در ادامه تجمعات اعتراضی دانشجویان در ایران، جمعی از دانشجویان دانشگاه صنعتی خواجه نصیر در تهران، در دانشکده برق پردیس سیدخندان این دانشگاه تجمع کردند. همزمان گزارش‌هایی از افزایش حضور نیروهای امنیتی و افراد ناشناس لباس‌شخصی در این دانشگاه منتشر شده است.
این سازمان سه‌شنبه ۱۵ مهر اعلام کرد بر اساس گزارش مقام‌های جمهوری اسلامی، شیوع آنفلوانزا به مرگ ۱۰ پرنده از یک گله ۹۰ تایی انجامیده و سایر پرندگان برای جلوگیری از گسترش بیماری معدوم شده‌اند.
آنفلوآنزای پرندگان چیست؟
آنفلوآنزای پرندگان یا آنفلوآنزای مرغی به گروهی از ویروس‌های آنفلوآنزای نوع A گفته می‌شود که عمدتا پرندگان را مبتلا می‌کنند.
گونه‌ای که بیشترین نگرانی جهانی را ایجاد کرده، «اچ-۵-ان-۱» نام دارد که به گفته کارشناسان «بسیار بیماری‌زا» است.
اصطلاح «بسیار بیماری‌زا» در توصیف این ویروس بیانگر شدت بالای بیماری‌زایی و تلفات ناشی از آن در جمعیت ماکیان است و دلالتی بر افزایش میزان مرگ‌ومیر یا شدت بیماری در انسان‌ها ندارد.
در مرغداری‌ها، «اچ-۵-ان-۱» می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد و به معدوم‌سازی گسترده گله‌ها بینجامد.
ویروس علاوه بر طیور، به پرندگان وحشی و در مواردی به پستاندارانی که در تماس با لاشه‌ها یا محیط آلوده بوده‌اند، هم سرایت کرده است.
روند جهانی در ۲۰۲۵
پس از موج بی‌سابقه جهانی آنفلوآنزای پرندگان در سال ۲۰۲۱، شیوع‌ها در سال جاری الگوی فصلی پیدا کرده‌اند: کاهش نسبی در تابستان و افزایش دوباره در هوای سرد.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت حیوانات، در اوت ۲۰۲۵ در مجموع ۱۲ مورد شیوع در مزارع پرورش طیور و ۵۱ مورد در میان پرندگان وحشی در مناطق مختلفی از آفریقا، قاره آمریکا، آسیا و اروپا به ثبت رسید که در پی آن، حدود ۲۲۸ هزار پرنده تلف یا به‌منظور کنترل بیماری معدوم شدند.
آمار ابتلای انسان‌ها
از سال ۲۰۰۳ تا اول ژوئیه ۲۰۲۵، در مجموع ۹۸۶ مورد ابتلای انسانی به ویروس «اچ-۵-ان-۱» در ۲۵ کشور گزارش شده که ۴۷۳ مورد آن منجر به مرگ انجامیده است.
تقریبا همه این موارد در پی تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا محیط‌های آلوده رخ داده‌اند و تاکنون هیچ انتقال پایدار میان انسان‌ها مشاهده نشده است.
در سال ۲۰۲۵ نیز موارد انسانی پراکنده باقی ماند و کامبوج در این میان بیشترین موارد را ثبت کرد.
موارد انسانی ابتلا در سال جاری
موارد انسانی ابتلا به آنفلوآنزای پرندگان همچنان پراکنده و اغلب پس از تماس نزدیک با پرندگان بیمار یا محیط‌های آلوده رخ می‌دهد.
بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا، از اول ژانویه تا چهارم اوت ۲۰۲۵، در مجموع ۲۶ مورد ابتلای انسانی به «اچ-۵-ان-۱» در جهان شناسایی شده که ۲۳ مورد خارج از آمریکا بوده و ۱۱ مورد به مرگ منجر شده است.
در ایالات متحده سه مورد خفیف در ابتدای سال ۲۰۲۵ ثبت شد و از میانه فوریه تاکنون مورد جدیدی گزارش نشده است.
نخستین مرگ انسانی ناشی از «اچ-۵-ان-۱» در آمریکا نیز در ششم ژانویه ۲۰۲۵ در لوییزیانا به تایید رسید.
سرایت به پستانداران و دام‌ها
از ۲۰۲۲ تاکنون، ابتلای «اچ-۵-ان-۱» در پستانداران مختلفی مانند روباه‌ها، خرس‌ها و شیرهای دریایی گزارش شده است.
نقطه عطف این روند در سال ۲۰۲۴ و با شناسایی این ویروس در گاوهای شیری در ایالات متحده رقم خورد؛ رویدادی نادر که به افزایش گسترده اقدامات پایش و کنترل در مزارع منجر شد.
با این وجود، گزارش سازمان جهانی بهداشت حیوانات در اوت ۲۰۲۵ هیچ موردی از شیوع آنفلوانزای مرغی در میان پستانداران ثبت نکرده است.
این فراز و فرود نشان می‌دهد جغرافیای شیوع در پستانداران ناپایدار و نقطه‌ای است و باید ماه‌به‌ماه رصد شود.
آیا آنفلوانزای مرغی تهدیدی برای انسان‌هاست؟
به طور کلی، خطر ابتلا برای عموم مردم پایین برآورد می‌شود. بیشتر موارد انسانی در میان افرادی دیده شده‌اند که تماس نزدیک و مکرر با پرندگان بیمار یا محیط‌های آلوده داشته‌اند؛ از جمله کارگران مزارع طیور و فروشندگان بازارهای پرنده.
تاکنون هیچ نشانه‌ای از انتقال پایدار ویروس از انسان به انسان گزارش نشده است.
با این حال، از آنجا که ویروس‌های آنفلوآنزا قابلیت تغییرات ژنتیکی دارند، نهادهای بهداشت عمومی بر نظارت مستمر، نمونه‌برداری از جمعیت‌های حیات‌وحش و مزارع، و تحلیل ژنومی دقیق ویروس‌ها تاکید می‌کنند.
پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی
فراتر از جنبه‌های بهداشتی، این بیماری پیامدهای اقتصادی گسترده‌ای به همراه دارد؛ از جمله هزینه‌های سنگین معدوم‌سازی، محدودیت‌های تجاری، اختلال در زنجیره تامین و افزایش قیمت مرغ و تخم‌مرغ.
تلفات گسترده در میان پرندگان دریایی نیز بر اکوسیستم‌ها، تلاش‌های حفاظت از گونه‌ها و حتی صنعت گردشگری تاثیر منفی می‌گذارد.
این فشارها به‌ویژه در کشورهایی که وابستگی بیشتری به مرغ و تخم‌مرغ برای تامین امنیت غذایی خود دارند، محسوس‌تر است.
سیاست‌های کنترلی در ۲۰۲۵
کشورها همچنان بر تقویت امنیت زیستی در مزارع، کنترل جابه‌جایی دام و پرندگان، و اجرای برنامه‌های پاکسازی و معدوم‌سازی هدفمند تمرکز دارند.
آزمایش افراد در معرض تماس، به‌ویژه در مناطق شیوع، نیز همچنان در جریان است.
در ایالات متحده، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در دوم ژوئیه ۲۰۲۵ وضعیت اضطراری مرتبط با «اچ-۵-ان-۱» را پایان داد و از هفتم ژوئیه پایش این ویروس را در چارچوب نظام معمول نظارت بر آنفلوآنزا ادغام کرد.
با این حال، ارزیابی خطر و رصد ژنومی ویروس همچنان به‌طور مستمر ادامه دارد.
هشدار کارشناسان: نباید ماجرا را تمام‌شده دانست
در سال ۲۰۲۵، آنفلوآنزای پرندگان همچنان یک بحران دام‌پزشکی با پیامدهای گسترده اقتصادی و زیست‌محیطی محسوب می‌شود.
خطر ابتلا برای عموم مردم پایین ارزیابی شده است، اما گسترش پراکنده ویروس به پستانداران و تجربه آلودگی در گاوهای شیری آمریکا یادآور ضرورت تداوم مراقبت و پایش است.
انتظار می‌رود با فرا رسیدن ماه‌های سرد، موج‌های فصلی بیماری دوباره شدت گیرد و کشورها با بهره‌گیری از ترکیبی از اقدامات امنیت زیستی، معدوم‌سازی هدفمند و نظارت ژنومی، از افزایش خطر برای انسان‌ها جلوگیری کنند.
حسین رفیعی سه‌شنبه ۱۵ مهر در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه با اعلام این موضوع که در ششماهه اخیر «تلاش کردهایم تا تبلیغ دینی را به‌صورت هدفمند، علمی و مبتنی بر نیازهای واقعی جامعه پیش ببریم»، گفت: «شبکه انسانی تبلیغی کشور اکنون به‌صورت مویرگی در سراسر شهرها و روستاها فعال است.»
او با طرح این ادعا که «شاید کمتر نهادی همچون حوزه چنین شبکه انسانی گسترده‌ای داشته باشد»، افزود: «در صورت نیاز، میتوانیم تمام مبلغان امین، هجرت، تماموقت، ساعتی و حتی مبلغان اینترنتی را در لحظه فراخوان کنیم.»
رفیعی در سخنان خود به محتوای تبلیغات انجام گرفته از سوی ۴۲ هزار آخوند اعزام شده به روستاها و شهرها اشاره نکرد. اما مرتضی استقامت، مسئول کمیته تبلیغ ستاد مرکزی اربعین ۱۴ مرداد اعلام کرده بود «برای مراسم پیادهروی اربعین، مبلغانی از حوزه علمیه اعزام میشوند که به زبانهای فارسی، اردو، انگلیسی، اسپانیایی، ترکی، عربی و غیره به تبلیغ دینی خواهند پرداخت.»
پیشتر سلمان شاکری، رییس حراست حوزه علمیه خراسان، هفتم مهر با اشاره به فعالسازی مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی، آن را «بیش از هر چیز، یک جنگ روانی و رسانهای» و «فرصتی برای تقویت امید» مردم توصیف کرده بود.
همچنین محمود محمدیشاهرودی، رییس سازمان بسیج اساتید و طلاب خراسان رضوی، ۲۱ شهریور گفته بود دشمن برای نفوذ در حوزههای علمیه «اعتبار تخصصی» اختصاص داده است «تا عالمان و روحانیونی تربیت شوند که انقلابی نباشند.»
او افزوده بود: «حفظ عقاید نسل جوان و ارتباط با این نسل در فضای مجازی، جلوگیری از نفوذ، نگه داشتن مردم پای کار انقلاب و افزایش تابآوری و امیدآفرینی در جامعه از وظایف مهم روحانیت است.»
به گفته محمدیشاهرودی، مکانیسم ماشه «تحریم تازهای به همراه ندارد» و «با روشنگری و جهاد تبیین، میتوان این تهدید روانی را به فرصتی برای تقویت ایمان، امید و استقامت» تبدیل کرد.
در این حال، تاکید مقامات جمهوری اسلامی بر لزوم حضور بیشتر روحانیون در بخشهای مختلف انتقادهای بسیاری را به ویژه در شبکههای اجتماعی به همراه داشته است. در این ارتباط، هاشم حسینیبوشهری، رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سه‌شنبه ۱۵ مهر گفت: «کشوری که بیش از ۴۶ سال از انقلاب آن گذشته و پیوسته روحانیت پای کار ثابت آن بوده است، میگویند وجود روحانیت چه فایده‌ای دارد؟»
تلاش حکومت برای «اسلامی سازی آموزش و پرورش»
به گزارش خبرگزاری حوزه، رفیعی در بخشی از سخانش به آنچه محدودیت بودجه نامید، اشاره کرد و گفت: «طرح قرارگاه خاتمالاوصیا و طرح جهاد تبیینی در آموزش و پرورش توسط مربیان امین در حال اجراست و هماهنگی میان نهادهای حوزوی در این زمینه رو به گسترش است.»
در همین ارتباط، مصطفی ترابی، مدیر گروه تبلیغی مذهبی و مبلغ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۱ شهریور با تاکید بر تربیت کودکان به عنوان «خروجیهای خوب برای نظام و انقلاب» گفته بود که طلاب و مبلغان برنامههایی از جمله اردو، جشن تولد و «شبی در مدرسه» برای دانشآموزان اجرا می‌کنند.
او افزوده بود: «سعی کردهایم که محیط مسجد را برای کودکان و نوجوانان جذاب کنیم. به همین منظور، گیمنت و مهد کودک و پیش دبستانی و اتاق بازی و کتابخانه در مسجد راهاندازی کردهایم.»
در سالیان اخیر، فعالیت مذهبی حکومت در مدارس از جمله با استخدام و به کار گیری بیش از ۲۵ هزار طلبه تشدید شده است.
سایت خبرآنلاین در گزارشی در اول مهر سال گذشته این روند را «اسلامی سازی آموزش و پرورش» نامید و نوشت: «حضور طلبهها در مدارس از معلم پرورشی فراتر رفته و آن‌ها در چارچوب قرار داد معین کار در اکثر رشتهها از زبان فارسی و انگلیسی تا علوم تجربی و انسانی به تدریس میپردازند.»
محمد حاجابوالقاسم دولابی، مشاور ابراهیم رئیسی، رییسپیشین دولت جمهوری اسلامی، ۱۸ بهمن ۱۴۰۲ گفته بود که «۲۵ هزار مدرسه ما مشمول طرح امین هستند که روحانیت در این مدارس حضور پیدا کرده و سعی می‌کنند در راستای ارتقای فرهنگی و دینی کشور نقش ایفا کنند.»
حضور گسترده روحانیون در مدارس انتقادهایی را به همراه داشته است. رحیم عبادی، معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش، ۲۶ دی ۱۴۰۲ درباره استخدام و بهکارگیری روحانیون در مدارس گفت: «این بدعت بسیار خطرناکی است که آموزش و پرورش را به دست روحانیون و حوزههای علمیه بسپاریم.»
او در مصاحبه با سایت جماران افزود: «این کار عواقب بسیار بدی خواهد داشت.»
شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان ایران نیز ۲۸ دی ۱۴۰۲، در بیانیه ای نسبت به آنچه «عوارض حضور روحانیون در مدارس و ادامه سیاست آموزش ایدئولوژیک» از سوی حکومت نامید، هشدار داد.
این تشکل سراسری معلمان تاکید کرد که «ساختار آموزشی برای حکومت مستقر، صرفا تا جایی محل توجه است که سربازانی برای پیشبرد اهداف سیاسی - ایدئولوژیک حکومت تربیت کند.»
در بخشی از بیانیه با اشاره به حضور چشمگیر نهاد روحانیت در همه حوزههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، نظامی و حتی صنعتی آمده بود: «استخدام گسترده روحانیون در آموزش و پرورش و سیاست جایگزینی آخوند به جای معلم در مدارس، یک حرکت ارتجاعی به مکتب خانههای دهه ۳۰ است که همه دستاوردهای آموزش و پرورش در ۱۰۰ سال اخیر را به باد می‌دهد.»
با این همه، مقامات جمهوری اسلامی از حضور روحانیون در مدارس دفاع کرده‌اند. از جمله علی لطیفی، رییس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، ۳۱ اردیبهشت در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا ادعا کرد که در چند سال اخیر، «روند جذب افراد در آموزش و پرورش بر اساس مهارتها و شایستگیهای آنان بوده و امتیاز خاصی برای طلبهها یا روحانیون در نظر گرفته نشده است.»
بر اساس ویدیوهای منتشرشده در کانال تلگرامی «خبرنامه خواجه‌نصیر»، دانشجویان دانشگاه خواجه‌نصیر تهران در تجمع سه‌شنبه ۱۵ مهرماه خود شعارهایی چون «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد» سردادند.
این دانشجویان در ادامه با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف و بازنگری سیاست‌های کنونی در حوزه رفاه و خدمات دانشجویی شدند که به‌گفته آن‌ها بر زندگی و معیشت دانشجویان اثر منفی گذاشته است.
بازگرداندن سرویس‌های رفت‌وآمد، کاهش قیمت و بهبود کیفیت غذای شبانه، بهبود شرایط رفاهی خوابگاه‌ها، توقف برخوردهای امنیتی و پایان روند اخراج و تهدید دانشجویان معترض، بخشی از خواسته‌های مطرح‌شده در این بیانیه است.
این تجمع به‌دنبال چهار شب اعتراض پیاپی در خوابگاه دانشگاه خواجه‌نصیر و طبق اعلام دانشجویان معترض، به‌صورت مستقل و بدون وابستگی به هیچ تشکل دانشجویی شکل گرفت.
کانال «خبرنامه خواجه‌نصیر» از این تجمع به‌عنوان بزرگ‌ترین تجمع دانشجویان این دانشگاه طی دو سال اخیر نام برد و نوشت جمعیتی عظیم از دانشجویان در محوطه دانشگاه گرد هم آمدند و با شعارهایی متحد، خواسته‌های خود را فریاد زدند.
بر اساس این گزارش، این تجمع که بیش از دو ساعت به طول انجامید، با «امتناع کامل دانشجویان از گفت‌وگو با هر مقام رسمی دانشگاه، برای نشان دادن بی‌اعتمادی به ساختارهای فرسوده و بی‌پاسخ» همراه بوده است.
این تشکل صنفی در ادامه نوشت: «آنچه امروز در خواجه‌نصیر رخ داد، فقط یک تجمع نبود؛ نشانه‌ای از بیداری و همبستگی دانشجویان بود، نسلی که دیگر سکوت را انتخاب نمی‌کند.»
همزمان کانال تلگرامی «خبرنامه امیرکبیر» به نقل از منابع دانشجویی از حضور چند فرد لباس‌شخصی وابسته به وزارت اطلاعات در محوطه پردیس سیدخندان گزارش داد و نوشت این افراد بدون در اختیار داشتن کارت شناسایی رسمی یا لباس فرم حراست، اقدام به بررسی کارت‌های دانشجویی و کنترل رفت‌وآمد دانشجویان کردند.
به نوشته این تشکل صنفی، با وجود فضای امنیتی حاکم، دانشجویان معترض همچنان بر ادامه اعتراضات خود تا تحقق خواسته‌هایشان تاکید دارند و اعلام کردند که صدای اعتراض را خاموش نخواهند کرد.
در روزهای گذشته نیز دانشجویان معترض در برخی دیگر از دانشگاه‌های کشور در اعتراض به مواردی از جمله نابسامانی‌های آموزشی و اعتراض به «حضور دانشجویان عراقی وابسته به حشدالشعبی و مزاحمت‌های آنان برای دختران دانشجو» دست به تجمع زدند.
بر اساس ویدیوهای رسیده، دوشنبه ۱۴ مهر دانشجویان دانشگاه بوعلی همدان با همراهی گروهی از مردم برای اعتراض به «حضور دانشجویان عراقی وابسته به حشدالشعبی و مزاحمت‌های آنان برای دختران دانشجو» تجمع کردند و خواستار اخراج آن‌ها شدند.
معترضان همچنین شعارهایی چون «رضاشاه روحت شاد» و «ایرانی می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد»، سردادند.
اعتراضات دانشجویان در حالی ادامه دارد که بنا بر گزارش سالانه هرانا، تنها در سال ۱۴۰۳ دستکم سههزار و ۷۰۲ تجمع اعتراضی و اعتصاب در حوزههای مختلف از جمله کارگری، صنفی، دانشجویی، محیطزیست و اندیشه و بیان در ایران ثبت شده است.