واکنش اسرائیل به انفجارهای گاز در ایران: سلطان گاز هنوز دستگیر نشده؟
صفحه فارسی وزارت خارجه اسرائیل در شبکه ایکس در واکنش به صحبتهای مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران، که از مدیران شرکت گاز دعوت کرده بود تا با حضور در شورا درباره «حوادث اخیر» گزارش دهند، نوشت: «سلطان گاز هنوز دستگیر نشده؟»
انفجارها و آتشسوزیهای پیدرپی در تهران و شهرهای دیگر ایران پس از توقف درگیریهای نظامی با اسرائیل با واکنش افکار عمومی مواجه شده است.
خبرگزاری فارس، وابسته به صداوسیما، روز دوشنبه پس از انفجار یک ساختمان مسکونی در قم و واکنشها به اعلام «نشتگاز» به عنوان دلیل انفجار، نوشت که بخشی از جامعه سخنان مسئولان را در این زمینه باور نمیکنند.
دولت بریتانیا پس از نشت اطلاعات شخصی هزاران شهروند اهل افغانستان، برنامهای محرمانه برای انتقال برخی از آنان به اجرا گذاشت. طبق اسناد دادگاه، این برنامه در زمان دولت محافظهکار طراحی شد و تاکنون بیش از چهار هزار نفر از طریق آن به بریتانیا منتقل شدهاند.
بریتانیا پس از افشای ناخواسته اطلاعات شخصی هزاران متقاضی افغانستانی، برنامهای محرمانه برای انتقال آنها به خاک خود طراحی کرد.
خبرگزاری رویترز سهشنبه ۲۴ تیر گزارشی منتشر کرد که بر اساس آن، طبق اسناد دادگاه، این طرح مخفی در سالهای گذشته با هدف جلوگیری از اقدامات تلافیجویانه طالبان پس از بازگشت این گروه به قدرت در افغانستان، به اجرا درآمده و میلیاردها پوند هزینه در پی داشته است.
نشت این اطلاعات که در سال ۲۰۲۲ رخ داد، شامل دادههای حساس مربوط به بیش از ۳۳ هزار متقاضی افغانستانی است؛ از جمله کسانی که در کنار ارتش بریتانیا فعالیت کرده بودند و درخواست انتقال به این کشور را داشتند.
دولت محافظهکار وقت بریتانیا برای جلوگیری از خطر احتمالی افشای بیشتر، در سال ۲۰۲۳ موفق به دریافت حکم قضایی فوقمحرمانهای موسوم به «سوپراینجانکشن» شد تا مانع علنی شدن این ماجرا شود.
دولت کنونی بریتانیا به رهبری حزب کارگر، پس از روی کار آمدن در ژوئیه گذشته، این حکم قضایی، ابعاد نشت اطلاعات و همچنین کل فرایند انتقال افغانستانیها را مورد بررسی قرار داد.
گزارش این بررسی که همزمان با لغو حکم محرمانگی در روز سهشنبه منتشر شد، حاکی از آن است که اگرچه افغانستان همچنان کشوری ناامن بهشمار میرود، شواهد اندکی از قصد طالبان برای اجرای گسترده عملیات انتقامجویانه وجود دارد.
انتقال پنهان با هزینهای بالغ بر دو میلیارد پوند
اسناد دادگاه نشان میدهند دولت محافظهکار وقت، بهدنبال افشای این اطلاعات و نگرانی از احتمال تهدید جانی برای افراد شناسایی شده، طرحی محرمانه برای جابهجایی گسترده شهروندان در خطر افغانستانی به خاک بریتانیا تدوین کرده است.
برآورد میشود که برای این برنامه تاکنون بیش از دو میلیارد پوند هزینه شده است.
جان هیلی، وزیر دفاع دولت فعلی، در مجلس عوام تایید کرد که حدود چهار هزار و ۵۰۰ نفر از افراد متاثر از این ماجرا در حال حاضر در بریتانیا حضور دارند یا در مسیر انتقال هستند؛ با هزینهای در حدود ۴۰۰ میلیون پوند.
او ضمن عذرخواهی رسمی گفت: «این حادثه جدی اطلاعاتی هرگز نباید رخ میداد. ممکن است این اتفاق سه سال پیش، در زمان دولت قبلی افتاده باشد اما من از همه کسانی که دادههایشان در معرض خطر قرار گرفته، صمیمانه پوزش میطلبم.»
با این حال، هیلی تاکید کرد به هیچ فرد دیگری از افغانستان، صرفا بهدلیل این نشت اطلاعاتی، پناهندگی داده نخواهد شد.
لغو حکم قضایی و افشای ابعاد بحران
حکم قضایی محرمانهای که سال ۲۰۲۳ برای جلوگیری از افشای عمومی این ماجرا صادر شده بود، سهشنبه بهطور رسمی لغو شد.
وزارت دفاع بریتانیا در زمان ارائه این درخواست قضایی استدلال کرده بود که افشای عمومی اطلاعات میتواند جان متقاضیان و خانوادههایشان را در معرض خطر جدی از سوی طالبان قرار دهد؛ از جمله با قتل فراقضایی یا اعمال خشونت شدید.
با لغو این حکم، جزییات بیشتری درباره این ماجرا فاش شد: بررسی رسمی وزارت دفاع نشان میدهد تا ماه مه سال جاری، بیش از ۱۶ هزار نفر از کسانی که اطلاعاتشان در این نشت فاش شده بود، به بریتانیا منتقل شدهاند.
دادگاه عالی نیز در خلاصه حکم خود اعلام کرد این اطلاعات شخصی نه تنها شامل نزدیک به ۱۹ هزار متقاضی اصلی، بلکه در مجموع شامل دادههای بیش از ۳۳ هزار نفر، از جمله خانوادهها، بوده است.
این نشت اطلاعاتی در اوایل سال ۲۰۲۲ «بهصورت اشتباهی» رخ داده اما وزارت دفاع تا ماه اوت ۲۰۲۳ متوجه آن نشده بود.
کشف این ماجرا زمانی اتفاق افتاد که بخشی از دادهها در شبکه اجتماعی فیسبوک منتشر شد.
شکایتهای حقوقی، فشار سیاسی و سابقه نظامی بریتانیا در افغانستان
در پی افشای ابعاد این بحران، دولت بریتانیا اکنون با شکایتهای حقوقی متعددی از سوی افراد آسیبدیده مواجه است. امری که میتواند هزینههای نهایی این حادثه را بهمراتب افزایش دهد.
این ماجرا در زمانی علنی میشود که وضعیت مالی عمومی در بریتانیا با فشارهای زیادی روبهروست و حزب راستگرای ضد مهاجرت «اصلاح بریتانیا» در نظرسنجیها پیشتاز است.
نیروهای بریتانیایی نخستینبار در سال ۲۰۰۱، پس از حملات ۱۱ سپتامبر، به افغانستان اعزام شدند و تا سال ۲۰۱۴ نقشی فعال و محوری در عملیاتهای نظامی ائتلاف ناتو ایفا کردند.
حال با گذشت بیش از یک دهه از پایان ماموریت رزمی، ماجرای این نشت اطلاعاتی بار دیگر میراث حضور بریتانیا در افغانستان را به چالشی امنیتی، سیاسی و انسانی بدل کرده است.
فایننشالتایمز به نقل از منابع آگاه گزارش داد دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در یک تماس تلفنی از ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود، پرسیده است که در صورت دریافت سلاحهای لازم از سوی ایالات متحده، آیا اوکراین قادر خواهد بود مواضع نظامی در عمق خاک روسیه را هدف قرار دهد.
بر اساس این گزارش که سهشنبه ۲۴ تیر منتشر شد، ترامپ در این گفتوگو بهطور خصوصی اوکراین را تشویق کرده که حملات عمیقتری را در خاک روسیه انجام دهد.
فایننشنالتایمز نوشت این مکالمه که ۱۳ تیر انجام شد، از تغییری چشمگیر در مواضع ترامپ در قبال جنگ روسیه و اوکراین حکایت دارد و با وعده انتخاباتی او برای پایان دادن به درگیریهای خارجی آمریکا در تضاد است.
هنوز مشخص نیست آیا واشینگتن واقعا چنین تسلیحاتی را در اختیار اوکراین خواهد گذاشت یا نه، اما این گزارش پس از ابراز نارضایتی فزاینده ترامپ از ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، بهدلیل امتناع از ورود به مذاکرات آتشبس منتشر شده است.
ترامپ ۲۳ تیر در دیدار با مارک روته، دبیرکل ناتو، اعلام کرد در صورتی که مسکو ظرف ۵۰ روز با توقف جنگ در اوکراین موافقت نکند، ایالات متحده تعرفههایی تا سقف ۱۰۰ درصد علیه تجارت خارجی روسیه اعمال خواهد کرد.
به گزارش منابع آگاه، ترامپ در این تماس تلفنی به زلنسکی گفته: «ولودیمیر، میتوانی مسکو را بزنی؟... سنپترزبورگ را هم میتوانی بزنی؟» زلنسکی در پاسخ گفته: «قطعا. اگر تسلیحات [لازم] را به ما بدهید، میتوانیم.»
به گفته دو منبع مطلع از این مکالمه، ترامپ با این پیشنهاد موافقت کرده و آن را راهبردی برای «وارد کردن درد» به روسیه و واداشتن کرملین به حضور در میز مذاکره دانسته است.
این مکالمه یک روز پس از گفتوگوی تلفنی رییسجمهوری آمریکا با پوتین انجام شد؛ تماسی که ترامپ آن را «بد» توصیف کرد.
تلاش برای کشاندن جنگ به مسکو
یک مقام غربی مطلع از مکالمه میان ترامپ و زلنسکی در اینباره گفت این گفتوگو نشاندهنده تمایل فزاینده برخی متحدان غربی کییف برای ارسال تسلیحات دوربردی است که بتواند «جنگ را به مسکو بکشاند».
چنین رویکردی در هفتههای اخیر بهطور خصوصی از سوی شماری از مقامات آمریکایی نیز مطرح شده است.
کاخ سفید و دفتر ریاستجمهوری اوکراین به درخواستهای فایننشالتایمز برای اظهارنظر در خصوص این گزارش پاسخی ندادند.
تاکنون اوکراین عمدتا با استفاده از پهپادهای دوربرد ساخت داخل، به اهدافی در عمق خاک روسیه حمله کرده است؛ اهدافی که به گفته کییف، در پشتیبانی از کارزار نظامی روسیه علیه اوکراین نقش دارند.
جسورانهترین این حملات در خردادماه صورت گرفت، زمانی که سرویس امنیتی اوکراین شماری از پهپادهای انتحاری را که در خانههای پیشساخته پنهان شده بودند، به داخل خاک روسیه منتقل کرد و ناوگان بمبافکنهای راهبردی این کشور را هدف قرار داد.
این هواپیماها در حملات هوایی به شهرهای اوکراین نقش کلیدی داشتند. در جریان این حملات که از سوی کییف «عملیات تارعنکبوت» نامگذاری شد، دستکم ۱۲ بمبافکن بهشدت آسیب دیدند یا منهدم شدند.
زلنسکی بارها خواستار تقویت توان دفاعی اوکراین از طریق دریافت سامانهها و موشکهای پاتریوت برای مقابله با حملات موشکی و پهپادی روسیه شده است.
دولت فرانسه در نامهای به سازمان ملل متحد اعلام کرد آماده گفتگوی دوجانبه با مقامات نیجر درباره شکایت این کشور در خصوص ماموریت آفریقای مرکزی در سال ۱۸۹۹ است.
روزنامه گاردین سهشنبه ۲۴ تیر گزارش داد بیش از یک قرن پس از آنکه نیروهای فرانسوی روستاها را سوزاندند و آثار فرهنگی را غارت کردند تا نیجر را در مجموعه مستعمرات آفریقای غربی خود قرار دهند، فرانسه آمادگی خود را برای گفتگو درباره جبران خسارت احتمالی اعلام کرد.
دفتر نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد در سندی که به دست گاردین رسیده، نوشت: «فرانسه آماده گفتگوی دوجانبه با مقامات نیجر و همچنین هر گونه همکاری در زمینه بررسی منشا و مالکیت آثار فرهنگی و میراث تاریخی است.»
این پاسخ ۱۹ ژوئن (۲۹ خرداد) در واکنش به نامه گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد ارائه شد که روی شکایت چهار جامعه نیجری نمایندگان نوادگان قربانیان ماموریت آفریقای مرکزی ۱۸۹۹ (MAC) کار میکند.
خشونتبارترین کارزار استعماری آفریقا
برنارد دوهیم، استاد حقوق بینالملل دانشگاه کبک و گزارشگر ویژه سازمان ملل در این پرونده نوشت: «اگرچه فرانسه در آن زمان از این جنایات آگاه بود، هیچ افسر ماموریت آفریقای مرکزی هرگز برای این جرائم مسئول شناخته نشد... فرانسه هیچ تحقیق رسمی انجام نداده یا وحشتی که بر جوامع آسیبدیده وارد کرد را تایید نکرده است.»
در سال ۱۸۹۹، افسران فرانسوی تحت رهبری کاپیتانها پل ولت و ژولین شانوان، با سربازان آفریقایی تحت فرمانشان هزاران غیرنظامی را در قلمرو نیجر امروزی کشتند و روستاها را غارت کردند تا با وحشت، مردم محلی را وادار به تسلیم کنند.
سال بعد، نیجر رسما به مستعمرات آفریقای غربی فرانسه ملحق شد.
بر اساس کتاب متیو جی استانارد، مورخ آمریکایی، ولت گفته بود: «من آمدهام تا امپراتوری تاسیس کنم. اگر باید بکشم، خواهم کشت. اگر باید بسوزانم، خواهم سوزاند.»
تخمین زده میشود تنها در بیرنی-انکونی، ۴۰۰ نفر در یک روز کشته شدند. تمام روستاهای مسیر ماموریت از جمله تیبیری، زیندر و جوامع کوچکتر سوزانده و غارت شدند و اجساد در ورودی آنها آویزان شد.
تلاشهای اخیر فرانسه برای جبران گذشته
در سالهای اخیر، فرانسه در حالی که احساسات ضد فرانسوی در سراسر قاره رو به افزایش است، شروع به بررسی اشتباهات تاریخی خود در آفریقا کرده است.
در سال ۲۰۲۱،امانوئل مکرون مسئولیت فرانسه در نسل کشی رواندا را پذیرفت. یک سال بعد، پاریس کشتار ۱۹۴۵ دهها هزار غیرنظامی الجزایری در ستیف را تایید کرد. در مه ۲۰۲۳، عذرخواهی رسمی برای سرکوب خشونتآمیز قیام مالاگاسی ۱۹۴۷ ارائه داد.
با این حال، تمایل کمی برای تایید «ماموریت ولت-شانوان» وجود داشته که تا حد زیادی از کتابهای درسی فرانسوی نیز غایب است.
درخواست جوامع آسیبدیده
حسینی طاهیرو آمادو، معلم تاریخ که این کمپین را در سال ۲۰۱۴ آغاز کرد، تایید این جنایات را اولین قدم در جهت درست میداند. او گفت: «پس از این شناسایی، میتوانیم به مرحله بعدی یعنی جبران خسارت برویم. طی این جنایات، آثار گرانبهای مرتبط با تاریخ ما به فرانسه برده شد و ما خواستار بازگرداندن آنها هستیم.»
دولت فرانسه در پاسخ خود، وقوع این کشتارها را تکذیب یا تایید نکرد. پاریس استدلال کرد که چون قوانین بینالمللی مربوط به این موضوع دههها پس از این حوادث تصویب شده، نمیتوان فرانسه را بر اساس آنها محاکمه کرد.
یافتههای این پرونده در ماه اکتبر سال جاری به مجمع عمومی ارائه خواهد شد. اتحادیه آفریقا سال ۲۰۲۵ را «سال جبران خسارت» نامگذاری کرده است.
فایننشال تایمز به نقل از منابع مطلع گزارش داد که دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، در یک تماس تلفنی از ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهور اوکراین، پرسیده است آیا کییف میتواند مسکو را هدف قرار دهد یا خیر.
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، هشدار داد در صورتی که مذاکرات هستهای با جمهوری اسلامی به «توافقی قابل راستیآزمایی» ختم نشود، مکانیسم ماشه علیه ایران ۹ شهریور فعال خواهد شد.
بارو سهشنبه ۲۴ تیر اعلام کرد فرانسه، بریتانیا و آلمان در صورت نرسیدن به یک توافق هستهای «قاطع، ملموس و قابل راستیآزمایی» با جمهوری اسلامی، حداکثر تا پایان ماه اوت (۹ شهریور) ساز و کار بازگشت فوری تحریمهای سازمان ملل یا همان مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال خواهند کرد.
او در آستانه نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل گفت: «فرانسه و شرکایش حق دارند تحریمهای جهانی در حوزه تسلیحات، نظام بانکی و تجهیزات هستهای را که ۱۰ سال پیش لغو شده بود، دوباره اعمال کنند.»
وزیر خارجه فرانسه همچنین از تصویب تحریمهای اروپایی علیه ۹ شخص و نهاد ایرانی «مسئول ترور» در خاک اروپا خبر داد.
مکانیسم ماشه یا اسنپبک، ساز و کاری است که ۱۰ سال پیش در زمان توافق برجام، در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شد تا امکان بازگشت خودکار تحریمهای این سازمان علیه ایران را در صورت «عدم پایبندی اساسی» این کشور به تعهدات خود فراهم آورد.
این اقدام نیازی به رایگیری یا اجماع در شورای امنیت نخواهد داشت.
بارو اوایل تیر نیز گفته بود فرانسه و شرکای اروپاییاش میتوانند تنها با ارسال یک نامه، تحریمهای جهانی بر تسلیحات، تجهیزات هستهای و بخشهای کلیدی مالی ایران را بازگردانند.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ۲۴ تیر هشدار داد زمان برای استفاده از مکانیسم ماشه رو به پایان است.
او گفت پرونده جمهوری اسلامی در نشست پیش روی شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
پیش از این در ۱۷ تیر، دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، هشدار داد اگر جمهوری اسلامی از برنامه هستهای خود عقبنشینی نکند، لندن برای فعالسازی مکانیسم ماشه آمادگی دارد.
در سوی مقابل، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، ۲۳ تیر با اشاره به تهدید کشورهای اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه گفت: «استفاده از مکانیسم ماشه یک اقدام سیاسی و در راستای تقابل با ایران است.»
بقایی افزود هنوز زمان مشخصی برای ادامه گفتوگوهای هستهای میان تهران و واشینگتن تعیین نشده و حضور ایران در این مذاکرات منوط به حصول اطمینان از «اثربخشی» آن است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، هم ۲۱ تیر در دیدار با روسای نمایندگیهای خارجی در تهران، امکان استفاده از مکانیسم ماشه را «بزرگترین اشتباه» اروپاییها خواند.
مقامهای حکومت ایران بارها تهدید کردهاند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه به آن پاسخ خواهند داد.