اول آگوست برابر با ۱۰ مرداد، روز جهانی سرطان ریه است. روزی برای توجه جهانی به یکی از مرگ‌بارترین و شایع‌ترین انواع سرطان که هر سال جان بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را در جهان می‌گیرد. سرطان ریه در ایران دومین عامل مرگ ناشی از سرطان است و با روندی نگران‌کننده در حال افزایش است.
کارشناسان بهداشت معتقدند استفاده گسترده از سیگار، قلیان، مواجهه با دود دست دوم، آلودگی هوا و تماس شغلی با مواد سرطان‌زا از عوامل اصلی شیوع سرطان ریه در ایران هستند.
اهالی شهرهایی مانند اراک، اصفهان، اهواز، تهران، کرج و مشهد که در سال‌های اخیر جزو آلوده‌ترین شهرهای کشور شناخته شده‌اند، در معرض افزایش ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.
افزون بر این موارد، عوامل ژنتیکی، تغذیه ناسالم و ضعف در نظام پیشگیری و غربالگری نیز می‌توانند نقش موثری در شیوع و تشدید سرطان ریه داشته باشند.
در ایران، آمار رسمی و به‌روز از شمار مبتلایان به سرطان ریه منتشر نمی‌شود اما روند رو به رشد مصرف سیگار و قلیان که از مهم‌ترین عوامل ابتلا به این بیماری‌اند، نشان می‌دهد در سال‌های آینده شمار مبتلایان به سرطان ریه افزایشی نگران‌کننده خواهد یافت.
فقدان برنامه ملی برای غربالگری
در کشورهای توسعه‌یافته، برنامه‌های غربالگری و تشخیص زودهنگام برای افراد در معرض خطر، یکی از مرثرترین ابزارهای کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه است.
در ایران، چنین برنامه‌هایی به‌صورت سیستماتیک وجود ندارد و بسیاری از بیماران زمانی به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که بیماری در مراحل پیشرفته قرار دارد.
پزشکان نیز از کمبود تجهیزات تشخیصی در بیمارستان‌های دولتی و طولانی بودن روند ارجاع برای انجام سی‌تی‌اسکن یا نمونه‌برداری، به‌ویژه در استان‌های محروم شکایت دارند.
در استانهایی مانند خوزستان و سیستانوبلوچستان، دسترسی به دستگاههای تشخیصی مانند سی‌تی‌اسکن یا مراکز ریهشناسی بهشدت محدود است.
در این شرایط، کارشناسان هشدار می‌دهند بدون برنامه ملی برای کاهش مصرف دخانیات، مقابله با آلودگی هوا، غربالگری گروه‌های پرخطر و افزایش آگاهی عمومی، مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه در ایران طی سال‌های آینده بهمراتب بیشتر خواهد شد.
چهارم مرداد، رضا باقری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به این‌که سرطان ریه یکی از شایع‌ترین سرطانها با مرگ‌ومیر بالا در سراسر جهان است، گفت: «متاسفانه مصرف سیگار و قلیان در حال افزایش است که زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه محسوب می‌شود.»
به گفته باقری، تشخیص به موقع و بررسیهای تخصصی می‌تواند کیفیت و طول عمر بیماران مبتلا به سرطان ریه را بهطور قابل توجهی بهبود بخشد.
پیش از این و در بهمن ۱۴۰۳، کاظم زندهدل، معاون پژوهشکده سرطان دانشگاه علوم پزشکی تهران، از مرگ روزانه ۲۰۰ بیمار مبتلا به سرطان در ایران خبر داد.
زندهدل با بیان این‌که از چهار سال پیش انتشار آمارهای جدید از موارد ثبت شده ابتلا به سرطان در ایران متوقف شده است، گفت: «آخرین آمارها مربوط به سال ۱۳۹۹ است که نشان می‌دهند سالانه ۱۳۱ هزار نفر در ایران به انواع سرطان مبتلا می‌شوند.»
هزینههای سنگین درمان
درمان سرطان ریه، به‌ویژه در مراحل پیشرفته، نیازمند داروهای گرانقیمت، پرتودرمانی و گاهی جراحی است.
بسیاری از این داروها وارداتیاند و بیماران بهدلایل مختلف یا با کمبود آن‌ها مواجه هستند یا ناچارند آن‌ها را با هزینههای سرسامآور تهیه کنند. بیمهها نیز بخش اندکی از هزینهها را پوشش می‌دهند. در نتیجه، شمار زیادی از بیماران، به‌ویژه در طبقات متوسط و پایین، درمان را نیمهکاره رها می‌کنند یا به روشهای غیرعلمی و طب جایگزین پناه میبرند که معمولا به وخامت بیماری میانجامد.
روز جهانی سرطان ریه تنها یک مناسبت تقویمی نیست بلکه هشداری است برای سیاست‌گذاران سلامت در ایران که اگر اقدامات فوری برای کاهش مصرف دخانیات، مقابله با آلودگی هوا، غربالگری منظم و کاهش هزینههای درمان انجام نشود، سرطان ریه به یکی از فاجعهبارترین بحرانهای بهداشتی کشور بدل خواهد شد. بحرانی خاموش که هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرد؛ بیصدا، بیپناه و اغلب دور از چشم نظام سلامت.
