخلی: در روزهای اخیر، منابع ایراناینترنشنال گزارش داده‌اند که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با صدور بخشنامه‌ای انتشار تحلیل‌ها و اخبار مذاکرات از منابع خارجی را ممنوع کرده و مقرر شده است تنها وزارت امور خارجه منبع رسمی اطلاع‌رسانی باشد. مصاحبه عراقچی نیز در همین چارچوب و با هدف مدیریت انتظارات داخلی، چه در سطح عامه مردم و چه در سطح نخبگان سیاسی و رسانه‌ای انجام شده است.
۴. کاهش سطح انتظارات از مذاکرات: از نکات مهم مصاحبه، اذعان به این واقعیت بود که واشینگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی در ایران است. این موضع، مطابق با اظهارات اخیر سخنگویان کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا، فضای مذاکرات را به‌شدت محدود کرده است.
در صورت عدم انعطاف در این موضوع، احتمال شکست مذاکرات بالا رفته و این شکست می‌تواند به التهاباتی در بازار ارز، طلا و بورس تهران منجر شود. عراقچی با تکرار جمله آشنای مقام‌های جمهوری اسلامی که «ما سال‌ها با تحریم زندگی کرده‌ایم»، در واقع به دنبال کاهش سطح انتظارات عمومی از نتیجه مذاکرات رم بوده است.
۵. زمینه‌سازی برای مقصرنمایی در صورت شکست مذاکرات: براساس گزارش نشریه آمریکایی اکسیوس، منابع اطلاعاتی اسرائیل اخیراً ارزیابی خود را تغییر داده‌اند و معتقدند مذاکرات هسته‌ای ممکن است به‌زودی شکست بخورد. ظاهراً تهران نیز چنین احتمالی را جدی گرفته است.
مصاحبه عراقچی در این زمینه به‌منزله یک “بیمه رسانه‌ای” تلقی می‌شود؛ ابزاری برای ثبت موضع رسمی ایران در افکار عمومی و فراهم‌کردن زمینه برای مقصر جلوه دادن طرف مقابل در صورت شکست مذاکرات. همچنین می‌تواند عراقچی را از تیغ انتقادات احتمالی در داخل کشور مصون نگاه دارد.
نکته پایانی
منابع نزدیک به جمهوری اسلامی طی روزهای اخیر به ایراناینترنشنال گفته‌اند که در صورت شکست مذاکرات، «طرح جایگزین» مشخصی برای کنترل بحران و اداره کشور وجود ندارد. به همین دلیل، مقامات جمهوری اسلامی می‌کوشند فضای گفت‌وگو همچنان حفظ شود، حتی اگر پیشرفتی حاصل نشود.
جمعه، دوم خرداد، تا حدود زیادی مشخص خواهد شد که آیا دو طرف در مسیر توافق حرکت خواهند کرد یا اینکه رم به ایستگاه پایانی دیدارهای عراقچی–ویتکاف تبدیل می‌شود و مسیر جدیدی در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آغاز خواهد شد که یا به تشدید فشار حداکثری می‌انجامد و یا به اقدامی نظامی.
