یک مقام ارشد ایرانی با بیان اینکه «تهران آماده مذاکره درباره محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم است»، به خبرگزاری رویترز گفت: «نقش قدرت‌های اروپایی اکنون پررنگ‌تر شده است، زیرا تهران در شرایط حملات اسرائیل تمایلی به تعامل با آمریکا ندارد.»
این مقام ایرانی افزود تهران باید ابتکار سه کشور اروپایی را در خصوص مسئله هسته‌ای بشنود.
مقام ایرانی در گفت‌وگو با رویترز اضافه کرد: «غنی‌سازی صفر بدون تردید رد خواهد شد، به‌ویژه اکنون که ایران تحت حملات اسرائیل قرار دارد.»
از زمان آغاز حملات اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی در ایران در جمعه ۲۳ خرداد، ارتش اسرائیل روزانه عملیات گسترده‌ای را علیه اهدافی استراتژیک به اجرا گذاشته است.
به گزارش نشریه تلگراف، این حملات تنها برای رهبری جمهوری اسلامی نگران‌کننده نیست و مسکو نیز از فروپاشی سریع امکانات دفاع هوایی متحد استراتژیک خود نگران است؛ تجهیزاتی که بخش قابل توجه آن از سوی روسیه تامین شده بود.
حملات اولیه اسرائیل ترکیبی از اقدامات زمینی، حملات موشکی دوربرد و استفاده از ۲۰۰ جنگنده از نوع اف-۳۵، اف-۱۶ و اف-۱۵ آمریکایی بود که با موفقیت پرتابگرهای موشک‌های زمین به هوا، پایگاه‌های نظامی، کارخانه‌های مهمات‌سازی و تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی را هدف قرار داد.
عملیات هوایی که با طی مسافت رفت و برگشت، حدود سه هزار و ۲۰۰ کیلومتر است و سوخت‌رسانی هوایی بر فراز سوریه انجام می‌شود.
برتری هوایی کامل اسرائیل
فرانسیس توسا، تحلیل‌گر مستقل دفاعی، با اشاره به اینکه تاکنون هیچ هواپیمایی از اسرائیل سرنگون نشده و سامانه‌های روسی جمهوری اسلامی ناتوان از متوقف کردن نیروی هوایی اسرائیل بوده‌اند، به تلگراف گفت: «اسرائیل عملا برتری هوایی کامل دارد و ایران نمی‌تواند برای جلوگیری از آن‌چه آن‌ها می‌خواهند از هوا انجام دهد، هیچ کاری صورت دهد.»
به گفته این تحلیل‌گر دفاعی، آخرین بار که چنین برتری هوایی کاملی مشاهده شده است، مربوط به عملیات اسرائیل در جنگ شش روزه ۱۹۶۷ بود و پیش از آن نیز نیروهای متفقین در سال ۱۹۴۴ بر فراز آلمان چنین کنترلی بر آسمان داشتند.
توسا افزود: «شما با سامانه دفاع هوایی و موشکی یکپارچه‌ای سر و کار دارید که در عرض ۷۲ ساعت سرنگون شد. اکنون پهپادهای اسرائیل در روز روشن و بدون هیچ مانعی بر فراز آسمان تهران پرواز می‌کنند.»
آشکار شدن نقاط ضعف
از نظر تحلیل‌گران دفاعی، این رویداد نشانه دیگری است از اینکه سامانه‌های دفاع هوایی ساخت روسیه آنچنان که ادعا می‌شد قدرتمند نیستند.
نشانه‌هایی از این ضعف پیش از این در اوکراین نیز مشاهده شده بود.
اوکراین توانسته است موشک‌های «استورم شدو» بریتانیایی را صدها کیلومتر به داخل خاک روسیه پرتاب کند و اهداف مهمی را مورد حمله قرار دهد.
این موفقیت، پرسش‌هایی جدی درباره کارایی واقعی سامانه‌های دفاعی روسیه ایجاد کرده است.
دفاع هوایی ایران بر مجموعه‌ای از تسلیحات بومی و خارجی متکی بود.
این سامانه شامل رادارهای مختلف، جنگنده‌های ساخت داخل و پرتابگرهای موشک زمین به هوا بود.
جمهوری اسلامی همچنین از تعدادی جنگنده «اف-۱۴ تامکت» استفاده می‌کرد که قبل از انقلاب ۱۳۵۷ از آمریکا خریداری شده بودند.
تسلیحات بومی ایران شامل پرتابگرهای موشک متحرک «باور-۳۷۳» و «۱۵ خرداد» بود. روسیه نیز دفاع موشکی متحرک «اس-۳۰۰» دوربرد و سامانه رادار «رزونانس-ان‌ای» را در اختیار تهران قرار داده بود.
سامانه رادار روسی برای شناسایی جت‌های رادارگریز و موشک‌های بالستیک در فاصله صدها کیلومتری طراحی شده است. با این حال، تمام این تجهیزات در برابر حملات هماهنگ اسرائیل ناکارآمد بودند.
تاثیر بر فروش تسلیحات روسیه
جیمز بلک از یک موسسه تحقیقاتی اروپا در این خصوص به تلگراف گفت: «حملات اخیر اسرائیل به ایران محدودیت‌های دفاع هوایی این کشور را در برابر حملات هماهنگ هوایی هواپیماهای ساخت غرب از جمله جت‌های اف-۳۵ آشکار کرد.»
بلک افزود که انتظار می‌رود کشورهای اروپایی تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۴۰۰ فروند جت جنگنده اف-۳۵ در پایگاه‌های هوایی سراسر قاره مستقر کنند.
جاستین کرامپ، فرمانده سابق ارتش بریتانیا و کارشناس جنگ هوایی، در این باره گفت که اکثر کشورهای عضو پیمان نظامی آتلانتیک شمالی (ناتو)، سال‌ها این باور را داشتند که سامانه دفاع هوایی روسیه آن‌قدر قدرتمند است که در صورت بروز جنگ، قادر است نیروهای ناتو را هفته‌ها یا ماه‌ها از آسمان این کشور دور نگه دارد.
اما به گفته کرامپ این تصور اکنون در حال تغییر است و شکست سامانه‌های دفاعی روسیه در ایران گمانه‌زنی‌های جدی درباره واقعی بودن ادعاهای مسکو ایجاد کرده است.
این موضوع تنها از نظر نظامی مهم نیست بلکه می‌تواند بر بازار جهانی فروش تسلیحات روسیه نیز تاثیر منفی بگذارد که در این صورت، چین احتمالا بیشترین سود را خواهد برد.
به باور کرامپ، اگر کشورها به نتایج اخیر نگاه کنند و به این نتیجه برسند که تجهیزات روسی آن‌طور که تبلیغ می‌شود عمل نمی‌کند، بسیاری از آن‌ها ممکن است سراغ پیشنهادات چین بروند.
روسیه سال‌ها به کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان، ویتنام و ایران تسلیحات فروخته است اما اکنون این بازار در خطر است.
تهدیدهای تند دونالد ترامپ علیه جمهوری اسلامی و اعلام «کنترل کامل آسمان ایران» از سوی اسرائیل، در شرایطی مطرح می‌شود که میلیون‌ها تهرانی مجبور به ترک شهر و خانه‌های خود شده‌اند.
آن‌چه وضعیت را پیچیده‌تر کرده، تفاوت آشکار در مواضع سران کشورهای اروپایی است که هر کدام تفسیر متفاوتی از تحولات ارائه می‌دهند.
ضعف اروپا در مقابل بحران خاورمیانه
پولیتیکو در گزارش چهارشنبه ۲۸ خرداد خود درباره ورود درگیری نظامی میان جمهوری اسلامی و اسرائیل به روز ششم، بر ضعف اتحادیه اروپا در تاثیرگذاری بر این بحران تاکید کرد.
بر اساس این گزارش، کمتر بحرانی در جهان به خطرناکی درگیری کنونی وجود داشته است که اروپا در آن چنین بی‌تاثیر بوده باشد.
در حالی که نیروهای جمهوری اسلامی همچنان موشک به سمت اسرائیل پرتاب می‌کنند و گزارش‌ها حاکی از فرار میلیون‌ها نفر از تهران است، ترامپ تهدیدهای مستقیمی علیه جمهوری اسلامی مطرح کرده است.
رییس‌جمهوری آمریکا ۲۷ خرداد در پلتفرم تروث سوشال خواستار «تسلیم بی‌قید و شرط» جمهوری اسلامی شد و اعلام کرد که واشینگتن از مکان مخفیگاه «رهبر به اصلاح معظم»، علی خامنه‌ای، مطلع است.
تناقض میان اظهارات رهبران اروپایی
سران کشورهای اروپایی در ارزیابی موضع آمریکا دچار اختلاف‌نظر جدی شده‌اند.
رهبران اروپایی در نشست گروه هفت در کانادا نتوانستند موضع واحدی در قبال این درگیری اتخاذ کنند.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از گفت‌وگو با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرد که واشینگتن نمی‌خواهد درگیر جنگ با ایران شود.
از سوی دیگر، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، اعلام کرد که ترامپ روی آتش‌بس کار می‌کند. سخنانی که رییس‌جمهوری آمریکا آن را رد کرد و مکرون را «رییس‌جمهور شهرت‌طلب» خواند.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، اطمینان داد که ترامپ قصد دخالت نظامی در جنگ اسرائیل و جمهوری اسلامی ندارد، در حالی که فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، بر امکان مشارکت آمریکا در حملات آینده تاکید کرد.
شکاف در اتحادیه اروپا
اورزولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا، با اعلام حمایت از «حق دفاع مشروع اسرائیل» پس از شروع حملات به مواضع جمهوری اسلامی در ایران، انتقادات شدید برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا را برانگیخت.
در جلسه اضطراری وزیران خارجه اروپایی، نمایندگان چندین کشور این اقدام فون در لاین را «حرکت و موضع انفرادی» توصیف کردند.
برخی از مقامات اروپایی تفاوت میان حق دفاع مشروع و «اقدام نظامی پیشگیرانه» را مطرح کرده‌اند.
کالاس نیز در بیانیه خود بر لزوم آتش‌بس و راه‌حل دیپلماتیک تاکید کرد تا از تکرار موضع فون در لاین خودداری کند.
تاثیر بحران خاورمیانه بر سیاست‌های اروپا
بحران خاورمیانه، اتحادیه اروپا را مجبور به بازنگری در برخی سیاست‌هایش کرده است.
فون در لاین از پیشنهاد کاهش سقف قیمت نفت روسیه از ۶۰ به ۴۵ دلار عقب‌نشینی کرد. دلیل این تصمیم آن است که جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل قیمت جهانی نفت را به بالای ۶۰ دلار رسانده اما روسیه به‌دلیل تحریم‌ها همچنان مجبور است نفت خود را حداکثر ۶۰ دلار بفروشد.
این یعنی روسیه در حال حاضر از افزایش قیمت نفت سود نمی‌برد.
اما کالاس موضع متفاوتی اتخاذ کرد و گفت که اروپا باید بر کاهش سقف قیمت نفت روسیه پافشاری کند تا مانع از افزایش درآمد این کشور و تقویت ماشین جنگی مسکو شود.
این تناقضات نشان‌دهنده عمق شکاف در اتحادیه اروپا و ناتوانی آن در اتخاذ موضع واحد در برابر یکی از خطرناک‌ترین بحران‌های منطقه‌ای است که می‌تواند پیامدهای جهانی گسترده‌ای به‌دنبال داشته باشد.
