مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، در سخنرانی خود در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، خواستار «کاهش وابستگی به دلار» و «گسترش تسویه با ارز‌های ملی» در مبادلات تجاری میان اعضای این سازمان شد.
در این برنامه درسی که ایران‌اینترنشنال آن را مشاهده کرده، کتاب‌ها و مقالاتی از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین، و حسین موسویان، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی، و تحلیلگرانی همسو با آنها از جمله نرگس باجغلی، ولی نصر، جواد صالحی‌اصفهانی، علی واعظ، اسفندیار باتمانقلیچ و تریتا پارسی گنجانده شده است.
به گفته دانشگاه ییل، این دوره شامل سخنرانان مهمان خواهد بود، گرچه سایت این دانشگاه آنها را معرفی نکرده است. با این حال، در مقاله دانشجویی از دانشگاه ییل که جمعه در جوییش نیوز سیندیکیت منتشر شد، از ظریف به عنوان یکی از سخنرانان دعوت‌شده نام برده شده است.
مالی در دولت جو بایدن به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران فعالیت داشت و یکی از معماران اصلی توافق هسته‌ای، موسوم به برجام در دوره اوباما بود. او در سال ۲۰۲۳ به اتهام «سوءمدیریت اطلاعات طبقه‌بندی‌شده» از کار معلق شد و دسترسی امنیتی او نیز به حالت تعلیق درآمد.
این دوره درسی با عنوان «دشمنیِ طراحی‌شده: واکاوی رابطه ایران و ایالات متحده» ارائه می‌شود و روابط تهران و واشینگتن را از انقلاب ۱۳۵۷ تا امروز بررسی خواهد کرد.
در سرفصل‌های برنامه درسی رابرت مالی آمده است که دانشجویان باید هر دو منظر آمریکایی و ایرانی را «درونی‌سازی» کنند. همچنین بخشی از تکالیف کلاسی شامل بازی‌های نقش‌آفرینی در قالب مذاکرات شبیه‌سازی‌شده میان دو دولت خواهد بود.
با این حال، فهرست نویسندگانی که آثارشان به‌عنوان منبع درسی معرفی شده، عمدتاً شامل مقام‌های پیشین جمهوری اسلامی یا تحلیلگران نزدیک به خط فکری آنان است.
از جمله منابع اصلی این دوره، مقاله «ایران مسیر صلح را چگونه می‌بیند» است؛ یادداشتی از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین جمهوری اسلامی، که دسامبر ۲۰۲۴ در نشریه فارین افرز منتشر شد و برای هفته یازدهم کلاس در نظر گرفته شده است. ظریف که از سال ۲۰۱۹ تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد، در این مقاله دیدگاه خود را درباره روابط جمهوری اسلامی و غرب تشریح کرده است.
وبسایت ییل اعلام کرده این دوره میزبان سخنرانان مهمان خواهد بود اما نامی از آنها نبرده است. با این حال، یک دانشجوی ییل در یادداشتی که جمعه گذشته در وبسایت سندیکای اخبار یهودیان (Jewish News Syndicate) منتشر شد، ظریف را یکی از مدعوین معرفی کرده است.
در بخش دیگری از برنامه درسی، مقاله‌ای از حسین موسویان، دیپلمات پیشین و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۹ با عنوان «ایران چگونه به تقابل خود با ایالات متحده می‌نگرد» برای هفته هشتم گنجانده شده است؛ موضوعی که به فروپاشی برجام می‌پردازد.
موسویان به‌تازگی پس از ۱۵ سال همکاری با دانشگاه پرینستون بازنشسته شد. هرچند دانشگاه از «بازنشستگی» سخن گفت، اما فعالان سیاسی این اقدام را نتیجه فشارها بر سر ارتباط احتمالی او با پرونده‌های ترور و فعالیت‌های تبلیغاتی وابسته به حکومت ایران دانستند، به‌ویژه در دوره‌ای که او سفیر جمهوری اسلامی در آلمان بود و در دوران ماموریت او تهران دست به ترورهایی خونین در برلین زد.
از دیگر نویسندگانی که آثارشان در فهرست منابع آمده می‌توان به نرگس باجغلی، ولی نصر، جواد صالحی‌اصفهانی، علی واعظ، اسفندیار باتمانقلیچ و تریتا پارسی اشاره کرد؛ چهره‌هایی که عمدتاً با سیاست تحریم و فشار بر جمهوری اسلامی مخالفند و از عادی‌سازی روابط تهران و واشینگتن حمایت می‌کنند.
این آثار که برای هفته‌های مربوط به تحریم و دیپلماسی تعیین شده، استدلال می‌کنند تحریم‌های آمریکا نه‌تنها ناکارآمد بوده بلکه آسیب اصلی را متوجه مردم عادی ایران کرده و در مقابل، مسیرهای دیپلماتیک را به‌عنوان راه‌حل ممکن بررسی می‌کنند.
از جمله منابع اصلی این دوره کتاب « تحریم‌ها چگونه کار می‌کنند: ایران و پیامدهای جنگ اقتصادی» نوشته باجغلی، نصر، صالحی‌اصفهانی و واعظ است؛ همچنین مقاله باتمانقلیچ با عنوان «چگونه تحریم‌ها به معترضان ایرانی آسیب می‌زند» و یادداشت پارسی با عنوان «خیر، تحریم‌ها ایران را پای میز توافق نیاورد» هم در فهرست منابع الزامی برای این درس گنجانده شده است.
در مهرماه ۱۴۰۲، یک گزارش تحقیقی مشترک ایران اینترنشنال و سمافور، که با بررسی هزاران ایمیل دیپلمات‌های ایرانی تهیه شده است، شبکه‌ای از دانشگاهیان و تحلیلگران اندیشکده‌ها را افشا کرد که از سوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی برای گسترش قدرت نرم تهران ایجاد شده بود.
این شبکه زیر نظر ظریف شکل گرفت تا سیاست خارجی و راهبرد هسته‌ای جمهوری اسلامی را از طریق دانشگاهیان خارج از کشور ترویج کند. در این گزارش، علی واعظ به‌عنوان یکی از اعضای کلیدی این شبکه معرفی شده بود.
پزشکیان دوشنبه ۱۰ شهریور در شهر تیانجین چین اعلام کرد جمهوری اسلامی ابتکاری سه‌محوری با عنوان «حساب‌ها و تسویه‌های ویژه سازمان همکاری شانگهای» تدوین کرده که هدف آن «تقویت همکاری‌های مالی برای کاهش آثار تحریم‌های غیرقانونی در تعاملات اقتصادی اعضا» است.
او سه محور این طرح را «گسترش تسویه با ارز‌های ملی و کاهش وابستگی به دلار در مبادلات اعضا»، «راه‌اندازی زیرساخت‌های دیجیتال مشترک و استفاده از ارز‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی برای پرداخت‌های امن و سریع» و «ایجاد صندوق سوآپ ارزی چندجانبه به‌منظور حمایت از کشور‌هایی که در معرض فشار‌های تحریمی یا بحران‌های نقدینگی قرار دارند» عنوان کرد.
رییس دولت جمهوری اسلامی افزود این طرح قادر خواهد بود «تاب‌آوری اقتصادی» کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای را افزایش دهد و این سازمان را به «الگویی موفق در ایجاد یک نظم مالی چندقطبی، عادلانه و مقاوم در برابر فشار‌های خارجی» تبدیل کند.
پزشکیان همچنین در حاشیه اجلاس شانگهای با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، دیدار کرد.
این نخستین بار نیست که پزشکیان بر لزوم کاهش وابستگی به دلار در معاملات بین‌المللی تاکید می‌کند.
او آبان ۱۴۰۳ نیز در نشست بریکس در تاتارستان روسیه گفت دنیا این بلوک اقتصادی را با هدف تلاش برای کاستن از قدرت دلار و افزایش مبادلات با پول‌های ملی می‌شناسد.
در آن زمان، تصویری از یک اسکناس با نشان بریکس در دستان پوتین در اجلاس این سازمان در تاتارستان مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و گمانه‌زنی‌هایی در خصوص احتمال استفاده اعضای آن از یک واحد پولی مشترک مطرح شد.
دونالد ترامپ آذرماه ۱۴۰۳ پیش از آغاز به کار رسمی به‌عنوان رییس‌جمهوری آمریکا به اعضای بریکس هشدار داد در صورت استفاده از ارزی بهجز «دلار قدرتمند آمریکا»، با تعرفه ۱۰۰ درصدی مواجه خواهند شد.
پزشکیان: به پروژه بندر چابهار ملحق شوید
رییس دولت جمهوری اسلامی در ادامه سخنرانی خود در تیانجین، اجرای راهبرد ۱۰ ساله توسعه سازمان همکاری شانگهای را «فرصتی تاریخی برای گسترش همکاریها و سرمایهگذاریها» میان اعضا در حوزههای مختلف خواند و از آمادگی تهران برای ایفای نقشی «فعال» در این زمینه خبر داد.
پزشکیان گفت: «با تلاشهای صورتگرفته، بندر چابهار در اقیانوس هند بهزودی به شبکه ریلی سراسری جمهوری اسلامی ایران متصل خواهد شد و تحول مهمی را در اتصال چین، کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان به اقیانوس هند ایجاد خواهد نمود.»
او افزود: «سرمایهگذاران میتوانند برای توسعه و نیز ایجاد مراکز لجستیک در این بندر از تسهیلات و تخفیفات مختلف استفاده کنند.»
این اظهارات در شرایطی بیان می‌شود که آینده بندر چابهار بهواسطه تشدید چالش‌های ساختاری و محدودیتهای ناشی از بحران‌های اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی در هالهای از ابهام قرار گرفته است.
اسفند ۱۴۰۳، مسعود دانشمند، عضو هیاتمدیره کانون موسسات حملونقل ایران، با اشاره به برخی گمانهزنیها در خصوص خروج هند از پروژه بندر چابهار بهدلیل فشار‌های آمریکا گفت دهلینو «به هر دلیلی» با تهران به تفاهم نرسید و «هندیها اصلا نیامدهاند که بخواهند بروند».
پیشتر در تیر ۱۴۰۳، اندیشکده استیمسون سِنتِر تیر در گزارشی نوشت قرارداد اخیر تهران و دهلی نو برای توسعه بندر چابهار با چالشهایی از جمله تحریم‌های آمریکا، ضعف زیرساختها در ایران و مخالفت احتمالی چین روبهرو است.
