با وجود تهدیدهای مکرر اسرائیل برای حمله نظامی پیش‌دستانه به تاسیسات هسته‌ای ایران، شواهد و اظهارات مقام‌های فعلی و سابق آمریکا و اسرائیل نشان می‌دهد که عامل بازدارنده اصلی، نه توان عملیاتی، بلکه ملاحظات سیاسی، به‌ویژه نگرانی بنیامین نتانیاهو از واکنش دونالد ترامپ است.
دو مقام اسرائیلی که بی‌واسطه در جریان گفتوگوهای میان اسرائیل و آمریکا هستند، روز پنج‌شنبه ۱۵ خرداد به آکسیوس گفتند اسرائیل به کاخ سفید اطمینان داده است که تنها در صورتی به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی حمله خواهد کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به این جمع‌بندی برسد که مذاکرات با ایران به شکست انجامیده است.
در هفته‌های گذشته، دولت ترامپ نگران بود که اسرائیل همزمان با جریان مذاکرات، در حال تدارک حمله‌ای به ایران باشد. به همین دلیل، ترامپ در تاریخ هفتم خرداد اعلام کرد که به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هشدار داده است از هرگونه اقدام نظامی در جریان مذاکرات خودداری کند. با این حال، او تأکید کرد اگر به این نتیجه برسد که مذاکرات به جایی نخواهد رسید، ممکن است تنها با «یک تماس تلفنی» نظرش را تغییر دهد.
به گفته مقام‌های اسرائیلی، هفته گذشته و در جریان سفر ران درمر، وزیر امور راهبردی، دیوید بارنئا، رئیس موساد، و تساحی هنگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل، به واشنگتن پیام اطمینان‌بخش از سوی اسرائیل به آمریکا منتقل شد. یکی از این مقام‌ها گفت اسرائیلی‌ها به‌صراحت به طرف آمریکایی اعلام کردند که قصد ندارند با حمله نظامی به ایران، دولت ترامپ را غافلگیر کنند.
نهم خرداد، دو روز پس از اظهارات ترامپ درباره هشدار به نتانیاهو، روزنامه معاریو در اسرائیل خبر داد که چندین وزارتخانه این کشور جلسه‌ای محرمانه برای بررسی آمادگی در مورد سناریوی حمله احتمالی اسرائیل به ایران و واکنش جمهوری اسلامی به چنین حمله‌ای برگزار کردند.
یک مقام دیگر اسرائیلی گفت: «ما آمریکایی‌ها را آرام کردیم و به آن‌ها گفتیم هیچ منطقی در حمله وجود ندارد اگر راه‌حل دیپلماتیک مناسبی پیدا شود.» او تصریح کرد: «ما می‌خواهیم به دیپلماسی فرصت بدهیم و تا زمانی که مشخص نشود مذاکرات به پایان رسیده و استیو ویتکاف (نماینده کاخ سفید) ناامید شده، از اقدام نظامی خودداری خواهیم کرد.»
یک مقام ارشد دیگر اسرائیلی گفت که اگرچه ارتش اسرائیل همواره برای احتمال حمله به ایران در حال آموزش و آمادگی است، اما آمریکا و برخی کشورهای دیگر، تحرکات اخیر ارتش اسرائیل پیش از حملات به حوثی‌ها در یمن را به‌اشتباه به‌عنوان نشانه‌ای از آماده‌سازی برای حمله به ایران تفسیر کرده‌اند.
این اخبار در حالی منتشر می‌شود که پس از انتشار خبر پیشنهاد آمریکا به تهران برای توافق، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ۱۴ خرداد، در یک سخنرانی عمومی عملا پیشنهاد هسته‌ای آمریکا را رد کرد. در حالیکه پیش‌تر کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، این پیشنهاد را «دقیق و قابل قبول» خوانده بود. آمریکا بارها هشدار داده است جمهوری اسلامی در صورت عدم توافق، با عواقب جدی روبرو خواهد شد.
دیوید آلبرایت: ایران می‌تواند در یک ماه مواد لازم برای ۱۱ سلاح هسته‌ای تولید کند
همزمان، دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی و بازرس پیشین تسلیحاتی سازمان ملل هشدار داد جمهوری اسلامی با بهره‌گیری همزمان از تأسیسات غنی‌سازی فردو و نطنز، قادر است در مدت زمان بسیار کوتاهی مقادیر قابل‌توجهی اورانیوم با غنای تسلیحاتی (WGU) تولید کند.
بر اساس برآورد او که در حساب شبکه ایکس خود منتشر کرد، جمهوری اسلامی در ماه نخست، می‌تواند مواد لازم برای ۱۱ بمب هسته‌ای تولید کند؛ که ۹ مورد آن از تأسیسات فردو خواهد بود؛ در ماه دوم، این رقم به ۱۴ بمب و در ماه سوم، به ۱۷ بمب می‌رسد. بر اساس برآورد او تا پایان ماه چهارم، جمهوری اسلامی قادر خواهد بود مواد لازم برای ۲۰ سلاح هسته‌ای داشته باشد و تا پایان ماه پنجم، این رقم به ۲۱ بمب هسته‌ای خواهد رسید.
به نوشته آلبرایت، تاسیسات فردو می‌تواند در کمتر از یک هفته مواد کافی برای یک بمب را تولید کند. او تاکید کرد میزان و سرعت تولید مواد با غنای تسلیحاتی نسبت به دوره گزارش قبلی افزایش یافته است.
در این سناریو، تأسیسات فردو برای غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصد به سطح تسلیحاتی (۹۰ درصد) به کار گرفته می‌شود و نطنز نیز اورانیوم با غنای تا پنج درصد و نزدیک به ۲۰ درصد را به WGU تبدیل می‌کند.
آلبرایت نوشت سناریوهای مختلفی برای «شکست تعهدات» جمهوری اسلامی وجود دارد، اما تقریبا همه آن‌ها نتایجی مشابه از نظر میزان و سرعت تولید سوخت مناسب برای سلاح هسته‌ای دارند.
فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد در موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک و متخصص امور امنیتی و دفاعی ایران و منطقه خلیج فارس، در این مقاله نوشته است: «در جریان مذاکرات برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵، ایالات متحده و دیگر کشورها تلاش‌های فراوانی برای گنجاندن محدودیت‌هایی بر موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای ایران انجام دادند. با این حال، توافق نهایی عمدتاً بر فعالیت‌های هسته‌ای متمرکز شد و برنامه موشکی ایران تقریباً دست‌نخورده باقی ماند.»
به‌گفته ندیمی، «پیامدهای خطرناک این غفلت در سال‌های اخیر به‌روشنی نمایان شده و اگر توافق جدید نیز همین مسیر را برود، چشم‌انداز امنیت و عدم اشاعه در خاورمیانه و فراتر از آن را تیره‌تر خواهد کرد.»
او در یادداشت تازه خود افزوده است: «برجام هیچ محدودیت مستقیم و قابل راستی‌آزمایی بر موشک‌های بالستیک یا کروز ایران اعمال نکرد. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل (۲۰۱۵) صرفاً از تهران خواسته بود که برای هشت سال از توسعه موشک‌های بالستیکِ طراحی‌شده برای حمل سلاح هسته‌ای خودداری کند، آن‌هم بدون الزام یا ضمانت اجرایی. گرچه برجام فرصتی فراهم کرد، اما نتوانست سامانه‌هایی را که بالقوه قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند، مهار کند.»
به نوشته ندیمی، محدودیت‌های داوطلبانه قطعنامه ۲۲۳۱ نیز در اکتبر ۲۰۲۳ منقضی شد و هرگونه نظارت بین‌المللی، ولو نمادین، بر برنامه موشکی ایران را از میان برداشت. این خلاء موشکی، که شاید در سال ۲۰۱۵ مصلحت‌اندیشانه تلقی می‌شد، امروز به شکافی جدی در تلاش‌های جهانی برای عدم اشاعه تبدیل شده است.»
زرادخانه روبه‌رشد موشک‌های هسته‌ای‌قابلیت ایران
در مقاله منتشر شده در وب‌سایت موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، سپس گفته شده است: «پس از اجرای برجام، حکومت ایران برنامه موشکی و انباشت تسلیحات خود را سرعت بخشید. با وجود باقی‌ماندن برخی تحریم‌ها، ایران ده‌ها موشک بالستیک جدید یا ارتقاء یافته را آزمایش کرد که برد، دقت و بقاپذیری بالاتری داشتند. با اندکی تغییرات، بسیاری از این موشک‌ها قادرند کلاهک‌های هسته‌ای مخصوص حمل کنند. همچنین، ایران توانایی بقای زرادخانه پراکنده خود را با احداث پایگاه‌های زیرزمینی مستحکم افزایش داده است.»
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، ادعا کرده که سپاه تا ۱۰۰ پایگاه بزرگ زیرزمینی دارد، اما به‌نوشته فرزین ندیمی برآورد منابع مستقل شمار این پایگاه‌ها را بین ۲۵ تا ۵۰ تخمین زده است.
بر اساس برآوردهای ایالات متحده، ایران امروز بزرگ‌ترین زرادخانه موشک‌های بالستیک خاورمیانه را با بیش از سه هزار موشک در اختیار دارد. این مجموعه شامل موشک‌های میان‌برد (که ایران آن‌ها را دوربرد می‌نامد) است که قادر به رسیدن به اسرائیل، سراسر شبه‌جزیره عربستان و بخش‌هایی از اروپا هستند.
ایران همچنین موشک‌های کوتاه‌بردی دارد که منطقه خلیج فارس و پایگاه‌های آمریکا در این منطقه را پوشش می‌دهند. ایران همچنین در فناوری سوخت جامد، که امکان پرتاب سریع‌تر را فراهم می‌کند، و در موشک‌هایی با سرعت‌های مافوق‌صوت، سرجنگی‌های مانورپذیر، فریب‌دهنده‌ها و ابزارهای نفوذ، پیشرفت‌هایی داشته است.
علاوه بر این، از موشک‌های چندمرحله‌ای سوخت جامدی برای پرتاب ماهواره‌ها استفاده شده که می‌توانند در ساخت موشک‌های با برد متوسط تا قاره‌پیما کاربرد نظامی پیدا کنند.
ندیمی در ادامه نوشته است: «قابلیت موشک‌های کروز ایران نیز افزایش یافته و اکنون بخش کلیدی زرادخانه آن را تشکیل می‌دهد. از سال ۲۰۱۵، حکومت دست‌کم شش نوع موشک کروز دوربرد جدید معرفی کرده است که برد آن‌ها بین ۷۰۰ تا ۱۶۵۰ کیلومتر است.»
شناسایی و رهگیری این تسلیحات پرواز پایین، نسبت به موشک‌های بالستیک دشوارتر است. در سال ۲۰۲۳، ایران یک نوع موشک کروز ابرفراصوت (هایپرسانیک) با برد اعلامی ۱۵۰۰ کیلومتر را معرفی کرد که در صورت تکمیل آزمایش‌ها و ورود به خدمت، قابلیت حملات دقیق با بقاپذیری بالا در برد زیاد را فراهم خواهد کرد.
استفاده عملی از موشک‌ها و انتقال آن‌ها به نیروهای نیابتی
فرزین ندیمی در ادامه مقاله خود تاکید کرده است که نگرانی‌های جهانی درباره این توانمندی‌ها صرفاً فرضی و خیالی نیست. از سال ۲۰۱۷، حکومت ایران به‌طور مستقیم صدها موشک بالستیک و کروز را در دست‌کم ۹ عملیات بزرگ به سوریه، عراق، پاکستان، اسرائیل و عربستان شلیک کرده، و نیروهای نیابتی‌اش نیز صدها موشک ساخت ایران را به‌کار گرفته‌اند. این حملات با هدف انتقام‌گیری و ارسال پیام‌های راهبردی صورت گرفته و ایران گمان می‌کرده این اقدامات از حمله متقابل جلوگیری می‌کند؛ که اغلب چنین نشده است.
به نوشته ندیمی، «در عمل، این راهبرد به تبدیل درگیری‌های منطقه‌ای به میدانی برای آزمون موشک‌های ایران منجر شده و توانمندی‌های آن را بهبود داده است. انتقال موشک‌ها و پهپادها به روسیه، حزب‌الله لبنان، حوثی‌ها در یمن و شبه‌نظامیان عراق و سوریه، بخشی از تلاش‌های تهران برای گسترش نفوذ منطقه‌ای‌اش بوده؛ تلاشی که هدفش تحمیل هزینه به دشمنان بدون درگیری مستقیم است.»
او افزوده است: « فناوری‌های هدایت دقیق که وارد زرادخانه نیروهای نیابتی شده نیز نشان می‌دهد توسعه داخلی و صادرات نظامی ایران به موازات هم پیش می‌روند؛ هرچند نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی هنوز در به‌کارگیری دقیق آن چندان موفق نبوده‌اند. در مورد روسیه، این انتقال تسلیحات به ایران امکان داده در تحولات اروپا تاثیر غیرمستقیم بگذارد و در عین حال درآمد مالی قابل توجهی کسب کند.
چگونگی گنجاندن موشک‌ها در توافقی جدید
پژوهشگر ارشد موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک نوشته است: « با توجه به قابلیت‌ها و اهداف ایدئولوژیک- ژئوپولیتیکی ایران، محدودیت موشکی باید از عناصر اصلی هر توافق آتی باشد. هیچ توافقی که صرفاً مواد و تاسیسات هسته‌ای را دربر گیرد اما ابزار پرتاب آن را نادیده بگیرد، کافی نخواهد بود. اگرچه گنجاندن این موضوع در توافق دیپلماتیک دشوار است، اما نادیده گرفتن دوباره آن، پیامدهای بسیار وخیم‌تری برای امنیت ملی آمریکا خواهد داشت.»
فرزین ندیمی در مقاله خود پیشنهاد کرده است که مذاکره‌کنندگان آمریکایی باید سه حوزه را در اولویت قرار دهند:
۱- محدودیت‌های منقضی‌شده شورای امنیت باید احیا و تقویت شوند. همچنین، ممنوعیت‌های جدیدی باید برای آزمایش، توسعه و انتقال فناوری مربوط به موشک‌های بالستیک و کروزِ با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای، طبق تعاریف رژیم‌های بین‌المللی منع اشاعه، به‌صورت قابل راستی‌آزمایی اعمال شود. این رویکرد می‌تواند بر پایه زبان دقیق‌تر پیش از سال ۲۰۱۵ استوار شود و از ابهاماتی جلوگیری کند که ایران بارها از آن‌ها بهره‌برداری کرده است.
رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) یک معیار فنی معتبر برای موشک‌های با قابلیت هسته‌ای ارائه می‌دهد: برد ۳۰۰ کیلومتر و وزن محموله ۵۰۰ کیلوگرم. موشک‌های زیر این آستانه، تاکتیکی محسوب می‌شوند و آن‌هایی که از آن فراتر می‌روند، می‌توانند اهداف راهبردی را با کلاهک هسته‌ای هدف قرار دهند. اگر اهداف ایران صرفاً دفاعی است، باید با این سقف موافقت کند، به‌ویژه اگر موضوع در چارچوب کاهش تنش منطقه‌ای مطرح شود. پیمان INF (موشک‌های میان‌برد) میان آمریکا و شوروی نیز الگوی خوبی برای راستی‌آزمایی محسوب می‌شود.
۲- توقف توسعه و صادرات موشک‌ها باید به مشوق‌های توافق هسته‌ای گره زده شود. لغو تحریم‌ها باید منوط به توقف توسعه، آزمایش و انتقال موشک‌ها و پهپادهای انتحاری دوربرد بالاتر از آستانه MTCR همراه با حذف قابل راستی‌آزمایی آن‌ها باشد. مکانیزم نظارت تحت رهبری سازمان ملل باید با مشارکت کارشناسان MTCR، دفتر خلع سلاح سازمان ملل، و موسسه تحقیقات خلع سلاح، تحت ماموریت شورای امنیت بر این انتقالات نظارت کند. تجربیات پیشین نشان داده چنین سازوکارهایی، اگر منابع کافی و حمایت سیاسی داشته باشند، می‌توانند بسیار کارآمد باشند.
عناصر کلیدی دیگر شامل اعلام موجودی و محل‌ها، بازرسی‌های میدانی، پایش از راه دور، ردیابی ماهواره‌ای، اشتراک داده‌های تله‌متری، و اطلاع‌رسانی پیش از پرتاب نیز باید مد نظر قرار گیرد.
۳- ایالات متحده باید همزمان یا پس از مذاکرات با جمهوری اسلامی، از شرکای منطقه‌ای بخواهد که گفت‌وگویی موشکی را با تهران آغاز کنند. کشورهای عربی خلیج فارس و اسرائیل – که هدف مستقیم ایران هستند – باید در این فرآیند نقش داشته باشند.
چنین پیمانی می‌تواند شامل اطلاع‌رسانی درباره آزمایش‌ها، محدودیت در استقرار و توقف انتقال به بازیگران غیردولتی باشد. اگر این تدابیر به‌عنوان بخشی از یک بسته امنیتی منطقه‌ای مطرح شود، نه خلع‌سلاح یک‌جانبه، شاید برای رهبران ایران قابل‌پذیرش‌تر باشد. تهران بارها خواستار گفت‌وگوی منطقه‌ای شده و اکنون باید به این درخواست‌ها پاسخ عملی دهد.
فرزین ندیمی در پایان مقاله خود نتیجه گرفته است که موشک‌های دوربرد و پهپادهای تهاجمی در قلب دکترین تهدیدآمیز جمهوری اسلامی قرار دارند و نادیده گرفتن آن‌ها، مذاکره‌کنندگان آمریکا را به‌سوی تکرار اشتباهی خطرناک سوق می‌دهد: توافقی ناقص که تهدید ناشی از اورانیوم غنی‌شده را مهار می‌کند، اما راه را برای گسترش سامانه‌های تحویلی خطرناک می‌گشاید؛ سامانه‌هایی که حکومت ایران نشان داده به‌راحتی حاضر است از آن‌ها استفاده کند یا آن را به دیگران منتقل کند.
به‌نوشته ندیمی، حکومت ایران بارها موشک‌های خود را نماد مشروعیت، نفوذ راهبردی، «مقاومت» و «عدالت الهی» معرفی کرده و با بهره‌گیری از سال‌ها تبلیغات و تحریف واقعیت، هاله‌ای از تقدس پیرامون آن ساخته تا برنامه موشکی‌اش را از نظارت جهانی و پاسخ‌گویی داخلی مصون دارد و تا کنون نیز در این راه موفق بوده است. شکستن این چرخه، نیازمند رویکردی جسورانه است؛ رویکردی که نه‌فقط به دنبال اعمال محدودیت‌ها، بلکه به‌دنبال برچیدن افسانه‌های ساختگی باشد. اکثریت ایرانیان آگاه‌اند که تصویرسازی‌های تهدیدآمیز از آمریکا و اسرائیل، محصول محاسبات نادرست و ایدئولوژیک رژیم خودشان است، نه واقعیت‌های ژئوپلیتیکی.
فرزین ندیمی در پایان مقاله خود نوشته است: «یک راه‌حل متوازن، ضمن مهار تهدید هسته‌ای جمهوری اسلامی، برد موشک‌هایش را نیز محدود می‌کند، و در عین حال امکان حفظ سامانه‌های کوتاه‌برد (زیر ۳۰۰ کیلومتر) برای دفاع مشروع را باقی می‌گذارد. بدون محدودیت‌های موشکی، هرگونه «برجام جدید» همان ضعف بنیادین توافق قبلی را تکرار خواهد کرد. اکنون زمان آن رسیده که این خلاء موشکی پر شود و توافقی جامع‌تر به‌دست آید؛ توافقی که شاید آغازگر گفت‌وگوی منطقه‌ای معنادار در آینده باشد. گنجاندن موشک‌های دوربرد در توافقی تازه، می‌تواند گامی در جهت بازتعریف ثبات منطقه‌ای در قرن بیست‌ویکم باشد؛ گامی که هم به اطمینان متحدان آمریکا یاری می‌رساند، هم به تقویت اصول عدم اشاعه، و هم به واداشتن ایران به اتخاذ موضعی شفاف‌تر و کمتر بی‌ثبات‌کننده در منطقه.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به بررسی پیشنهاد جدید آمریکا به جمهوری اسلامی در خصوص برنامه‌ی هسته‌ای‌اش پرداخت و نوشت: دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، با همراهی استیو ویتکاف، فرستاده ویژه در امور خاورمیانه، در تلاش است تا از طریق این مذاکرات، بخشی از تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران را در ازای کاهش یا توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط تهران لغو کند.
بنابر این گزارش در صورت عدم دستیابی به توافق، تنش‌ها در منطقه، به‌ویژه با توجه به جنگ جاری میان اسرائیل و حماس در نوار غزه، ممکن است افزایش یابد.
اقتصاد ایران نیز با خطر فروپاشی مواجه است، که می‌تواند ناآرامی‌های داخلی را تشدید کند.همچنین، احتمال حملات هوایی از سوی آمریکا یا اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران وجود دارد.
در این میان، تهران ممکن است همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف کرده و به‌سرعت به‌سوی ساخت سلاح هسته‌ای پیش رود.
بیشتر بخوانید: کاخ سفید: اگر حکومت ایران پیشنهاد ما را نپذیرد با پیامدهای جدی روبه‌رو خواهد شد
جزئیات پیشنهاد آمریکا
وب‌سایت خبری آکسیوس گزارش داده است که پیشنهاد آمریکا شامل تشکیل یک کنسرسیوم هسته‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم در ایران و کشورهای همسایه است.
طبق این گزارش، ایران ممکن است برای مدتی مجاز به غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۳ درصد باشد. این در حالی است که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به ایران اجازه می‌داد تا سقف ۳.۶۷ درصد اورانیوم غنی‌سازی کند.
در حال حاضر، ایران اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، که فاصله اندکی با سطح مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای دارد.
پرس‌تی‌وی، بخش انگلیسی‌زبان تلویزیون دولتی ایران، نیز مقاله‌ای منتشر کرده که به گزارش آکسیوس پرداخته است. به نوشته آسوشیتدپرس، بازنشر این جزئیات توسط رسانه‌ای تحت کنترل جریان‌های تندرو در جمهوری اسلامی، ممکن است نشان‌دهنده پذیرش یا استقبال این جریان‌ها از برخی مفاد پیشنهاد آمریکا باشد.
بیشتر بخوانید: اکسیوس: طرح جدید آمریکا با مواضع علنی واشینگتن درباره برنامه هسته‌ای ایران در تضاد است
واکنش مقامات جمهوری اسلامی
ابوالفضل ظهره‌وند، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، اظهار داشت که یکی از پیشنهادهای آمریکا شامل برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران در قالب یک کنسرسیوم است.
او افزود که این کنسرسیوم ممکن است با مشارکت عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر در یک جزیره تحت کنترل آمریکا تشکیل شود، جایی که ایران سهمی در آن خواهد داشت، اما غنی‌سازی در خاک ایران انجام نخواهد شد.
فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران، نیز پیشنهاد داده است که یکی از جزایر مورد مناقشه با امارات می‌تواند محل اجرای این پروژه باشد. او تأکید کرده است که ایران نیازی به آمریکا ندارد و خود دارای دانش فنی لازم است.
گام‌های بعدی
جمهوری اسلامی احتمالا در روزهای آینده از طریق عمان، که نقش میانجی را در این مذاکرات ایفا می‌کند، به پیشنهاد آمریکا پاسخ خواهد داد. همچنین، احتمال برگزاری دور ششم مذاکرات وجود دارد، اگرچه زمان و مکان آن هنوز مشخص نشده است.
با توجه به نزدیک شدن به تعطیلات عید قربان، انتظار می‌رود که مذاکرات تا هفته آینده از سر گرفته نشود. در این میان، ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده ایران می‌تواند امکان ساخت چندین سلاح هسته‌ای را فراهم کند، در صورتی که تهران تصمیم به دنبال کردن این مسیر بگیرد.
از طرف دیگر، کشورهای غربی نیز ممکن است در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اقدام به صدور قطعنامه‌ای برای محکوم کردن ایران کنند، که می‌تواند به فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل منجر شود. مهلت این مکانیسم در ماه اکتبر به پایان می‌رسد.
کِلیسی داونپورت، مدیر سیاست‌گذاری منع اشاعه در «انجمن کنترل تسلیحات»، هشدار داده است که زمان برای دستیابی به توافقی که خطر اشاعه از سوی ایران را کاهش دهد، بسیار محدود است.
او تاکید کرده است که با توجه به وضعیت فعلی، هرگونه تشدید تنش می‌تواند روند مذاکرات را از بین ببرد و خطر درگیری را افزایش دهد.
«نتانیاهو از ترامپ می‌ترسد»
در گفت‌وگویی با نشریه میدل‌ایست‌آی (Middle East Eye)، آلون پینکاس، دیپلمات پیشین اسرائیلی، با صراحت گفت: «نتانیاهو به‌وضوح از ترامپ می‌ترسد. اگر ترامپ احساس کند اسرائیل برخلاف خواست او به ایران حمله کرده، ممکن است اسرائیل را در برابر پاسخ احتمالی ایران تنها بگذارد. این دقیقاً همان چیزی‌ست که نتانیاهو از آن واهمه دارد.»
این اظهار نظر پس از آن بیان شد که ترامپ در ماه مه اعلام کرد به نتانیاهو هشدار داده است حمله به ایران را در میانه مذاکرات هسته‌ای «نامناسب» می‌داند، زیرا معتقد است که دو طرف به توافقی نزدیک شده‌اند.
مقام آمریکایی: اسرائیل همه اهداف را شناسایی کرده
یکی از مقام‌های ارشد آمریکایی، که نامش فاش نشده، در گفتوگو با میدل‌ایست‌آی گفت دولت ترامپ از برنامه‌های یک‌جانبه اسرائیل برای حمله به برنامه هسته‌ای ایران بدون دخالت مستقیم آمریکا، متاثر شده است. این برنامه‌ها در دیدارهایی با جان راتکلیف، رئیس سازمان سیا، در آوریل و مه بررسی شده‌اند.
او گفت: «اسرائیلی‌ها همه چیزهایی را که می‌توانند برای پشتیبانی از سایت‌های هسته‌ای ایران از کار بیندازند، شناسایی کرده‌اند؛ از جمله آب، برق، و دیگر زیرساخت‌ها.»
این فرایند در نظامی‌گری با عنوان تحلیل سامانه‌های هدف (Target Systems Analysis) شناخته می‌شود.
مقام پیشین پنتاگون: اسرائیل می‌تواند تنها عمل کند
بیلال سعب، مقام سابق پنتاگون در دولت نخست ترامپ، نیز به میدل‌ایست‌آی گفت: «آیا اسرائیل می‌تواند به‌تنهایی حمله کند؟ قطعاً. آن‌ها می‌توانند بخش زیادی از برنامه هسته‌ای ایران را مختل کنند، حتی اگر قادر به نابودی کامل آن نباشند.»
او افزود که تمرین‌های نظامی اسرائیل و همچنین حملات موفق به سامانه‌های دفاعی ایران در سال گذشته، گواهی بر این توانایی است.
در مقابل، آرون دیوید میلر، دیپلمات و تحلیل‌گر ارشد در اندیشکده کارنگی، با تأکید بر ماهیت خطرناک حمله یک‌جانبه، گفت: «ما هشت سال شاهد بودیم که بدون توافق، هیچ حمله‌ای از سوی اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران انجام نشد. این یعنی حمله یک‌جانبه [که] همواره با خطر و پیامدهای نامشخص همراه است.»
او تصریح کرد که حتی اگر ایران به آستانه تولید سلاح هسته‌ای نزدیک شود، اسرائیل بدون هماهنگی با آمریکا اقدام نخواهد کرد: «نتانیاهو بدون چراغ سبز – یا دست‌کم چراغ زرد چشمکزن – از آمریکا دست به حمله نمیزند.»
معادلات منطقه‌ای: نگاه خلیجفارس و بیاعتمادی به ترامپ
آلون پینکاس همچنین افزود که اسرائیل نگران سرزنش شدن از سوی متحدان عربیاش در صورت اقدام یک‌جانبه است: «اگر اسرائیل به‌تنهایی حمله کند، عربستان و امارات، در صورت تلافی ایران، او را مقصر خواهند دانست.»
در همین حال، کریستوفر مککالیون از اندیشکده دیفنس پرایوریتیز (Defense Priorities) که به سیاست «اول آمریکا» ترامپ نزدیک است، گفت: «میتوان تصور کرد ترامپ نه بهخاطر توافق هسته‌ای، بلکه برای دور نگه داشتن آمریکا از جنگ با ایران، با اسرائیل زاویه پیدا کند.»
بررسی موضعگیریهای متعدد از مقام‌های نظامی، اطلاعاتی، و دیپلماتیک نشان می‌دهد که اسرائیل اگرچه از توان عملیاتی برای حمله برخوردار است، اما تردیدهای سیاسی، نداشتن تضمین حمایت آمریکا در صورت تلافی ایران، و نگرانی از ایجاد شکاف در روابط منطقه‌ای، در حال حاضر اسرائیل را از عبور از خط قرمز حمله نظامی به ایران بازداشته است. از نگاه تحلیل‌گران، این وضعیت شکننده است و ممکن است با شکست مذاکرات یا تغییر رفتار واشنگتن به‌سرعت تغییر کند.
