در حالی که واشینگتن بررسی پیوستن آمریکا به حملات اسرائیل علیه جمهوری اسلامی را در دستور کار دارد، وزیران خارجه سه کشور اروپایی جمعه با همتای ایرانی خود دیدار خواهند کرد تا برای بازگشت به دیپلماسی بر سر برنامه هسته‌ای مناقشه‌برانگیز تهران، راهی بیابند.
در حالی که جمهوری اسلامی و اسرائیل وارد هشتمین روز جنگ شده‌اند و حریم هوایی هر دو همچنان بسته است، کشورهای مختلف اقدامات گسترده‌ای را برای تخلیه شهروندان خود از اسرائیل و ایران به کار گرفته‌اند.
یک هفته حملات هوایی و موشکی اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی، به کشته شدن صدها نفر، از جمله شماری از فرماندهان ارشد نظامی و وارد آمدن خسارت به بخش‌هایی از توان هسته‌ای حکومت منجر شده است.
در مقابل، حملات جمهوری اسلامی نیز منجر به کشته شدن شماری از غیرنظامیان در خاک اسرائیل شده است.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ خرداد در گزارشی به تدابیر و اقدامات کشورهای مختلف برای خارج کردن اتباع خود از منطقه جنگی پرداخته است.
استرالیا
پنی ونگ، وزیر خارجه استرالیا، اعلام کرد دولت این کشور بخشی از هزار و ۲۰۰ استرالیایی متقاضی خروج از اسرائیل را از مسیر زمینی تخلیه کرده است.
حدود دو هزار استرالیایی در ایران نیز برای دریافت کمک ثبت‌نام کرده‌اند.
اتریش
وزارت خارجه اتریش اعلام کرد ۴۸ نفر از ۲۰۰ اتریشی که با سفارت این کشور در تل‌آویو تماس گرفته بودند، از اسرائیل یا اردن خارج شده‌اند.
همچنین حدود ۱۰۰ اتریشی خواهان ترک ایران هستند.
تاکنون ۴۴ شهروند اتریش و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از ایران به ترکیه و ارمنستان منتقل شده‌اند.
بلغارستان
دولت بلغارستان اعلام کرد ۱۷ دیپلمات و اعضای خانواده آن‌ها را از ایران به جمهوری آذربایجان منتقل کرده و قرار است آن‌ها را از طریق زمینی و هوایی به کشور بازگرداند.
بخش اداری سفارت بلغارستان در تهران نیز به‌طور موقت به باکو منتقل می‌شود.
چین
سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرد این کشور بیش از هزار و ۶۰۰ تبعه خود را از ایران و صدها نفر دیگر را از اسرائیل تخلیه کرده است.
رسانه‌های دولتی تخمین می‌زنند چند هزار تبعه چینی در ایران ساکن هستند.
جمهوری چک
یانا چرنوخووا، وزیر دفاع جمهوری چک، گفت یک پرواز حامل ۶۶ نفر از شهروندانی که از اسرائیل خارج شده بودند، در نزدیکی پراگ فرود آمده است.
فرانسه
ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، اعلام کرد پاریس تا پایان هفته، کاروانی زمینی برای انتقال اتباع خود از ایران به مرزهای ترکیه یا ارمنستان، سازماندهی خواهد کرد.
او افزود شهروندان فرانسوی ساکن اسرائیل می‌توانند از صبح جمعه ۳۰ خرداد با اتوبوس از مرز اردن عبور کنند و از شهر امان با پرواز چارتر به فرانسه بازگردند.
آلمان
وزارت خارجه آلمان اعلام کرد تاکنون ۳۴۵ تبعه این کشور از منطقه خاورمیانه خارج شده‌اند.
این افراد با پروازهای چارتر به آلمان منتقل شده‌اند.
یونان
وزارت خارجه یونان اعلام کرد ۱۶ شهروند یونانی و خانواده‌های آن‌ها را از ایران به آذربایجان منتقل کرده و در حال برنامه‌ریزی برای بازگرداندن آن‌ها به کشور است.
هند
هند اعلام کرد عملیات خود را برای تخلیه اتباعش از ایران آغاز کرده است.
به گفته وزارت خارجه هند، ۱۱۰ دانشجوی هندی ۲۷ خرداد از شمال ایران به ارمنستان منتقل شدند.
ایتالیا
یک منبع دیپلماتیک اعلام کرد از میان حدود ۵۰۰ شهروند ایتالیایی مقیم ایران، ۲۹ نفر در تاریخ ۲۸ خرداد با هماهنگی دولت این کشور از ایران خارج شدند.
این منبع همچنین از برنامه‌ریزی یک پرواز چارتر از مصر در تاریخ اول تیر برای انتقال اتباع ایتالیایی ساکن اسرائیل خبر داد.
ژاپن
دولت ژاپن از اعزام دو هواپیمای ترابری نظامی به جیبوتی خبر داد تا در صورت تشدید درگیری‌ها، امکان تخلیه سریع شهروندان ژاپنی از ایران و اسرائیل فراهم باشد.
در همین حال، سفارت‌خانه‌های ژاپن در تهران و تل‌آویو نیز در حال هماهنگی برای انتقال زمینی اتباع این کشور به کشورهای همسایه با استفاده از اتوبوس هستند.
نیوزیلند
نیوزیلند سفارت خود در تهران را به‌طور موقت تعطیل کرده و دو کارمند سفارت و خانواده‌هایشان را از طریق زمینی به آذربایجان منتقل کرده است.
لهستان
وزارت خارجه لهستان اعلام کرد عملیات تخلیه اتباع این کشور از ایران صبح ۲۹ خرداد با فرود گروهی از شهروندان لهستانی در فرودگاه ورشو به پایان رسید.
نخستین گروه از لهستانی‌های خارج‌شده از اسرائیل نیز ۲۸ خرداد وارد ورشو شدند. دومین پرواز تخلیه نیز با ۶۵ مسافر از شهر اَمان برنامه‌ریزی شده است.
پرتغال
پرتغال سفارت خود در ایران را به‌طور موقت تعطیل کرده و چهار تبعه خود را از طریق آذربایجان منتقل کرده است.
وزارت خارجه پرتغال اعلام کرد ۱۳۰ درخواست برای خروج از اسرائیل دریافت کرده و در حال آماده کردن مقدمات یک پرواز برای تخلیه شهروندان این کشور از اسرائیل است.
صربستان
میروالیوب پتروویچ، سفیر صربستان در اسرائیل، خبر داد ۱۰۰ تبعه صربستانی از طریق مصر از اسرائیل خارج شده‌اند.
سیرالئون
وزارت خارجه سیرالئون اعلام کرد ۳۶ تبعه این کشور از ایران به ارمنستان منتقل شده‌اند.
اسلواکی
نخستین پرواز تخلیه اسلواکی با ۷۳ نفر، شامل ۲۵ گردشگر و پنج عضو خانواده دیپلمات‌های اسلواکی فعال در تل‌آویو، ۲۶ خرداد وارد براتیسلاوا شد.
وزارت خارجه اسلواکی همچنین اعلام کرد سفارت خود در تهران را به‌طور موقت تعطیل و تمام کارکنان را از ایران خارج خواهد کرد.
کره جنوبی
وزارت خارجه کره جنوبی اعلام کرد ۱۸ شهروند این کشور به همراه دو عضو خانواده ایرانی آن‌ها از مسیر زمینی از ایران خارج شده‌اند.
تایوان
وزارت خارجه تایوان اعلام کرد ۳۶ شهروند تایوانی از طریق مرز زمینی با اردن از اسرائیل خارج شده‌اند. همچنین سه تبعه دیگر این کشور نیز از طریق مرز زمینی با ترکیه، ایران را ترک کرده‌اند.
ایالات متحده آمریکا
مایک هاکبی، سفیر آمریکا در اسرائیل، اعلام کرد ایالات متحده در حال برنامه‌ریزی برای تخلیه شهروندان خود از اسرائیل با هواپیما و کشتی‌های تفریحی است.
ویتنام
وزارت خارجه ویتنام اعلام کرد به شهروندان خود در اسرائیل و ایران هشدار داده تا برای تخلیه آماده باشند.
تاکنون ۱۸ شهروند ویتنامی از ایران خارج شده‌اند.
وزیران خارجه آلمان، بریتانیا و فرانسه (کشورهای موسوم به E3) که با عنوان تروئیکای اروپایی شناخته می‌شوند، همراه با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اوایل هفته جاری با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، تماس گرفته‌اند و برای برگزاری نشست جمعه در ژنو به توافق رسیده‌اند.
این کشورها همچنین در حال هماهنگی با ایالات متحده هستند.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ خرداد به نقل از یک دیپلمات اروپایی نوشت که ایرانی‌ها نمی‌توانند با آمریکایی‌ها پای میز بنشینند اما: «ما می‌توانیم.»
او در ادامه گفت: «ما از آن‌ها خواهیم خواست پیش از وقوع بدترین سناریو، به میز مذاکره درباره مسئله هسته‌ای بازگردند؛ در حالی که نگرانی‌های خود را درباره برنامه موشکی، حمایت از روسیه و بازداشت شهروندانمان نیز با ایشان مطرح خواهیم کرد.»
گفت‌وگوی عراقچی و طرف‌های اروپایی قرار است بعدازظهر جمعه در ژنو برگزار شود. همان شهری که در سال ۲۰۱۳ نخستین توافق موقت هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی در آن شکل گرفت و در نهایت به توافق جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ منتهی شد.
گفت‌وگوهای جداگانه‌ای که میان تهران و واشینگتن در جریان بود، پس از آن متوقف شد که اسرائیل در ۲۳ خرداد (۱۲ ژوئن) عملیات «طلوع شیران» را علیه سپاه پاسداران و فرماندهان آن، تاسیسات هسته‌ای و توانمندی‌های موشکی جمهوری اسلامی آغاز کرد.
عراقچی جمعه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت: «تا زمانی که تجاوز اسرائیل ادامه دارد، جایی برای مذاکره با آمریکا وجود ندارد.»
رویترز نوشت: «قدرت‌های اروپایی از راهبرد مذاکراتی آمریکا به‌طور فزاینده‌ای ابراز نارضایتی کرده‌اند. آن‌ها برخی از خواسته‌های ایالات متحده را غیرواقع‌گرایانه دانسته و نگرانند که چارچوب سیاسی اولیه‌ای که آمریکا پیشنهاد داده، بیش از حد ضعیف باشد و به مذاکراتی بی‌پایان منجر شود.»
گفت‌وگوی پاریس با واشینگتن
به گفته یک منبع دیپلماتیک فرانسوی، ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، شامگاه پنجشنبه با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، تماس تلفنی داشته است و روبیو در این تماس گفته که واشینگتن آماده است در هر زمانی مستقیما با تهران وارد گفتوگو شود.
این دو توافق کرده‌اند پس از نشست ژنو بار دیگر تماس بگیرند تا هماهنگیها ادامه یابد.
دو دیپلمات اروپایی نیز گفتهاند انتظاری برای دستیابی به یک تحول بزرگ در نشست ژنو وجود ندارد اما تاکید کرده‌اند که گفتوگو با تهران ضروری است، چرا که حتی پس از توقف جنگ نیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی همچنان حلنشده باقی خواهد ماند و دانش فنی آن از بین نمیرود.
عراقچی گفته است که تهران همواره با اروپا گفتوگو داشته و افزوده است: «حتی حالا هم اگر چیزی برای گفتن دارند، ما گوش خواهیم داد. ما از دفاع از حقوق ملتمان شرمنده نیستیم و از کسی فرار نمیکنیم.»
یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، نیز گفته است: «قدرت‌های اروپایی همواره آماده گفتوگو بودهاند؛ مشروط بر آنکه ایران تعهد دهد به دنبال توسعه سلاح هسته‌ای نخواهد رفت.»
او پیش از نشست ژنو گفت: «اگر این اراده جدی وجود داشته باشد، ما هم آمادگی لازم را برای ادامه مذاکرات داریم، اما اکنون نوبت ایران است.»
آمریکا و تصمیم ترامپ
دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، اعلام کرده که ظرف دو هفته آینده تصمیم خواهد گرفت آیا به حملات اسرائیل علیه ایران خواهد پیوست یا نه.
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، گفته است که اکنون یک فرصت دو هفتهای برای دستیابی به راهحل دیپلماتیک وجود دارد.
پیش از آغاز حملات اسرائیل، تروئیکای اروپایی و آمریکا با ارائه یک قطعنامه در آژانس بینالمللی انرژی اتمی، تهران را به نقض تعهدات خود در چارچوب پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای (انپیتی) متهم کردند.
این قطعنامه هفته گذشته در شورای حکام آژانس، تصویب شد.
