علی هریسچی، وکیل مهاجرت در آمریکا به ایران‌اینترنشنال گفت دو پناهجوی ایرانی بدون رضایت و در حالی‌که با زنجیر به هواپیما منتقل و تمامی وسایلشان ضبط شده بود، از ایالات متحده اخراج به مقام‌های جمهوری اسلامی تحویل داده شده‌اند.
موسسه علوم و امنیت بین‌الملل در گزارشی که جمعه ۱۱ مهرماه منتشر کرد افزود که این فعالیت‌ها که از سپتامبر ۲۰۲۵ مشاهده شده، بیشتر در مراحل پایانی ساخت‌وساز و تقویت امنیتی قرار دارد و به معنای گسترش یا شتاب‌گیری فعالیت‌های هسته‌ای نیست.
در این گزارش تاکید شده است که تحلیل‌ها حاکی است این اقدامات توانایی بازسازی سریع بخش‌های تخریب‌شده برنامه هسته‌ای را نشان نمی‌دهد.
واشینگتن‌پست نیز جمعه گذشته ۴ مهر با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و نظرات تحلیل‌گران گزارش داد جمهوری اسلامی همچنان به ساخت یک تاسیسات نظامی عمیق زیرزمینی در منطقه کوه کلنگ یا کلنگ گزلا در جنوب سایت هسته‌ای نطنز ادامه می‌دهد.
این منطقه پس از حملات آمریکا و اسرائیل توجه ناظران را بیش از پیش به خود جلب کرده است.
در گزارش واشینگتن پست نیز تاکید شده بود که بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد حکومت ایران در ماه‌های اخیر فعالیت‌های عمرانی در این سایت زیرزمینی را افزایش داده است.
این روند حاکی از آن است که جمهوری اسلامی کار بر روی برنامه هسته‌ای تسلیحاتی خود را به‌طور کامل متوقف نکرده و احتمالا با احتیاط در حال بازسازی ظرفیت‌های از دست‌رفته است.
این پروژه در مکانی موسوم به «کوه کلنگ‌گزلا» یا همان «کوه کلنگ» اجرا می‌شود؛ جایی که مهندسان ایرانی از سال ۲۰۲۰ در دل رشته‌کوه زاگرس، در فاصله حدود ۱.۵ کیلومتری نطنز، مشغول حفر تونل بوده‌اند.
پیش‌تر در اردیبهشت‌ماه، موسسه علوم و امنیت بین‌الملل گزارش داده بود حکومت ایران در حال احداث یک محوطه امنیتی با حصارهای جدید در اطراف کوه کلنگ گزلا است.
دو گزینه پیش‌روی ایران
به‌نوشته دیوید آلبرایت، رییس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل و از نویسندگان گزارش جدید این موسسه، به‌نظر می‌رسد جمهوری اسلامی دو مسیر اصلی برای این سایت در پیش دارد: یا تجهیزات باقی‌مانده در این تاسیسات را که به‌شدت زیر نظر است جمع‌آوری کند و در نتیجه در معرض حملات مجدد قرار گیرد، یا ساخت تدریجی ظرفیت‌های جدید را پیش گیرد که در این صورت باید هرگونه واردات یا تولید داخلی خارج از صنایع نظامی به‌شدت از نظر کیفیت و احتمال خرابکاری مورد بررسی قرار گیرد.
پیشینه و وضعیت کنونی
موسسه علوم و امنیت بین‌الملل که این سایت را از زمان آغاز ساخت در اواخر ۲۰۲۰ رصد می‌کند، پیش‌تر به عمق و ابعاد بالقوه تونل‌ها، ورودی‌های تقویت‌شده و اقدامات امنیتی همچون احداث دیوار و حصار پیرامون کوه اشاره کرده بود.
در گزارش این موسسه تاکید شده که تا خرداد ماه امسال این ارزیابی وجود نداشت که این تاسیسات عملیاتی شده‌اند و فعالیت‌های اخیر نیز همین برداشت را تایید می‌کند.
به‌نوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل یکی از دلایل عدم حمله هوایی مستقیم به این محل در جنگ ۱۲ روزه می‌تواند همین موضوع باشد، اگرچه احتمال حملات غیرمتعارف همچنان منتفی نیست.
تکمیل دیوار و حصار امنیتی
در گزارش جدید منتشر شده در ۱۱ مهر آمده است که تصاویر ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵ نشان می‌دهد محیط امنیتی اطراف کوه کامل شده و در حال تبدیل به یک «حصار دو لایه» است؛ بدین معنا که پشت دیوار، حصاری در حال احداث است و فضای میان دیوار و حصار می‌تواند به منطقه نظارت الکترونیکی بدل شود.
به‌نوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل انتظار می‌رود در آینده برج‌های نگهبانی و جاده‌های گشتی به این مجموعه افزوده شود. با این حال در غیاب دوربین، حسگر، نورافکن و سیستم‌های هشدار، این موانع بیشتر فیزیکی‌اند و علیه نفوذگران حرفه‌ای کارایی محدودی دارند.
ورودی شرقی و نشانه‌های پایان حفاری
در این گزارش همچنین گفته شده است که تصاویر ماه‌های خرداد تا مرداد نشان‌دهنده فعالیت در ورودی شرقی اصلی تونل است؛ ورودی‌ای که تاکنون کمترین کار پایدارسازی بر آن انجام شده و جریان آب مداوم نشانه‌ای از مشکلات زمین‌شناسی احتمالی در این منطقه است.
به‌نوشته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل جمهوری اسلامی اکنون تمرکز خود را بر تکمیل این ورودی گذاشته است. تغییر شکل توده خاک‌های حاصل از حفاری نیز نشان می‌دهد کارها بیشتر در جهت تکمیل سازه‌هاست تا گسترش تونل.
تقویت تاسیسات تونلی ۲۰۰۷
براساس این گزارش، تصاویر ماهواره‌ای ۱۰ اوت ۲۰۲۵ از شرکت مکسار نشان می‌دهد ورودی‌های تاسیسات تونلی قدیمی‌تر که از سال ۲۰۰۷ ساخته شده بودند، با پوشش ضخیم بتنی تقویت و سپس با خاک پوشانده می‌شوند. این اقدام آشکارا با هدف مقاوم‌سازی در برابر حملات هوایی یا خرابکاری انجام می‌شود.
این مجموعه سال‌ها غیرفعال بود اما طی پنج سال اخیر به تدریج بازفعال شده و در دو سال اخیر تغییرات قابل‌توجهی در حصارهای امنیتی و ساخت الحاقات ورودی‌ها پیدا کرده است. برخی الحاقات می‌توانند برای نگهداری تجهیزات و تاسیسات پشتیبانی تونل به کار روند.
پرسش‌های کلیدی درباره انتقال مواد هسته‌ای
در ادامه این گزارش آمده است که روش مشابه تقویت ورودی‌ها پیش‌تر در تاسیسات فردو نیز مشاهده شده بود، جایی که پیش از حمله آمریکا در عملیات «چکش نیمه‌شب»، دریچه‌های تهویه هوا با دیواره‌های بتنی محافظت شده بودند.
اقدام حکومت ایران پس از آن حمله برای افزودن چنین لایه‌هایی در نطنز این پرسش را مطرح می‌کند که آیا جمهوری اسلامی توانسته پیش از ضربات آمریکا مواد ارزشمند از جمله ذخایر اورانیوم غنی‌شده یا تجهیزات هسته‌ای را به این تاسیسات منتقل کند یا خیر.
این نگرانی با تصاویر ماهواره‌ای ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ شدت گرفته که خروج یک کامیون حدود ساعت ۹ صبح از محوطه تونل را نشان می‌دهد.
هریسچی جمعه ۱۱ مهر به ایران‌اینترنشنال گفت این دو نفر از مرز جنوبی وارد آمریکا شده و درخواست پناهندگی داده بودند؛ یکی از آنها مخالف سیاسی جمهوری اسلامی و دیگری یک مسیحی نوکیش است.
به‌گفته هریسچی همسر فرد مخالف سیاسی که به ایران بازگردانده شده، به تازگی در آمریکا فرزندی به دنیا آورده و اکنون به تنهایی از نوزاد سه‌ماهه خود مراقبت می‌کند و در شرایط روحی و روانی بسیار بدی قرار دارد.
او گفت: «آینده نامشخص است و معلوم نیست این دو چه زمانی دوباره می‌توانند با هم باشند.»
هریسچی تاکید کرد که هیچ‌یک از موکلانش با بازگرداندن خود موافقت نکرده‌اند و برای چنین اقدامی رضایت آنها جلب نشده است.
او به ایران‌اینترنشنال گفت که پرونده‌ها، مدارک و تلفن‌های این دو پناهجو به مقامات جمهوری اسلامی تحویل داده شده است.
هریسچی چنین اقدامی را «بسیار خطرناک» نامید.
وزارت امور خارجه و وزارت امنیت داخلی آمریکا به پرسش‌های ایران‌اینترنشنال در این زمینه بلافاصله پاسخ نداند.
به گفته او، بازگرداندن این دو نفر بخشی از عملیاتی بزرگ‌تر بود که طی آن ۱۲۰ ایرانی از بازداشتگاه‌ها در آمریکا به تهران بازگردانده شدند.
هریسچی گفت: «براساس ارزیابی ما شمار کل کسانی که بازگردانده شدند به ۲۲۰ نفر می‌رسد، هرچند برخی در قطر باقی مانده‌اند.»
یکی از ۱۲۰ ایرانی اخراج‌شده از آمریکا پنج‌شنبه ۱۰ مهر در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال از بدرفتاری در بازداشتگاه‌های ایالات‌متحده با آنها و .
او افزود ابوالفضل مهرآبادی، سرپرست دفتر حفاظت منافع ایران در واشینگتن در فرودگاه مبدا به آنها گفته ۲۵۰۰ ایرانی تحت بازداشت اداره مهاجرت آمریکا هستند و انتظار می‌رود با پروازهای اختصاصی به ایران بازگردانده شوند.
این شهروند ایرانی که خواست نامش فاش نشود، به ایران‌اینترنشنال گفت که هفتم مهر سه زن و ۱۱۷ مرد با پرواز چارتر و تحت نظارت ماموران امنیتی از آمریکا به ایران بازگردانده شدند. به گفته او، پرواز آنها سهشنبه ۸ مهر وارد ایران شد.
حسین نوشآبادی، مدیرکل پارلمانی و کنسولی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، سهشنبه هشتم مهر در پاسخ به پرسشی درباره بازگرداندن این گروه از ایرانیها از آمریکا گفته بود: «اداره مهاجرت آمریکا قصد دارد نزدیک به ۴۰۰ ایرانی را به ایران بازگرداند.»
منابع فدرال در ایالات‌متحده هشتم تیرماه سال جاری به شبکه فاکسنیوز گفته بودند ماموران اداره مهاجرت و گمرک آمریکا (ICE) طی یک هفته ۱۳۰ تبعه ایرانی را در نقاط مختلف این کشور بازداشت کرده بودند.
به گفته این منابع، با احتساب بازداشتهای تازه، شمار شهروندان ایرانی در بازداشتگاه‌های این نهاد فدرال در آن تاریخ به ۶۷۰ نفر رسیده بود.
بنا بر اعلام وزارت امنیت داخلی آمریکا، اداره مهاجرت و گمرک آمریکا ۱۱ تبعه ایرانی را در ۸ ایالت بازداشت کرده که یکی از بازداشتشدگان، عضو پیشین سپاه پاسداران است و به گفته مقام‌های آمریکایی، به ارتباط با حزبالله لبنان اعتراف کرده است.
مسیر پرواز و قوانین محدودکننده
پیش‌تر روزنامه نیویورک تایمز گزارش داده بود که یک پرواز چارتر حامل بیش از ۱۰۰ ایرانی از فرودگاهی نظامی در لوئیزیانا به پرواز درآمد، در پورتوریکو افراد دیگری را سوار کرد و سپس به دوحه قطر رفت؛ جایی که مسافران به هواپیمای دیگری برای انتقال به تهران منتقل شدند.
هریسچی گفت بازگرداندهشدگان فرصت کامل برای دفاع از پروندههای پناهندگی خود را پیدا نکردند و گرفتار قوانین دوران ترامپ شدند که محدودیتهای شدیدی برای متقاضیان ورودی از مرز جنوبی اعمال می‌کند.
یا ایران یا سودان و سومالی
او در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال به پروندههای دیگری اشاره کرد که در آنها مقامات مهاجرتی آمریکا به ایرانیان بازداشت شده گفته بودند: «انتخاب کنید یا رضایت بدهید به ایران بازگردید، یا شما را به سومالی یا سودان میفرستیم.»
هریسچی در عین حال تاکید کرد که در مورد موکلان او حتی حق چنین انتخابی داده نشد و فقط گفتند: «کارتان تمام است، بروید.»
مذاکرات واشینگتن و تهران
نیویورک تایمز در گزارش خود به نقل از مقام‌های آمریکا و جمهوری اسلامی نوشت این پرواز نتیجه «ماهها مذاکره» میان واشینگتن و تهران بود.
وزارت امور خارجه آمریکا سه ماه پیش از دفتر حفاظت منافع ایران در واشینگتن برای هماهنگی برای بازگرداندن این افراد کمک خواسته بود. جمهوری اسلامی نیز باید هویت افراد را تایید و برای برخی از آنها سند سفر صادر میکرد.
هریسچی گفت: «باید بدانیم در قبال بازگرداندن این افراد چه چیزی رد و بدل شده است. آیا جمهوری اسلامی در تعیین فهرست بازگرداندهشدگان یا اولویتبندی افراد نقشی داشته است یا نه؟»
نگرانی از عادیسازی نقض حقوق بشر
این وکیل هشدار داد چنین اقداماتی خطر عادیسازی پرونده حقوق بشر ایران را به همراه دارد و تعهد اعلامشده آمریکا برای حمایت از اقلیتهای تحت تعقیب را زیر سؤال میبرد.
او گفت:« با چنین کاری القا می‌شود که ایران یک کشور عادی است پس چرا باید نگران باشیم. در حالی که این درست نیست.»
