نماینده پیشین خامنهای در آمریکای لاتین: کاخ سفید را خراب خواهیم کرد



روزنامه گاردین در مطلبی تحلیلی نوشت کشورهای اروپایی میکوشند تا پس از کنار گذاشته شدن از مذاکرات اخیر درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی، جایگاه خود را در تحولات خاورمیانه بازیابند.
بر اساس این گزارش، کشورهای اروپایی بیم آن دارند که دونالد ترامپ پس از حمله اخیر به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی، دیگر علاقهای به تثبیت اوضاع در ایران نداشته باشد. رییسجمهوری آمریکا در روزهای اخیر بارها تاکید کرده برنامه هستهای تهران «نابود» شده است.
گاردین روند کنونی را نشانهای از کاهش تدریجی نفوذ اروپا در معادلات خاورمیانه توصیف کرد.
تلاش اروپا برای بازیابی نفوذ خود در منطقه
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ۱۰ تیر با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، تماس گرفت و از تهران خواست زمینه را برای ورود بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران فراهم آورد.
امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، نیز ۱۰ تیر پس از سه سال با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، درباره خطر گسترش تسلیحات هستهای در خاورمیانه گفتوگو کرد.
این تماس شامل گفتوگو درباره امکان توافق میان تهران و واشینگتن بر سر یک برنامه هستهای غیرنظامی محدود در ایران بود.
در مقابل، جمهوری اسلامی معتقد است حملات اسرائیل و آمریکا به خاک ایران با حمایت اروپا انجام شده و به همین دلیل، چندان به نقش قاره سبز و نفوذ آن بر کاخ سفید اعتماد ندارد.
کمرنگ شدن نفوذ اروپا
این وضعیت نشاندهنده کاهش نقش اروپا در دیپلماسی خاورمیانه است.
تروئیکای اروپایی متشکل از فرانسه، آلمان و بریتانیا که پیشتر نقشی محوری در دیپلماسی مرتبط با ایران و مذاکرات برجام ایفا کرد، در گفتوگوهای اخیر میان آمریکا و جمهوری اسلامی که با هدایت استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، انجام شد، حضور و نقش پررنگی نداشت.
کشورهای اروپایی تنها یک ساعت قبل از حملات آمریکا به تاسیسات هستهای در ایران، از این اقدام مطلع شدند. از سوی دیگر، جلسه اخیر وزرای خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا با عراقچی در ژنو بینتیجه ماند.
ترامپ پس از این حملات گفت: «ایران نمیخواهد با اروپا صحبت کند. آنها میخواهند با ما صحبت کنند. اروپا نمیتواند کمکی کند.»
انتقاد جمهوری اسلامی از اروپا
گاردین در ادامه گزارش خود نوشت از دیدگاه تهران، اروپا مدتهاست شریکی «ناامیدکننده» در روند مذاکرات به شمار میرود.
زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هستهای خارج شد، تروئیکای اروپایی در بیانیهای مشترک این اقدام را محکوم کرد، اما هیچ اقدام مستقلی برای لغو تحریمها انجام نداد.
عراقچی در مصاحبه با گاردین با اشاره به مذاکراتش با کشورهای اروپایی گفت: «شاید ما با افراد اشتباه وارد گفتوگو شدهایم.»
اختلاف نظر در اروپا
پس از حملات اسرائیل به ایران، شکاف میان مواضع کشورهای اروپایی آشکار شد. بریتانیا واکنشی علنی نشان نداد، اما بهنظر میرسید این اقدام را مغایر با قوانین تلقی میکند.
فرانسه بهطور صریح عملیات نظامی اسرائیل را غیرقانونی خواند، در حالی که آلمان بهطور کامل از اقدامات اسرائیل حمایت کرد.
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، در نشست گروه ۷ با تمجید از این حملات گفت: «این کار کثیفی است که اسرائیل برای همه ما انجام میدهد.»
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، نیز اعلام کرد اقدام اسرائیل و آمریکا برای به عقب راندن برنامه هستهای تهران، منطقه را امنتر خواهد کرد.
راههای پیش رو
اروپا اکنون با دو مسیر متفاوت مواجه است: یا باید از رویکرد سختگیرانه آلمان پیروی کند که خواستار همسویی کامل با اسرائیل و بازگشت تحریمها علیه جمهوری اسلامی است، یا مانند فرانسه مسیر مصالحه و دیپلماسی را در پیش گیرد.
در همین زمینه، شورای اروپایی روابط خارجی راهحلی میانه پیشنهاد داده و خواستار مدیریت غنیسازی اورانیوم جمهوری اسلامی از طریق یک کنسرسیوم منطقهای با پشتیبانی آمریکا شده است.
اگرچه اروپا به اندازه آمریکا در مهار بحران تسلیحات هستهای در خاورمیانه تاثیرگذار نبوده، اما همچنان میتواند با بهرهگیری از ابزارهای دیپلماتیک نقش موثری ایفا کند.

علیاکبر ولایتی، مشاور علی خامنهای با اشاره به حملات آمریکا به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، در شبکه ایکس نوشت: «دولت آمریکا مسئول این جنایت غیر قابل قبول است و باید نسبت به جبران خسارات مادی و معنوی اقدام کرده و پاسخگو باشد.»
او ادامه داد: «جمهوری اسلامی با اعمال حق قانونی خود برای پاسخگو کردن متجاوز، اعلام میدارد پیگیری حقوقی و دیپلماتیک این تهاجم از مراجع ذیصلاح بینالمللی، بهویژه سازمان ملل متحد در دستور کار قرار دارد.»

علیرضا پناهیان، سخنران دفتر خامنهای بدون اشاره به اینکه رهبر جمهوری اسلامی پس از حمله اسرائیل به مخفیگاه منتقل شده گفت: «جهان خبر دارد که رهبری ما چه موقعیت و محبوبیتی در دلها دارد.»
او ادامه داد: «یک استاد اروپایی میگوید در آینده تصویر رهبری را به عنوان تنها مظهر آزادیبخش روی لباس جوانان اروپا مشاهده میکنید.»

با وجود بدبینی نسبت به احتمال توافق، مقامات اروپایی بر لزوم آغاز دوباره مذاکرات هستهای با تهران تاکید میکنند و معتقدند حملات آمریکا، انگیزه جمهوری اسلامی را برای دستیابی مخفیانه به سلاح اتمی افزایش داده است.
بر اساس گزارش نشریه واشینگتنپست، مقامهای اروپایی در ارزیابیهای اولیه خود اعلام کردند حملات آمریکا آسیب شدیدی به برنامه هستهای جمهوری اسلامی وارد کرده اما برخلاف گفتههای دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، این برنامه را به طور کامل نابود نکرده است.
سه مقام اروپایی به شرط ناشناس ماندن، به این نشریه گفتند حملات اسرائیل و سپس آمریکا، انگیزههای جدیدی برای تهران ایجاد کرده تا برنامه هستهای خود را در خفا دنبال کند.
آنها معتقدند این حملات میتواند برای رهبران حکومت در تهران گواهی باشد که بهترین عامل بازدارندگی، توسعه ظرفیت ساخت بمب اتمی است.

احتمال تغییر موضع ترامپ
ترامپ ۹ تیر در تروث سوشال، شبکه اجتماعی خود، اعلام کرد «هیچ پیشنهادی» به ایران نمیدهد و پس از آنچه «نابودی کامل تاسیسات هستهای» این کشور خواند، دیگر با تهران گفتوگو نمیکند.
این در حالی است که پیش از این، او گفته بود مذاکرات میتواند «همین هفته» آغاز شود.
به گفته مقامهای اروپایی، ترامپ معمولا مواضع خود را تغییر میدهد و علاقه زیادی به انعقاد معامله دارد. از این رو ممکن است رویکرد او تغییر کند.
با این حال، اگر واشینگتن گفتوگوها را با تهران آغاز کند، احتمالا بدون حضور اروپاییها که از زمان روی کار آمدن ترامپ به حاشیه رانده شدهاند، اقدام خواهد کرد.
میشل دوکلو، دیپلمات سابق فرانسوی، معتقد است احتمالا حکومت ایران «مصممتر خواهد شد تا به بمب برسد و این کار را تا آنجا که ممکن است، مخفیانه انجام خواهد داد».
او افزود تمایل حکومت ایران برای مشارکت در مذاکرات تا حدی به «تعادل قدرت جدید در تهران» و جذابیت اقتصادی معامله با آمریکا بستگی دارد.
واکنش تهران و تعلیق همکاری با آژانس
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، درباره از سرگیری سریع دیپلماسی بر سر برنامه هستهای تهران ابراز تردید کرد.
او گفت به «زمان بیشتری» نیاز است و همچنین، این تضمین که آمریکا در طول مذاکرات دوباره حمله نکند.
عراقچی در مصاحبه با شبکه سیبیاس گفت: «فکر نمیکنم مذاکرات به این سرعت از سر گرفته شود.»
تهران این هفته اقداماتی را برای تعلیق همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی تصویب و ابلاغ کرد.
آژانس جمعه ۱۳ تیر اعلام کرد تیمی از بازرسانش ایران را ترک کردند. اقدامی که بنبست بر سر نظارت بر برنامه هستهای جمهوری اسلامی را عمیقتر میکند.
چالشهای پیش رو
یک دیپلمات اروپایی گفت اقدامات تهران علیه آژانس میتواند تلاشی برای کسب اهرم در مذاکرات آینده باشد.
اکنون طرفین بهنظر فاصله زیادی با هم دارند.
مذاکرات پیشین امکان ادامه غنیسازی اورانیوم را در محدوده مقاصد صلحآمیز برای ایران در نظر میگرفت اما دولت ترامپ اکنون بر «غنیسازی صفر» تاکید میکند که برخی مقامات اروپایی نیز از آن حمایت میکنند.
شرایط فرانسه و انقضای برجام
مقامات فرانسوی برای گنجاندن برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی در هرگونه مذاکراتی فشار میآورند.
تهران درخواستهای غنیسازی صفر را رد کرده و میگوید به طور قانونی حق غنیسازی سوخت هستهای برای استفاده صلحآمیز را دارد و قابلیتهای دفاعیاش قابل مذاکره نیست.
برجام یا همان توافق جامع اقدام مشترک که در سال ۲۰۱۵ برای مهار برنامه هستهای جمهوری اسلامی در ازای لغو تحریمها منعقد شد، پاییز سال جاری به پایان میرسد.
مقامات اروپایی معتقدند خروج ترامپ از این توافق در سال ۲۰۱۸، انگیزه بیشتری به تهران برای افزایش تولید اورانیوم غنیشده داد.

نظامالدین موسوی، نماینده پیشین مجلس گفت که شب حمله با ۱۰۰ سردار تماس گرفتند، اما هیچکس اماننامه قبول نکرد. پیشتر واشینگتنپست با انتشار یک فایل صوتی از کارزار مخفیانه و گسترده اسرائیل که با هدف ارعاب فرماندهان نظامی ایجاده شد بود، گزارش داده بود.