دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، پس از تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین همتای روس خود اعلام کرد با او در مجارستان دوباره دیدار می‌کند. هم‌زمان مسکو و واشینگتن، تماس تلفنی میان ترامپ و پوتین را «مثبت و سازنده» توصیف کردند.
حسین بائومی، معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، پنج‌شنبه ۲۴ مهر اعلام کرد: «کشورهای عضو سازمان ملل باید با فوریت به مقابله با موج شوک‌آور اعدام‌ها در ایران برخیزند.»
او افزود از زمان آغاز اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، مقام‌های جمهوری اسلامی از مجازات اعدام برای «ایجاد رعب، سرکوب اعتراض‌ها و مجازات اقلیت‌های حاشیه‌نشین» استفاده کرده‌اند.
به گفته این مقام عفو بین‌الملل، در سال جاری «اعدام‌ها به سطحی رسیده‌اند که از سال ۱۹۸۹ سابقه نداشته است».
بائومی گفت بسیاری از این اعدام‌ها به جرائم مواد مخدر مربوط می‌شوند و «پس از محاکمه‌های ناعادلانه و پشت درهای بسته، همراه با شکنجه و اعترافات اجباری» انجام می‌گیرند.
در همین ارتباط، زندانیان سیاسی در زندان‌های مختلف با روش‌هایی چون تحصن، صدور بیانیه و حضور در کارزارهای «نه به اعدام»، اعتراض خود را به موج گسترده اعدام‌ها در ایران اعلام کردند.
گزارش‌های رسیده به ایران‌اینترنشنال حاکی از آن است که اعتراض صدها زندانی محبوس در زندان قزل‌حصار کرج به افزایش چشمگیر اعدام‌ها ادامه دارد و جمعی از زندانیان همچنان در اعتصاب غذای گروهی هستند.
کمیته انضباطی زندان اوین چهارشنبه ۲۳ مهر ملاقات دست‌کم چهار زندانی سیاسی معترض به اعدام‌ها را برای سه نوبت آینده لغو کرد.
سازمان حقوق بشر ایران ۱۸ مهر در گزارشی به مناسبت روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام، خبر داد جمهوری اسلامی از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون دست‌کم هزار و ۱۰۵ نفر را اعدام کرده است.
بر اساس این گزارش، «حکومت ایران در اعدام سالانه، رکورد سه دهه اخیر را شکسته» است.
خواست توقف فوری و لغو قوانین اعدام
عفو بین‌الملل از کشورهای عضو سازمان ملل خواست در نشست‌های آتی مجمع عمومی این سازمان، از جمله گفت‌وگوی تعاملی سومین کمیته حقوق بشر درباره ایران در ۳۰ اکتبر، به‌طور جدی از مقام‌های جمهوری اسلامی بخواهند همه اعدام‌ها را فورا متوقف کنند، احکام صادرشده پس از دادرسی‌های ناعادلانه را لغو کنند و با هدف لغو کامل اعدام، تعلیق رسمی اجرای آن را اعلام کنند.
این سازمان همچنین از دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل و هیات بین‌المللی کنترل مواد مخدر خواست برای اصلاح سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر در ایران به نحوی که با حقوق بشر هم‌خوان باشند، بر تهران فشار بیاورند.
عفو بین‌الملل از دولت‌های جهان خواست با استفاده از صلاحیت جهانی، تحقیقات کیفری درباره شکنجه و سایر جرائم بین‌المللی در ایران را آغاز کنند و برای مقام‌هایی که در این موارد مسئولیت کیفری دارند، حکم بازداشت صادر کنند.
دو نهاد حقوق بشری، ۱۱ مهر اعلام کردند شمار اعدام‌ها در ایران در سپتامبر ۲۰۲۵ افزایش یافته است.
هه‌نگاو، دست‌کم ۱۸۷ مورد و سازمان حقوق بشر ایران، ۱۷۱ مورد اعدام را ثبت کرده‌اند.
این آمارها به‌دلیل پنهان‌کاری دستگاه قضایی، بر پایه شبکه‌های راستی‌آزمایی و منابع مستقل، گردآوری شده‌اند.
اقلیت‌ها در معرض بیشترین خطر
در بیانیه تازه عفو بین‌الملل آمده است هزاران نفر در ایران با خطر اعدام روبه‌رو هستند؛ از جمله محکومان به جرائم مواد مخدر و کسانی که با اتهام‌های مبهمی مانند «محاربه» و «افساد فی‌الارض» در پرونده‌های سیاسی محاکمه شده‌اند.
به گفته این نهاد، «دادگاه‌های انقلاب که استقلال ندارند»، در همکاری با نهادهای امنیتی و اطلاعاتی، احکام اعدام صادر می‌کنند و اقلیت‌های قومی و مذهبی، از جمله افغان‌ها، عرب‌های اهوازی، بلوچ‌ها و کُردها، بیشترین قربانیان این روند هستند.
عفو بین‌الملل تاکید کرد مجازات اعدام در هر شرایطی نقض حق بنیادین حیات است و آن را «نهایت بی‌رحمی و مجازاتی غیرانسانی و تحقیرآمیز» دانست.
ترامپ پنج‌شنبه ۲۴ مهر، تاریخ دقیقی برای این دیدار ارائه نکرد اما در یک پست در شبکه‌های اجتماعی گفت که معتقد است «پیشرفت بزرگی در گفت‌وگوی تلفنی امروز حاصل شده است.»
دیمیتریف، نماینده ویژه پوتین، نیز پنج‌شنبه اعلام کرد که تماس تلفنی ترامپ و پوتین «مثبت و سازنده بوده و گام‌های بعدی را به‌طور واضح مشخص کرده است.»
کاخ سفید نیز اعلام کرد که رییس‌جمهوری ایالات متحده و پوتین تماس «خوب و سازنده‌ای» داشتند و توافق کردند که هفته آینده جلسه‌ای با حضور مقام‌های ارشد برگزار شود.
کاخ سفید درباره تماس ترامپ و پوتین افزود که ممکن است جلسه دیگری بین ترامپ و پوتین برگزار شود.
سخنگوی کاخ سفید گفت که پوتین متعهد شد که با ترامپ به گفت‌وگو بنشیند و ترامپ معتقد است هنوز امکان گردهم آوردن پوتین و زلنسکی وجود دارد.
او افزود: «ترامپ تلاش خواهد کرد مسیر پیشرفت برای صلح را هموار کند. ترامپ احساس می‌کند در تماس با پوتین پیشرفت حاصل شده است.»
به گزارش رویترز، ارزش سهام در بورس مسکو پس از تماس پوتین و ترامپ افزایش یافت.
این تماس تلفنی یک روز پیش از دیدار ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، در کاخ سفید انجام می‌شد و انتظار می‌رفت دو طرف در این دیدار درباره احتمال تحویل موشک‌های دوربرد تاماهاوک به اوکراین گفت‌وگو کنند.
ترامپ پیشتر گفته بود: «یا روسیه وارد مذاکرات صلح جدی می‌شود، یا اوکراین موشک‌های تاماهاوک را دریافت خواهد کرد.»
روسیه به احتمال تحویل موشک‌های تاماهاوک به‌تندی واکنش نشان داده است.
بهگزارش رویترز زلنسکی جمعه ۲۵ مهر در واشینگتن برای دریافت حمایت نظامی بیشتر از آمریکا تلاش می‌کند. این دیدار هم‌زمان با شدت گرفتن حملات دو طرف به زیرساختهای انرژی و افزایش تنش‌ها در مرزهای ناتو انجام می‌شود.
از زمان برگزاری نشست ترامپ و ولادیمیر پوتین در ماه اوت که هیچ پیشرفتی در روند صلح به همراه نداشت، اوکراین حملات پهپادی خود را به پالایشگاههای نفت روسیه افزایش داده، در حالی که حملات روسیه نیز باعث قطع گسترده برق در اوکراین شده است.
در همین حال، کشورهای عضو ناتو در جناح شرقی خود نگراناند؛ چرا که لهستان و استونی گزارش دادهاند روسیه در ماه گذشته حریم هواییشان را با پهپاد و جنگنده نقض کرده است. مسکو این اتهام را رد می‌کند، با این حال اخیرا حوادث مشابهی در آلمان و دانمارک نیز گزارش شده است.
یک مقام پیشین اوکراینی به رویترز گفت: «روسیه و اوکراین هر دو در تلاشاند با افزایش فشار، موضع خود را در آستانه هرگونه فرصت جدید برای مذاکره تقویت کنند، اما هیچکدام توان حفظ این شدت درگیری را برای مدت طولانی ندارند. فکر میکنم این مرحله از تشدید درگیری دو ماه دیگر دوام بیارد.»
تغییر لحن ترامپ به نفع اوکراین
ترامپ که در ماههای گذشته از بنبست مذاکرات صلح با روسیه ابراز ناامیدی کرده بود، ماه گذشته موضعی آشکارا نزدیکتر به اوکراین اتخاذ کرد. او ضمن تمجید از مقاومت اوکراینیها، روسیه را «ببر کاغذی» نامید و گفت ارتش اوکراین قادر است نیروهای روسی را از خاک این کشور بیرون کند. این تغییر لحن تنها شش ماه پس از تنش علنی ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید رخ داد، هرچند بسیاری از اوکراینیها نسبت به اجرای عملی آن تردید دارند.
دو مقام آمریکایی به رویترز گفتند که از اول اکتبر، ایالات متحده تصمیم گرفته است اطلاعات شناسایی لازم را برای حملات دوربرد اوکراین به تاسیسات نفتی روسیه در اختیار کییف بگذارد.
یک مقام ارشد دولت اوکراین نیز گفت توقف جنگ در غزه ممکن است انگیزهای تازه برای ترامپ ایجاد کند تا تمرکز خود را دوباره بر پایان دادن به جنگ روسیه-اوکراین بگذارد.
میخایلو پودولیاک، مشاور رییسدفتر زلنسکی، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که هیاتی از مقامات بلندپایه اوکراینی پیش از سفر زلنسکی در واشینگتن حضور دارد تا «راهبرد افزایش هزینههای جنگ برای روسیه» را به مقامات آمریکایی ارائه کند. او افزود: «ابزارها مشخصاند: موشک‌های کروز، تولید مشترک پهپاد و تقویت پدافند هوایی. ما خواهان صلح هستیم، پس باید قدرت خود را در قلب روسیه نشان دهیم.»
زلنسکی پنج‌شنبه وارد آمریکا می‌شود و بنا بر گزارش رسانههای اوکراینی، قرار است با نمایندگان شرکتهای انرژی و دفاعی آمریکا نیز دیدار کند.
«توافق بزرگ»
ترامپ با وجود تغییر موضع سیاسیاش، هنوز متعهد به ارسال مستقیم تسلیحات جدید به اوکراین نشده است. در عوض، دولت او سازوکار جدیدی موسوم به PURL ایجاد کرده که به متحدان آمریکا اجازه میدهد از طریق واشینگتن سلاح بخرند و آن را به اوکراین منتقل کنند.
پیت هگست، وزیر جنگ آمریکا، چهارشنبه ۲۳ مهر در نشست ناتو در بروکسل گفت: «ما هزینههایی را برای روسیه به‌دلیل تداوم تجاوزش در نظر گرفتهایم و از متحدان خود میخواهیم خرید تسلیحات از طریق مکانیسم PURL را افزایش دهند.»
بر اساس گزارشها، ترامپ و زلنسکی احتمالاً در دیدار خود درباره توافقی برای انتقال فناوری پهپاد از اوکراین به ایالات متحده نیز گفت‌وگو خواهند کرد؛ توافقی که میتواند نفوذ ترامپ در آینده اوکراین را افزایش دهد.
زلنسکی در همین زمینه گفت که موشک‌های تاماهاوک می‌توانند بخشی از یک «توافق بزرگ» باشند که شامل خرید ۹۰ میلیارد دلار تسلیحات آمریکایی برای اوکراین خواهد بود.
