جنگنده اف-۳۵آی اسرائیل، نسخه بومی‌سازی‌شده اف-۳۵ آمریکایی، اکنون به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین سامانه‌های هوایی جهان شناخته می‌شود. این هواپیما با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای یادگیرنده، سامانه‌های جنگ الکترونیک بومی و هوش مصنوعی عملیاتی، مفهوم جنگ هوایی را بازتعریف کرده است.
بر اساس ارزیابی کارشناسان این مرکز که دوشنبه پنجم آبان منتشر شد، تصاویر ماهواره‌ای بین ۳۰ ژوئن تا ۳۰ سپتامبر نشان می‌دهد حکومت ایران در محدوده کوه کلنگ گزلا، حدود یک مایل جنوب سایت نطنز، ساخت‌وساز را تسریع کرده است.
در دو ورودی شرقی و غربی نشانه‌هایی از پوشاندن دهانه‌ها با خاک و شن مشاهده می‌شود که به گفته کارشناسان، «تلاشی برای استتار فعالیت‌ها و کاهش رصد ماهواره‌ای» است.
تحلیلگران می‌گویند افزایش فعالیت مهندسی در این محل پس از حملات آمریکا و اسرائیل، نشان‌دهنده کوشش ایران برای انتقال بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای خود به زیر زمین است.
واشینگتن‌پست چهارم مهر با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و نظرات تحلیلگران گزارش داد جمهوری اسلامی همچنان به ساخت یک تاسیسات نظامی عمیق زیرزمینی در منطقه «کوه کلنگ» در جنوب سایت هسته‌ای نطنز ادامه می‌دهد.
در بخش جنوبی سایت، تونلی که پیش‌تر بسته بود، همچنان غیر‌فعال مانده و خاکریز بزرگی در برابر آن قرار گرفته است.
بر اساس این داده‌ها، کارشناسان نتیجه گرفته‌اند که بخش‌های شرقی و غربی در حال استفاده فعال و توسعه هستند.
احتمال تغییر کاربری تاسیسات زیرزمینی
به گفته پژوهشگران مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، سه سناریو برای هدف این ساخت‌وساز قابل تصور است: نخست، جمهوری اسلامی ممکن است در حال تکمیل سالن مونتاژ سانتریفیوژ باشد که پس از آتش‌سوزی سال ۱۳۹۹ وعده ساخت آن در دل کوه داده شده بود.
دوم، این احتمال وجود دارد که فعالیت‌های تخریب‌شده در اصفهان، از جمله بخش متالورژی و تولید اورانیوم شش‌فلوراید (UF₆)، به این محل منتقل شده باشد.
سوم و نگران‌کننده‌تر از بقیه موارد، این‌که کوه کلنگ گزلا به یک مرکز غنی‌سازی مخفی تبدیل شود. محلی که بتواند اورانیوم ۶۰ درصدی موجود در ایران را تا سطح تسلیحاتی یعنی ۹۰ درصد غنی کند.
نویسندگان گزارش تاکید کرده‌اند که هیچ یک از این سناریوها هنوز با قطعیت تایید نشده اما ترکیب عمق زیرزمینی، گستردگی ورودی‌ها و گسترش فعالیت در فاصله کوتاه پس از حملات، «نشانه‌ای روشن از تلاش ایران برای بازیابی سریع ظرفیت حساس هسته‌ای» است.
مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی در تحلیل خود نوشت که فعالیت‌های مشاهده شده در کوه کلنگ گزلا می‌تواند زمینه‌ساز مرحله تازه‌ای از توسعه زیرساخت‌های فنی در برنامه هسته‌ای در ایران باشد.
به گفته این مرکز، ساخت تاسیسات در عمق کوه و ایجاد ورودی‌های چندگانه می‌تواند آن را در برابر حملات هوایی بعدی، «تقریبا غیر‌قابل نفوذ» کند.
همچنین دفن بخش‌هایی از دهانه‌ها زیر خاک می‌تواند به کنترل دمای داخلی و جلوگیری از نشت حرارتی کمک کند. روشی که معمولا در مراکز غنی‌سازی بسیار پیشرفته استفاده می‌شود.
تحلیلگران یادآور شدند که با وجود تخریب تاسیسات فردو، نطنز و اصفهان در حملات خرداد‌ماه به مواضع جمهوری اسلامی از سوی آمریکا و اسرائیل، حکومت ایران توانسته ظرف سه ماه بخش‌هایی از برنامه خود را به زیر زمین منتقل کند.
این موضوع نشان می‌دهد «زیرساخت فنی و ظرفیت مهندسی ایران برای بازسازی سریع هنوز قابل‌توجه است».
پیش‌تر و در اردیبهشت‌ماه، موسسه علوم و امنیت بین‌الملل گزارش داده بود حکومت ایران در حال احداث یک محوطه امنیتی با حصارهای جدید در اطراف کوه کلنگ گزلا است.
لزوم شفافیت فوری
به باور نویسندگان، فعالیت‌های جدید در کوه کلنگ گزلا نیاز به بازگشت فوری بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ازسرگیری نظارت بین‌المللی را دوچندان کرده است.
در این گزارش آمده است: «اگر جامعه جهانی نتواند درباره ماهیت واقعی این سایت شفافیت ایجاد کند، ایران می‌تواند بخش‌های کلیدی برنامه خود را در تاریکی بازسازی کند.»
مرکز مطالعات راهبردی بین‌المللی هشدار داده که ادامه روند فعلی، خطر شکل‌گیری دوباره یک چرخه پنهان از فعالیت‌های هسته‌ای در ایران را افزایش می‌دهد. چرخه‌ای که می‌تواند بار دیگر موازنه امنیتی خاورمیانه را بر هم بزند.
نشریه آمریکایی «امنیت ملی»، دوشنبه پنجم آبان در گزارشی نوشت جنگنده اف-۳۵آی که در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل وارد خاک ایران شد، مجهز به یک سیستم نرم‌افزاری هوشمند است که از داده‌های هر ماموریت برای بهبود عملکرد خود استفاده می‌کند.
این فناوری که در اسرائیل توسعه یافته، مجموعه‌ای از «پرونده‌های داده پروازی میدانی» ایجاد می‌کند و نتایج هر عملیات را در سیستم ذخیره می‌سازد. سپس نرم‌افزار بر اساس تجربیات قبلی، تصمیم‌های پروازی، مسیرهای نفوذ و الگوهای حمله را بهینه‌سازی می‌کند.
به بیان ساده، اف-۳۵آی با هر پرواز «باهوش‌تر» می‌شود. قابلیتی که تاکنون در هیچ جنگنده دیگری دیده نشده است.
غلاف جنگ الکترونیک «پرش فرکانسی»
یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های فنی میان اف-۳۵آی اسرائیل و نسخه‌های دیگر، نصب غلاف جنگ الکترونیک بومی با قابلیت پرش فرکانسی (Frequency Hopping) است.
این سامانه می‌تواند در لحظه، طیف فرکانس‌های راداری دشمن را شناسایی و از طریق تغییر مداوم سیگنال‌های خود، مانع قفل شدن رادارها بر جنگنده شود.
به گفته نشریه امنیت ملی، در جنگ ۱۲ روزه، این غلاف نقشی تعیین‌کننده داشت؛ چرا که رادارهای ایران در تمام مدت نبرد عملا «کور شده بودند» و هیچ‌کدام از جنگنده‌های اسرائیلی شناسایی نشدند.
پلتفرم چندمنظوره با مغز دیجیتال
اف-۳۵آی تنها یک جنگنده نیست بلکه یک سامانه شبکهای پرنده است. حسگرهای چندطیفی آن به‌طور همزمان داده‌های جنگ الکترونیک، شناسایی و تصویربرداری فروسرخ را دریافت و با سیستم فرماندهی زمینی و سایر جنگنده‌ها به اشتراک میگذارد.
این پیوند دادهای لحظه‌ای به خلبان تصویری یکپارچه از میدان نبرد می‌دهد و امکان تصمیمگیری سریع و دقیق را فراهم می‌کند.
این گزارش تاکید کرد: «اف-۳۵آی بهنوعی هوش مصنوعی تاکتیکی مجهز است که می‌تواند تهدیدها را پیشبینی کند، اولویت هدفها را تعیین کند و مسیر فرار بهینه را پیشنهاد دهد.»
سلاحها و قابلیت نفوذ
اف-۳۵آی با ترکیبی از موشکها و بمبهای هدایتشونده بومی و آمریکایی تجهیز شده است؛ از جمله بمبهای دقیق ساخت اسرائیل و موشکهای ساخت آمریکا.
ترکیب قدرت پنهانکاری با این تسلیحات موجب می‌شود جنگنده بتواند در عمق خاک دشمن نفوذ کند، اهداف زیرزمینی را منهدم کند و بدون درگیری مستقیم بازگردد.
اف-۳۵آی در نبرد با جمهوری اسلامی توانست در روشنایی روز از میان یکی از متراکمترین شبکه‌های پدافندی منطقه عبور کند. امری که نشان از مهندسی پیشرفته سطح مقطع راداری و مواد جاذب امواج در ساختار بدنه دارد.
هماهنگی با سامانه‌های بدون سرنشین
برنامه بعدی نیروی هوایی اسرائیل، پیوند دادن اف-۳۵آی با پهپادهای هوشمند رزمی موسوم به «بال وفادار» است. این پهپادها که قادرند در کنار جنگنده ماموریت انجام دهند، میتوانند در نقش «جلوبرنده راداری»، «نشانگر هدف» یا «ارزیاب خسارت» عمل کنند.
اف-۳۵آی در آینده می‌تواند فرماندهی یک اسکادران پهپاد رزمی را در میدان نبرد بر عهده بگیرد. قابلیتی که در آمریکا با عنوان «هواپیمای رزمی مشترک» در حال توسعه است و اسرائیل نیز در مسیر دستیابی به آن قرار دارد.
آیندهای هوشمندتر با هوش مصنوعی و رایانش کوانتومی
این گزارش پیشبینی کرده است که اسرائیل بهزودی فناوری هوش مصنوعی و رایانش کوانتومی را به سیستم تحلیلی اف-۳۵آی اضافه کند تا سرعت پردازش داده‌های میدانی چند برابر شود.
بر پایه این ارزیابی، این جنگنده دیگر یک وسیله حمل سلاح نیست، بلکه: «یک مغز پرنده است. هرچه بیشتر پرواز کند، از داده‌های بیشتری میآموزد و کارآمدتر می‌شود.»
